Luận văn Thạc sĩ Luật học: Tội cướp giật tài sản theo luật hình sự Việt Nam - Một số khía cạnh pháp lý hình sự và tội phạm học (trên cơ sở các số liệu ở thủ đô Hà Nội)

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự và thực trạng tình hình, nguyên nhân và điều kiện của tội cướp giật tài sản trên địa bàn Thủ đô Hà Nội để đưa ra các giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả của cuộc đấu tranh phòng chống loại tội phạm này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Tội cướp giật tài sản theo luật hình sự Việt Nam - Một số khía cạnh pháp lý hình sự và tội phạm học (trên cơ sở các số liệu ở thủ đô Hà Nội)

§¹i häc quèc gia hµ néi Khoa luËt Lª thÞ thu hµ téi c-íp giËt tµi s¶n theo luËt h×nh sù viÖt nam: mét sè khÝa c¹nh ph¸p lý h×nh sù vµ téi ph¹m häc (trªn c¬ së c¸c sè liÖu ë thñ ®« hµ néi) chuyªn ngµnh: luËt h×nh sù m· sè: 5.05.14 luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc ng-êi h-íng dÉn khoa häc: TSKH. Lª V¨n C¶m Hµ néi-n¨m 2004 1
môc lôc luËn v¨n Trang - PhÇn Më ®Çu. 1 - Ch-¬ng I: Nh÷ng quy ®Þnh chung cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi c-íp giËt tµi s¶n. 6 1.1. Vµi nÐt vÒ lÞch sö ph¸t triÓn cña luËt h×nh sù ViÖt Nam vÒ téi c-íp giËt tµi s¶n 6 1.2. Kh¸i niÖm vµ c¸c dÊu hiÖu ph¸p lý cña téi c-íp giËt tµi s¶n 16 1.3. Tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi ng-êi ph¹m téi c-íp giËt 29 - Ch-¬ng II: T×nh h×nh, nguyªn nh©n, ®iÒu kiÖn vµ dù b¸o t×nh h×nh téi c-íp giËt tµi s¶n ë Thñ ®« Hµ Néi 33 2.1. Vµi nÐt c¬ b¶n vÒ t×nh h×nh ®Þa lý, d©n c-, kinh tÕ x· héi cña Thñ ®« Hµ Néi 33 2.2. §Æc ®iÓm t×nh h×nh c-íp giËt tµi s¶n ë Thñ ®« Hµ Néi tõ 1998 ®Õn 2002 33 2.3. Nh÷ng nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn cña t×nh h×nh c-íp giËt tµi s¶n ë Thñ ®« Hµ Néi tõ 1998 ®Õn 2002 59 2.4. T×nh h×nh ®Êu tranh phßng, ngõa téi c-íp giËt t¹i Thµnh phè Hµ Néi tõ 1998 - 2002 75 2.4.1. KÕt qu¶ ®Êu tranh phßng, ngõa téi c-íp giËt tµi s¶n ë Thñ ®« Hµ Néi 75 2.4.2. C¸c nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i trong ®Êu tranh chèng téi c-íp giËt tµi s¶n ë Thñ ®« Hµ Néi. 2.5. Dù b¸o t×nh h×nh téi c-íp giËt tµi s¶n trªn ®Þa bµn Hµ Néi 73 Ch-¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p t¨ng c-êng hiÖu qu¶ cña cuéc ®Êu tranh phßng, chèng téi c-íp giËt tµi s¶n t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu trong giai ®o¹n hiÖn nay. 82 3. Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ cuéc ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m c-íp giËt tµi s¶n ë Thñ ®« Hµ néi 82 3.1. Gi¶i ph¸p vÒ kinh tÕ – x· héi. 83 3.2. Gi¶i ph¸p vÒ gi¸o dôc. 85 3.3. Gi¶i ph¸p t¨ng c-êng hiÖu lùc qu¶n lý nhµ n-íc trªn mét sè lÜnh vùc vÒ an ninh trËt tù. 86 3.4. Gi¶i ph¸p t¨ng c-êng c¬ së ph¸p lý cho c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng téi c-íp giËt tµi s¶n 90 3.5. Gi¶i ph¸p t¨ng c-êng c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa téi c-íp giËt tµi s¶n 91 2
3.6. Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö téi c-íp giËt tµi s¶n 93 - KÕt luËn 99 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o. 101 3
Më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi. Së h÷u lµ mét quyÒn thiªng liªng ®-îc Nhµ n-íc b¶o hé. QuyÒn së h÷u ®-îc quy ®Þnh vµ b¶o hé trong HiÕn ph¸p vµ c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt kh¸c nh-: Bé luËt d©n sù, LuËt ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam … QuyÒn së h÷u ®îc quy ®Þnh trong Bé luËt d©n sù: ®ã lµ toµn bé c¸c quyÒn cña chñ së h÷u ®èi víi tµi s¶n thuéc së h÷u cña m×nh còng nh- c¸c quyÒn cña ng-êi kh¸c kh«ng ph¶i lµ chñ së h÷u víi chÝnh tµi s¶n ®ã. Chñ së h÷u cã quyÒn chiÕm h÷u, sö dông vµ ®Þnh ®o¹t tµi s¶n thuéc së h÷u cña m×nh. Khi sö dông, ®Þnh ®o¹t, chñ së h÷u ®-îc tù m×nh thùc hiÖn c¸c hµnh vi theo ý chÝ ( §iÒu 175 – Bé luËt d©n sù). C¸c téi x©m ph¹m së h÷u lµ mét trong nh÷ng nhãm téi ®-îc quy ®Þnh sím nhÊt trong ph¸p luËt h×nh sù n-íc ta. Trong nh÷ng n¨m võa qua diÔn biÕn cña t×nh h×nh téi ph¹m nãi chung, còng nh- c¸c téi x©m ph¹m së h÷u nãi riªng hÕt søc phøc t¹p vµ ngµy cµng cã chiÒu h-íng gia t¨ng, g©y thiÖt h¹i lín vÒ tµi s¶n. Trong nh÷ng n¨m qua, c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt ®· cã vai trß tÝch cùc ®Êu tranh ng¨n chÆn c¸c hµnh vi x©m ph¹m së h÷u, nh-ng viÖc ®iÒu tra, truy tè, xÐt xö lo¹i téi ph¹m nµy cßn chËm, thiÕu chÝnh x¸c, ®Æc biÖt tû lÖ Èn cña mét sè téi ph¹m rÊt cao,… nh÷ng h¹n chÕ nµy lµm cho thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n ngµy cµng gia t¨ng, g©y d- luËn kh«ng tèt cho x· héi lµm gi¶m lßng tin cña quÇn chóng ®èi víi sù c«ng minh cña ph¸p luËt. Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 quy ®Þnh râ nh÷ng ai cã hµnh vi x©m ph¹m së h÷u cña ng-êi kh¸c ®Òu cã thÓ bÞ truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù theo c¸c téi thuéc ch-¬ng XIV cña Bé luËt nµy. §©y lµ mét chÕ ®Þnh réng lín bao qu¸t toµn bé c¸c hµnh vi x©m ph¹m së h÷u nh- c-íp tµi s¶n; b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n, c-ìng ®o¹t tµi s¶n, trém c¾p tµi s¶n, c-íp giËt tµi s¶n ... Trong bèi c¶nh ®ã, nghiªn cøu téi c-íp giËt tµi s¶n trªn mét sè khÝa c¹nh ph¸p lý h×nh sù vµ téi ph¹m häc, qua ®ã x¸c ®Þnh c¸c nguyªn nh©n, ®iÒu kiÖn cña lo¹i téi nµy ®Ó tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p phßng, chèng cã hiÖu qu¶ lµ cÇn thiÕt. V× vËy, trong ph¹m 4
vi luËn v¨n nµy t«i chØ ®Ò cËp ®Õn téi c-íp giËt tµi s¶n theo luËt h×nh sù ViÖt Nam: mét sè khÝa c¹nh ph¸p lý h×nh sù vµ téi ph¹m häc (trªn c¬ së c¸c sè liÖu ë Thñ ®« Hµ Néi tõ 1998- 2002). 2.T×nh h×nh nghiªn cøu. Hµnh vi c-íp giËt tµi s¶n ®· ®-îc ®Ò cËp trong mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc vÒ luËt h×nh sù, trong c¸c tËp b×nh luËn khoa häc vÒ luËt h×nh sù, c¸c luËn v¨n Th¹c sÜ, TiÕn sÜ cña mét sè t¸c gi¶ nghiªn cøu c¸c néi dung liªn quan ®Õn ®Ò tµi c¸c téi x©m ph¹m së h÷u trªn c¸c ph-¬ng diÖn kh¸c nhau nh- ®Êu tranh phßng chèng c¸c téi c-íp t¹i ViÖt Nam, téi trém c¾p tµi s¶n, nh bµi viÕt “c¸c téi x ©m ph¹m së h÷u trong BLHS n¨m 1999” cña TS.Tr¬ng Quang Vinh, trªn t¹p chÝ LuËt häc (Trêng §¹i häc LuËt Hµ Néi) sè 4/2000; LuËn ¸n TiÕn sÜ LuËt häc cña TS. NguyÔn Ngäc ChÝ, n¨m 2000 vÒ “tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®èi víi c¸c téi x©m ph¹m së h÷u”; LuËn v¨n th¹c s Ü cña Th¹c sÜ Hoµng Ngäc Thanh, n¨m 2002 vÒ “®Êu tranh phßng, chèng téi "Trém c¾p tµi s¶n" trªn ®Þa bµn tØnh Thõa Thiªn HuÕ”... Tuy nhiªn cha cã mét c«ng tr×nh khoa häc nµo ë cÊp luËn v¨n Th¹c sÜ ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò thuéc ®Ò tµi téi c-íp giËt tµi s¶n mét c¸ ch cã hÖ thèng, vµ cïng mét lóc d-íi hai gãc ®é: ph¸p luËt h×nh sù - téi ph¹m häc. Thñ ®« Hµ Néi lµ trung t©m kinh tÕ, chÝnh trÞ cña c¶ n-íc. Trong bèi c¶nh chung cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ xu thÕ héi nhËp hiÖn nay, t×nh h×nh téi ph¹m c-íp giËt cã nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p vµ xu h-íng ngµy cµng gia t¨ng kh«ng chØ vÒ sè vô mµ c¶ vÒ tÝnh chÊt, hËu qu¶ thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n, vÒ tÝnh m¹ng søc khoÎ vµ tinh thÇn con ng-êi ngµy cµng trÇm träng. Do ®ã luËn v¨n nµy cÇn nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng vµ diÔn biÕn cña lo¹i téi ph¹m nµy ë Thñ ®« Hµ Néi, trªn c¬ së ®ã rót ra nh÷ng h¹n chÕ tõ thùc tiÔn ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m còng nh- nh÷ng nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn ph¹m téi, tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m mét c¸ch h÷u hiÖu nh»m gi¶m bít nh÷ng thiÖt h¹i ®¸ng tiÕc cã thÓ x¶y ra, ®em l¹i sù b×nh yªn trong cuéc sèng cho ng-êi d©n trªn ®Þa bµn Thñ ®«. 3. Môc tiªu vµ nhiÖm vô cña ®Ò tµi. 5
Môc tiªu cña ®Ò tµi: Trªn c¬ së nghiªn cøu thùc tiÔn ¸p dông ph¸p luËt h×nh sù vµ thùc tr¹ng t×nh h×nh, nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn cña téi c-íp giËt tµi s¶n trªn ®Þa bµn Thñ ®« Hµ Néi ®Ó ®-a ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña cuéc ®Êu tranh phßng chèng lo¹i téi ph¹m nµy. NhiÖm vô cña ®Ò tµi: §Ó ®¹t ®-îc môc tiªu trªn, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tµi t¸c gi¶ ®Æt ra cho m×nh c¸c nhiÖm vô sau ®©y: 1- Lµm s¸ng tá c¸c dÊu hiÖu ph¸p lý h×nh sù cña §iÒu 136 BLHS n¨m 1999 2- Ph©n tÝch lµm s¸ng tá t×nh h×nh téi ph¹m c-íp giËt tµi s¶n còng nh- thùc tiÔn xÐt xö lo¹i téi nµy ë Thñ ®« Hµ Néi vµ chØ ra nh÷ng v-íng m¾c , h¹n chÕ còng nh- nh÷ng bÊt cËp gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn, ®ång thêi ®Ò xuÊt c¸c kiÕn nghÞ söa ®æi, bæ sung. 3- ChØ ra nh÷ng nguyªn nh©n vµ ®iÒu kiÖn ph¹m téi, tõ ®ã ®-a ra c¸c gi¶i ph¸p ®Êu tranh phßng ngõa lo¹i téi ph¹m nµy trªn ®Þa bµn Thñ ®« Hµ Néi. 4. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu. §èi t-îng nghiªn cøu: §èi t-îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ: téi c-íp giËt tµi s¶n d-íi gãc ®é ph¸p luËt h×nh sù vµ téi ph¹m häc ë Thñ ®« Hµ Néi. Ph¹m vi nghiªn cøu: Trªn c¬ së môc tiªu, nhiÖm vô cña ®Ò tµi chóng t«i giíi h¹n nghiªn cøu trong ph¹m vi nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn téi c-íp giËt tµi s¶n d-íi gãc ®é LuËt h×nh sù vµ Téi ph¹m häc nh-: c¸c dÊu hiÖu ph¸p lý h×nh sù, t×nh h×nh téi c-íp giËt tµi s¶n, chØ ra nh÷ng nguyªn nh©n, ®iÒu kiÖn vµ dù b¸o t×nh h×nh téi c-íp giËt tµi s¶n, Trªn c¬ së ®ã ®-a ra mét sè gi¶i ph¸p ®Êu tranh phßng chèng téi c-íp giËt tµi s¶n trªn ®Þa bµn Hµ Néi . 5. ý nghÜa khoa häc vµ thùc tiÔn cña luËn v¨n. ë mét chõng mùc nhÊt ®Þnh, ®Ò tµi lµ mét c«ng tr×nh nghiªn cøu võa cã ý nghÜa vÒ mÆt lý luËn, võa cã ý nghÜa vÒ mÆt thùc tiÔn ®èi víi cuéc ®Êu tranh phßng chèng téi c-íp giËt tµi s¶n ë ViÖt Nam nãi chung vµ trªn ®Þa bµn Thñ ®« Hµ Néi nãi riªng. 6
