Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại tỉnh Cao Bằng

Chia sẻ: Tuhai999 Tuhai999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:118

Thêm vào BST

Báo xấu

82
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là dựa trên cơ sở khoa học về quản lý chi thường xuyên NSNN cấp tỉnh, luận văn đi vào đánh giá được thực trạng và đề xuất được những giải pháp, kiến nghị nhằm tăng cường quản lý chi thường xuyên NSNN tại tỉnh Cao Bằng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại tỉnh Cao Bằng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BẾ THÙY LINH QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI TỈNH CAO BẰNG LUẬN VĂN THẠC SĨ: QUẢN LÝ CÔNG CAO BẰNG - NĂM 2018 1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BẾ THÙY LINH QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCHNHÀ NƢỚC TẠI TỈNH CAO BẰNG LUẬN VĂN THẠC SĨ: QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 80 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. TRẦN VĂN GIAO CAO BẰNG - NĂM 2018 2
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi dƣới sự hƣớng dẫn PGS.TS. Trần Văn Giao theo đúng quy định. Các số liệu và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực, không trùng lắp với các công trình nghiên cứu đã công bố. Các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc rõ ràng. Ngƣời cam đoan BẾ THÙY LINH 3
LỜI CẢM ƠN Trƣớc hết, cho phép tôi xin đƣợc bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đến ngƣời hƣớng dẫn PGS.TS. Trần Văn Giao đã tận tình hƣớng dẫn và đóng góp nhiều ý kiến khoa học trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn này. Cũng cho phép tôi xin đƣợc chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia, Khoa Sau đại học cùng toàn thể giảng viên các khoa, phòng thuộc Học viện Hành chính Quốc gia đã nhiệt tình giảng dạy và tạo điều kiện cho tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập của mình. Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới tất các thầy giáo, cô giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Sự động viên giúp đỡ của các thầy giáo, cô giáo, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp là nguồn động viên quý báu cho tôi hoàn thành luận văn này. Học Viên BẾ THÙY LINH 4
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, HÌNH PHẦN MỞ ĐẦU ..................................................................................... ....... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP TỈNH ................................................ ....... 7 1.1. TỔNG QUAN VỀ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN CẤP TỈNH ........... 7 1.1.1. Quan niệm về ngân sách nhà nƣớc ....................................................... 7 1.1.2. Ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh và chi ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh ....... 9 1.1.3. Chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh ................................... 15 1.2. QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN CẤP TỈNH ....................... 17 1.2.1. Khái niệm và đặc điểm về chi NSNN cấp tỉnh ..................................... 17 1.2.2. Nội dung quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh ...... 24 1.2.3. Vai trò chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh ........................ 25 1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN .............................................................................................. 25 1.3.1. Các nhân tố khách quan ....................................................................... 25 1.3.2. Các nhân tố chủ quan ........................................................................... 27 1.4. KINH NGHIỆM QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN CẤP TỈNH CỦA MỘT SỐ ĐỊA PHƢƠNG ........................................................ 