Luận văn Thạc sĩ Luật học: Quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu (trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn địa bàn thành phố Hải Phòng)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:133

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu là làm rõ những vấn đề chung về QĐHP và thực trạng việc Quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn TP. Hải Phòng: khái niệm QĐHP, các nguyên tắc QĐHP, các căn cứ QĐHP; làm rõ tình hình thực tế việc quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu của Tòa án nhân dân hai cấp trên địa bàn TP. Hải Phòng trong giai đoạn 2009 - 2014, đồng thời phân tích làm rõ những vi phạm, sai lầm, xung quanh việc quyết định hình phạt đối với nhóm tội này, từ đó chỉ ra nguyên nhân của những vi phạm, sai lầm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu (trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn địa bàn thành phố Hải Phòng)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THẾ VĂN QuyÕt ®Þnh h×nh ph¹t ®èi víi c¸c téi x©m ph¹m së h÷u (trªn c¬ së nghiªn cøu thùc tiÔn ®Þa bµn thµnh phè h¶i phßng) luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc Hµ néi - 2015 1
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN THẾ VĂN QuyÕt ®Þnh h×nh ph¹t ®èi víi c¸c téi x©m ph¹m së h÷u (trªn c¬ së nghiªn cøu thùc tiÔn ®Þa bµn thµnh phè h¶i phßng) Chuyên ngành : Luật hình sự và tố tụng hình sự Mã số : 60 38 01 04 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Người hướng dẫn khoa học: TS. Đặng Quang Phương HÀ NỘI - 2015 2
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, Ngày 30 tháng 03 năm 2015 NGƯỜI CAM ĐOAN Nguyễn Thế Văn 3
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BLHS : Bộ luật hình sự BLTTHS: : Bộ luật tố tụng hình sự PGS : Phó giáo sư Nxb : Nhà xuất bản QĐHP : Quyết định hình phạt VKSND : Viện kiểm sát nhân dân TAND : Tòa án nhân dân TNHS : Trách nhiệm hình sự TP. Hải Phòng : Thành phố Hải Phòng XHCN : Xã hội chủ nghĩa 4
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT MỤC LỤC DANH MỤC BIỂU ĐỒ MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 10 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 10 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ................................................. 13 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................. 15 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .............................................................. 16 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ......................................... 17 6. Ý nghĩa của luận văn .................................................................................. 17 7. Bố cục của luận văn ................................................................................... 19 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU ............................................. 20 1.1. KHÁI NIỆM HÌNH PHẠT VÀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT .............. 20 1.1.1. Khái niệm hình phạt ............................................................................. 20 1.1.2. Khái niệm quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu 21 1.2 Các nguyên tắc quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu ......................................................................................................................... 25 1.2.1. Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa ................................................ 26 1.2.2. Nguyên tắc nhân đạo xã hội chủ nghĩa ................................................ 31 1. 2. 3. Nguyên tắc công bằng ........................................................................ 34 1.2.4. Nguyên tắc cá thể hóa hình phạt .......................................................... 37 1.3. Các căn cứ quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu 39 1.3.1. Căn cứ vào qui định của Bộ luật hình sự ............................................. 41 1.3.2. Căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội .. 42 5
