Luận văn thạc sĩ Quản lý công: Thực thi chính sách an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình

Chia sẻ: Hinh Duyệt | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:123

Thêm vào BST

Báo xấu

74
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc thực hiện chính sách an sinh xã hội; đồng thời vận dụng vào thực tiễn để tìm kiếm các giải pháp nhằm thực hiện có hiệu quả chính sách an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy trong thời gian tới,..

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn thạc sĩ Quản lý công: Thực thi chính sách an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN BÁ MINH THỰC THI CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỆ THỦY, TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Thừa Thiên Huế - Năm 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN BÁ MINH THỰC THI CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỆ THỦY, TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 60 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN HỮU HẢI Thừa Thiên Huế - Năm 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Thực thi chính sách an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình” là công trình nghiên cứu của bản thân Học viên và chưa từng được công bố ở bất kỳ công trình nào khác. Các thông tin trích dẫn trong đề tài nghiên cứu này là trung thực và đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thừa Thiên Huế, ngày 27 tháng 12 năm 2017 Học viên Nguyễn Bá Minh
Lời cảm ơn Để thực hiện và hoàn thành đề tài luận văn này tôi đã nhận được nhiều sự hỗ trợ, giúp đỡ và tạo điều kiện từ nhiều cơ quan, tổ chức và cá nhân. Trước hết tôi xin trân trọng cảm ơn Cơ sở Học viện Hành chính khu vực miền Trung, Khoa Sau đại học - Học viện Hành chính Quốc gia cùng toàn thể các thầy giáo, cô giáo đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Hữu Hải - người hướng dẫn khoa học, đã tận tình dành nhiều thời gian trực tiếp chỉnh sửa nội dung, hướng dẫn tôi trong suốt quá trình xây dựng đề cương, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn các cơ quan trên địa bàn huyện Lệ Thủy: Phòng Lao động Thương binh và Xã hội, BHXH huyện, Phòng KH-TC huyện, Bệnh viện Đa khoa huyện, Ngân hàng chính sách huyện, Chi cục Thống kê huyện đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình khảo sát, thu thập số liệu phục vụ cho quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn này. Tôi xin cảm ơn tập thể lớp Cao học HC20.T5 - Cơ sở Học viện Hành chính khu vực miền Trung, các đồng nghiệp, gia đình và bạn bè đã tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tuy đã có nhiều cố gắng, nhưng do hạn chế về thời gian và khả năng nghiên cứu nên trong luận văn này không tránh khỏi những thiếu sót, kính mong Quý thầy giáo, cô giáo, các chuyên gia, những người quan tâm đến đề tài tiếp tục có những ý kiến đóng góp, giúp đỡ để đề tài được hoàn thiện hơn. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn./. Thừa Thiên Huế, ngày 27 tháng 3 năm 2017 Học viên Nguyễn Bá Minh
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI .......................................................................................... 8 1.1 An sinh xã hội và vai trò của chính sách an sinh xã hội ........................ 8 1.1.1 Khái niệm an sinh xã hội ................................................................... 8 1.1.2 Vai trò của chính sách an sinh xã hội .............................................. 11 1.2. Các hợp phần của chính sách an sinh xã hội ...................................... 12 1.2.1 Chính sách bảo hiểm y tế ................................................................. 13 1.2.2 Chính sách Bảo hiểm thất nghiệp .................................................... 