Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Nhumbien999 Nhumbien999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

35
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích, đánh giá thực trạng quản lý của nhà nước hiện nay đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội để từ đó đề xuất phương hướng và giải pháp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THU TRANG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN NHÀ Ở CHO NGƢỜI THU NHẬP THẤP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 60 34 04 03 LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ CÔNG Ngƣời hƣớng dẫn: TS. Nguyễn Viết Định HÀ NỘI, 2018
LỜI CẢM ƠN Trong suốt hơn một năm học tập và được nghiên cứu đề tài luận văn tại Học viện Hành chính Quốc gia là một cơ hội tốt đối với em. Thông qua quá trình nghiên cứu, em đã có cơ hội được trau dồi thêm kiến thức về lĩnh vực mình đã học và tăng thêm vốn hiểu biết của mình để ứng dụng vào thực tiễn. Thông qua công trình nghiên cứu khoa học này, em muốn gửi lời cảm ơn sâu sắc đến toàn thể quý thầy cô của Học viện Hành chính Quốc gia, các thầy cô giáo của khoa Quản lý nhà nước về đô thị và nông thôn, đặc biệt là thầy giáo Tiến sĩ Nguyễn Viết Định đã tận tình hướng dẫn em trong suốt quá trình nghiên cứu. Và em cũng xin được gửi lời cảm ơn chân thành, sâu sắc đến các cô chú cán bộ tại Ban quản lý nhà của Bộ Xây dựng, các cô chú ở Sở Xây dựng thành phố Hà Nội và Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội đã tạo mọi điều kiện cho em hoàn thành công trình nghiên cứu này. Em cũng gửi lời cảm ơn đến gia đình, bố mẹ, bạn bè và các anh, chị, em đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ em đạt được kết quả như ngày hôm nay. Mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng và nỗ lực trong việc nghiên cứu, tìm hiểu tài liệu nhưng cũng không thể tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo để Luận văn của em được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn! Tác giả Nguyễn Thu Trang
LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan nội dung và những số liệu trong luận văn của em là trung thực, không sao chép của bất kỳ luận văn hay tài liệu nào khác. Những trích dẫn đều có chú thích tham khảo tài liệu rõ ràng. Em xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung và những số liệu trên. Tác giả Nguyễn Thu Trang
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN NHÀ Ở CHO NGƢỜI THU NHẬP THẤP......................... 8 1.1. Một số khái niệm cơ bản.......................................................................... 8 1.1.1. Khái niệm về nhà ở ................................................................................ 8 1.1.2. Khái niệm về nhà chung cư ................................................................... 9 1.1.3. Khái niệm về người thu nhập thấp ........................................................ 9 1.1.4.Khái niệm về nhà ở cho người thu nhập thấp ..................................... 11 1.2.Cơ sở lý luận quản lý nhà nƣớc đối với phát triển nhà ở cho ngƣời thu nhập thấp ....................................................................................................... 12 1.2.1.Vai trò của nhà ở đối với con người và xã hội .................................... 12 1.2.2.Sự cần thiết quản lý nhà nước đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp ........................................................................................................ 13 1.2.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp................................................................................ 14 1.2.4.Cơ sở pháp lý của quản lý nhà nước đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp....................................................................................... 18 1.2.5.Nội dung quản lý nhà nước đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp ........................................................................................................ 