1.2.2.3. Căn cứ vào nhân thân người phạm tội .............................................. 45 1.3.4. Căn cứ vào các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự . 48 1.4. Vai trò và ý nghĩa của việc quyết định hình phạt đúng .......................... 52 Chương 2 : THỰC TIỄN QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ........ 56 2.1. Tình hình tội xâm phạm sở hữu tại TP. Hải Phòng ................................ 47 2.2. Kết quả quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn thành phố Hải Phòng. .............................................................................. 58 2.3. Những vi phạm, sai lầm trong quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn thành phố Hải Phòng ............................................ 61 2.3.1. Áp dụng sai điểm, khoản của điều luật đối với bị cáo ......................... 62 2.3.2. Đánh giá không đúng tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội. ..................................................................................................... 63 2.3.2.1. Quyết định hình phạt quá nhẹ đối với người phạm tội ..................... 63 2.3.2.2. Quyết định hình phạt quá mức nghiêm khắc đối với người phạm tội. ......................................................................................................................... 65 2.3.3. Đánh giá chưa đầy đủ nhân thân người phạm tội. ............................... 68 2.3.4. Áp dụng tình tiết giảm nhẹ hoặc tăng nặng không đúng ..................... 69 2.4. Nguyên nhân của những vi phạm, sai lầm trong quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn thành phố Hải Phòng ....... 73 2.4.1. Nguyên nhân do hạn chế của các quy định hiện hành liên quan đến quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu ................................. 74 2.4.2. Nguyên nhân do hạn chế về năng lực, trình độ nghiệp vụ, đạo đức và trách nhiệm của các Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân .................................... 77 2.4.3. Nguyên nhân từ giám đốc xét xử, kiểm sát xét xử chưa thường xuyên ......................................................................................................................... 80 6
Chương 3 : CÁC GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT ĐÚNG ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ....................................................................... 83 3.1. Yêu cầu bảo đảm quyết định hình phạt đúng đối với các tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn thành phố Hải Phòng ........................................................... 83 3.1.1. Dự báo về tình hình tội phạm trên địa bàn thành phố Hải Phòng ......................................................................................................................... 83 3.1.2. Những yêu cầu của cải cách tư pháp .................................................... 85 3.2. Các giải pháp bảo đảm quyết định hình phạt đúng đối với các tội xâm phạm sở hữu tại thành phố Hải Phòng. .......................................................... 87 3.2.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật. ........................................................... 87 3.2.2. Giải pháp hướng dẫn thi hành pháp luật và tổng kết xét xử ................ 90 3.2.3. Giải pháp giám đốc xét xử, kiểm sát xét xử và xây dựng án lệ ........... 91 3.2.4. Giải pháp nâng cao năng lực của những người tiến hành tố tụng và Luật sư ............................................................................................................ 93 3.2.4.1. Nâng cao chất lượng của đội ngũ Thẩm phán của hai cấp Tòa án thành phố Hải Phòng. ..................................................................................... 93 3.2.4.2. Nâng cao chất lượng đội ngũ Hội thẩm nhân dân của Tòa án hai cấp thành phố Hải Phòng. ................................................................................... 