28 1.4.1. Kinh nghiệm quản lý chi thƣờng xuyên NSNN cấp tỉnh của một số địa phƣơng ................................................................................................... 28 1.4.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho tỉnh Cao Bằng................................. 33 Tóm tắt chƣơng ................................................................................... 134 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI TỈNH CAO BẰNG ....................................... ....... 35 5
2.1. NHỮNG ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ - XÃ HỘI ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN TẠI TỈNH CAO BẰNG ..... 35 2.1.1. Khái quát về đặc điểm, điều kiện tự nhiên, kinh tế và xã hội của tỉnh Cao Bằng...................................................................................................... 35 2.1.2. Tình hình thực hiện thu, chi NSNN của tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2015 đến 2017.............................................................................................. 37 2.1.3. Bộ máy tổ chức, chất lƣợng nhân lực quản lý chi ngân sách nhà nƣớc của tỉnh Cao Bằng ....................................................................................... 39 2.2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN TẠI TỈNH CAO BẰNG ...................................................................................... 41 2.2.1. Thực trạng phân cấp quản lý chi thƣờng xuyên NSNN tại tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2015-2017 ........................................................................... 41 2.2.2. Thực trạng quản lý chu trình chi thƣờng xuyên NSNN đối với các cơ quan, đơn vị của tỉnh Cao Bằng .................................................................. 45 2.2.3. Thực trạng công tác thanh tra và kiểm tra chi thƣờng xuyên NSNN đối với các cơ quan, đơn vị của tỉnh Cao Bằng .......................................... 68 2.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN TẠI TỈNH CAO BẰNG .................................................................. 69 2.3.1. Những kết quả đã đạt đƣợc ............................................................... 69 2.3.2. Một số hạn chế, tồn tại ...................................................................... 71 2.3.3. Nguyên nhân dẫn đến hạn chế .......................................................... 74 Chƣơng 3: ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN TẠI TỈNH CAO BẰNG............................. ....... 80 3.1. ĐỊNH HƢỚNG HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN TẠI TỈNH CAO BẰNG .................................................................. 80 3.1.1. Bối cảnh và định hƣớng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Cao Bằng đến năm 2020 ............................................................................................... 80 3.1.2. Mục tiêu hoàn thiện quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách tỉnh Cao Bằng ........................................................................................................... 81 3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN TẠI TỈNH CAO BẰNG .................................................................. 83 6
3.2.1. Nhóm giải pháp chung ...................................................................... 83 3.2.2. Nhóm giải pháp hoàn thiện quản lý chi thƣờng xuyên NSNN tại tỉnh Cao Bằng ..................................................................................................... 84 3.3. KIẾN NGHỊ ......................................................................................... 99 3.3.1. Đối với Quốc Hội, Chính phủ ........................................................... 99 3.3.2. Bộ Tài chính và các Bộ, ngành có liên quan...................................100 KẾT LUẬN...............................................................................................101 7