21 1.3.Kinh nghiệm về phát triển nhà ở cho ngƣời thu nhập thấp ............... 26 1.3.1.Kinh nghiệm của Trung Quốc.............................................................. 26 1.3.2.Kinh nghiệm của Singapore ................................................................. 27 1.3.3.Kinh nghiệm của Pháp ......................................................................... 29 1.3.4.Bài học kinh nghiệm quản lý nhà nước đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội .................................. 30 Tiểu kết chƣơng 1 .......................................................................................... 33
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN NHÀ Ở CHO NGƢỜI THU NHẬP THẤP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................................................................. 34 2.1.Khái quát chung về thành phố Hà Nội.................................................. 34 2.1.1.Điều kiện tự nhiên................................................................................. 34 2.1.2.Tình hình dân số, lao động ................................................................... 34 2.1.3.Điều kiện kinh tế - xã hội ..................................................................... 35 2.2.Tổ chức bộ máy quản lý nhà nƣớc đối với phát triển nhà ở cho ngƣời thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội ........................................... 35 2.2.1.Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước ở Trung ương .............................. 35 2.2.2.Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước ở địa phương ............................... 37 2.3.Các giai đoạn phát triển nhà ở cho ngƣời thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội .......................................................................................... 40 2.3.1.Giai đoạn trước tháng 11/1992 ............................................................. 40 2.3.2.Giai đoạn từ tháng 12/1992 đến khi Luật Nhà ở năm 2005 có hiệu lực ......................................................................................................................... 40 2.3.3.Giai đoạn sau khi Luật Nhà ở năm 2005 ra đời đến nay .................... 41 2.4. Nhu cầu về nhà ở cho ngƣời thu nhập thấp tại thành phố Hà Nội ....... 42 2.4.1. Nhu cầu về phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp tại thành phố Hà Nội ............................................................................................................. 42 2.4.2. Nhu cầu về số lượng nhà ở cho người thu nhập thấp tại thành phố Hà Nội ............................................................................................................. 44 2.4.3.Nhu cầu về chất lượng nhà ở cho người thu nhập thấp tại thành phố Hà Nội ............................................................................................................. 45 2.5.Thực trạng quản lý nhà nƣớc đối với phát triển nhà ở cho ngƣời thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội.................................................. 47 2.5.1.Về quy hoạch, kế hoạch ........................................................................ 47 2.5.2.Về cơ chế chính sách............................................................................. 51 2.5.3.Về đầu tư xây dựng ............................................................................... 55 2.5.4.Về chất lượng và tính giá ...................................................................... 57