105 3.2.4.3. Nâng cao chất lượng đội ngũ Kiểm sát viên của ngành Kiểm sát nhân dân thành phố Hải Phòng ............................................................................. 108 3.2.4.4. Phát triển và nâng cao năng lực của đội ngũ Luật sư ..................... 108 3.2.5. Nâng cao chất lượng hồ sơ điều tra và chất lượng tranh tụng tại phiên tòa…………………………………………………………………………..111 3.2.6. Tăng cường sự giám sát của các cơ quan thông tấn, báo chí trong hoạt động xét xử và quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu........113 KẾT LUẬN ................................................................................................. 115 Tài liệu tham khảo ..................................................................................... 117 7
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Tỷ lệ số bị cáo đã xét xử phúc thẩm về các tội xâm phạm sở hữu so với các loại tội phạm khác (giai đoạn 2009 - 2014). ................................. 62 Biểu đồ 2.2. Cơ cấu số bị cáo đã xét xử phúc thẩm về các tội xâm phạm sở hữu so với số bị cáo đã xét xử phúc thẩm về các loại tội khác (giai đoạn 2009 – 2014). ........................................................................................................... 63 Biểu đồ 2.3. Số bị cáo xét xử phúc thẩm về các tội xâm phạm sở hữu tại TP. Hải Phòng bị sửa về hình phạt (Số liệu 6 năm từ 2009 - 2014) ..................... 63 Biểu đồ 2.4. Tổng số bị cáo xét xử phúc thẩm bị sửa về hình phạt tại TP. Hải Phòng (Số liệu 6 năm từ 2009 - 2014) ........................................................... 64 8
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1.Thống kê tổng số vụ án và bị cáo xét xử sơ thẩm và phúc thẩm tại thành phố Hải Phòng (giai đoạn từ 2009 đến 2014)........................................53 Bảng 2.2. Thống kê số vụ án và bị cáo xét xử sơ thẩm về tội xâm phạm sở hữu của Tòa án hai cấp tại Hải Phòng (giai đoạn từ 2009 đến 2014) ............ 65 Bảng 2.3.Thống kê số vụ án và bị cáo đã xét xử phúc thẩm của Tòa án Thành phố Hải Phòng (giai đoạn từ 2009 đến 2014) ................................................ 56 Bảng 2.4. Thống kê số vụ án và bị cáo đã xét xử phúc thẩm về các tội xâm phạm sở hữu của Tòa án hai cấp tại Thành phố Hải Phòng (giai đoạn từ 2009 đến 2014) ........................................................................................................ 57 Bảng 2.5. Thống kê kết quả quyết định hình phạt xét xử sơ thẩm về tội xâm phạm sở hữu của Tòa án hai cấp tại Hải Phòng (giai đoạn từ 2009 đến 2014) ......................................................................................................................... 58 Bảng 2.6. Thống kê số vụ án và bị cáo bị TAND và VKSND TP. Hải Phòng kháng nghị giám đốc thẩm (giai đoạn 2009 – 2014). .................................... 60 9
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Hải Phòng là thành phố duyên hải nằm ở hạ lưu của hệ thống sông Thái Bình thuộc đồng bằng sông Hồng. Diện tích tự nhiên của TP. Hải Phòng là 1.507,57 km2, tính đến tháng 12 năm 2011, dân số TP. Hải Phòng là 1.907.705 người, trong đó dân cư thành thị chiếm 46,1% và dân cư nông thôn chiếm 53,9%, ngoài ra Hải Phòng còn là thành phố đông dân thứ 3 ở Việt Nam, sau Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Ngày nay, Hải Phòng là thành phố trực thuộc Trung ương - là đô thị loại 1 cấp quốc gia gồm 7 quận với 223 xã, phường và thị trấn. Với vị trí địa lý tự nhiên thuận lợi và có đường bờ biển dài 125km - nơi có 5 cửa sông lớn là Bạch Đằng, Cửa Cấm, Lạch Tray, Văn Úc và sông Thái Bình. Hải Phòng từ lâu đã nổi tiếng với hệ thống cảng biển lớn nhất ở miền Bắc - một đầu mối giao thông quan trọng với hệ thống giao thông thuỷ, bộ, đường sắt, đường hàng không trong nước và quốc tế, là cửa chính ra biển của thủ đô Hà Nội và các tỉnh phía Bắc; là đầu mối giao thông quan trọng của Vùng Kinh tế trọng điểm Bắc Bộ, trên hai hành lang - một vành đai hợp tác kinh tế Việt Nam - Trung Quốc. Vì vậy, trong chiến lược phát triển