15 1.2.3 Chính sách trợ giúp xã hội .............................................................. 16 1.2.4 Chính sách ưu đãi xã hội ................................................................. 18 1.3 Thực hiện chính sách an sinh xã hội ................................................... 22 1.3.1. Chủ thể thực hiện............................................................................ 22 1.3.2 Đối tượng tác động .......................................................................... 23 1.3.3 Nguồn lực thực hiện ........................................................................ 24 1.3.4 Phối hợp thực hiện .......................................................................... 25 1.3.5 Kiểm tra đôn đốc thực hiện.............................................................. 28 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách an sinh xã hội............... 29 1.4.1 Thể chế nhà nước ............................................................................ 29 1.4.2 Nguồn lực tài chính ......................................................................... 30 1.4.3 Trình độ nhận thức của người dân................................................... 31 1.4.4 Môi trường thực hiện chính sách ..................................................... 31 1.5 Kinh nghiệm thực hiện chính sách an sinh xã hội trong nước và quốc tế ................................................................................................................. 33 1.5.1 Kinh nghiệm từ Thành phố Đà Nẵng ............................................... 34 1.5.2 Kinh nghiệm từ Nhật Bản: ............................................................... 36
1.5.3 Bài học kinh nghiệm cho việc thực hiện đảm bảo an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy ............................................................................. 40 Chương 2: TÌNH HÌNH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỆ THỦY TỈNH QUẢNG BÌNH ...... 46 2.1. Khái quát chung về huyện Lệ Thủy ................................................... 46 2.1.1. Điều kiện tự nhiên .......................................................................... 46 2.1.2. Dân cư và điều kiện kinh tế - xã hội ................................................ 49 2.2 Triển khai thực thi chính sách an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy tỉnh Quảng Bình .............................................................................. 54 2.2.1 Khái quát các đối tượng thụ hưởng chính sách an sinh trên địa bàn 54 2.2.2 Tình hình thực thi chính sách BHXH và BHYT ................................ 56 2.2.3 Tình hình thực thi chính sách ưu đãi xã hội .................................... 61 2.2.4 Thuận lợi, khó khăn trong quá trình thực thi chính sách an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy giai đoạn 2011-2015............................... 82 2.3 Đánh giá tình hình thực hiện chính sách an sinh xã hội tại địa bàn huyện Lệ Thủy ......................................................................................... 84 2.3.1 Những kết quả đạt được................................................................... 85 2.3.2 Những hạn chế, tồn tại .................................................................... 88 2.3.3 Nguyên nhân của những hạn chế ..................................................... 91 Chương 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỆ THỦY TỈNH QUẢNG BÌNH ................................................................ 95 3.1 Định hướng thực hiện chính sách an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy giai đoạn 2016-2020........................................................................ 95 3.2 Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách an sinh xã hội ở huyện Lệ Thủy ......................................................................................... 95 3.2.1 Giải pháp về nâng cao năng lực, tình thần phục vụ của công chức thực hiện chính sách an sinh xã hội trên địa bàn ...................................... 95