2.5.5.Về quản lý và vận hành......................................................................... 59 2.5.6.Về công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm .................................... 61 2.6.Đánh giá ................................................................................................... 63 2.6.1.Những kết quả đạt được ....................................................................... 63 2.6.2.Hạn chế .................................................................................................. 67 2.6.3.Nguyên nhân của những hạn chế này ................................................. 71 Tiểu kết chƣơng 2 .......................................................................................... 74 Chương 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN NHÀ Ở CHO NGƢỜI THU NHẬP THẤP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI ............................................................... 75 3.1.Quan điểm, mục tiêu, định hƣớng phát triển nhà ở cho ngƣời thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội.................................................. 75 3.1.1.Quan điểm.............................................................................................. 75 3.1.2.Mục tiêu ................................................................................................. 76 3.1.3.Định hướng ........................................................................................... 78 3.2.Một số giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nƣớc đối với phát triển nhà ở cho ngƣời thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội ..... 79 3.2.1.Thống nhất quan điểm đối với phát triển nhà chung cư cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội .................................................... 79 3.2.2.Giải pháp hoàn thiện cơ chế, chính sách............................................. 82 3.2.3.Giải pháp về tài chính, vốn đầu tư ....................................................... 85 3.2.4.Giải pháp về quy hoạch, kiến trúc, kết cấu hạ tầng ............................ 87 3.2.5.Cải thiện điều kiện cho người có thu nhập thấp được thuê, mua, thuê mua nhà ở ....................................................................................................... 89 3.2.6.Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra ............................................... 90 Tiểu kết chƣơng 3 .......................................................................................... 92 KẾT LUẬN .................................................................................................... 93 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 95 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 99
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1.1.Cơ cấu dân số của thành phố Hà Nội năm 2016 ............................ 14 Hình 1.2: Dự án nhà chung cư dành cho người thu nhập thấp ở Singapore ..... 29 Hình 2.1: Sơ đồ tổ chức bộ máy quản lý nhà nước ở Trung ương đối với phát triển nhà ở thu nhập thấp ................................................................................ 37 Hình 2.2: Mô hình quản lý nhà nước đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội ...................................................... 39 Hình 2.3: Dự án đầu tư xây dựng nhà ở cho người thu nhập thấp tại khu đô thị mới Bắc An Khánh ..................................................................................... 49 Bảng 2.4: Tổng hợp kết quả điều tra xã hội học dành cho người dân đang có nhu cầu mua, thuê, thuê mua nhà chung cư thu nhập thấp ở Hà Nội ........................ 65 Bảng 2.5: Tổng hợp kết quả điều tra xã hội học dành cho cán bộ đang công tác tại cơ quan quản lý nhà nước đối với phát triển nhà chung cư thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội ............................................................... 66
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BXD Bộ Xây dựng CP Chính phủ QLNN Quản lý nhà nước TP Thành phố TNT Thu nhập thấp UBND Ủy ban nhân dân