kinh tế – xã hội vùng châu thổ sông Hồng, TP. Hải Phòng được xác định là một cực tăng trưởng của vùng kinh tế động lực phía Bắc (Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh); là Trung tâm kinh tế - khoa học - kĩ thuật tổng hợp của Vùng duyên hải Bắc Bộ và là một trong những trung tâm phát triển của Vùng Kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước. Với điều kiện tự nhiên – xã hội thuận lợi như vậy TP. Hải Phòng có rất nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế. Trái ngược với sự thuận lợi về mặt tự nhiên. Về mặt xã hội, trong thời gian qua, tỷ lệ tội phạm tại TP. Hải Phòng có chiều hướng gia tăng. Đặc biệt là các tội phạm xâm phạm sở hữu như: Cướp tài sản, Lừa đảo chiếm đoạt tài sản, Trộm cắp tài sản….nguyên nhân một phần là do ảnh hưởng tiêu cực từ sự suy thoái kinh tế toàn cầu tác động đến đời sống kinh tế, xã hội trong nước, 10
một phần khác là do sự đầu tư phát triển nhanh chóng hệ thống cảng biển và các khu công nghiệp trên địa bàn TP. Hải Phòng nhưng chưa đi đôi với sự phát triển về mặt dân trí, xã hội đã làm gia tăng các loại tội phạm đặc biệt là các tội xâm phạm sở hữu, gây mất ổn định trật tự, trị an xã hội. Trước diễn biến phức tạp của tình hình tội phạm tại TP. Hải Phòng. Trong thời gian qua, lãnh đạo, chính quyền các cấp, các ngành của thành phố đã đề ra nhiều biện pháp nhằm đấu tranh đẩy lùi các loại tội phạm, đặc biệt là các tội xâm phạm sở hữu. Qua đó, tình hình tội phạm và trật tự trị an trên địa bàn TP. Hải Phòng cơ bản được giữ vững và từng bước được khống chế. Mặc dù đã có sự phối hợp đồng bộ của cả hệ thống chính quyền và các cơ quan tư pháp, các cơ quan bảo vệ pháp luật trong việc đấu tranh phòng chống tội phạm nhưng tỷ lệ tội phạm xâm phạm sở hữu trên địa bàn TP. Hải Phòng vẫn ở mức cao so với các loại tội phạm khác. Với vai trò, chức năng, nhiệm vụ của ngành TAND đã được quy định trong Hiến pháp, và các văn bản quy phạm pháp luật. Thời gian quan, Tòa án nhân dân các cấp trên địa bàn TP. Hải Phòng đã có những đóng góp hiệu quả vào việc đấu tranh phòng chống tội phạm trên địa bàn TP. Hải Phòng thông qua hoạt động xét xử và quyết định hình phạt của mình. Qua đó, những kết quả đạt được của ngành TAND thành phố Hải Phòng bên cạnh kết quả đạt được của các ngành, các cấp trong hệ thống chính quyền TP. Hải Phòng đã góp phần không nhỏ vào công tác phòng chống tội phạm và duy trì trật tự trị an trên địa bàn TP. Hải Phòng. Quyết định hình phạt là công việc trọng tâm, cốt lõi trong hoạt động xét xử của Tòa án. Nếu việc quyết định hình phạt đúng sẽ mang lại những hiệu quả tích cực, ngược lại quyết định hình phạt sai sẽ để lại nhiều hậu quả tiêu cực về mặt xã hội, giảm lòng tin của nhân dân đối với Tòa án nói riêng, với các cơ quan tư pháp và các cơ quan chính quyền nói chung. Đồng thời làm giảm hiệu quả chung của công tác đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung, 11
tội xâm phạm sở hữu nói riêng. Như vậy, có thể khẳng định ngành TAND có vai trò và đóng góp không nhỏ tới công tác đấu tranh phòng chống tội phạm góp phần bảo đảm an ninh trật tự trên địa bàn TP. Hải Phòng. Mặc dù trong thời gian qua ngành TAND TP. Hải Phòng đã có những đóng góp đáng kể vào công tác đấu tranh phòng chống tội phạm xâm phạm sở hữu trên địa bàn thành phố thông qua hoạt động xét xử và quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu nhưng không hẳn hoạt động xét xử và quyết định hình phạt nói chung, quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu nói riêng đã hoàn thiện và đạt kết quả cao nhất. Thực tế cho thấy, trong thời gian qua việc quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu của Tòa án các cấp tại TP. Hải Phòng còn tồn tại nhiều vi phạm, sai lầm; quyết định hình phạt còn có sự tùy tiện, thiếu thống nhất, làm ảnh chung tới kết quả đấu tranh phòng, chống tội phạm, làm giảm lòng tin của quần chúng nhân dân đối với ngành Tòa án và ảnh hưởng tới hiệu quả của công tác đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung, tội xâm phạm sở hữu