3.2.2 Giải pháp nâng cao nguồn lực để hỗ trợ an sinh xã hội ................... 97 3.2.3 Nhóm giải pháp về phát triển kinh tế ............................................... 98 3.2.4 Giải pháp về thực hiện chính sách ưu đãi người có công............... 100 3.2.5 Giải pháp về quản lý cơ chế chính sách an sinh xã hội .................. 102 3.2.6 Nhóm giải pháp nâng cao năng lực, khả năng cho người nghèo, cho người đang hưởng các chính sách an sinh xã hội ................................... 104 3.3 Kiến nghị, đề xuất ............................................................................ 105 3.3.1 Kiến nghị với Trung ương.............................................................. 105 3.3.2 Kiến nghị với tỉnh Quảng Bình ...................................................... 106 3.3.3 Kiến nghị với huyện Lệ Thủy ......................................................... 107 KẾT LUẬN ........................................................................................... 108 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Ý nghĩa ASXH an sinh xã hội BHXH bảo hiểm xã hội BHYT bảo hiểm y tế BHTN bảo hiểm thất nghiệp HĐKC hoạt động kháng chiến CĐHH chất độc hóa học xóa đói giảm nghèo XĐGN-GQVL - giải quyết việc làm NSNN ngân sạch Nhà nước NSTW ngân sách Trung ương NSĐP ngân sách địa phương LĐTB&XH Lao động Thương binh và Xã hội THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1. Bản đồ hành chính huyện Lệ Thủy............................................ 49 Bảng 2. Một số chỉ tiêu về khí tượng và diễn biến khí tượng huyện Lệ Thủy ............................................................................................................... 548 Bảng 3. Tình hình biến động dân số huyện Lệ Thủy ................................ 64 Bảng 4. Tốc độ tăng trưởng kinh tế Lệ Thủy giai đoạn 2011-2015 ........... 67 Bảng 5. Tỷ trọng các ngành kinh tế huyện Lệ Thủy giai đoạn 2011-2015 Bảng 6. Tổng hợp số liệu chi từ nguồn Bảo hiểm xã hội .......................... 68 Bảng 7. Số liệu công tác BHXH, BHYT huyện Lệ Thủy ......................... 72 Bảng 8. Tỷ lệ tham gia BHYT tính đến ngày 31/12/2015 ......................... 75 Bảng 9. Tổng hợp các đối tượng chính sách hưởng chế độ ưu đãi ............ 77 Bảng 10. Kết quả công tác chính sách ưu đãi giai đoạn 2011-2015 ......... 78 Bảng 11. Số liệu các đối tượng hưởng chính sách bảo trợ xã hội .............. 80 Bảng 12. Tỷ lệ hộ nghèo từ năm 2011 đến năm 2015 ............................... 84 Bảng 13. Tín dụng cho hộ nghèo ở huyện Thủy giai đoạn 2011-2015 ..... 86 Bảng 14. Vốn đầu tư các xã nghèo, xã ĐBKK giai đoạn 2011-2015 ........ 87 Bảng 15. Số liệu giải quyết việc làm từ 2013 đến 2015 ............................ 90 Bảng 16. Ngành giáo dục huyện Lệ Thủy giai đoạn 2011-2015 ............... 91 Bảng 17. Cơ sở y tế, giường bệnh và cán bộ y tế trên địa bàn.................. 92