MỞ ĐẦU 1.Lý do lựa chọn đề tài luận văn Nhu cầu có nhà ở là một trong những nhu cầu thiết yếu của con người, là một trong những yếu tố góp phần phát triển đất nước. Việc chăm lo giải quyết nhà ở cho nhân dân luôn được Đảng và nhà nước ta quan tâm, xác định là một vấn đề xã hội, một nhiệm vụ trọng tâm phát triển đất nước; trong đó chú trọng đẩy mạnh phát triển nhà ở cho người có thu nhập thấp (TNT) đang là nhiệm vụ quan trọng trong giai đoạn hiện nay. Bởi những người có TNT chủ yếu là cán bộ, công chức; cán bộ, công chức trong lực lượng vũ trang; công nhân các khu công nghiệp, đối tượng chính sách, người di cư tự do và sinh viên… có điều kiện sống rất vất vả. Mức thu nhập của họ gần như chỉ đủ để chi phí cho cuộc sống hàng ngày và rất khó khăn trong việc tìm kiếm nhà ở. Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng đã chỉ rõ trong giai đoạn 2016-2020 cần phải “thực hiện tốt các chính sách hỗ trợ nhà ở cho các đối tượng chính sách, người nghèo, nhân dân sống ở vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn; phát triển nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp, khu chế xuất và sinh viên”. Trong những năm qua, hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách về phát triển nhà ở cho người TNT của nhà nước không ngừng được hoàn thiện, phù hợp với điều kiện thực tiễn. Hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp, các tổ chức xã hội và người dân đã tích cực hưởng ứng, đẩy mạnh triển khai thực hiện để có được thành tựu là hàng nghìn người dân có nhu cầu mua, thuê, thuê mua nhà giá rẻ có thể ổn định được chỗ ở cũng như điều kiện sống của mỗi gia đình cũng đã được cải thiện hơn. Điều này đã tạo ra chuyển biến rất tích cực cho việc phát triển nhà ở cho người TNT. Hà Nội là thành phố dẫn đầu cả nước trong vấn đề phát triển nhà ở cho người TNT bởi nhu cầu về nhà ở cho người có TNT tại đây đang ở mức rất 1
cao. Để giải quyết vấn đề này, thành phố đã đặt ra mục tiêu đến năm 2020 đáp ứng được khoảng 130.000 chỗ ở cho sinh viên; 400.000 chỗ ở cho công nhân, người lao động làm việc tại khu công nghiệp và khoảng 32.000 căn hộ cho người có công với cách mạng, cán bộ, công chức, viên chức… Thành phố Hà Nội đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu, đưa những cơ chế, chính sách, biện pháp phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp vào thực tiễn và đã cơ bản giải quyết được cho nhiều người dân. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu ấy vẫn còn một số vấn đề còn tồn tại như: quỹ đất dành cho phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp còn ít, cơ chế, chính sách của nhà nước để phát triển nhà thu nhập thấp còn thực hiện chưa hiệu quả, và chưa huy động được hết nguồn lực xã hội cùng với nguồn lực nhà nước để chăm lo, giải quyết nhà ở cho người thu nhập thấp… Cùng với đó, việc phối hợp tổ chức thực hiện giữa các cấp, ngành, giữa Trung ương còn chưa chặt chẽ dẫn đến nhiều vấn đề chưa được giải quyết triệt để. Điều này đang là những trở ngại lớn và đặt ra yêu cầu phải quản lý nhà nước (QLNN) tốt hơn trong việc phát triển nhà ở cho người TNT ở đô thị hiện nay. Với vị thế là trung tâm kinh tế, chính trị quan trọng nhất của cả nước, hiện nay số lượng dân cư tập trung về Hà Nội ngày càng nhiều dẫn đến nhu cầu về nhà ở tăng cao. Trong khi quỹ đất của thành phố không sinh thêm mà nhu cầu về nhà ở ngày một nhiều thì việc phát triển nhà chung cư là một giải pháp hữu hiệu. Hiện nay, số lượng người lao động, sinh viên… hay còn gọi là người thu nhập thấp chiếm tỷ lệ khá cao trong tổng số dân của toàn thành phố, đang rất khó khăn trong việc ổn định nhà ở. Mặc dù thành phố Hà Nội cũng đã triển khai nhiều dự án phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp nhưng vẫn còn tồn tại rất nhiều vấn đề nan giải như: công tác QLNN về phát triển quỹ đất xây dựng nhà ở cho người TNT còn hạn chế; cơ chế, chính sách của nhà nước thực hiện chưa hiệu quả; vốn đầu tư phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp còn ít… Chính vì vậy, tác giả muốn đi sâu nghiên cứu về thực trạng cũng 2