nói riêng. Trong bối cảnh tình hình tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn TP. Hải Phòng thời gian qua và hiện nay vẫn diễn biến phức tạp không có chiều hướng suy giảm, gây mất ổn định trật tự trị an, xã hội, ảnh hưởng tiêu cực đến nhiều mặt của đời sống, kinh tế, xã hội của người dân. Việc nghiên cứu một cách khoa học, nghiêm túc để chỉ ra những tồn tại vi phạm; phân tích các nguyên nhân và đề ra các giải pháp để bảo đảm quyết định hình phạt đúng đối với các tội xâm phạm sở hữu trong hoạt động xét xử quyết định hình phạt của ngành TAND TP. Hải Phòng, nhằm nâng cao vai trò và những đóng góp của ngành TAND tới công tác đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung, tội xâm phạm sở hữu nói riêng trên địa bàn TP. Hải Phòng là đòi hỏi mang tính cấp thiết. Bởi vậy, việc lựa chọn và nghiên cứu đề tài: “Quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu (trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn địa bàn thành 12
phố Hải Phòng)” làm luận văn thạc sĩ luật học có ý nghĩa và đóng góp quan trọng cả về mặt lý luận và thực tiễn. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Ở Việt Nam, khoa học luật hình sự là một trong những ngành khoa học pháp lý phát triển nhất so với các ngành khoa học pháp lý khác. Quyết định hình phạt nói chung có vị trí, vai trò quan trọng trong giai đoạn xét xử một vụ án cụ thể. Vì vậy, từ trước tới nay đã có Luận án tiến sĩ, nhiều Luận văn thạc sĩ, các công trình khoa học nghiên cứu về các đề tài có liên quan đến việc Quyết định hình phạt đã được đăng trên các tạp chí, bài báo của các tác giả có tên tuổi trong lĩnh vực pháp luật. Ở góc độ Luận án tiến sĩ luật học, có luận án về đề tài “Quyết định hình phạt trong Luật Hình sự Việt Nam” của tác giả Dương Tuyết Miên đã bảo vệ thành công năm 2003. Bên cạnh đó, có rất nhiều Luận văn thạc sĩ luật học đã nghiên cứu vấn đề quyết định hình phạt như: “Quyết định hình phạt trong những trường hợp đặc biệt” của tác giả Hoàng Chí Kiên bảo vệ năm 2004 tại Đại học Luật Hà Nội; tác giả Phạm Thị Thanh Nga với đề tài “Tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự trong việc định tội danh và quyết định hình phạt” bảo vệ tại Đại học Luật Hà Nội cùng năm 2004; tác giả Phạm Đình Dũng đã bảo vệ đề tài “Căn cứ quyết định hình phạt: những vấn đề lý luận và thực tiễn” tại khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2006. Ngoài ra còn có các Luận văn thạc sĩ đã bảo vệ tại khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội như: “Quyết định hình phạt đối với người chưa thành niên phạm tội trong luật hình sự Việt Nam” của tác giả Nguyễn Minh Khuê bảo vệ năm 2007; đề tài “Quyết định hình phạt trong đồng phạm” của tác giả Nguyễn Thị Bình bảo vệ năm 2010; đề tài “Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về quyết định hình phạt trong trường hợp phạm tội có tổ chức theo luật hình sự Việt Nam” của tác giả Phí Thành Chung bảo vệ năm 2010; đề tài “Quyết định hình phạt nhẹ hơn luật định: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn : trên cơ sở các số liệu thực tiễn của 13
tòa án nhân dân tỉnh Nam Định” của tác giả Nguyễn Hải Dũng bảo vệ năm 2007; đề tài “Những vấn đề lý luận và thực tiễn về quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội, phạm tội chưa đạt theo luật hình sự Việt Nam” của tác giả Bùi Thị Chinh Phương bảo vệ năm 2011 hay tác giả Chu Thị Trang Vân cũng đã có nhiều bài viết như: “Tìm hiểu việc định tội và quyết định hình phạt từ phương diện là những hoạt động áp dụng pháp Luật Hình sự cơ bản của Toà án ”; “Các chế định trách nhiệm hình sự và miễn trách nhiệm hình sự, hình phạt và miễn hình phạt trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền” đăng trên Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế - Luật. Liên quan đến tài liệu nghiên cứu vấn đề định quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu còn được đề cập trong trong một số tài liệu chuyên khảo như: PGS. TS. Nguyễn Ngọc Chí về "Trách nhiệm hình sự đối với các tội xâm phạm sở