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn An sinh xã hội là một trong những chính sách xã hội cơ bản nhằm góp phần thực hiện mục tiêu phát triển con người, đảm bảo công bằng và tiến bộ xã hội. Bản chất của an sinh xã hội là góp phần đảm bảo thu nhập và đời sống cho các công dân nhằm tạo ra sự an toàn sinh sống cho mọi thành viên trong xã hội. An sinh xã hội là trách nhiệm của xã hội trong việc bảo vệ đối với các thành viên của mình. Bảo đảm an sinh xã hội là chủ trương nhất quán và xuyên suốt của Đảng, Nhà nước ta, là chính sách để giảm nghèo, bảo đảm đời sống của nhân dân, thực hiện công bằng, tạo sự đồng thuận xã hội, góp phần giữ vững ổn định chính trị, đảm bảo trật tự, an toàn xã hội, củng cố và tăng cường quốc phòng, an ninh. Nhận thức được tầm quan trọng của việc xây dựng các chính sách xã hội vì mục tiêu làm cho “Dân giàu, nước mạnh xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”, trong thời gian qua Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản để thực hiện các chính sách an sinh xã hội, chính sách ưu đãi người có công với cách mạng, nâng cao chất lượng cuộc sống của đồng bào dân tộc thiếu số, xóa đói giảm nghèo có hiệu quả. Là huyện nằm phía Nam tỉnh Quảng Bình, trong thời gian qua huyện Lệ Thủy cũng đã có những nỗ lực trong việc thực hiện chính sách an sinh xã hội cho người dân, đặc biệt là những đối tượng dễ bị tổn thương trong xã hội và đã đạt được những kết quả tích cực; tuy nhiên vẫn còn những khó khăn, tồn tại cần tiếp tục được xem xét, đánh giá nhằm rút ra bài học kinh nghiệm để có định hướng và giải pháp tích cực cụ thể trong thời gian đến. Vì vậy, việc nghiên cứu một cách có hệ thống, đánh giá thực trạng việc thực hiện chính sách xã hội, đề xuất những giải pháp khả thi nhằm 1
thực hiện có hiệu quả hơn về chính sách an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy vừa có ý nghĩa lý luận, vừa mang tính cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. Xuất phát từ những lý do đó, Học viên lựa chọn đề tài: “Thực thi chính sách an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình” với mong muốn được mang những kiến thức học tập của mình góp phần nhỏ trong việc thực hiện nhiệm vụ đảm bảo an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy trong thời gian tới. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Trong những năm gần đây, an sinh xã hội là một trong những lĩnh vực được các nhà nghiên cứu cả trong và ngoài nước quan tâm. Ở nước ta, đã có nhiều nghiên cứu quan trọng có liên quan tới lĩnh vực này như: - Đề tài: Cơ sở khoa học của việc xây dựng, hoàn thiện hệ thống chính sách an sinh xã hội ở Việt Nam, do GS-TS Mai Ngọc Cường chủ biên (NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2009). Đề tài đã khái quát về hệ thống chính sách an sinh xã hội ở Việt Nam thời gian qua, với những nội dung về Bảo hiểm xã hội, Bảo hiểm y tế, trợ cấp xã hội và ưu đãi xã hội. Với nhiều số liệu được cập nhật, phân tích cặn kẽ, đặc biệt công trình đã phân tích chỉ rõ những hạn chế yếu kém của hệ thống các chính sách an sinh xã hội cũng như đề xuất một số phương hướng, giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội ở nước ta. - Bài viết “Tiếp tục hoàn thiện chính sách an sinh xã hội, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, nâng cao đời sống nhân dân, góp phần ổn định chính trị và trật tự an toàn xã hội” của Phạm Thị Hải Chuyền - Ủy viên Trung ương Đảng khóa XI - Nguyên Bộ Trưởng Bộ Lao đông Thương binh và Xã hội. Bài viết mang tính định hướng cho việc thực hiện cho việc thực hiện chính sách an sinh xã hội ở nước ta trong thời gian tới sẽ tập trung vào 5 mục tiêu chủ yếu sau: Một là hướng tới việc làm bền vững; Hai là thực hiện tốt các chế độ, chính sách ưu đãi đối với người có công với cách 2