như là những ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân của những hạn chế này để trên cơ sở đó đề xuất phương hướng và biện pháp giải quyết. Đây chính là lý do tác giả lựa chọn đề tài luận văn thạc sĩ: ”Quản lý nhà nước đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội” để nghiên cứu. 2.Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Nhà ở cho người thu nhập thấp ở nước ta nói chung và ở Hà Nội nói riêng đã và đang phát triển nhanh và mạnh trong khoảng hơn 10 năm trở lại đây. Một số công trình đã nghiên cứu về vấn đề này trên địa bàn thành phố như: Hoàng Minh Hiển (2014), Quản lý nhà nước về nhà ở cho người có thu nhập thấp nhìn từ mô hình hợp tác xã nhà ở trên địa bàn thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sỹ quản lý hành chính công – Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn tập trung làm rõ thực trạng, đánh giá, đề xuất một số cơ sở xây dựng giải pháp để nâng cao, hoàn thiện hoạt động QLNN về nhà ở cho người có thu nhập thấp nhìn từ mô hình hợp tác xã nhà ở trên địa bàn TP Hà Nội. Lê Thị Ngọc Anh (2017), Thực thi chính sách nhà ở cho người thu nhập thấp tại quận Long Biên, thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sỹ Chính sách công – Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn tập trung phân tích thực trạng thực thi chính sách nhà ở cho người thu nhập thấp tại quận Long Biên, đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách nhà ở cho người thu nhập thấp tại quận Long Biên. Lê Thị Thanh Hiếu (2017), Thực hiện chính sách nhà ở cho người có thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sỹ Chính sách công - Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn tập trung làm rõ thực trạng chính sách nhà ở cho người có thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội, đề xuất giải pháp nhằm nâng cao 3
hiệu quả thực hiện chính sách nhà ở cho người có thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Vũ Đình Bình (2012), Giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư và quản lý đối với nhà ở cho người thu nhập thấp tại Hà Nội, luận văn thạc sỹ chuyên ngành kinh tế xây dựng – Đại học Xây dựng. Luận văn tập trung làm sáng tỏ thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư và quản lý đối với nhà ở cho người thu nhập thấp tại Hà Nội. Vũ Khắc Minh (2015), Đề xuất một số giải pháp tăng cường công tác quản lý xây dựng nhà ở cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội, luận văn thạc sỹ chuyên ngành kinh tế xây dựng – Đại học Xây dựng. Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng công tác quản lý xây dựng nhà ở cho người thu nhập thấp và đề xuất giải pháp tăng cường công tác quản lý xây dựng nhà ở cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Những công trình nghiên cứu khoa học trên mới chỉ tập trung vào nghiên cứu quản lý nhà nước về nhà ở cho người thu nhập thấp nhìn từ mô hình hợp tác xã nhà ở trên địa bàn thành phố Hà Nội, việc thực thi chính sách, quản lý xây dựng, đầu tư nhà ở cho người thu nhập thấp tại Hà Nội và đề xuất giải pháp. Chưa hề có công trình nghiên cứu khoa học nào về quản lý nhà nước đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội do vậy việc đi sâu nghiên cứu về vấn đề này là rất cần thiết. 3.Mục đích và nhiệm vụ của luận văn Mục đích: Luận văn hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích, đánh giá thực trạng quản lý của nhà nước hiện nay đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội để từ đó đề xuất phương hướng và giải pháp. Nhiệm vụ: nghiên cứu thực trạng phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp hiện nay tại Hà Nội cùng với nghiên cứu sự quản lý của các cơ quan 4