hữu"; PGS. TS. Trịnh Quốc Toản, "Yếu tố chức vụ, quyền hạn trong các tội xâm phạm sở hữu"; "Một số vấn đề đồng phạm trong các tội xâm phạm sở hữu". Những bài nghiên cứu trên đã khái quát được một số vấn đề lý luận và thực tiễn quyết định hình phạt nói chung. Tuy nhiên, các công trình hoặc mới chỉ nghiên cứu ở phạm vi khái quát những vấn đề lý luận hoặc quyết định hình phạt ở những khía cạnh khác nhau như: quyết định hình phạt trong trường hợp phạm tội có tổ chức; quyết định hình phạt trong trường hợp chuẩn bị phạm tội hoặc phạm tội chưa đạt... Các đề tài và công trình nghiên cứu khoa học cũng chỉ nghiên cứu và đưa ra những giải pháp chung hoặc đi vào vấn đề cụ thể khác chứ chưa có công trình, đề tài nào nghiên cứu chuyên sâu, chỉ ra những vi phạm, sai lầm và đưa ra các giải pháp cụ thể nhằm khắc phục những vi phạm sai lầm trong việc quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn TP. Hải Phòng . Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, khảo sát trên đây cho thấy, ở nước ta đã có một số công trình, tài liệu nghiên cứu cơ bản và trực diện về quyết định hình phạt. Tuy nhiên, do nền kinh tế - xã hội không ngừng vận động và biến đổi, 14
thời gian qua trên địa bàn TP. Hải Phòng số vụ án xâm phạm sở hữu luôn chiếm tỷ lệ cao, trong đó việc quyết định hình phạt của Tòa án trên thực tế còn rất nhiều vi phạm, sai lầm gây bức xúc trong dư luận quần chúng, làm giảm lòng tin đối với pháp luật và chính sách của Đảng và Nhà nước. Những nghiên cứu về vấn đề quyết định hình phạt vẫn nằm ở phạm vi lý luận, khái quát chưa chỉ rõ những tồn tại, vi phạm cụ thể ở trong những phạm vi không gian và thời gian khác nhau, đặc biệt ở một địa bàn cụ thể là TP. Hải Phòng . Như vậy, tổng quan tình hình nghiên cứu trên đây lại một lần nữa cho phép khẳng định việc nghiên cứu đề tài "Quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu (trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn địa bàn thành phố Hải Phòng)" là đòi hỏi khách quan, cấp thiết, vừa có tính lý luận, vừa có tính thực tiễn. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu là làm rõ những vấn đề chung về QĐHP và thực trạng việc Quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn TP. Hải Phòng: khái niệm QĐHP, các nguyên tắc QĐHP, các căn cứ QĐHP; làm rõ tình hình thực tế việc quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu của Tòa án nhân dân hai cấp trên địa bàn TP. Hải Phòng trong giai đoạn 2009 - 2014, đồng thời phân tích làm rõ những vi phạm, sai lầm, xung quanh việc quyết định hình phạt đối với nhóm tội này, từ đó chỉ ra nguyên nhân của những vi phạm, sai lầm. Thông qua đó đưa ra những giải pháp nâng cao hiệu quả quyết định hình phạt nói chung và đối với các tội xâm phạm sở hữu nói riêng tại TP. Hải Phòng. Nhiệm vụ nghiên cứu bao gồm: - Nghiên cứu góp phần làm rõ những vấn đề chung về quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu; vai trò, ý nghĩa của quyết định hình phạt đúng; 15
- Phân tích tình hình quyết định hình phạt đối với các tội phạm xâm sở hữu từ thực tiễn xét xử của Tòa án hai cấp tại TP. Hải Phòng trong giai đoạn từ năm 2009 - 2014; - Phân tích chỉ rõ những những tồn tại, hạn chế của những quy định của pháp luật hình sự nói chung, Bộ luật hình sự 1999 nói riêng, những tồn tại vi phạm của các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng trong việc quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn TP. Hải Phòng. Trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp bảo đảm quyết định hình phạt đúng và nâng cao chất lượng quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu; khắc phục những tồn tại, vi phạm trong việc quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở tại TP. Hải Phòng. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu là thực tiễn quyết định hình phạt đối với nhóm tội xâm phạm sở hữu của Tòa án nhân dân hai cấp trên địa bàn TP. Hải Phòng trên cơ sở Bộ luật hình sự năm 1999, sửa đổi, bổ sung ngày 19/6/2009 và những văn bản pháp luật có liên quan. - Phạm vi nghiên cứu: Dựa trên tính chất của hành vi khách quan, các tội xâm phạm sở hữu qui định tại chương XIV Bộ luật hình sự năm 1999 được chia làm 2 nhóm: + Các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt được quy định từ Điều 133 đến Điều 140 Bộ luật hình sự năm 1999. + Các tội xâm phạm sở hữu không mang tính chiếm đoạt được quy định từ Điều 141 đến Điều 145 Bộ luật hình sự năm 1999. Trong luận văn sẽ nghiên cứu và giải quyết những vấn đề xung quanh việc quyết định hình phạt qua thực tiễn xét xử tại các Tòa án nhân dân hai cấp trên địa bàn TP. Hải Phòng. Về thời gian: Quyết định hình phạt là một đề tài rộng, phức tạp có liên quan đến nhiều lĩnh vực. Trên cơ sở tình hình thực tế tại địa bàn TP. Hải 16
Phòng luận văn sẽ giới hạn phạm vi nghiên cứu về vấn đề quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu, giai đoạn 2009 đến 2014. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Đề tài sẽ thực hiện dựa trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật lịch sử và chủ nghĩa duy vật biện chứng mác-xít, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về xây dựng Nhà nước pháp quyền, về chính sách hình sự, về vấn đề cải cách tư pháp được thể hiện trong các Nghị quyết Đại hội Đảng VIII, IX, X và các Nghị quyết số 08- NQ/TW ngày 02/01/2002, Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 26/5/2005 về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 của Bộ Chính trị, các quan điểm, đường lối xử lý các tội xâm phạm sở hữu. Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tác giả luận văn đã sử dụng các phương pháp cụ thể và đặc thù của khoa học luật hình sự như: phương pháp phân tích và tổng hợp; phương pháp so sánh, đối chiếu; phương pháp diễn dịch; phương pháp quy nạp; phương pháp thống kê, phân tích và tổng hợp bản án, số liệu thống kê, báo cáo tổng kết của các Viện kiểm sát nhân dân và Tòa án nhân dân các cấp trên địa bàn TP. Hải Phòng. Phương pháp so sánh pháp luật để đối chiếu với các quy định của pháp luật với nhau nhằm tìm ra những điểm mới trong quá trình nghiên cứu. 6. Ý nghĩa của luận văn Luận văn được hoàn thành có ý nghĩa quan trọng trên các phương diện thực tiễn; lập pháp và lý luận. Tác giả có thể nêu cụ thể những đóng góp của đề tài như sau: - Xuất phát từ thực tiễn việc quyết định hình phạt đối với nhóm tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn cả nước nói chung và ở Tòa án nhân dân các cấp trên địa bàn TP. Hải Phòng nói riêng trong thời gian gần đây đã cho thấy sự yếu kém về trình độ, năng lực của một bộ phận Thẩm phán và Hội thẩm nhân dân trong việc nhận thức, đánh giá và áp dụng các quy định của pháp luật 17
hình sự khi quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu, làm giảm hiệu quả công cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm, không bảo vệ được các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Do đó, kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ chỉ ra những tồn tại hạn chế của Tòa án nhân dân hai cấp tại TP. Hải Phòng; của người có trách nhiệm chính trong việc QĐHP đó là các Thẩm phán, Hội thẩm nhân dân trong hoạt động xét xử và quyết định hình phạt trên thực tế, đồng thời tìm ra những nguyên nhân và đưa ra các giải pháp để khắc phục và nâng cao hơn nữa chất lượng quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu. - Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ tập hợp, chỉ ra những văn bản qui phạm pháp luật có liên quan đến hoạt động quyết định hình phạt đối với nhóm tội xâm phạm sở hữu. Đó là tiền đề giúp cho việc so sánh tìm ra những điểm còn hạn chế, mâu thuẫn giữa các qui phạm trong các văn bản qui phạm pháp luật này. Tác giả mong muốn hơn nữa, luận văn không những là một tài liệu phân tích chuyên sâu và chỉ ra những hạn chế bất cập của các qui phạm pháp luật có liên quan mà còn góp phần mang đến cho người đọc một cái nhìn vừa có tính chất lý luận vừa có tính thực tiễn của hoạt động quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu, để từ đó khắc phục tình trạng thiếu thống