mạng, đời sống người có công được nâng lên. Ba là tăng cường trợ giúp xã hội cho người có hoàn cảnh đặc biệt; Bốn là phát triển và thực hiện tốt chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp; Năm là hướng tới giảm nghèo toàn diện và bền vững. - Luận văn“Xóa đói giảm nghèo bền vững trên trên địa bàn tỉnh Quảng Bình” của Thạc sĩ Nguyễn Đình Hòa, chuyên ngành Kinh tế chính trị học. Luận văn đã phân tích và đánh giá được thực trạng xóa đói giảm nghèo trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, trong đó đi sâu phân tích, chỉ rõ các nguyên nhân dẫn đến đói nghèo ở tỉnh Quảng Bình và tình hình thực hiện các chính sách xóa đói giảm nghèo trên địa bàn. Đồng thời, Luận văn cũng nêu lên những quan điểm, mục tiêu và một số giải pháp cơ bản để thực hiện xóa đói giảm nghèo theo hướng bền vững trên địa bàn tỉnh Quảng Bình trong những năm tới. - Tạ Thị Hồng, Chính sách an sinh xã hội đối với người khó khăn hiện nay ở tỉnh Thái Nguyên. Luận văn tập trung làm rõ những vấn đề lý luận về chính sách an sinh xã hội nói chung và an sinh xã hội cho người có hoàn cảnh khó khăn trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Trên cơ sở đó, tác giả đã đánh giá đúng thực trạng và chỉ ra những vấn đề còn bất cập trong việc thực hiện chính sách an sinh xã hội đối với người có hoàn cảnh khó khăn ở tỉnh Thái Nguyên. Đề xuất một số phương hướng, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách an sinh xã hội đối với người có hoàn cảnh khó khăn ở tỉnh Thái Nguyên trong thời gian tới. - Phạm Văn Sáng, Ngô Quang Minh, Bùi Văn Huyền, Nguyễn Anh Dũng - Lý thuyết và mô hình an sinh xã hội (NXB Chính trị Quốc gia, Hà nội năm 2009). Cuốn sách trình bày những bất cập, xu hướng vận động, kinh nghiệm quốc tế về xây dựng và phát triển hệ thống an sinh xã hội, đồng thời 3
phân tích an sinh xã hội nhìn từ đối tượng thụ hưởng và những trụ cột chính trong an sinh xă hội thực tiễn ở tỉnh Đồng Nai. - Luận văn Thạc sỹ của Lê Anh, Chính sách an sinh xã hội trên địa bàn thành phố Đà Nẵng, Luận văn làm rõ những vấn đề lý luận về an sinh xã hội và chính sách an sinh xã hội ở Việt Nam. Trên cơ sở đó, đánh giá đúng thực trạng và chỉ ra những bất cập trong thực hiện chính sách an sinh xã hội ở Thành phố Đà Nẵng, đồng thời đã đề xuất nhiều giải pháp khá hợp lý và cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách an sinh xã hội trong thời gian tới. - Bảo đảm an sinh xã hội (trang 66) Sách chuyên khảo Quản lý công, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia của đồng tác giả chủ biên TS Trần Anh Tuấn - PGS.TS Nguyễn Hữu Hải. Tại mục 4.4, đảm bảo an sinh xã hội được nhìn nhận trên bình diện là một lĩnh vực của hoạt động của khu vực công và an sinh xã hội thể hiện bản chất xã hội và nhân văn sâu sắc. Tuy an sinh xã hội không loại trừ được sự nghèo đói, nhưng cũng góp phần đẩy lùi đói nghèo và thúc đẩy tiến bộ, công bằng xã hội. - Đề tài: Phát triển hệ thống An sinh xã hội ở Việt Nam đến năm 2020 của Tiến sỹ Nguyễn Thị Lan Hương - Viện khoa học Lao động và xã hội. Đề tài đưa ra những vấn đề chung của an sinh xã hội, nguyên tắc xây dựng hệ thống an sinh xã hội, nhìn nhận đánh giá tình hình thực hiện chính sách an sinh xã hội ở nước ta trong thời gian qua. Đặc biệt đề tài đã đưa ra các mô hình hệ thống an sinh xã hội của một số nước trên thế giới để từ đó người đọc có thể so sách đối với mô hình an sinh xã hội ở Việt Nam và từ đó có thể nhận thấy những nét đặc thù riêng biệt trong hệ thống ASXH ở nước ta. Ngoài ra, đề tài còn đưa ra những nhận định, mục tiêu phương hướng thực hiện các chính sách an sinh xã hội ở nước ta đến năm 2020, để người đọc có thể “hình dung” quá trình thực hiện ASXH trong thời gian tới, có thêm thế giới quan sinh động về ASXH nói chung và ASXH ở Việt Nam. 4