4- VÒ mÆt lý luËn: §Ò tµi gãp phÇn hoµn thiÖn néi dung quy ®Þnh cña §iÒu 136 BLHS n¨m 1999, ®ång thêi nã cã thÓ sö dông lµm tµi liÖu tham kh¶o trong c«ng t¸c ®µo t¹o vµ nghiªn cøu khoa häc ph¸p lý h×nh sù. 5- VÒ mÆt thùc tiÔn: Nh÷ng ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p nªu trong luËn v¨n sÏ gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña cuéc ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m nãi chung vµ téi c-íp giËt tµi s¶n nãi riªng. Ngoµi ra, ®Ò tµi cã thÓ ®-îc sö dông lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c¸c lùc l-îng tham gia phßng, chèng lo¹i téi ph¹m nµy kh«ng nh÷ng ë Thñ ®« Hµ Néi mµ cßn trªn nh÷ng ®Þa bµn tØnh, thµnh phè kh¸c cã ®iÒu kiÖn t-¬ng tù. 6. §iÓm míi vÒ mÆt khoa häc cña luËn v¨n. LÇn ®Çu tiªn nghiªn cøu mét c¸ch t-¬ng ®èi cã hÖ thèng vµ t-¬ng ®èi toµn diÖn cïng mét lóc d-íi hai gãc ®é ph¸p luËt h×nh sù - téi ph¹m häc, vÒ t×nh h×nh téi ph¹m, vÒ c«ng t¸c ®Êu tranh phßng, chèng téi c-íp giËt tµi s¶n, ®ång thêi ®· ®-a ra c¸c gi¶i ph¸p ®Êu tranh phßng ngõa hiÖu qu¶ ®èi víi téi c-íp giËt tµi s¶n trªn ®Þa bµn Thñ ®« Hµ Néi. 7. Ph-¬ng ph¸p luËn vµ c¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu. Trªn c¬ së ph-¬ng ph¸p luËn cña Chñ nghÜa M¸c- Lª nin vµ t- t-ëng Hå ChÝ Minh vÒ vÊn ®Ò téi ph¹m nãi chung, c¸c v¨n kiÖn cña §¶ng vµ v¨n b¶n ph¸p luËt cña Nhµ n-íc vÒ quan ®iÓm ®Êu tranh chèng téi ph¹m trong qu¸ tr×nh x©y dùng nhµ n-íc ph¸p quyÒn t¹i ViÖt Nam. §Ò tµi ®· sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu cña khoa häc luËt h×nh sù vµ téi ph¹m häc nh-: ph-¬ng ph¸p thèng kª h×nh sù, ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ so s¸nh, ph-¬ng ph¸p tæng hîp. Ngoµi ra cßn mét sè ph-¬ng ph¸p kh¸c còng ®-îc ¸p dông nh-: ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch hÖ thèng, ph-¬ng ph¸p chuyªn gia ... Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu c¸c ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc vËn dông mét c¸ch linh ho¹t vµ ®an xen lÉn nhau ®Ó tao ra kÕt qu¶ nghiªn cøu. 8. CÊu tróc cña luËn v¨n. 7
6- Ngoµi c¸c phÇn Më ®Çu, KÕt luËn vµ Danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n th¹c sÜ nµy gåm cã ba ch-¬ng: + Ch-¬ng 1: Nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi c- íp giËt tµi s¶n + Ch-¬ng 2: T×nh h×nh, nguyªn nh©n, ®iÒu kiÖn vµ dù b¸o t×nh h×nh téi c-íp giËt tµi s¶n ë Thñ ®« Hµ Néi + Ch-¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p t¨ng c-êng hiÖu qu¶ cña cuéc ®Êu tranh phßng, chèng téi c-íp giËt tµi s¶n ë Thñ ®« Hµ Néi trong giai ®o¹n hiÖn nay. 8
Ch-¬ng I: Nh÷ng quy ®Þnh chung cña ph¸p luËt h×nh sù vÒ téi c-íp giËt tµi s¶n. 1.1. Vµi nÐt vÒ lÞch sö ph¸t triÓn cña luËt h×nh sù ViÖt nam vÒ téi c-íp giËt tµi s¶n. 1.1.1. Giai ®o¹n tõ 1945 ®Õn 1985. Qu¸ tr×nh h×nh hµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c quy ph¹m ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam vÒ téi c-íp giËt tµi s¶n g¾n liÒn víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña x· héi. Trong nh÷ng ngµy ®Çu míi thµnh lËp Nhµ n-íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ võa ph¶i ®èi phã víi thï trong giÆc ngoµi, võa tõng b-íc x©y dùng x· héi míi. §Ó æn ®Þnh t×nh h×nh ®Êt n-íc, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ký S¾c lÖnh sè 47/SL ngµy 10/10/1945 cho phÐp ¸p dông mét sè v¨n b¶n cña ph¸p luËt cò kh«ng tr¸i víi nguyªn t¾c ®éc lËp cña n-íc ViÖt Nam vµ chÝnh thÓ d©n chñ céng hoµ. Nh- vËy, ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña giai ®o¹n nµy lµ ¸p dông ph¸p luËt cña ®Õ quèc vµ phong kiÕn theo tinh thÇn míi, ë B¾c kú vÉn tiÕp tôc ¸p dông h×nh luËt An Nam, ë Trung kú vÉn ¸p dông Hoµng ViÖt h×nh luËt vµ ë Nam Kú ¸p dông luËt ph¸p tu chÝnh. Téi c-íp giËt tµi s¶n còng kh«ng n»m ngoµi bèi c¶nh ®ã. Bªn c¹nh ®ã Nhµ n-íc ta ®· ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt míi quy ®Þnh nh÷ng hµnh vi x©m ph¹m ®Õn së h÷u cña nhµ n-íc vµ së h÷u cña c«ng d©n, gãp phÇn b¶o vÖ c¸c quan hÖ x· héi tiÕn bé trong x· héi míi, thùc hiÖn th¾ng lîi cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p. Tuy cßn s¬ khai nh-ng ph¸p luËt h×nh sù thêi kú nµy ®· kh¸i qu¸t ®-îc nh÷ng hµnh vi x©m h¹i së h÷u trong thùc tÕ vµ quy ®Þnh thµnh c¸c téi ph¹m cô thÓ lµm c¬ së cho Toµ ¸n xÐt xö. §ång thêi c¸c v¨n b¶n nµy cßn quy ®Þnh ®-êng lèi xö lý c¸c téi x©m ph¹m së h÷u, trªn nguyªn t¾c trõng trÞ kÕt hîp víi khoan hång, trõng trÞ víi gi¸o dôc c¶i t¹o. §· cã sù c¸ thÓ ho¸ h×nh ph¹t ®èi víi c¸c hµnh vi ph¹m téi . 9