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN HĐND : Hội đồng Nhân dân UBND : Uỷ ban nhân dân KT – XH : Kinh tế - xã hội NSĐP : Ngân sách địa phƣơng NSNN : Ngân sách nhà nƣớc NSTW : Ngân sách trung ƣơng 8
DANH MỤC VÀ BIỂU ĐỒ 1. Bảng 2.1: Một số chỉ tiêu thu, chi ngân sách nhà nƣớc của tỉnh Cao Bằng giai đoạn 2015-201738 2. Biểu đồ 2.1. Tổng thu, chi NSĐP của tỉnh giai đoạn 2015 - 201739 3. Sơ đồ cơ cấu tổ chức, bộ máy quản lý nhà nƣớc tỉnh Cao bằng40 4. Bảng 2.2. Kết quả thực hiện tự chủ kinh phí quản lý hành chính đối với các cơ quan nhà nƣớc giai đoạn 2015-201747 5. Bảng 2.3. Kết quả thực hiện tự chủ kinh phí của các đơn vị sự nghiệp công lập giai đoạn 2015 -2017 49 6. Bảng 2.4 cơ cấu chi ngân sách tỉnh cao bằng giai đoạn 2015-201757 7. Bảng 2.5. Biểu chi tiết tình hình chi thƣờng xuyên ngân sách tỉnh theo lĩnh vực giai đoạn 2015-201760 8. Biểu đồ 2.2: Tỷ trọng các khoản chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tỉnh theo lĩnh vực giai đoạn 2015-201762 9
LỜI MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Ngân sách nhà nƣớc nói chung và ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh nói riêng có vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển kinh tế của địa phƣơng, đồng thời cũng là phƣơng tiện quan trọng để nhà nƣớc thực hiện việc điều hòa, phân phối lại nguồn lực giữa trung ƣơng với địa phƣơng, giữa các địa phƣơng với nhau. Trong đó, Chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc có vai trò quan trọng quyết định sự tồn tại của bộ máy nhà nƣớc, đảm bảo cho nhà nƣớc thực hiện chức năng cũng nhƣ vai trò của mình. Thực hiện tốt nhiệm vụ chi thƣờng xuyên có ý nghĩa rất lớn trong việc phân phối và sử dụng có hiệu quả nguồn lực tài chính, tạo điều kiện giải quyết tốt mối quan hệ giữa tích lũy và tiêu dùng. Chi thƣờng xuyên có hiệu quả và tiết kiệm sẽ tăng tích lũy vốn ngân sách nhà nƣớc để chi cho đầu tƣ phát triển, thúc đẩy nền kinh tế phát triển, nâng cao niềm tin của nhân dân vào vai trò quản lý điều hành của nhà nƣớc. Cao Bằng là một tỉnh miền núi vùng Đông Bắc của tổ quốc. Những năm qua nhờ có sự quan tâm chỉ đạo của Trung ƣơng và sự nỗ lực không ngừng của chính quyền địa phƣơng, tỉnh đã từng bƣớc vƣơn lên và đạt đƣợc nhiều thành tựu trong việc phát triển kinh tế - xã hội, trên tất cả các lĩnh vực. Đặc biệt là lĩnh vực quản lý chi thƣờng xuyên NSNN tại tỉnh Cao Bằng đã có những đổi mới, đạt đƣợc nhiều tiến bộ đáng kể, góp phần phát triển kinh tế, chính trị, văn hoá-xã hội trên địa bàn tỉnh, đảm bảo nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân ngày càng đƣợc cải thiện, quốc phòng an ninh đƣợc giữ vững và ngày càng đáp ứng tốt hơn yêu cầu của công cuộc đổi mới hiện nay. 10
Bên cạnh những thành tựu đã đạt đƣợc, quản lý chi thƣờng xuyên NSNN của tỉnh vẫn còn một số tồn tại và hạn chế nhƣ: Chi thƣờng xuyên cho các đơn vị sử dụng ngân sách phải chấp hành những quy định mang nặng tính thủ tục hành chính, gò bó bởi chính sách chế độ, tiêu chuẩn; tính năng động và tích cực của đơn vị sử dụng ngân sách chƣa đƣợc phát huy, tâm lý trông chờ và ỷ lại còn phổ biến; năng lực của đội ngũ cán bộ làm công tác chuyên môn chƣa cao, chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu công việc… Vì vậy, thực hiện tốt công tác quản lý chi thƣờng xuyên từ Ngân sách Nhà nƣớc có ý nghĩa quan trọng phát triển kinh tế xã hội, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nƣớc, việc nâng cao quản lý chi thƣờng xuyên NSNN trên địa bàn tỉnh là một nhiệm vụ luôn đƣợc quan tâm cả về thực tiễn và lý luận, là yêu cầu cần thiết và khách quan trong giai đoạn hiện nay nhằm quản lý chi NSNN đƣợc chặt chẽ, tiết kiệm, công khai, minh bạch và nâng cao hiệu lực, hiệu quả, tăng cƣờng kỷ cƣơng kỷ, chấp hành tốt các quy định của luật. Căn cứ vào những vấn đề đã nêu trên, em đã lựa chọn đề tài: “Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại tỉnh Cao Bằng” làm đề tài luận văn cao học là phù hợp với chuyên ngành đào tạo và có ý nghĩa khoa học và thực tiễn nhất định. