Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ

Chia sẻ: Ocxaodua999 Ocxaodua999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu với mục đích làm rõ những vấn đề lý luận về tổ chức bộ máy và hoạt động thanh tra của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ; đánh giá thực trạng về tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ nhằm tìm ra những ƣu điểm, hạn chế và nguyên nhân, từ đó kiến nghị quan điểm và giải pháp hoàn thiện tổ chức và đổi mới hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VĂN DŨNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI, 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN VĂN DŨNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 8 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC TS. LÊ TIẾN HÀO HÀ NỘI - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các thông tin số liệu và kết quả nêu trong luận văn là trung thực, và chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất cứ công trình nào khác, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đƣợc chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày tháng năm 2019 Học viên Nguyễn Văn Dũng
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn ngƣời hƣớng dẫn khoa học TS. Lê Tiến Hào đã hết lòng hƣớng dẫn và tạo mọi điều kiện tốt nhất để tôi hoàn thành luận văn này. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia, Khoa Sau đại học cùng toàn thể các thầy, cô giáo đã nhiệt tình giảng dạy và tạo điều kiện cho tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập của mình. Cuối cùng, tôi xin trân trọng cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã động viên giúp đỡ tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn này. Hà Nội, ngày tháng năm 2019 Học viên Nguyễn Văn Dũng
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT AFTA Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN BCSĐ Ban Cán sự Đảng CNXH Chủ nghĩa xã hội Hiệp định Đối tác tiến bộ và toàn diện xuyên Thái Bình CPTPP Dƣơng HĐND Hội đồng nhân dân KH&CN Khoa học và công nghệ NTMN Nông thôn miền núi NXB Nhà xuất bản PCTN Phòng, chống tham nhũng SHTT Sở hữu trí tuệ TW Trung ƣơng UBKH&KTNN Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nƣớc UBKHNN Uỷ ban Khoa học Nhà nƣớc UBND Ủy ban nhân dân WTO Tổ chức Thƣơng mại Thế giới XHCN Xã hội chủ nghĩa
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THANH TRA VÀ THANH TRA BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ....................................................... 9 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thanh tra ................................................ 9 1.1.1. Khái niệm ................................................................................................ 9 1.1.2. Đặc điểm của thanh tra .......................................................................... 13 1.1.3. Vai trò của thanh tra trong quản lý nhà nƣớc ....................................... 14 1.2. Khái niệm về tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ .................................................................................. 19 1.2.1. Tổ chức của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ ............................. 19 1.2.2. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ ................................................................................................................. 24 1.3. Khái niệm về hoạt động, đối tƣợng, nội dung, hình thức, trình tự thủ tục hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ .................................... 27 1.3.1. Hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ ......................... 27 1.3.2. Đối tƣợng thanh tra của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ ........... 28 1.3.3. Nội dung thanh tra của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ ............ 29 1.3.4. Hình thức thanh tra của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ ........... 31 1.3.5. Trình tự thủ tục hoạt động thanh tra của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ ....................................................................................................... 32 1.4. Các yếu tố ảnh hƣởng đến tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ ............................................................................................ 36 Tiểu kết Chƣơng 1 ........................................................................................... 41 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ..................................................... 42 2.1. Khái quát chung về tổ chức và công tác quản lý nhà nƣớc của Bộ Khoa học và Công nghệ ............................................................................................ 42