chức năng trong việc phát triển loại hình nhà ở này tại Hà Nội, đánh giá những kết quả đã đạt được và những hạn chế làm cơ sở đưa ra giải pháp hoàn thiện QLNN đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội. 4.Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn Về đối tƣợng nghiên cứu: luận văn tập trung nghiên cứu về thực trạng phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp ở Hà Nội và quản lý của nhà nước đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Do khuynh hướng phát triển nhà ở cho người có thu nhập thấp ở Hà Nội hiện nay đều là nhà chung cư và đây là khuynh hướng phát triển tất yếu, phù hợp với điều kiện phát triển trên địa bàn thành phố Hà Nội. Vậy nên luận văn chỉ tập trung vào nghiên cứu đối tượng là nhà chung cư cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Về phạm vi nghiên cứu: Phạm vi nội dung: luận văn tập trung vào nghiên cứu cơ sở khoa học về nhà ở cho người thu nhập thấp, QLNN đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp nói chung và QLNN đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Phạm vi thời gian: từ năm 2010 đến hết năm 2016 và định hướng đến năm 2025. Phạm vi không gian: nhà ở cho người thu nhập thấp nằm trên địa bàn thành phố Hà Nội. 5.Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn Phương pháp luận: luận văn được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng với chủ nghĩa duy vật lịch sử và các phương pháp nghiên cứu sau: Phương pháp phân tích thống kê, hệ thống hóa các tư liệu gồm: văn bản Luật, nghị quyết, quyết định, chỉ thị, thông tư của Chính phủ, Bộ Xây dựng, 5
Sở Xây dựng, UBND thành phố Hà Nội, các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp và các bài báo, tạp chí, luận văn có liên quan.... Phương pháp phân tích và tổng hợp: dựa trên cơ sở những tài liệu đã được tổng hợp, phân tích về quản lý nhà nước đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp hiện nay ở Hà Nội để từ đó thấy được những điểm mạnh và cả những điểm yếu, nguyên nhân của những hạn chế này để tìm biện pháp khắc phục. Phương pháp kế thừa: tiếp thu những kinh nghiệm ở một số quốc gia thành công về phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp để làm bài học cho thành phố Hà Nội nói riêng và cả nước nói chung. Phương pháp điều tra xã hội học: luận văn đã tiến hành điều tra khảo sát lấy ý kiến của những người dân có nhu cầu mua, thuê, thuê mua nhà thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội, những người dân đang sinh sống tại các khu chung cư thu nhập thấp trên địa bàn thành phố và lấy ý kiến của các cán bộ đang làm công tác QLNN đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội. 6.Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Về mặt lý luận: hệ thống hóa cơ sở khoa học về nhà ở cho người thu nhập thấp và đánh giá công tác quản lý của các cơ quan chức năng hiện nay trong việc phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp. Về mặt thực tiễn: làm sáng tỏ thực trạng quản lý nhà nước đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp ở Hà Nội hiện nay, các cơ chế, chính sách mà nhà nước ban hành, thực tiễn quá trình triển khai áp dụng cùng với đó là nghiên cứu về những điểm mạnh và điểm yếu của công tác này để trên cơ sở phân tích nguyên nhân của những hạn chế, đề xuất các giải pháp khắc phục. 6
7.Kết cấu của luận văn Luận văn gồm có 3 phần: phần mở đầu, phần nội dung và kết luận. Phần nội dung của luận văn gồm có 3 chương cụ thể như sau: Chương 1: Cơ sở khoa học quản lý nhà nước đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội Chương 3: Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước đối với phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp trên địa bàn thành phố Hà Nội 7
Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN NHÀ Ở CHO NGƢỜI THU NHẬP THẤP 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1. Khái niệm về nhà ở Trước đây vào thời kỳ nguyên thuỷ, nhà ở mới chỉ đơn giản được hiểu là nơi che mưa, che nắng, tránh thú dữ. Khi cuộc sống ngày một phát triển cũng là lúc tầm quan trọng của ngôi nhà được nâng lên. Nhà ở đã trở thành nơi diễn ra mọi sinh hoạt, nơi tái tạo sức lao động và còn là một hàng hoá đặc biệt có những đặc điểm riêng. Trên góc độ xây dựng: Nhà ở là sản phẩm của hoạt động xây dựng và không gian bên trong có tổ chức được ngăn cách với môi trường bên ngoài dùng để sinh sống. Trên góc độ quản lý kinh tế: Nhà ở là tài sản có giá trị đặc biệt đối với đời sống con người, là bộ phận quan trọng bảo vệ con người trước các hiện tượng tự nhiên. Theo từ điển Tiếng Việt "nhà" được định nghĩa là: công trình xây dựng có mái, có tường vách để ở hay để dùng vào một công việc nào đó. Theo Luật Nhà ở sửa đổi và bổ sung năm 2014 đã giải thích các khái niệm liên quan đến nhà ở như sau: “Nhà ở là công trình xây dựng với mục đích để ở và phục vụ các nhu cầu sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân”.