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Qua tham khảo thực tiễn cho thấy, trong thời gian qua đã có những đề tài nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nƣớc, quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc trên các địa phƣơng khác nhau và đƣa ra lý luận, thực tiễn ; các giải pháp để hoàn thiện quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc, có thể kể đến các đề tài nghiên cứu nhƣ sau: “ Quản lý chi ngân sách nhà nƣớc trên địa bàn huyện Nghĩa Hƣng, tỉnh Nam Định” của tác giả, Nguyễn Văn Định, luận văn thạc sĩ quản lý công, 11
Học viện Hành chính quốc gia năm 2015, tác giả đã trình bày khái quát chung về ngân sách nhà nƣớc, về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc, quản lý chi ngân sách nhà nƣớc cấp huyện và các yếu tố cơ bản ảnh hƣởng đến quản lý chi ngân sách nhà nƣớc; làm rõ thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Nghĩa Hƣng giai đoạn 2010 - 2014, đánh giá chung quản lý chi ngân sách tại địa phƣơng. Qua đó, đề xuất đƣợc 04 giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động chi ngân sách nhà nƣớc đáp ứng yêu cầu đòi hỏi thực tiễn quản lí nhà nƣớc của địa phƣơng trong giai đoạn hiện nay. “ Hoàn thiện quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tỉnh Đắk Nông” của tác giả Phạm Quốc Hiệp, luận văn thạc sỹ quản trị kinh doanh, Đại học Đà Nẵng, năm 2015 đã hệ thống hóa đƣợc cơ sở lý luận chung về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc, trong đó nêu đặc điểm và vai trò của ngân sách nhà nƣớc; phân loại chi ngân sách nhà nƣớc; nội dung và vai trò chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc (NSNN); chu trình quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc địa phƣơng. Trong phân tích đánh giá thực trạng quản lý chi thƣờng xuyên, tác giả cũng đã khái quát tổng quan về tình hình kinh tế xã hội của tỉnh Đắk Nông giai đoạn 2004-2013, đánh giá thực trạng và kết quả quản lý chi thƣờng xuyên tỉnh Đắk Nông giai đoạn 2011-2013, Luận văn đã đánh giá kết quả đạt đƣợc trong công tác quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc của tỉnh. Nêu ra những hạn chế và nguyên nhân hạn chế trong công tác quản lý chi thƣờng xuyên để từ đó đƣa ra các giải pháp, kiến nghị nhằm hoàn thiện trong công tác quản lý chi thƣờng xuyên NSNN trong giai đoạn tiếp theo. Trên cơ sở phân tích tác giả đã đƣa ra 4 giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi thƣờng xuyên NSNN của tỉnh đến năm 2020. “ Quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tại Thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai” của tác giả Nguyễn Thị Thu Ngân, luận văn thạc sỹ kinh tế phát 12
triển, trƣờng Đại học kinh tế, Đại học Đà Nẵng, năm 2017. Tác giả đã hệ thống hóa đƣợc những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý chi thƣờng xuyên NSNN; tổng hợp phân tích thực trạng quản lý chi thƣờng xuyên tại Thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai giai đoạn 2011-2015. Qua đánh giá và phân tích thực trạng công tác quản lý chi thƣờng xuyên tác giả đã đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi thƣờng xuyên NSNN tại địa phƣơng trong thời gian tới… Những đề tài nghiên cứu trên đã hệ thống hóa đƣợc cơ sở lý luận chung về quản lý chi ngân sách nhà nƣớc; quản lý chi thƣờng xuyên NSNN. Tuy nhiên các đề tài nghiên cứu trên chỉ nghiên cứu ở phạm vi từng địa phƣơng cụ thể, không đề cập đến tình hình quản lý chi thƣờng xuyên NSNN tại tỉnh Cao Bằng. Chính vì vậy đề tài em lựa chọn nghiên cứu không trùng lặp với các công trình nghiên cứu đã công bố. Em xin cam đoan mọi kết quả của đề tài là công trình nghiên cứu của cá nhân em và chƣa từng đƣợc công bố trong bất cứ công trình khoa học nào khác cho tới thời điểm này. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn: - Mục đích: Dựa trên cơ sở khoa học về quản lý chi thƣờng xuyên NSNN cấp tỉnh, luận văn đi vào đánh giá đƣợc thực trạng và đề xuất đƣợc những giải pháp, kiến nghị nhằm tăng cƣờng quản lý chi thƣờng xuyên NSNN tại tỉnh Cao Bằng. - Nhiệm vụ: + Hệ thống hóa những cơ sở khoa học về quản lý chi thƣờng xuyên NSNN cấp tỉnh + Làm rõ thực trạng, đánh giá thực trạng quản lý chi thƣờng xuyên NSNN tại tỉnh Cao Bằng 13
+ Đề xuất đƣợc những định hƣớng giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện quản lý chi thƣờng xuyên NSNN tại tỉnh Cao Bằng 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn: - Đối tƣợng nghiên cứu: Những vấn đề về lý luận và thực tiễn về hoạt động quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tại tỉnh Cao Bằng; - Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi về nội dung: Quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tại tỉnh Cao Bằng. + Phạm vi về thời gian: Giai đoạn 2015 - 2017. + Phạm vi về không gian: Trên địa bàn tỉnh Cao Bằng. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: + Trên cơ sở vận dụng chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; tƣ tƣởng Hồ Chí Minh; quan điểm, đƣờng lối, nghị quyết của Đảng về Nhà nƣớc và pháp luật, đồng thời kế thừa, vận dụng có chọn lọc những kết quả của các tác giả đã nghiên cứu vấn đề này. - Phương pháp nghiên cứu: + Phân tích và tổng hợp, phƣơng pháp lịch sử và lôgic, phƣơng pháp thống kê, so sánh…để phân tích và làm sáng tỏ vấn đề nghiên cứu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Ý nghĩa về lý luận của luận văn: Luận văn hệ thống hóa, phân tích và làm rõ các nội dung cơ bản về quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc. Để từ đó có cơ sở cho việc xem xét, đánh giá thực tiễn về công tác quản lý chi thƣờng xuyên và đề xuất các kiến nghị, giải pháp quan trọng nhằm từng bƣớc hoàn thiện cơ chế, chính 14
sách nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nƣớc và sử dụng kinh phí chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc một cách hợp lý, góp phần thực hiện tốt hơn nữa công tác điều hành NSNN và quản lý chi thƣờng xuyên NSNN nói chung và quản lý chi thƣờng xuyên NSNN tại tỉnh Cao Bằng nói riêng. - Ý nghĩa thực tiễn của luận văn: Phân tích, đánh giá đúng thực trạng, cơ chế, chính sách hiện hành trong quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tại tỉnh Cao Bằng để từ đó đề ra các giải pháp đồng bộ, phù hợp nhằm mang lại hiệu quả hơn nữa trong quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tại tỉnh, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo an ninh – quốc phòng tại địa phƣơng trong giai đoạn hiện nay. 7. Kết cấu của luận văn: Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn đƣợc chia làm 3 chƣơng. Chương 1: Cơ sở khoa học về quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh Chương 2: Thực trạng quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tại tỉnh Cao Bằng Chương 3: Định hƣớng và giải pháp hoàn thiện quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách nhà nƣớc tại tỉnh Cao Bằng 15