2.2. Thực trạng về tổ chức của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ .......... 45 2.2.1. Về tổ chức, cán bộ, công chức .............................................................. 45 2.2.2. Nhận xét về tổ chức của thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ ........... 51 2.3. Thực trạng về hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ từ năm 2014 đến năm 2018 ................................................................................. 54 2.3.1. Kết quả thực hiện .................................................................................. 55 2.3.2. Nhận xét về hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ từ 2014 đến 2018 ................................................................................................. 67 Tiểu kết chƣơng 2............................................................................................ 70 CHƢƠNG 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỔ CHỨC VÀ ĐỔI MỚI HOẠT ĐỘNG CỦA THANH TRA BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ .............................................................................................................. 71 3.1. Quan điểm hoàn thiện tổ chức và đổi mới hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ .................................................................................. 71 3.1.1. Hoàn thiện tổ chức và đổi mới hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ phải bám sát đƣờng lối, chủ trƣơng, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nƣớc về tổ chức bộ máy nhà nƣớc, cải cách hành chính nhà nƣớc, thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng ...................................................................................................... 71 3.1.2. Hoàn thiện tổ chức và đổi mới hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ phải đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nƣớc về khoa học công nghệ của Bộ Khoa học và Công nghệ; phát triển ngành khoa học công nghệ phục vụ phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc (trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4) ......................................................................................................... 75 3.1.3. Hoàn thiện tổ chức và đổi mới hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ phải trên cơ sở quan điểm, mục tiêu, định hƣớng nêu trong chiến lƣợc phát triển ngành Thanh tra đến năm 2020, tầm nhìn 2030 ..................... 76 3.2. Giải pháp hoàn thiện tổ chức và đổi mới hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ .................................................................................. 78
3.2.1. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm về vị trí, vai trò của thanh tra trong quản lý nhà nƣớc và hoàn thiện tổ chức, đổi mới hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ .................................................................................. 78 3.2.2. Hoàn thiện pháp luật về thanh tra và pháp luật có liên quan đến tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ................................ 80 3.2.3. Sắp xếp lại tổ chức, bộ máy của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ theo hƣớng tinh gọn, hoạt động hiệu quả; đổi mới chỉ đạo, điều hành hoạt động, nâng cao hiệu quả các hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ ................................................................................................................. 84 3.2.4. Xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ, nâng cao phẩm chất năng lực đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nƣớc của Bộ Khoa học và Công nghệ trong giai đoạn hiện nay .......................................... 87 3.2.5. Xây dựng mối quan hệ tốt với các cơ quan, tổ chức khác trong hoàn thiện tổ chức và đổi mới hoạt động thanh tra; tăng cƣờng cơ sở vật chất, điều kiện hoạt động cho Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ ............................ 89 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 92 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 95
DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Danh mục bảng Bảng 2.3. Bảng thống kê số cuộc thanh tra chuyên ngành theo từng lĩnh vực quản lý của Bộ Khoa học và Công nghệ (từ năm 2014 - 2018)...................... 57 Bảng 2.5. Bảng thống kê tình hình thực hiện thanh tra chuyên đề diện rộng phạm vi toàn quốc của toàn ngành từ năm 2014 – 2018 ................................ 59 Bảng 2.7. Bảng thống kê số lƣợt tiếp công dân từ năm 2014 – 2018 ............. 61 Bảng 2.8. Bảng tổng hợp tình hình tiếp nhận và giải quyết đơn thƣ khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ từ năm 2014 – 2018 ..................................................................................................... 61 Danh mục sơ đồ Sơ đồ 2.1. Sơ đồ Tổ chức Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ .................. 46 Danh mục biểu đồ Biểu đồ 2.2. Biểu đồ số cuộc thanh tra hành chính từ năm 2014 – 2018 ....... 56 Biểu đồ 2.4. Biểu đồ số cuộc thanh tra từ năm 2014 – 2018 .......................... 58 Biểu đồ 2.6. Biểu đồ thể hiện tình hình thực hiện thanh tra chuyên đề diện rộng phạm vi toàn quốc của toàn ngành từ năm 2014 – 2018 ........................ 60 Biểu đồ 2.9. Biểu đồ thể hiện hình tiếp nhận và giải quyết đơn thƣ khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ từ năm 2014 – 2018 ..................................................................................................... 62
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn (tính cấp thiết của đề tài luận văn) Thanh tra là một trong những công cụ của hoạt động quản lý hành chính nhà nƣớc, là một chức năng thiết yếu của quản lý nhà nƣớc. Thanh tra chỉ xuất hiện khi có nhà nƣớc và ở đâu có quản lý nhà nƣớc thì ở đó có thanh tra. Thực hiện có hiệu lực và hiệu quả công tác thanh tra sẽ góp phần quan trọng vào việc nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý hành chính nhà nƣớc; bảo đảm trật tự, kỷ cƣơng; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức trong hoạt động quản lý hành chính nhà nƣớc. Luật Thanh tra 2010 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2011 đã quy định hệ thống các cơ quan thanh tra nhà nƣớc, gồm: Thanh tra Chính phủ, Thanh tra Bộ, Thanh tra tỉnh, Thanh tra sở, Thanh tra huyện. Luật Thanh tra cũng quy định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mỗi cơ quan thanh tra nhà nƣớc trong quản lý nhà nƣớc về thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng và tiến hành các hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng. Riêng về hoạt động thanh tra, các thanh tra Bộ cũng nhƣ Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ vừa thực hiện hoạt động thanh tra hành chính, vừa thực hiện hoạt động thanh tra chuyên ngành. Bên cạnh các cơ quan thanh tra nhà nƣớc, Luật Thanh tra 2010 cũng quy định cơ quan đƣợc giao chức năng thanh tra chuyên ngành. Đó là một số Tổng cục, Cục, Chi cục do Chính phủ quy định. Triển khai thực hiện Luật Thanh tra, ngày 20/12/2013 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 213/2013/NĐ-CP quy định tổ chức và hoạt động của Thanh tra ngành Khoa học và Công nghệ. Trong thời gian qua, công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng về cơ bản đã đƣợc Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ thực hiện nghiêm túc, đúng quy định pháp luật, góp phần công khai, minh bạch hoạt động quản lý của Bộ, 1
phát hiện kịp thời và kiến nghị chấn chỉnh, xử lý những sơ hở, sai sót trong hoạt động quản lý góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nƣớc về KH&CN. Thanh tra viên ngành khoa học và công nghệ cũng nhƣ các công chức thanh tra của Bộ Khoa học và Công nghệ cơ bản đáp ứng tiêu chuẩn quy định tại Điều 13, Điều 14 Nghị định số 213/2013/NĐ-CP ngày 20/12/2013 về tổ chức và hoạt động của Thanh tra ngành Khoa học và Công nghệ. Bên cạnh công tác quản lý nhà nƣớc, hoạt động thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ đƣợc đẩy mạnh. Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ đã tích cực phối hợp với các cơ quan thuộc hệ thống tiêu chuẩn đo lƣờng chất lƣợng, với các Bộ, ngành liên quan tổ chức thanh tra, kiểm tra đo lƣờng, chất lƣợng sản phẩm hàng hóa trong sản xuất, trong lƣu thông và trong xuất nhập khẩu. Thông qua hoạt động thanh tra, kiểm tra đã phát hiện, xử lý và ngăn chặn nhiều vụ vi phạm quy định của pháp luật, tạo cơ sở quan trọng cho việc quản lý, đảm bảo an toàn vệ sinh, bảo vệ sức khỏe con ngƣời, bảo vệ môi trƣờng, đồng thời góp phần nâng cao chất lƣợng, khả năng cạnh tranh, tăng cƣờng xuất khẩu cho các doanh nghiệp. Bên cạnh những kết quả đã đạt đƣợc, tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ thời gian qua cũng còn bộc lộ một số hạn chế, bất cập. Tổ chức và hoạt động thanh tra, nhất là thanh tra chuyên ngành là vấn đề đƣợc quan tâm nhƣng luôn gặp những khó khăn, vƣớng mắc trong việc hoàn thiện các quy định của pháp luật, cũng nhƣ tổ chức thực hiện trên thực tế. Luật Thanh tra 2010 ra đời đã bƣớc đầu khắc phục đƣợc một số những hạn chế, bất cập trong tổ chức và hoạt động thanh tra. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện các quy định này, có nhiều vấn đề phát sinh cần phải nghiên cứu, tháo gỡ nhƣ vƣớng mắc liên quan đến vị trí, vai trò, cơ cấu tổ chức của Thanh tra Bộ và các cơ quan giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành; việc 2
quản lý, sử dụng đội ngũ thanh tra viên; trình tự, thủ tục tiến hành hoạt động thanh tra trong từng trƣờng hợp cụ thể…. Những hạn chế, bất cập trên đã ảnh hƣởng không nhỏ đến chất lƣợng, hiệu quả công tác thanh tra, làm cho công tác thanh tra chƣa thật sự đáp ứng đƣợc yêu cầu của quản lý nhà nƣớc của Bộ Khoa học và Công nghệ. Cùng với việc tiến hành cải cách bộ máy nhà nƣớc, phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội theo đƣờng lối đổi mới của Đảng, việc đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra nhà nƣớc nói chung và Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ nói riêng là một yêu cầu cấp thiết cần đƣợc quan tâm. Ngày 08 tháng 12 năm 2015, Thủ tƣớng Chính phủ đã có Quyết định số 2213/QĐ-TTg ban hành Chiến lƣợc phát triển ngành Thanh tra đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 với mục tiêu: xác lập địa vị pháp lý của các cơ quan phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng; tăng cƣờng tính tập trung, thống nhất, chủ động và tự chịu trách nhiệm trong tổ chức và hoạt động của ngành thanh tra; xây dựng ngành Thanh tra, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức thanh tra chuyên nghiệp, trách nhiệm, kỷ cƣơng liêm chính nhằm góp phần nâng cao hiệu lực quản lý nhà nƣớc, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, đây là vấn đề rất lớn và rất khó. Để thực hiện đƣợc mục tiêu đó, cần phải nghiên cứu những vấn đề lý luận và đánh giá đƣợc tình hình thực tiễn thanh tra tại Bộ Khoa học và Công nghệ trong thời gian vừa qua, cũng nhƣ những vấn đề vƣớng mắc đang đặt ra về tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ hiện nay. Việc nghiên cứu sẽ góp phần làm rõ cơ sở lý luận, pháp luật và thực tiễn về tổ chức và hoạt động thanh tra, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện tổ chức và đổi mới hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ trong thời gian tới, đáp ứng yêu cầu công tác quản lý trong tình hình mới của Bộ Khoa học và Công nghệ. 3
Xuất phát từ những lý do nêu trên, là một công chức của Bộ Khoa học và Công nghệ tôi đã chọn đề tài: “Tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ” làm đề tài luận văn tốt nghiệp cao học. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Trong những năm vừa qua, đã có một số công trình khoa học, đề tài, luận văn, luận án, bài báo khoa học đề cấp đến vấn đề tổ chức và hoạt động thanh tra, có thể kể đến một số công trình sau: - “Các nguyên tắc trong hoạt động thanh tra – một số vấn đề lý luận và thực tiễn” – Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ - - “Kết quả thanh tra – những vấn đề lý luận và thực tiễn” – Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, năm 2012 do TS. Nguyễn Quốc Hiệp ; - “Hoàn thiện pháp luật về thanh tra trong giai đoạn hiện nay” - Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, năm 2017 do Thạc sĩ Văn Tiến Mai – Phó Vụ trƣởng Vụ Kế hoạch, Tài chính và Tổng hợp, Thanh tra Chính phủ . - “Quản lý nhà nước về công tác thanh tra và giải quyết khiếu nại, tố cáo ở Việt Nam hiện nay” - Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, năm 2017 do TS. Nguyễn Tuấn Khanh - Phó Viện trƣởng Viện Khoa học Thanh tra . - “Giám sát công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo hành chính ở nước ta hiện nay - Thực trạng và giải pháp” - Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, năm 2017 do TS. Trần Văn Long - Trƣởng phòng Nghiên cứu khoa học, Viện Khoa học Thanh tra . - “Hoàn thiện thanh tra diện rộng của Thanh tra Chính phủ trong thực hiện chính sách xã hội” – Luận án Tiến sĩ của Nguyễn Thanh Hải, 2014; 4