nhất, thiếu đồng bộ trong việc giải thích và áp dụng pháp luật do các qui định pháp luật về quyết định hình phạt vẫn còn nằm rải rác trong nhiều văn bản pháp luật khác nhau như Thông tư liên tịch số 02/2001/TTLT-TANDTC- VKSNDTC-BCA-BTP ngày 25 tháng 12 năm 2001 của Tòa án nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp, Bộ Công an hướng dẫn áp dụng một số quy định tại chương XIV "Các tội xâm phạm sở hữu của Bộ luật hình sự năm 1999", Nghị quyết số 01/2001/NQ-HĐTP ngày 15/03/2001 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về việc hướng dẫn áp dụng một số quy định của các điều 139, 193, 194, 278, 279, và 289 Bộ luật hình sự năm 1999… 18
- Tác giả mong muốn kết quả nghiên cứu đề tài này sẽ góp phần làm rõ hơn những vi phạm, sai lầm cũng như những nguyên nhân cơ bản của của những vi phạm, sai lầm trong thực tiễn quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn TP. Hải Phòng; góp phần giải quyết những tồn tại, vi phạm; xây dựng, hoàn thiện lý luận quyết định hình phạt trong khoa học pháp lý hình sự. - Trên cơ sở kết quả nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận văn sẽ đề xuất các định hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật thực định và nâng cao hiệu quả hoạt động quyết định hình phạt đối với nhóm tội xâm phạm sở hữu trong giai đoạn xây dựng Nhà nước pháp quyền và cải cách tư pháp hiện nay ở Việt Nam nói chung và ở TP. Hải Phòng nói riêng. - Ngoài ra luận văn sẽ là một tài liệu tham khảo bổ ích có giá trị nhất định dành cho các đối tượng nghiên cứu và giảng dạy pháp luật tại các cơ sở đào tạo luật. Kết quả nghiên cứu của luận văn còn phục vụ cho việc trang bị những kiến thức chuyên sâu cho các cán bộ thực tiễn đang công tác tại các cơ quan tư pháp trong quá trình giải quyết vụ án hình sự về các tội xâm phạm sở hữu được khách quan, có căn cứ và đúng pháp luật. 7. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn gồm có 3 chương: Chương 1. Những vấn đề chung về quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu. Chương 2. Thực tiễn quyết định hình phạt đối với các tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn TP. Hải Phòng. Chương 3. Các giải pháp bảo đảm quyết định hình phạt đúng đối với các tội xâm phạm sở hữu trên địa bàn TP. Hải Phòng. . 19
Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU 1.1. KHÁI NIỆM HÌNH PHẠT VÀ QUYẾT ĐỊNH HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU 1.1.1 Khái niệm hình phạt Hình phạt là một trong những khái niệm cơ bản được quy định trong BLHS Việt Nam năm 1999. Hình phạt tước bỏ của người bị kết án những quyền và lợi ích, gồm: quyền chính trị, quyền kinh tế, quyền tự do, thậm chí cả quyền sống của người phạm tội. Mặt khác, hình phạt bao giờ cũng để lại cho người bị kết án một hậu quả pháp lý đó là án tích trong một thời gian nhất định. Do vậy, hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất trong hệ thống các biện pháp cưỡng chế của nhà nước nó hoàn toàn khác với những chế tài của ngành luật khác như bồi thường thiệt hại trong Luật dân sự, phạt tiền trong Luật hành chính. Hình phạt được quy định trong Bộ luật hình sự ở phần chung và các phần các tội phạm cụ thể, các chủ thể không có quyền thoả thuận các chế tài khác với quy định của luật như một số ngành luật khác, như: trong Luật dân sự có quy định trừ trường hợp các bên có thoả thuận khác. Hình phạt chỉ do Tòa án nhân danh nhà nước áp dụng trên cơ sở của bản án. Bản án của toà án có thẩm quyền xác định hình phạt cụ thể đối với người phạm tội, như: cải tạo không giam giữ, tù có thời hạn, tù chung thân, tử hình…Bên cạnh đó, hình phạt chỉ áp dụng đối với người có hành vi phạm tội. Để quyết định hình phạt đối với một người nhất thiết phải thông qua một quá trình tố tụng hình sự nghiêm ngặt, chỉ khi xác định và chứng minh được hành vi phạm tội của người đó toà án có thẩm quyền mới áp dụng hình phạt tương ứng Khái niệm hình phạt được quy định tại Điều 26 BLHS năm 1999: “Hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất của Nhà nước nhằm 20