Chƣơng 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC CẤP TỈNH 1.1. TỔNG QUAN VỀ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN CẤP TỈNH 1.1.1. Quan niệm về ngân sách nhà nƣớc: Ngân sách nhà nƣớc quyết định sự tồn tại, phát triển hay diệt vong của Nhà nƣớc. Xét về mặt lịch sử thì khi có sự phân hoá giai cấp mà nguyên nhân là do sự chiếm hữu về kinh tế thì giai cấp đó nắm quyền lực, do đó ngân sách nhà nƣớc với tƣ cách là công cụ quan trọng cho giai cấp thống trị đã không ngoài mục đích duy trì quyền lực cho giai cấp đó. Để củng cố quyền lực và duy trì quyền lực chính trị, Nhà nƣớc đã sử dụng ngân sách nhƣ một công cụ hữu hiệu, gắn chặt với bản chất của Nhà nƣớc, thể hiện ở những điểm sau: - Ngân sách phục vụ cho những giai cấp thống trị xã hội - Ngân sách thể hiện quyền lực của giai cấp thống trị đối với các giai cấp khác. Xuất phát từ tính giai cấp của ngân sách nhà nƣớc mà ngân sách nhà nƣớc của bất k Quốc gia nào cũng đều do cơ quan quyền lực cao nhất quyết định. Các khoản thu của nhà nƣớc đều đƣợc đảm bảo bằng hệ thống pháp luật. Các khoản chi ngân sách nhà nƣớc đều nhằm duy trì quyền lực của Nhà nƣớc đảm bảo cho Nhà nƣớc thực hiện các chức năng kinh tế, chính trị, xã hội của mình. Tại điều 4 Luật NSNN (sửa đổi) đã đƣợc k họp thứ 9, Quốc hội khoá XIII nƣớc Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngày 25/6/2015 (Luật NSNN số 83/2015/QH13), khẳng định: “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một 16
khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để đảm bảo thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”. Từ khái niệm trên, khi nói đến NSNN phải đƣợc nhận biết trên 3 dấu hiệu cơ bản nhƣ sau: + Tính pháp lý: Đƣợc cơ quan Nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định. + Tính kinh tế: Phản ánh các khoản thu, các khoản chi rõ ràng minh bạch, theo đúng quy định của Nhà nƣớc. + Tính niên độ: Đƣợc thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định. Nhƣ vậy, bản chất của hoạt động NSNN là hoạt động tạo lập và sử dụng quỹ tiền tệ của Nhà nƣớc. Trong quá trình phân phối tổng sản phẩm xã hội, nguồn tài chính luôn vận động giữa một bên là Nhà nƣớc, một bên là các chủ thể kinh tế-xã hội. Đằng sau các hoạt động đó chứa đựng các mối quan hệ giữa nhà nƣớc với các chủ thể khác, thông qua việc tạo lập, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc, chuyển dịch một bộ phận thu nhập bằng tiền của các chủ thể đó thành thu nhập của nhà nƣớc và Nhà nƣớc chuyển dịch thu nhập đó đến các chủ thể đƣợc thụ hƣởng để thực hiện các chức năng nhiệm vụ của Nhà nƣớc. Theo điều 6 Luật NSNN (sửa đổi) Hệ thống NSNN bao gồm: Ngân sách Trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng. Quan hệ giữa hai cấp này đƣợc thực hiện theo nguyên tắc chủ yếu là phân định nguồn thu và nhiệm vụ chi cụ thể; thực hiện bổ sung từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dƣới để bảo đảm sự cân bằng, phát triển cân đối và thực hiện đƣợc nhiệm vụ của các vùng, các địa phƣơng. Ngân sách nhà nƣớc là một hệ thống thống nhất, bao gồm: Ngân sách trung ƣơng và ngân sách các cấp chính quyền địa phƣơng (ngân sách địa phƣơng). Ngân sách địa phƣơng bao gồm các ngân sách của đơn vị hành 17
chính các cấp có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân, theo quy định hiện hành, bao gồm: - Ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng (gọi chung là ngân sách tỉnh), bao gồm ngân sách cấp tỉnh và ngân sách của các cấp huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh; - Ngân sách huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh (gọi chung là ngân sách huyện), bao gồm ngân sách cấp huyện và ngân sách các xã, phƣờng thị trấn; - Ngân sách các xã, phƣờng, thị trấn (gọi chung là ngân sách cấp xã). Có thể hiểu NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi bằng tiền của nhà nƣớc đã đƣợc cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định và đƣợc thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nào đó, phổ biến cho một năm hoặc một số năm để đảm bảo cho nhà nƣớc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nƣớc mà xã hội giao phó. Đồng thời, NSNN thể hiện mối quan hệ quyền lực giữa nhà nƣớc với cá nhân, doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế thông qua việc thu, nộp thuế, phí, lệ phí vào quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc theo quy định của pháp luật. 1.1.2. Ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh và chi ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh 1.1.2.1. Ngân sách nhà nƣớc cấp tỉnh a. Sự hình thành và phát triển ngân sách cấp tỉnh Trong nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung bao cấp, ngân sách nhà nƣớc ta tổ chức thành hai cấp: Ngân sách trung ƣơng và ngân sách cấp tỉnh, thành phố. Việc phân cấp nhƣ vậy là phù hợp với nhiệm vụ của mỗi cấp chính 18
quyền trong việc huy động tối đa nguồn lực tài chính. Ở thời k này, ngân sách cấp tỉnh, thành phố đóng vai trò là một đơn vị dự toán cấp 1. Sau Đại hội Đảng lần thứ VI, nền kinh tế nƣớc ta chuyển đổi sang nền kinh tế thị trƣờng có sự quản lý của Nhà nƣớc, định hƣớng XHCN. Cùng với đà đổi mới của nền kinh tế đất nƣớc, ngân sách cấp tỉnh, thành phố cũng đƣợc xác định lại vai trò, nhiệm vụ của mình. Tại k họp thứ 8 Quốc hội khóa IX khẳng định: Ngân sách cấp Tỉnh, Thành phố là một bộ phận của ngân sách địa phƣơng thuộc hệ thống ngân sách nhà nƣớc. Như vậy, ngân sách cấp Tỉnh, Thành phố trực thuộc Trung ương là một cấp ngân sách thực hiện vai trò, chức năng, nhiệm vụ của ngân sách nhà nước trên phạm vi địa bàn Tỉnh, Thành phố trực thuộc TW. Ngân sách cấp tỉnh, thành phố trực thuộc TW (gọi tắt là ngân sách cấp tỉnh) mang bản chất của NSNN, là mối quan hệ giữa ngân sách cấp tỉnh với các tổ chức kinh tế, cá nhân trên địa bản tỉnh, thành phố trong quá trình phân bổ, sử dụng các nguồn lực kinh tế. Mối quan hệ đó đƣợc điều chỉnh, điều tiết sao cho phù hợp với bản chất Nhà nƣớc xã hội chủ nghĩa. Đó là nhà nƣớc của dân, do dân, vì dân dƣới sự lãnh đạo của Đảng Cộng Sản Việt Nam. Nhà nƣớc Việt Nam là Nhà nƣớc của công nhân và nhân dân lao động, bộ phận ngƣời chiếm tuyệt đại đa số trong xã hội. Do vậy, lợi ích của Nhà nƣớc xã hội chủ nghĩa Việt Nam không có gì ngoài mong muốn đƣợc phục vụ tổ quốc, phục vụ nhân dân. Có thể nói, ngân sách cấp tỉnh làm cho bộ mặt NSNN mang một diện mạo, sắc thái mới, nền tài chính quốc gia trở nên lành mạnh và hiệu quả hơn. Thực tế đã chứng minh, trong những năm qua, xét riêng ở cấp độ thành phố, tình hình kinh tế - tài chính có những bƣớc tiến đáng kể. Ngoài ra, ngân sách cấp tỉnh còn thể hiện bản chất chính trị của nhà nƣớc của Nhà nƣớc ta thông 19
qua việc thực hiện đúng đắn, hiệu quả, có sáng tạo các chủ trƣơng, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc.. b. Đặc điểm và nội dung của ngân sách cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng 1. Khái niệm, đặc điểm ngân sách cấp tỉnh Để hiểu khái niệm ngân sách cấp tỉnh, thành phố trực thuộc TW trƣớc hết ta cần hiểu khái niệm về Ngân sách nhà nƣớc (NSNN) nói chung. Theo luật NSNN năm 2002, NSNN đƣợc định nghĩa cụ thể nhƣ sau: “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.” Ngân sách nhà nƣớc gồm ngân sách Trung ƣơng và ngân sách địa phƣơng. Ngân sách địa phƣơng bao gồm ngân sách của đơn vị hành chính các cấp có Hội đồng nhân dân và Uỷ ban nhân dân. Phù hợp với mô hình tổ chức chính quyền nhà nƣớc ta hiện nay, ngân sách địa phƣơng bao gồm: Ngân sách cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng (gọi chung là ngân sách cấp tỉnh), ngân sách cấp quận, huyện, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh (gọi chung là ngân sách cấp huyện) và ngân sách cấp xã, phƣờng, thị trấn (gọi chung là ngân sách xã). Nhƣ vậy có thể hiểu “ Ngân sách cấp tỉnh, thành phố trực thuộc TW là một bộ phận của NSNN do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, thành phố trực thuộc TW xây dựng, quản lý và hội đồng nhân dân cấp Thành phố quyết định giám sát thực hiện”. 2. Nội dung của ngân sách nhà nước cấp tỉnh 20