ViÖc ph©n lo¹i téi ph¹m, ®-îc quy ®Þnh t¹i ®iÒu 3 S¾c lÖnh 27 ngµy 28/2/1946: “Nh÷ng téi ph¹m kÓ ë c¸c §iÒu 1, 2 trªn ®©y sÏ bÞ truy tè vµ xÐt xö nh nh÷ng träng téi”. Nh vËy viÖc xö lý c¸c téi x©m ph¹m së h÷u thêi kú nµy chia thµnh 3 lo¹i téi: träng téi, téi ph¹m th-êng vµ téi vi c¶nh dùa theo tÝnh chÊt vµ møc ®é cña tõng lo¹i téi ph¹m . Trong thêi kú nµy c¸c quan hÖ ph¸p luËt ph¸t sinh ®-îc ®iÒu chØnh b»ng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c nhau nh: Ph¸p lÖnh, S¾c lÖnh, NghÞ ®Þnh, Th«ng t, ChØ ThÞ … chø ch-a cã ®¹o luËt h×nh sù thèng nhÊt. V× vËy mµ “ danh s¸ch h×nh ph¹t cha tho¶ m·n nh÷ng dÊu hiÖu ®Æc trng cña hÖ thèng h×nh ph¹t” [43, tr.163], kh«ng ®îc ®¸nh gi¸ vµ s¾p xÕp theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh. Trong sè c¸c h×nh ph¹t chØ cã h×nh ph¹t qu¶n chÕ cã quy ®Þnh néi dung vµ ®iÒu kiÖn ¸p dông. Ngµy 21/10/1970 Uû ban th-êng vô Quèc héi th«ng qua hai Ph¸p lÖnh trõng trÞ c¸c téi x©m ph¹m tµi s¶n XHCN (1) vµ Ph¸p lÖnh trõng trÞ c¸c téi x©m ph¹m tµi s¶n riªng cña c«ng d©n (2). - Ph¸p lÖnh 21/10/1970 trõng trÞ c¸c téi x©m ph¹m tµi s¶n XHCN, ®-îc c«ng bè theo lÖnh sè 149/LCT ngµy 23/10/1970 cña Chñ tÞch n-íc, cã 3 ch-¬ng víi 25 ®iÒu. Téi c-íp giËt tµi s¶n XHCN ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 5 cña Ph¸p lÖnh víi néi dung sau: “1. KÎ nµo cíp giËt tµi s¶n x· héi chñ nghÜa th× bÞ ph¹t tï tõ 1 n¨m ®Õn 7 n¨m 2. Ph¹m téi trong nh÷ng tr-êng hîp sau ®©y: a) Cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp hoÆc t¸i ph¹m nguy hiÓm b) Cã tæ chøc c) Hµnh hung ®Ó tÊu tho¸t; th× bÞ ph¹t tï tõ 5 n¨m ®Õn 15 n¨m" 7- Ph¸p lÖnh trõng trÞ c¸c téi x©m ph¹m tµi s¶n riªng cña c«ng d©n, ®-îc c«ng bè theo lÖnh sè 150/LCT ngµy 23/10/1970 cña Chñ tÞch n-íc, cã 3 ch-¬ng víi 21 ®iÒu. Téi c-íp giËt tµi s¶n ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 4 cña Ph¸p lÖnh víi néi dung sau: "1. KÎ nµo c-íp giËt tµi s¶n riªng cña c«ng d©n th× bÞ ph¹t tï tõ 3 th¸ng ®Õn 3 n¨m. 10
1. Ph¹m téi trong nh÷ng tr-êng hîp sau ®©y: a) Cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp hoÆc t¸i ph¹m nguy hiÓm. b) Cã tæ chøc. c) Hµnh hung ®Ó tÈu tho¸t; th× bÞ ph¹t tï tõ 2 n¨m ®Õn 10 n¨m." ViÖc ban hµnh cïng mét lóc hai Ph¸p lÖnh trªn ®· thÓ hiÖn sù quan t©m cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ®èi víi tµi s¶n XHCN vµ tµi s¶n riªng cña c«ng d©n. Sau ®ã ngµy 9/12/1970 Ban BÝ th- trung -¬ng §¶ng ®· ban hµnh chØ thÞ 185 CT/TW vÒ t¨ng cêng b¶o vÖ tµi s¶n XHCN nhËn ®Þnh “C«ng t¸c tæ chøc qu¶n lý kinh tÕ, viÖc x©y dùng vµ thi hµnh c¸c chÕ ®é thÓ lÖ vÒ qu¶n lý kinh tÕ cã phÇn bÞ bu«ng láng, c«ng t¸c gi¸o dôc vµ ph¸t triÓn quÇn chóng ®«ng ®¶o tham gia b¶o vÖ cña c«ng lµm ch-a tèt; viÖc trõng trÞ nh÷ng hµnh ®éng x©m ph¹m tµi s¶n XHCN còng thiÕu nghiªm minh vµ kÞp thêi. Nh÷ng hiÖn t-îng tiªu cùc nh- tham «, trém c¾p, l·ng phÝ tµi s¶n Nhµ níc vµ cña hîp t¸c x· cha ®îc ng¨n chÆn mét c¸ch cã hiÖu qu¶”. Nhµ n-íc ta thêi kú nµy quy ®Þnh chÝnh s¸ch xö lý c¸c téi x©m ph¹m tµi s¶n XHCN nghiªm kh¾c h¬n so víi tµi s¶n riªng c«ng d©n. Víi téi c-íp giËt tµi s¶n XHCN h×nh ph¹t tèi ®a lµ 15 n¨m cßn téi c-íp giËt tµi s¶n riªng c«ng d©n lµ 10 n¨m. Vµ h×nh ph¹t thÊp nhÊt lµ 2 n¨m ®èi víi téi c-íp giËt tµi s¶n XHCN vµ 1 n¨m víi téi c-íp giËt tµi s¶n riªng c«ng d©n. VÒ h×nh ph¹t ngoµi c¸c h×nh ph¹t chÝnh, hai Ph¸p lÖnh n¨m 1970 cßn quy ®Þnh nh÷ng h×nh ph¹t phô ¸p dông cho nh÷ng hµnh vi ph¹m téi cô thÓ vÒ téi c-íp giËt tµi s¶n nãi riªng vµ c¸c téi x©m ph¹m tµi s¶n nãi chung nh- sau: - Kho¶n 1 §iÒu 20 Ph¸p lÖnh (1): “Ph¹m mét trong nh÷ng quy ®Þnh t¹i c¸c §iÒu 4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,17,18,19 th× cã thÓ bÞ cÊm ®¶m nhiÖm chøc vô cã liªn quan ®Õn tµi s¶n XHCN tõ 2 n¨m ®Õn 5 n¨m" ( trong ®ã téi c-íp giËt tµi s¶n ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 5 cña Ph¸p lÖnh). - §iÒu 26 Ph¸p lÖnh (2):"KÎ nµo ph¹m nh÷ng téi quy ®Þnh ë ch-¬ng II th× ngoµi c¸c h×nh ph¹t ®· ghi ë mçi ®iÒu, cßn cã thÓ bÞ ph¹t thªm nh- sau: 11