- “Tổ chức và hoạt động của cơ quan thanh tra chuyên ngành ở Việt Nam hiện nay” – Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Thị Thục, 2011; - “Tổ chức và hoạt động của thanh tra khoa học công nghệ” – Luận văn Thạc sĩ của Trần Văn Nho, 2011; - “Hoàn thiện tổ chức và hoạt động của thanh tra lao động”- Luận văn Thạc sĩ của Bùi Việt Thắng, 2014; - “Chất lượng thanh tra viên ở thành phố Hà Nội” – Luận văn Thạc sĩ của Lê Thị Hƣơng Ly, 2018; - “Vị trí, vai trò của các cơ quan thanh tra và người đứng đầu cơ quan thanh tra nhà nước – thực trạng và kiến nghị”, Tạp chí Thanh tra số 01-2018, TS. Lê Tiến Hào; - “Thanh tra – một trong những phương thức quan trọng trong kiểm soát quyền lực hành pháp ở Việt Nam”, Tạp chí Thanh tra số 8 – 2018, Thạc sĩ Nguyễn Thị Hoài An; - “Bàn về việc đổi mới tổ chức và hoạt động thanh tra”, Tạp chí Thanh tra, 2018, TS. Nguyễn Văn Kim; Các công trình khoa học, luận văn, luận án, bài báo khoa học trên đã nêu một số vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến tổ chức và hoạt động thanh tra nói chung, nhƣng chƣa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ. Những kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học nêu trên là những tƣ liệu quý để tác giả tiếp thu, chọn lọc, kế thừa và phát triển trong quá trình nghiên cứu đề tài. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích: Đề tài nghiên cứu với mục đích làm rõ những vấn đề lý luận về tổ chức bộ máy và hoạt động thanh tra của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ; đánh giá thực trạng về tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ nhằm tìm ra những ƣu điểm, hạn chế và nguyên nhân, từ đó kiến 5
nghị quan điểm và giải pháp hoàn thiện tổ chức và đổi mới hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ. - Nhiệm vụ nghiên cứu: - Nghiên cứu cơ sở lý luận và pháp luật về tổ chức và hoạt động Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ nhƣ: Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thanh tra; tổ chức, cơ cấu, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ; đối tƣợng, nội dung, hình thức, trình tự thủ tục hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ; các yếu tố tác động đến tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ; - Đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ, nêu rõ ƣu điểm, hạn chế, phân tích nguyên nhân, nhất là nguyên nhân của hạn chế; - Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, đề xuất quan điểm và các giải pháp nhằm hoàn thiện về tổ chức và đổi mới hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nƣớc của Bộ Khoa học và Công nghệ trong giai đoạn hiện nay. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Lý luận và thực tiễn về tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ. - Phạm vi nghiên cứu: Trong khuôn khổ của luận văn, tác giả tập trung nghiên cứu trong phạm vi sau: + Về không gian: Nghiên cứu tổ chức của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ trên phạm vi toàn quốc; 6
+ Về thời gian: Nghiên cứu những vấn đề lý luận về pháp luật có liên quan đến tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ từ khi Luật Thanh tra 2010 có hiệu lực đến nay; Nghiên cứu và phân tích thực trạng về tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ từ năm 2014 đến 2018; đề xuất giải pháp hoàn thiện tổ chức và đổi mới hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ đến năm 2025; + Về nội dung: Luận văn nghiên cứu về cơ sở lý luận, pháp luật, thực tiễn về tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Luận văn đƣợc thực hiện trên cơ sở phƣơng pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc ta về nhà nƣớc và pháp luật nói chung và công tác thanh tra nói riêng. - Phương pháp nghiên cứu: Đề tài đƣợc nghiên cứu bằng các phƣơng pháp cụ thể nhƣ: Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh và một số phƣơng pháp khác để làm sáng tỏ bản chất của vấn đề nghiên cứu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Luận văn cung cấp cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn cho việc hoàn thiện tổ chức và hoạt động của thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nƣớc của Bộ Khoa học và Công nghệ giai đoạn hiện nay. - Với những kết quả nghiên cứu đạt đƣợc, luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo phục vụ việc học tập và nghiên cứu của sinh viên, học viên cao học; học viên các lớp bồi dƣỡng về công tác thanh tra. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung của luận văn gồm 03 Chƣơng: 7