[18, tr.1] Dựa trên mỗi góc độ nghiên cứu, chúng ta có những cách hiểu khác nhau về nhà ở. Dưới góc độ nghiên cứu của luận văn, tác giả định nghĩa: nhà ở được hiểu là sản phẩm của hoạt động xây dựng, có không gian bên trong được sắp xếp một cách có tổ chức và khoa học để phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt của con người. 8
1.1.2. Khái niệm về nhà chung cư Chung cư là loại nhà ở có từ 2 tầng trở lên, được chia thành nhiều căn hộ khép kín, bảo đảm người ở thực hiện mọi hoạt động riêng tư và trong đó có không gian sử dụng chung như hành lang, cầu thang, thang máy… cùng các phần kĩ thuật chung như hệ thống điện, nước, thoát nước, điện thoại, viễn thông. Theo Luật nhà ở sửa đổi bổ sung năm 2014 thì: “Nhà chung cư là nhà có từ 2 tầng trở lên, có nhiều căn hộ, có lối đi, cầu thang chung, có phần sở hữu riêng, phần sở hữu chung và hệ thống công trình hạ tầng sử dụng chung cho các hộ gia đình, cá nhân, tổ chức, bao gồm nhà chung cư được xây dựng với mục đích để ở và nhà chung cư được xây dựng có mục đích sử dụng hỗn hợp để ở và kinh doanh”.[18, tr.1] Nhà chung cư có phần sở hữu riêng của chủ căn hộ và cả phần sở hữu chung cho tòa nhà, được quy định cụ thể tại Khoản 15,16 Điều 3 Luật nhà ở sửa đổi, bổ sung năm 2014. Nhà chung cư được phân thành 3 hạng: hạng A, hạng B, hạng C để xác định giá trị của nhà chung cư khi thực hiện quản lý hoặc giao dịch trên thị trường. Việc phân hạng và công nhận hạng được thực hiện đối với từng tòa nhà chung cư và phải đảm bảo các yêu cầu tại khoản 2, điều 3 Thông tư số 31/2016/TT-BXD về quy định việc phân hạng và công nhận hạng nhà chung cư. 1.1.3. Khái niệm về người thu nhập thấp Trong thực tế, có rất nhiều các khái niệm về người có thu nhập thấp, phản ánh một bộ phận tầng lớp cá nhân trong xã hội được phân chia với nhiều cách khác nhau. Theo khái niệm của Liên Hợp Quốc và UNDP người có thu nhập thấp là những người chi tiêu ít nhất 66% thu nhập cho ăn uống để tồn tại, 34% thu nhập còn lại cho nhà ở, văn hóa, giáo dục, y tế, đi lại… 9
Khái niệm người có thu nhập thấp còn được mở rộng ra khi được đưa thêm tiêu chí mới vào đó là tiêu chí về nhà ở, theo đó khái niệm này được hiểu như sau: Người có thu nhập thấp là người với điều kiện ở chất lượng kém, với mức thu nhập chỉ đáp ứng những nhu cầu tối thiểu cuộc sống hiện tại, đang gặp khó khăn về nhà ở và cần nhà nước trợ giúp. Do mục đích nghiên cứu của đề tài là người có thu nhập thấp tại Thành phố Hà Nội đang khó khăn về nhà ở nên luận văn định nghĩa khái niệm người có thu nhập thấp như sau: Người thu nhập thấp ở Hà Nội thu nhập bình quân một tháng của họ chỉ đủ đáp ứng nhu cầu cơ bản cuộc sống hiện tại, có mức sống trên mức trung bình tối thiểu, còn khó có khả năng tiếp cận với nhà ở nếu không có sự trợ giúp của nhà nước. Theo đó, người có thu nhập thấp ở Hà Nội đang gặp khó khăn về nhà ở và cần nhà nước trợ giúp là đối tượng có đầy đủ các điều kiện: Chưa có nhà ở hoặc có nhà ở thuộc sở hữu của mình nhưng diện tích quá chật chội. Cụ thể là: Có nhà ở nhưng diện tích nhà ở bình quân của hộ gia đình thấp hơn 5m2 sử dụng/người và diện tích khuôn viên đất của nhà ở đó thấp hơn tiêu chuẩn diện tích đất tối thiểu thuộc diện được ph p cải tạo, xây dựng theo quy định của UBND cấp tỉnh. Người chưa được Nhà nước hỗ trợ về nhà ở, đất ở dưới mọi hình thức. Có mức thu nhập hàng tháng không thuộc diện phải nộp thuế thu nhập cá nhân từ thu nhập thường xuyên theo quy định của pháp luật về thuế thu nhập cá nhân [4]. Tiêu chí quy định này được áp dụng cho cả đối tượng được mua, thuê, thuê mua nhà ở thu nhập thấp. Như vậy, theo nội dung nghiên cứu của luận văn, người được mua, thuê, thuê mua nhà ở thu nhập thấp là người có mức thu nhập dưới 9 triệu đồng/tháng, không phải nộp thuế thu nhập cá nhân theo quy định.[3, tr.3] 10