- Đề tài: Đảm bảo an sinh xã hội trên địa bàn Thành phố Hà Nội - Luận án của Tiến sĩ Đông Thị Hồng. Luận án có những đặc điểm riêng biệt khi có sự đánh giá mối quan hệ giữa đảm bảo an sinh xã hội với phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn thành phố Hà Nội. Đồng thời Luận án cũng đã đánh giá khá chi tiết những điều kiện và kinh tế ảnh hưởng đến đảm bảo an sinh xã hội và đưa ra những giải pháp rất thiết thực, phù hợp để nâng cao hiệu quả chính sách an sinh xã hội trong thời giai đoạn 2010 - 2015. Qua các nghiên cứu trên, đã đưa ra được một cách nhìn tổng quát về an sinh xã hội với các mô hình, chính sách trên thế giới và ở Việt Nam, các giải pháp hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội...vv. Song chưa có nghiên cứu, bài viết nào đi sâu đến thực thi chính sách an sinh xã hội ở huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. Học viên khẳng định Luận văn “Thực thi chính sách an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình” là nội dung mới, chưa được nghiên cứu. Do vậy, Luận văn có tính áp dụng thực tiễn cao trong thực hiện chính sách an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy trong thời gian tới. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích: Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc thực hiện chính sách an sinh xã hội; đồng thời vận dụng vào thực tiễn để tìm kiếm các giải pháp nhằm thực hiện có hiệu quả chính sách an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy trong thời gian tới; - Nhiệm vụ: + Hệ thống lý luận về chính sách an sinh xã hội và vai trò của chính sách an sinh xã hội. + Tổng hợp và đánh giá thực trạng thực thi chính sách an sinh xã hội tại huyện Lệ Thủy trong thời gian từ năm 2011 đến năm 2015. 5
+ Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn để đưa ra một số kiến nghị, đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện các chính sách an sinh xã hội tại huyện Lệ Thủy trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và các tổ chức chính trị - xã hội và các tổ chức, cá nhân tham gia vào quá trình thực hiện chính sách an sinh xã hội ở huyện Lệ Thủy tỉnh Quảng Bình. - Phạm vi nghiên cứu: Đề tài được thực hiện tại một số cơ quan chức năng tại huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình giai đoạn từ 2011 đến năm 2015 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1 Cơ sở lý luận Luận văn dựa trên hệ thống các quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lê Nin, Tư tưởng Hồ Chí Minh và những chủ trương, đường lối cơ chế, chính sách của Đảng và Nhà nước về công bằng xã hội, an sinh xã hội nói chung; những chính sách về bảo đảm an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy nói riêng. Luận văn kế thừa những quan điểm lý luận của các nhà khoa học, nhà nghiên cứu đối với một số nội dung liên quan. 5.2 Phương pháp nghiên cứu: Thực hiện các phương pháp tổng hợp, phân tích thống kê, so sánh và xử lý số liệu và phương pháp khảo sát thực tế. - Phương pháp tổng hợp: liên kết, sắp xếp các tài liệu, thông tin lý thuyết đã thu thập được để tạo thành hệ thống đầy đủ, toàn diện phục vụ có hiệu quả cho đề tài. - Phương pháp so sánh và xử lý số liệu: thực hiện so sánh và phân tích các số liệu thu thập được trên cơ sở đó tổng hợp khái quát hóa rút ra các kết luận, các nhận định, phục vụ mục đích nghiên cứu. 6
- Phương pháp khảo sát thực tế: thực hiện tại Phòng Lao động Thương binh và Xã hội huyện Lệ Thủy; tại BHXH huyện Lệ Thủy; Chi Cục Thống kê huyện Lệ Thủy; Ngân hàng chính sách huyện Lệ Thủy, Phòng Tài chính Kế hoạch huyện Lệ Thủy và tại một số xã, thị trấn trên địa bàn huyện Lệ Thủy nhằm kiểm tra, đánh giá, thu thập bổ sung các tư liệu, số liệu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn góp phần thực hiện công tác an sinh trên địa bàn huyện Lệ Thủy hiệu quả hơn. Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo góp phần vào việc nâng cấp chất lượng thực hiện chính sách an sinh xã hội ở huyện Lệ Thủy tỉnh Quảng Bình. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, mục lục, kết cấu luận văn gồm 3 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách an sinh xã hội. Chương 2: Tình hình thực hiện chính sách an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy tỉnh Quảng Bình Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách an sinh xã hội trên địa bàn huyện Lệ Thủy tỉnh Quảng Bình. 7