1. Ph¹m mét trong nh÷ng téi quy ®Þnh ë c¸c §iÒu 3,4,5,6,7,8,9,10,11,12, 13,14,15, th× cã thÓ bÞ cÊm ®¶m nhiÖm chøc vô cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn tµi s¶n XHCN tõ 2 n¨m ®Õn 5 n¨m. 2. Ph¹m mét trong nh÷ng téi quy ®Þnh ë c¸c §iÒu 3,4,5,6,7,9,13 trong tr-êng hîp cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp th× cã thÓ bÞ ph¹t qu¶n chÕ, c- tró b¾t buéc hoÆc cÊm c- tró ë mét sè ®Þa ph-¬ng tõ 1 ®Õn 5 n¨m. 3. Ph¹m mét trong nh÷ng téi quy ®Þnh ë c¸c §iÒu 3,4,5,6,7,8,9,10,11,13 th× tuú theo tÝnh chÊt nghiªm träng cña téi ph¹m hoÆc nguån thu lîi bÊt chÝnh mµ cã thÓ bÞ ph¹t tiÒn tõ 50 ®ång ®Õn 3000 ®ång hoÆc bÞ tÞch thu mét phÇn hay toµn bé tµi s¶n” ( trong ®ã §iÒu 4 quy ®Þnh vÒ téi cíp giËt tµi s¶n ). Nguyªn t¾c c¬ b¶n chØ ®¹o toµn bé ®-êng lèi xö lý c¸c téi x©m ph¹m së h÷u XHCN thÓ hiÖn ë §iÒu 2 Ph¸p lÖnh (1) lµ: “tµi s¶n XHCN lµ thiªng liªng, tuyÖt ®èi kh«ng ai ®-îc x©m ph¹m. Mäi ng-êi ®Òu cã nghÜa vô t«n träng vµ b¶o vÖ tµi s¶n ®ã. Mäi hµnh ®éng x©m ph¹m tµi s¶n XHCN ph¶i ®-îc ph¸ hiÖn kÞp thêi vµ x ö lý nghiªm minh. Nghiªm cÊm mäi hµnh ®éng bao che cho kÎ ph¹m téi ". C¸c ®iÒu luËt vÒ hµnh vi c-íp giËt tµi s¶n trong hai Ph¸p lÖnh kh«ng m« t¶ hµnh vi ph¹m téi mµ chØ nªu nh÷ng nguyªn t¾c xö lý chung lµ: nghiªm trÞ bän l-u manh chuyªn nghiÖp, bän t¸i ph¹m, bän ph¹m téi cã tæ chøc, bän cÇm ®Çu, bän lîi dông chøc quyÒn ®Ó ph¹m téi , bän g©y thiÖt h¹i nÆng. Xö nhÑ hoÆc gi¶m h×nh ph¹t cho nh÷ng kÎ tù thó, thËt thµ hèi c¶i, tè c¸o ®ång bän hoÆc tù nguyÖn båi th-êng thiÖt h¹i x¶y ra. Nh÷ng néi dung nµy ®-îc quy ®Þnh râ trong kho¶n 2 §iÒu 7 vµ §iÒu 22 Ph¸p lÖnh (1) nh÷ng t×nh tiÕt cÇn xö lý nÆng chung lµ: “ 1. G©y thiÖt h¹i trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt, ®êi sèng cña nh©n d©n hoÆc ®Õn an ninh, quèc phßng. 2. Lîi dông hoµn c¶nh chiÕn tranh, n¬i cã chiÕn sù, cã thiªn tai hoÆc cã nh÷ng khã kh¨n kh¸c ®Ó ph¹m téi . 12
3. Gi¶ t¹o hoÆc cè ý lµm sai lÖch nh÷ng sè liÖu, nh÷ng kÕt qu¶ thùc hiÖn kÕ ho¹ch kinh tÕ hay kÕ ho¹ch c«ng t¸c ®Ó che dÊu téi ph¹m; 4. CÇm ®Çu viÖc ph¸t triÓn hoÆc tÝch cùc thùc hiÖn téi ph¹m; 5. T¸i ph¹m hoÆc kÎ ph¹m téi lµ phÇn tö xÊu;" Kho¶n 2 §iÒu 4 vµ §iÒu 18 Ph¸p lÖnh (2) quy ®Þnh c¸c t×nh tiÕt cÇn xö lý nÆng chung lµ: “1. Lîi dông hoµn c¶nh chiÕn tranh, n¬i cã chiÕn sù, cã thiªn tai hoÆc cã nh÷ng khã kh¨n kh¸c ®Ó ph¹m téi ; 2. CÇm ®Çu viÖc ph¹m téi hoÆc tÝch cùc thùc hiÖn téi ph¹m. 3. T¸i ph¹m hoÆc kÎ ph¹m téi lµ phÇn tö xÊu; 4. Ph¹m téi g©y thiÖt h¹i nÆng” Hai Ph¸p lÖnh còng quy ®Þnh cô thÓ c¸c tr-êng hîp cÇn xö nhÑ hoÆc miÔn h×nh ph¹t t¹i c¸c §iÒu 23 Ph¸p lÖnh (1) vµ §iÒu 19 Ph¸p lÖnh (2) lµ: “– Téi ph¹m ch-a bÞ ph¸t gi¸c mµ kÎ ph¹m téi thµnh thËt thó téi víi c¬ quan chuyªn tr¸ch, khai râ hµnh ®éng cña m×nh vµ ®ång bän. - KÎ ph¹m téi ®· cã nh÷ng hµnh ®éng ng¨n chÆn hoÆc lµm gi¶m bít t¸c h¹i téi ph¹m - Tr-íc khi bÞ xÐt xö, kÎ ph¹m téi tù nguyÖn båi th-êng hoÆc söa ch÷a thiÖt h¹i g©y ra. - Ph¹m téi g©y thiÖt h¹i kh«ng lín”. Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao ®· cã nh÷ng v¨n b¶n h-íng dÉn toµ ¸n c¸c cÊp trong viÖc thèng nhÊt nhËn thøc vÒ ®-êng lèi xÐt xö ®èi víi c¸c téi ph¹m cô thÓ cña hai Ph¸p lÖnh nh-: b¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c cña Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao (TANDTC) n¨m 1971, 1972; Th«ng t- sè 213/NCPL ngµy 5/5/1973 cña TANDTC, ViÖn kiÓm s¸t nh©n d©n tèi cao (VKSNDTC), Bé C«ng an. Sau ngµy miÒn Nam hoµn toµn gi¶i phãng, ngoµi hai Ph¸p lÖnh trªn, Héi ®ång ChÝnh phñ c¸ch m¹ng l©m thêi céng hoµ miÒn Nam ViÖt Nam ®· ban hµnh S¾c luËt sè 13
03/SL-76 ngµy 15/3/1976 quy ®Þnh c¸c téi ph¹m vµ h×nh ph¹t ®-îc ¸p dông ë miÒn Nam ViÖt Nam. §iÒu 4 cña S¾c luËt nµy quy ®Þnh c¸c téi x©m ph¹m tµi s¶n c«ng céng : “b) Ph¹m c¸c téi chiÕm ®o¹t kh¸c nh- trém c¾p, tham «, lõa ®¶o, béi tÝn, c-íp giËt, c-ìng ®o¹t, chiÕm gi÷ tr¸i phÐp th× bÞ ph¹t tï tõ 6 th¸ng ®Õn 7 n¨m. Tr-êng hîp nghiªm träng th× bÞ ph¹t tï ®Õn 15 n¨m”. Ngoµi ra S¾c luËt 03/SL cßn quy ®Þnh ®-îc ¸p dông mét sè h×nh ph¹t phô nh- qu¶n chÕ cÊm c- tró ë mét sè ®Þa ph-¬ng tõ 1 ®Õn 5 n¨m sau khi m·n h¹n tï hoÆc cã thÓ bÞ tÞch thu mét phÇn hoÆc toµn bé tµi s¶n. Néi dung S¾c luËt nµy vµ hai Ph¸p lÖnh ban hµnh 21/10/1970 vÒ c¬ b¶n lµ thèng nhÊt. Tuy nhiªn, nh÷ng quy ®Þnh trong S¾c luËt 03 thiÕu cô thÓ, chØ nªu téi danh mµ kh«ng m« t¶ dÊu hiÖu téi ph¹m, kh«ng quy ®Þnh khung h×nh ph¹t ®èi víi tõng téi riªng biÖt mµ quy ®Þnh h×nh ph¹t chung cho tõng nhãm téi dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ¸p dông kh«ng chÝnh x¸c, thiÕu triÖt ®Ó lµm h¹n chÕ t¸c dông r¨n ®e, ph ßng ngõa. Do vËy ngµy 8/3/1978 liªn bé TANDTC, VKSNDTC vµ Bé néi vô ®· cã th«ng t- sè 61 LB/TA- KS.NV h-íng dÉn thi hµnh vµ ¸p dông ph¸p luËt thèng