1.1.4.Khái niệm về nhà ở cho người thu nhập thấp Hiện nay, khái niệm về nhà ở cho người thu nhập thấp được định nghĩa bằng nhiều cách khác nhau. Theo góc độ nghiên cứu của luận văn, định nghĩa: Nhà ở cho người thu nhập thấp (hay còn được gọi là nhà ở nằm trong dự án nhà ở xã hội), là nhà ở được xây dựng bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước, hoặc bằng các chính sách của nhà nước cùng với sự hỗ trợ của các nhà đầu tư phi lợi nhuận để giúp những đối tượng có thu nhập thấp đang khó khăn trong việc tìm kiếm nhà ở. Đối tượng mua, thuê, thuê mua là người có thu nhập thấp có thể từ lương, tiền làm công, nhưng do số tiền kiếm được ít, chỉ đủ trang trải cuộc sống và tích lũy chút ít, không thể nào mua được nhà ở nếu không có sự hỗ trợ. Hiện nay, nhà ở cho người thu nhập thấp (hay còn gọi là nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp) nằm trong danh sách dự án nhà ở xã hội đang được nhà nước ta quan tâm ưu tiên phát triển bởi vì đây là chiến lược, mục tiêu phát triển của quốc gia trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Loại nhà ở cho người thu nhập thấp thường có giá rẻ hơn các loại nhà khác để hỗ trợ cho những người có thu nhập thấp có thể ổn định chỗ ở bởi vì: Thứ nhất, loại nhà này hoàn toàn không kém về chất lượng. Nó vẫn đảm bảo độ bền vững với những tiêu chuẩn xây dựng cơ bản, tuy nhiên nhà ở này không sử dụng các thiết bị đắt tiền, chẳng hạn như những nhà thấp tầng (từ 6 tầng trở xuống) thì không có thang máy, không có các dịch vụ tiện ích xa xỉ như hồ bơi, sân tennis… Thứ hai, nhà ở cho người thu nhập thấp có diện tích nhỏ hơn so với các căn hộ cao cấp. Thứ ba, nhà ở cho người thu nhập thấp được Chính phủ giảm hoặc miễn một số các loại thuế cho chủ đầu tư như thuế đất. Ngoài ra Chính phủ còn hỗ trợ tài chính thông qua việc can thiệp để được vay ngân hàng với lãi suất thấp, hỗ trợ một phần tiền đền bù giải tỏa (nếu có), hỗ trợ một phần tài chính thông qua việc can thiệp được giảm giá vật liệu xây dựng… 11
Thứ tư, người mua được giảm giá căn hộ có khi chỉ bằng giá thành căn hộ và trả dần trong 15- 20 năm không tính lãi hoặc lãi suất rất thấp. Để nhà đầu tư không bị thiệt thòi, chính phủ thường ưu tiên cho họ một số công trình khác có lợi nhuận cao hơn để bù đắp vào. Người mua có thể có quyền sở hữu theo luật định. Khi muốn bán, phải bán lại cho quỹ nhà của chính phủ theo giá thỏa thuận để cơ quan quản lý nhà điều tiết cho người khác. Với thực trạng dân cư đô thị ngày càng tăng cao kèm theo số lượng nhu cầu về nhà ở thu nhập thấp rất lớn tại các thành phố như Hà Nội hiện nay thì phát triển nhà ở cho người thu nhập thấp là nhà chung cư trở thành xu hướng phát triển tất yếu bởi ưu điểm vừa tiết kiệm được quỹ đất, gia tăng số lượng căn hộ cũng như số diện tích mặt sàn sử dụng nhà ở cho người có thu nhập thấp, vừa làm tăng mỹ quan của thành phố. Theo đó, nhà ở chung cư cho người thu nhập thấp được hiểu là: một loại hình nhà ở thuộc sở hữu của cơ quan nhà nước (trung ương hoặc địa phương), là những dự án, tòa nhà cao tầng chia làm nhiều căn hộ, có phần sở hữu chung và phần sở hữu riêng, được xây dựng bởi chính quyền và các tổ chức phi lợi nhuận với mục đích cung cấp nhà giá rẻ cho người có thu nhập thấp. Loại nhà chung cư này được cho thuê, mua, thuê mua với giá thấp hơn so với giá thị trường và phải được điều hành bởi chính quyền các cấp như cấp quận, huyện hay thành phố; đối tượng được mua, thuê, thuê mua phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật. 1.2.Cơ sở lý luận quản lý nhà nƣớc đối với phát triển nhà ở cho ngƣời thu nhập thấp 1.2.1.Vai trò của nhà ở đối với con người và xã hội Nhà ở là tài sản có giá trị lớn nhất đối với con người. Nhà ở còn là nơi diễn ra mọi sinh hoạt của gia đình, là nơi che mưa che nắng, là nơi để con người trở về sau những giờ làm việc, là nơi để gắn kết các thành viên trong 12