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH AN SINH XÃ HỘI 1.1 An sinh xã hội và vai trò của chính sách an sinh xã hội 1.1.1 Khái niệm an sinh xã hội An sinh xã hội luôn được coi là một trong những vấn đề cốt lõi của sự phát triển xã hội. Tuy nhiên, ở mỗi quốc gia, trong từng giai đoạn lịch sử cụ thể có quan niệm khác nhau đối với sự phát triển hệ thống an sinh xã hội. Thực thi chính sách an sinh xã hội là toàn bộ quá trình chuyển hóa cách ứng xử của chủ thể thành hiện thực với các đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu định hướng của an sinh xã hội. An sinh xã hội là khái niệm có nội dung rộng và ngày càng được hoàn thiện về phạm vi, đối tượng và chức năng trong việc hỗ trợ người dân đối phó có hiệu quả với các nguy cơ mất việc làm, giảm thu nhập do thiên tai, tai nạn lao động, ốm đau và tuổi già. An sinh xã hội theo quan niệm của một số tổ chức quốc tế cũng có mức độ rộng, hẹp và đối tượng hướng tới khác nhau, cụ thể như sau: - Theo nghĩa của từ Hán - Việt: An - trong chữ “An toàn”, Sinh - trong chữ “Sinh sống”, “Sinh nhai”, “Sinh tồn”… An sinh có thể hiểu là “an toàn sinh sống”. Xã hội an sinh là xã hội con người được an toàn sinh sống hay có cuộc sống an toàn. ASXH được coi là một tấm lưới, hay một chiếc ô che chắn cho sự an toàn xã hội và con người. Còn theo Ngân hàng Thế giới (WB): ASXH là những biện pháp công cộng nhằm giúp cho các cá nhân, hộ gia đình và cộng đồng đương đầu và kiềm chế được nguy cơ tác động đến thu nhập nhằm giảm tính dễ bị tổn thương và những bấp bênh thu nhập. 8
- Theo quan niệm của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO): ASXH là sự cung cấp phúc lợi cho các hộ gia đình và cá nhân thông qua cơ chế của nhà nước hoặc tập thể nhằm ngăn chặn sự suy giảm sức sống hoặc cải thiện mức sống thấp. Định nghĩa này nhấn mạnh khía cạnh phân phối phúc lợi, bảo hiểm và mở rộng việc làm cho những đối tượng ở khu vực kinh tế không chính thức. - Hiệp hội An sinh quốc tế (ISSA) coi ASXH là thành tố của hệ thống chính sách công liên quan đến sự bảo đảm an toàn cho tất cả các thành viên xã hội chứ không chỉ có công nhân. Những vấn đề mà ISSA quan tâm nhiều trong hệ thống ASXH là chăm sóc sức khoẻ thông qua BHYT; hệ thống BHXH, chăm sóc tuổi già; phòng chống tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; trợ giúp xã hội. - Bách khoa toàn thư của Đại học Columbia (Mỹ) cho rằng: ASXH là chương trình Chính phủ nhằm cung cấp sự an toàn kinh tế và phúc lợi cho cá nhân và những người phụ thuộc vào họ. Chương trình được xây dựng khác nhau ở mỗi quốc gia do những quan niệm về ASXH khác nhau của những nước đó, nhưng tất cả đều do luật pháp Chính phủ quy định và đều được thiết kế nhằm cung cấp một số khoản tiền để chi trả cho việc mất hoặc suy giảm thu nhập. Theo Liên hiệp quốc, An sinh xã hội tiếp cận trên quyền của người dân (Điều 25, Hiến chương Liên hiệp quốc năm 1948): “...Mọi người dân và hộ gia đình đều có quyền có một mức tối thiểu về sức khỏe và các phúc lợi xã hội bao gồm ăn, mặc, chăm sóc y tế, dịch vụ xã hội thiết yếu và được có quyền được an sinh khi có các biến cố về việc làm, ốm đau, tàn tật, góa phụ, tuổi già... hoặc các trường hợp bất khả kháng khác...”. Tại điều 22 của bản Tuyên ngôn về nhân quyền của thế giới có ghi: Với tư cách là một thành viên của xã hội, ai cũng có quyền được hưởng an sinh xa hội, cũng như có quyền đòi được hưởng những quyền về kinh tế, xã 9