nhÊt, trong qu¸ tr×nh ¸p dông cã thÓ vËn dông c¸c Ph¸p lÖnh 21/10/1970 vµ c¶ S¾c luËt 03/SL ( ë phÝa Nam) ®Ó cã biÖn ph¸p vµ ®-êng lèi xö lý thÝch hîp cho tõng lo¹i téi ph¹m trong ®ã cã téi c-íp giËt tµi s¶n . Ngoµi viÖc lµm râ c¸c kh¸i niÖm vÒ lo¹i tµi s¶n thuéc quan hÖ së h÷u nµo, th× Dù th¶o Th«ng t- liªn bé ngµy 16/3/1973 cña TANDTC, VKSNDTC, Bé CA, ®· h-íng dÉn kh¸ cô thÓ, trong Th«ng t cßn x¸c ®Þnh râ ®Æc trng cña téi cíp giËt tµi s¶n lµ “c¸c h×nh thøc chiÕm ®o¹t ®-îc thùc hiÖn mét c¸ch lé liÔu, tr¾ng trîn. Th«ng th-êng, ®©y lµ tr-êng hîp kÎ ph¹m téi lîi dông s¬ hë, v-íng m¾c cña ng-êi gi÷ tµi s¶n bÊt thÇ n gi»ng lÊy tµi s¶n tõ trªn tay ng-êi gi÷ tµi s¶n, hoÆc c«ng nhiªn lÊy tõ n¬i ®Ó tµi s¶n víi ý thøc kh«ng che dÊu hµnh vi ph¹m ph¸p cña m×nh, råi ch¹y trèn hoÆc bá ®i mµ kh«ng dïng b¹o lùc. KÎ ph¹m téi cã thÓ cã mét vµi hµnh vi x©m ph¹m nhÑ ®Õn th©n thÓ ng-êi gi÷ 14
tµi s¶n kh«ng ph¶i víi ý thøc lµm tª liÖt søc ph¶n kh¸ng mµ chØ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho y dÔ dµng vµ nhanh chãng giËt ®-îc tµi s¶n råi ch¹y trèn (nh- x« ng·, vÆn tay cho r¬i hµng …)" Dù th¶o Th«ng t- trong phÇn chÝnh s¸ch cô thÓ còng ®· x¸c ®Þnh râ ®èi t-îng cÇn nghiªm trÞ lµ: Bän l-u manh chuyªn nghiÖp, bän lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n ®Ó ph¹m téi ; bän t¸i ph¹m; bän ph¹m téi cã tæ chøc ®· ®-îc x¸c ®Þnh trong c¸c ®iÒu luËt cô thÓ cña hai Ph¸p lÖnh. Ngoµi ra trong ch-¬ng c¸c ®iÒu kho¶n chung Ph¸p lÖnh cßn quy ®Þnh c¸c tr-êng hîp ¸p dông nguyªn t¾c t-¬ng tù v× trong thùc tÕ, sù viÖc ph¹m ph¸p cßn x¶y ra d-íi nh÷ng h×nh thøc mµ chóng ta khã l-êng tr-íc hÕt ®-îc, nh-ng yªu cÇu lµ ph¶i víi tinh thÇn thËn träng; hµnh vi ph¹m ph¸p x¶y ra ph¶i cïng lo¹i víi h µnh vi x©m ph¹m tµi s¶n, cã cïng tÝnh chÊt, cã cïng môc ®Ých chØ kh¸c vÒ h×nh thøc thÓ hiÖn víi téi ®· ®-îc ph¸p luËt quy ®Þnh. ViÖc nµy xuÊt ph¸t do viÖc chóng ta ch-a kÞp ban hµnh c¸c v¨n b¶n, Nhµ n-íc ph¶i cã chñ tr-¬ng dïng nguyªn t¾c t-¬ng tù ®Ó xö lý vÒ h×nh sù ®èi víi nh÷ng hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi ®¸ng coi lµ téi ph¹m. Nhê ¸p dông nguyªn t¾c nµy mµ c¸c c¬ quan ph¸p luËt kh«ng bÞ bã tay trong ho¹t ®éng ®Êu tranh, xö lý c¸c hµnh vi téi c-íp giËt tµi s¶n. Ch¼ng h¹n, chóng ta ®· xö lý ®èi víi hµnh vi c«ng nhiªn chiÕm ®o¹t tµi s¶n XHCN vµ tµi s¶n riªng c«ng d©n t-¬ng tù nh- hµnh vi ®-îc quy ®Þnh trong téi c-íp giËt tµi s¶n ®-îc quy ®Þnh ë hai Ph¸p lÖnh (1) vµ (2). Sau nµy, hµnh vi c«ng nhiªn chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®-îc Bé luËt h×nh sù (BLHS) n¨m 1985 quy ®Þnh lµ téi ph¹m (§iÒu 131, vµ §iÒu 154). 1.1.2. Giai ®o¹n tõ 1985 ®Õn nay. Bé luËt h×nh sù ®Çu tiªn cña n-íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam ®-îc Quèc héi th«ng qua ngµy 27/6/1985 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh thèng nhÊt trong toµn quèc kÓ tõ ngµy 1/1/1986 ®· ®¸nh dÊu mét b-íc tiÕn quan träng vÒ kü thuËt lËp ph¸p h×nh sù n-íc ta. Trong Bé luËt nµy c¸c téi x©m ph¹m së h÷u ®-îc quy ®Þnh thµnh 2 ch-¬ng ®éc lËp: 15
- Ch-¬ng IV: VÒ c¸c téi x©m ph¹m së h÷u XHCN. - Ch-¬ng VI: quy ®Þnh c¸c téi x©m ph¹m së h÷u c«ng d©n. Téi c-íp giËt tµi s¶n XHCN ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 131 vµ téi c-íp giËt tµi s¶n riªng c«ng d©n ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 154. C¸c ®iÒu luËt ®Òu kh«ng m« t¶ dÊu hiÖu cña téi ph¹m mµ chØ nªu téi danh. Tuy nhiªn, hµnh vi c-íp giËt tµi s¶n tõ tr-íc ®Õn nay vÉn ®-îc hiÓu lµ hµnh vi lîi dông s¬ hë cña ng-êi qu¶n lý tµi s¶n ®Ó chiÕm ®o¹t tµi s¶n mét c¸ch nhanh chãng c«ng khai. BLHS n¨m 1985 quy ®Þnh thªm 3 téi míi so víi hai Ph¸p lÖnh (1) vµ (2): trong ®ã cã téi c«ng nhiªn chiÕm ®o¹t tµi s¶n XHCN (§iÒu 131) vµ téi c«ng nhiªn chiÕm ®o¹t tµi s¶n riªng c«ng d©n (§iÒu 154), ®-îc quy ®Þnh cïng mét ®iÒu víi téi c-íp giËt tµi s¶n. - §iÒu 131 quy ®Þnh: “1.Ngêi nµo cíp giËt hoÆc c«ng nhiªn chiÕm ®o¹t tµi s¶n XHCN, nÕu kh«ng thuéc tr-êng hîp quy ®Þnh ë §iÒu 129, th× bÞ ph¹t tï tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m. 2. Ph¹m téi thuéc mét trong c¸c tr-êng hîp sau ®©y th× bÞ ph¹t tï tõ ba n¨m ®Õn m-êi hai n¨m: a) Cã tæ chøc hoÆc cã tÝnh chuyªn nghiÖp. b) Dïng thñ ®o¹n nguy hiÓm; hµnh hung ®Ó tÈu tho¸t. c) ChiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ rÞ lín hoÆc g©y hËu qu¶ nghiªm träng kh¸c; d) T¸i ph¹m nguy hiÓm. 2. Ph¹m téi trong tr-êng hîp ®Æc biÖt nghiªm träng th× bÞ ph¹t tï tõ m-êi n¨m ®Õn hai mêi n¨m” - §iÒu 154 quy ®Þnh: “1. Ngêi nµo cíp giËt hoÆc c«ng nhiªn chiÕm ®o¹t tµi s¶n cña ngêi kh¸c, nÕu kh«ng thuéc tr-êng hîp quy ®Þnh ë §iÒu 151, th× bÞ ph¹t tï tõ ba th¸ng ®Õn ba n¨m. 2. Ph¹m téi thuéc mét trong c¸c tr-êng hîp sau ®©y th× bÞ ph¹t tï tõ hai n¨m ®Õn m-êi n¨m: a) Cã tæ chøc hoÆc cã tÝnh chuyªn nghiÖp. b) Dïng thñ ®o¹n nguy hiÓm; hµnh hung ®Ó tÈu tho¸t. 16
c) ChiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ rÞ lín hoÆc g©y hËu qu¶ nghiªm träng kh¸c; d) T¸i ph¹m nguy hiÓm. 3. Ph¹m téi trong tr-êng hîp ®Æc biÖt nghiªm träng th× bÞ ph¹t tï tõ b¶y n¨m ®Õn hai m¬i n¨m n¨m” VÒ h×nh ph¹t, so víi hai Ph¸p lÖnh (1) vµ (2), th× BLHS n¨m 1985 cã møc ph¹t tèi ®a cao h¬n, ë BLHS n¨m 1985 møc ph¹t tèi ®a lµ 15 n¨m víi téi c-íp giËt tµi s¶n riªng c«ng d©n vµ 20 n¨m víi téi c-íp giËt tµi s¶n XHCN. Møc h×nh ph¹t tèi thiÓu lµ mét n¨m víi téi c-íp giËt tµi s¶n XHCN vµ 3 th¸ng víi téi c-íp giËt tµi s¶n riªng c«ng d©n lµ t-¬ng ®-¬ng víi hai Ph¸p lÖnh tr-íc. §iÒu nµy thÓ hiÖn ®-êng lèi xö lý nghiªm kh¾c h¬n cña nhµ n-íc ta víi téi c-íp giËt tµi s¶n. Thay v× cã 2 khung h×nh ph¹t ë hai Ph¸p lÖnh, BLHS n¨m 1985 quy ®Þnh 3 khung h×nh ph¹t vµ ®èi víi c¸c t×nh tiÕt ®Þnh khung t¨ng nÆng, ngoµi c¸c quy ®Þnh t¹i ®iÒu 38, 39 BLHS th× t¹i 2 §iÒu 131 vµ §iÒu 154 cßn quy ®Þnh thªm hai t×nh tiÕt míi lµ “dïng thñ ®o¹n nguy hiÓm” vµ “ChiÕm ®o¹t tµi s¶n cã gi¸ trÞ lín hoÆc g©y hËu qu¶ nghiªm träng kh¸c”. Khung 3 quy ®Þnh chung c¸c tr-êng hîp ph¹m téi cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt nghiªm träng. §èi víi téi c-íp giËt tµi s¶n ngoµi h×nh ph¹t chÝnh cßn cã thÓ ¸p dông h×nh ph¹t bæ sung quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 vµ 3 §iÒu 142; kho¶n 2, 3 §iÒu 163 BLHS n¨m 1985 bao gåm h×nh ph¹t qu¶n chÕ hoÆc cÊm c- tró tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m, hay bÞ tÞch thu mét phÇn hoÆc toµn bé tµi s¶n. Trong qu¸ tr×nh thi hµnh BLHS ®· cã nh÷ng söa ®æi bæ sung c¸c téi x©m ph¹m së h÷u cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn ®Êu tranh chèng téi ph¹m. Ngµy 28/12/1989, Quèc héi th«ng qua LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña BLHS n¨m 1985, trong ®ã bæ sung thªm mét t×nh tiÕt t¨ng nÆng tr¸ch nhiÖm h×nh sù (TNHS) ®èi víi ng-êi ph¹m téi “cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp” vµo ®iÓm a kho¶n 2 cña c¸c ®iÒu luËt quy ®Þnh vÒ téi c-íp giËt hoÆc c«ng nhiªn chiÕm ®o¹t tµi s¶n. KÕt luËn cña Ch¸nh ¸n toµ ¸n nh©n d©n tèi cao t¹i héi nghÞ tæng kÕt c«ng t¸c ngµnh toµ ¸n n¨m 1991 híng dÉn vÒ ph¹m téi cã “tÝnh chuyªn nghiÖp”. Ngoµi bän lu manh chuyªn nghiÖp ra, ng-êi thùc hiÖn mét hay nhiÒu téi cïng lo¹i (thuéc cïng mét 17
nhãm kh¸ch thÓ) nh÷ng téi ph¹m lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn hoÆc ph¹m rÊt nhiÒu téi (kh«ng kÓ lµ lo¹i téi g×) lÊy ®ã lµm nguån thu nhËp chÝnh hoÆc nghÒ sèng chÝnh th× ®Òu coi lµ “cã tÝnh chÊt chuyªn nghiÖp”. Trªn c¬ së quy ®Þnh t¹i §iÒu 3 BLHS nguyªn t¾c xö lý ®èi víi c¸c téi x©m ph¹m së h÷u trong ®ã cã téi c-íp giËt tµi s¶n ®ã lµ: mäi hµnh vi x©m ph¹m së h÷u ph¶i ph¸t hiÖn kÞp thêi, xö lý nhanh chãng, c«ng minh theo ®óng ph¸p luËt. Kh«ng thÓ truy cøu TNHS mét ng-êi, nÕu hµnh vi cña hä kh«ng ®-îc luËt h×nh sù quy ®Þnh lµ téi ph¹m. §iÒu nµy, cã nghÜa lµ kh«ng ®-îc ¸p dông nguyªn t¾c t-¬ng tù. Khi ph¸t hiÖn hµnh vi x©m ph¹m së h÷u ph¶i ®-îc xö lý nghiªm minh theo ®óng ph¸p luËt, bÊt kú ai cã hµnh vi x©m ph¹m së h÷u ®Òu bÞ xö lý. Nghiªm trÞ kÎ chñ m-u cÇm ®Çu, chØ huy, kÎ ngoan cè chèng ®èi, l-u manh, c«n ®å, t¸i ph¹m, kÎ biÕn chÊt sa ®o¹, lîi dông chøc vô, quyÒn h¹n ®Ó ph¹m téi, kÎ ph¹m téi cã tæ chøc, g©y hËu qu¶ nghiªm träng. Khoan hång víi ng-êi tù thó, thËt thµ khai b¸o, tè gi¸c ®ång bän, lËp c«ng chuéc téi, ¨n n¨n hèi c¶i, tù nguyÖn söa ch÷a hoÆc bèi th-êng thiÖt h¹i ®· g©y ra. Ngµy 12/8/1991 vµ ngµy 22/12/1992 vµ 5/1997, Quèc héi th«ng qua LuËt söa ®æi, bæ sung lÇn thø 2, 3 vµ 4 cña BLHS nh-ng téi c-íp giËt tµi s¶n kh«ng cã g× thay ®æi. Sau 4 lÇn söa ®æi bæ sung cho phï hîp víi yªu cÇu míi cña t×nh h×nh téi ph¹m, nh-ng nh×n chung sau 15 n¨m ®i vµo cuéc sèng, BLHS n¨m 1985 vÒ c¬ b¶n lµ kh«ng cßn phï hîp vµ còng kh«ng thÓ ®iÒu chØnh b»ng h×nh thøc söa ®æi bæ sung nh- tr-íc ®©y. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n-íc, theo ®Þnh h-íng XHCN. §Ó ®¶m b¶o vµ thùc hiÖn sù b×nh ®¼ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®ßi hái ph¸p luËt h×nh sù còng ph¶i xö lý dùa trªn quan ®iÓm nµy. MÆt kh¸c viÖc quy ®Þnh cô thÓ hµnh vi x©m h¹i ®èi víi mét quan hÖ së h÷u nµo ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c téi danh lµ rÊt khã kh¨n cã khi thiÕu chÝnh x¸c nhÊt lµ cã nh÷ng h×nh thøc së h÷u ®an xen, khi ®ã nªn xö mét téi hay nhiÒu téi cho phï hîp víi yªu cÇu ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m. HoÆc tr-êng hîp ph¶i x¸c ®Þnh téi danh theo ý thøc chñ quan cña ng-êi ph¹m téi cã hµnh vi téi c-íp giËt tµi s¶n 18