hội và văn hóa cần thiết cho nhân phẩm và sự tự do phát huy cá tính của mình, nhờ những nỗ lực quốc gia, sự hợp tác quốc tế, và theo cách tổ chức cùng tài nguyên quốc gia. Hiểu một cách đơn giản hơn, điều này có nghĩa là xã hội có thể giúp mỗi người phát triển và vận dụng tối đa tất cả những lợi thế (văn hóa, việc làm, phúc lợi xã hội) mà họ được cung cấp trong quốc gia đó. Ở nước ta, Cụm từ “an sinh xã hội” được chính thức sử dụng tại Đại hội IX của Đảng Cộng sản Việt Nam (4/2001): “Khẩn trương mở rộng hệ thống bảo hiểm xã hội và an sinh xã hội” và được sự quan tâm của nhiều học giả và các nhà quản lý nghiên cứu về vấn đề này. - Theo GS Hoàng Chí Bảo - Phó Chủ tịch thường trực Hội đồng lý luận Trung ương nhận định: ASXH là sự an toàn của cuộc sống con người, từ cá nhân đến cộng đồng, tạo tiền đề và động lực cho phát triển con người và xã hội. - GS.TS Mai Ngọc Cường lại cho rằng, để thấy hết được bản chất, phải tiếp cận ASXH theo cả nghĩa rộng và nghĩa hẹp của khái niệm này. Theo nghĩa rộng: ASXH là sự bảo đảm thực hiện các quyền để con người được an bình, hạnh phúc, xã hội ổn định, phát triển. Theo nghĩa hẹp, ASXH là sự bảo đảm thu nhập và một số nhu cầu thiết yếu khác cho cá nhân, gia đình và cộng đồng trong trường hợp bị giảm hoặc mất thu nhập vì lý do bị giảm hoặc mất khả năng lao động hay mất việc làm; cho những người già cô đơn, trẻ em mồ côi, người tàn tật, những người yếu thế, người bị ảnh hưởng bởi thiên tai địch họa… - Trong bài "Đảm bảo ngày càng tốt hơn ASXH và phúc lợi xã hội là một nội dung chủ yếu của Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011 - 2020” Nguyên Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cho rằng "ASXH là hệ thống các chính sách và giải pháp nhằm vừa bảo vệ mức sống tối thiểu của người dân trước những rủi ro và tác động bất thường về kinh tế, xã hội và 10
môi trường; vừa góp phần không ngừng nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân". Quan điểm về ASXH ở Việt Nam hiện nay, theo các nhà khoa học cũng như những người hoạch định chính sách chưa có một định nghĩa thống nhất, có người ủng hộ quan điểm về ASXH mà ILO công bố, có người lại đưa thêm quan điểm thực hiện ASXH nhất thiết phải thực hiện hình thức ưu đãi xã hội, nhưng cũng có người lại cho rằng ASXH ở Việt Nam phải đặc biệt chú trọng đến công tác cung cấp dịch vụ công... và có quan điểm cho rằng xóa đói giảm nghèo cũng là phạm vi của chương trình ASXH. Những quan điểm này có thể nhận được sự đồng tình của các chuyên gia quốc tế, nhưng đôi khi quan điểm của các chuyên gia quốc tế cũng trái ngược với quan điểm của các chuyên gia trong nước. Theo họ hệ thống ASXH thực chất có vai trò quan trọng trong việc giảm nghèo và cũng có thể trở thành một phần của chiến lược lớn về giảm nghèo kết hợp với các cơ chế tạo việc làm, đầu tư công phát triển cơ sở hạ tầng, các chính sách giáo dục quốc gia. Qua các tài liệu nghiên cứu có thể hiểu bản chất An sinh xã hội là góp phần đảm bảo thu nhập và đời sống cho các công dân nhằm tạo ra sự an toàn sinh sống cho mọi thành viên trong xã hội. An sinh xã hội là trách nhiệm của xã hội trong việc bảo vệ đối với các thành viên của mình, đồng thời đối với Việt Nam trong an sinh xã hội có thêm chính sách ưu đãi người có công với cách mạng, là sự tri ân những người hy sinh cho độc lập, cho tự do của dân tộc, đó là tính đặc thù trong an sinh xã hội ở nước ta. 1.1.2 Vai trò của chính sách an sinh xã hội Chính sách An sinh xã hội được hiểu là hệ thống chủ trương, phương hướng và biện pháp đảm bảo thu thập và một số điều kiện thiết yếu khác cho cá nhân, gia đình và cộng đồng trước những biến động về kinh tế xã hội và tự nhiên làm cho họ giảm nhẹ hoặc mất khả năng lao động hoặc mất 11