(sai lÇm vÒ kh¸ch thÓ) th× quan hÖ së h÷u nµo lµ cã ý nghÜa trong viÖc ®Þnh téi. Tõ nh÷ng néi dung trªn cho thÊy viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn BLHS n¨m 1985 vÒ c¸c téi x©m ph¹m së h÷u lµ kh«ng cã t¸c dông h÷u hiÖu. Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 ra ®êi, ®-îc Quèc héi th«ng qua ngµy 21/12/1999, cã hiÖu lùc ngµy 1/7/2000 ®¸nh dÊu mét b-íc ph¸t triÓn quan träng trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ tr-ëng thµnh cña luËt ph¸p ViÖt Nam nãi chung vµ ph¸p luËt h×nh sù nãi riªng. Lµ sù ®óc kÕt thùc tiÔn ®Êu tranh phßng chèng téi ph¹m nãi chung trong gÇn 60 n¨m c¸ch m¹ng ViÖt Nam, thÓ hiÖn ®-êng lèi, chÝnh s¸ch h×nh sù cña §¶ng ta trong giai ®o¹n ph¸t triÓn míi cña ®Êt n-íc. BLHS n¨m 1999 ®· nhËp hai ch-¬ng IV vµ VI cña BLHS n¨m 1985 vµo thµnh mét ch-¬ng (Ch-¬ng XIV) víi 13 téi danh. Téi c-íp giËt hoÆc c«ng nhiªn chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®-îc quy ®Þnh thµnh hai téi ë hai ®iÒu luËt kh¸c nhau, téi c-íp giËt tµi s¶n ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 136 BLHS n¨m 1999 vµ téi c«ng nhiªn chiÕm ®o¹t tµi s¶n ®-îc quy ®Þnh t¹i §iÒu 137 BLHS n¨m 1999. 1.2. Kh¸i niÖm vµ c¸c dÊu hiÖu ph¸p lý cña téi c-íp giËt tµi s¶n. 1.2.1. Kh¸i niÖm téi c-íp giËt tµi s¶n. Trong c¸c téi x©m ph¹m së h÷u, kh¸ch thÓ lo¹i lµ quyÒn së h÷u, lµ t-¬ng ®èi gièng nhau vµ ®a sè ®-îc thùc hiÖn b»ng h×nh thøc lçi cè ý nªn luËt h×nh sù n-íc ta ph©n chia c¸c téi x©m ph¹m së h÷u thµnh hai nhãm: nhãm c¸c téi cã tÝnh chÊt chiÕm ®o¹t vµ nhãm kh«ng cã tÝnh chiÕm ®o¹t. Sè téi ph¹m thuéc c¸c §iÒu: 133, 134, 135, 136, 137, 138, 139, 140 cã mang yÕu tè chiÕm ®o¹t. §iÒu 136 BLHS n¨m 1999 quy ®Þnh téi cíp giËt tµi s¶n nh sau: “Ngêi nµo cíp giËt tµi s¶n cña ngêi kh¸c, th× bÞ ph¹t tï tõ mét n¨m ®Õn n¨m n¨m”, ®iÒu l uËt nµy kh«ng m« t¶ cô thÓ nh÷ng dÊu hiÖu cña téi c-íp giËt tµi s¶n mµ chØ nªu téi danh. Tõ thùc tiÔn xÐt xö ®· ®-îc thõa nhËn cã thÓ ®-a ra ®Þnh nghÜa khoa häc cña kh¸i niÖm téi c-íp giËt tµi s¶n nh- sau: Téi c-íp giËt tµi s¶n lµ hµnh vi nhanh chãng chiÕm ®o¹t tµi s¶n mét c¸ch c«ng khai. 19
Tõ ®Þnh nghÜa cña kh¸i niÖm téi c-íp giËt tµi s¶n vµ c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt h×nh sù cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc c¸c dÊu hiÖu ph¸p lý ®Æc tr-ng cña téi c-íp giËt tµi s¶n. 1.2.2. Kh¸ch thÓ cña téi c-íp giËt tµi s¶n. Ho¹t ®éng ph¹m téi bao giê còng nh»m vµo nh÷ng kh¸ch thÓ cô thÓ, tån t¹i ngoµi ý thøc vµ ®éc lËp víi ý thøc cña chñ thÓ, g©y thiÖt h¹i cho chÝnh nh÷ng kh¸ch thÓ ®ã. Téi c-íp giËt tµi s¶n lµ tr-êng hîp c«ng khai chiÕm ®o¹t tµi s¶n mét c¸ch nhanh chãng ®Ó tr¸nh sù ph¶n kh¸ng cña chñ tµi s¶n. Nh- vËy, téi c-íp giËt tµi s¶n trùc tiÕp x©m h¹i ®Õn quyÒn së h÷u cña ng-êi kh¸c ®èi víi tµi s¶n. VËy téi c-íp giËt tµi s¶n cã mét kh¸ch thÓ trùc tiÕp lµ quan hÖ tµi s¶n. Tuy nhiªn, trong Bé luËt h×nh sù n¨m 1999 cã ®iÓm cÇn chó ý ®ã lµ quan hÖ së h÷u XHCN ®-îc kh¼ng ®Þnh lµ quan träng vµ ®-îc coi lµ t×nh tiÕt t¨ng nÆng khi xÐt xö hµnh vi téi c-íp giËt tµi s¶n. Nh- vËy kÎ ph¹m téi x©m h¹i tíi kh¸ch thÓ lµ tµi s¶n thuéc së h÷u XHCN sÏ ph¶i chÞu h×nh ph¹t nghiªm kh¾c h¬n. Khi ph©n biÖt téi c-íp giËt tµi s¶n víi c¸c téi ph¹m së h÷u kh¸c, chóng ta kh«ng thÓ chØ dùa vµo yÕu tè kh¸ch thÓ mµ ph¶i c¨n cø vµo c¸c dÊu hiÖu kh¸ch quan vµ chñ quan kh¸c, ®Æc biÖt lµ dÊu hiÖu hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi. YÕu tè kh¸ch thÓ chØ gióp ta x¸c ®Þnh mét hµnh vi ph¹m téi cã x©m ph¹m së h÷u hay kh«ng vµ ph©n biÖt téi c-íp giËt tµi s¶n víi mét vµi téi trong nhãm téi chiÕm ®o¹t cã nhiÒu kh¸ch thÓ trùc tiÕp nh: téi cíp tµi s¶n, téi b¾t cãc nh»m chiÕm ®o¹t tµi s¶n… v× ngoµi quan hÖ së h÷u, nh÷ng hµnh vi ph¹m c¸c téi nµy cßn x©m h¹i ®Õn quan hÖ nh©n th©n. Tµi s¶n lµ ®èi t-îng t¸c ®éng cña hµnh vi c-íp giËt tµi s¶n cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n kh¸c víi tµi s¶n lµ ®èi t-îng t¸c ®éng cña c¸c téi ph¹m kh¸c. Tµi s¶n ph¶i ®-îc thÓ hiÖn d-íi d¹ng vËt chÊt, cã gi¸ trÞ hoÆc gi¸ trÞ sö dông, tµi s¶n ph¶i lµ th-íc ®o gi¸ trÞ lao ®éng cña con ng-êi ®-îc kÕt tinh, ®ång thêi ph¶i tho¶ m·n ®-îc c¸c nhu cÇu vÒ vËt chÊt hoÆc tinh thÇn cña con ng-êi. Nh÷ng tµi s¶n nh-: nguån n-íc tù nhiªn, sinh vËt d-íi biÓn, chim thó trªn rõng … kh«ng lµ ®èi tîng cña téi cíp giËt tµi s¶n. Hµnh vi ®¸nh b¾t hoÆc x©m h¹i ®Õn c¸c tµi s¶n ®ã cã thÓ bÞ truy cøu TNHS vÒ téi vi ph¹m c¸c 20