Chƣơng 1: Cơ sở lý luận, pháp luật về tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ; Chƣơng 2: Thực trạng tổ chức và hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ; Chƣơng 3: Quan điểm và giải pháp hoàn thiện tổ chức và đổi mới hoạt động của Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ. 8
CHƢƠNG 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THANH TRA VÀ THANH TRA BỘ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thanh tra 1.1.1. Khái niệm Theo từ điển tiếng Anh – Latin của Smith và Hall thì nguồn gốc của từ thanh tra (tiếng Anh là “inspect”) bắt nguồn từ tiếng La tinh “inspĭcio”, có nghĩa là “nhìn một cách kỹ càng, xem xét, thẩm tra”.Thanh tra đƣợc định nghĩa tại Từ điển Tiếng Việt năm 2003 của Viện Ngôn ngữ học là động từ chỉ hoạt động “kiểm tra, xem xét tại chỗ làm việc của địa phƣơng, cơ quan, xí nghiệp”. Từ đó có thể hiểu thanh tra là hoạt động kiểm tra, xem xét để phòng ngừa, phát hiện các hành vi vi phạm quy định và xử lý chúng. Thuật ngữ “Thanh tra” lần đầu xuất hiện lần đầu trong pháp luật của nƣớc ta vào ngày 23 tháng 11 năm 1945, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 64/SL về việc thành lập Ban Thanh tra đặc biệt, nội dung Sắc lệnh nêu rõ nhƣ sau: “Chính phủ sẽ lập ngay một Ban thanh tra đặc biệt, có uỷ nhiệm là đi giám sát tất cả các công việc và các nhân viên của các Uỷ ban nhân dân và các cơ quan của Chính phủ”. Theo Pháp lệnh Thanh tra năm 1990 thì hoạt động thanh tra đƣợc hiểu là một nhiệm vụ thiết yếu của các tổ chức thanh tra thuộc các cơ quan quản lý nhà nƣớc. Đến Luật Thanh tra năm 2010, Thanh tra đóng vai trò không thể thiếu trong hoạt động quản lý nhà nƣớc, xem xét, đánh giá việc thực hiện chính sách, quy định và pháp luật của Nhà nƣớc tại các cơ quan, tổ chức, cá nhân nhằm phát hiện sơ hở trong cơ chế quản lý, chính sách, pháp luật để kiến nghị với cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền biện pháp khắc phục; phòng ngừa, phát hiện và xử lý hành vi vi phạm pháp luật; giúp cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện đúng quy định của pháp luật; phát huy nhân tố tích cực; góp phần 9
nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động quản lý nhà nƣớc; bảo vệ lợi ích của Nhà nƣớc, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Luật Thanh tra năm 2010 quy định về hoạt động thanh tra nhà nƣớc, theo đó hoạt động thanh tra nhà nƣớc là hoạt động xem xét, đánh giá, xử lý theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định của cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Theo Khoản 1 Điều 3 Luật Thanh tra năm 2010 thì hoạt động thanh tra nhà nƣớc bao gồm hoạt động tranh tra hành chính và hoạt động thanh tra chuyên ngành. Thanh tra hành chính đƣợc quy định tại khoản 2 Điều 3 Luật Thanh tra 2010 nhƣ sau: “Thanh tra hành chính là hoạt động thanh tra của cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trực thuộc trong việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn đƣợc giao”. Nhƣ vậy, ở đây có thể hiểu Thanh tra hành chính là hoạt động thanh tra trong hệ thống cơ quan nhà nƣớc, là hoạt động thanh tra của cơ quan có thẩm quyền đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân trực thuộc, có thể thanh tra tất cả mọi hoạt động của đối tƣợng thanh tra, hoặc một hoạt động nhất định về việc thực hiện chính sách, pháp luật, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn đƣợc giao. Thanh tra hành chính mang tính chất kiểm soát nội bộ. Hoạt động thanh tra hành chính bắt buộc phải có quyết định bằng văn bản của ngƣời có thẩm quyền và phải thành lập Đoàn để tiến hành thanh tra trong đó có Trƣởng Đoàn Thanh tra, Thanh tra viên và các thành viên khác. Thanh tra chuyên ngành đƣợc quy định tại khoản 3 Điều 3 Luật Thanh tra 2010 nhƣ sau: “Thanh tra chuyên ngành là hoạt động thanh tra của cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền theo ngành, lĩnh vực đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc chấp hành pháp luật chuyên ngành, quy định về chuyên môn – kỹ thuật, quy tắc quản lý thuộc ngành, lĩnh vực đó”. Do đặc thù của thanh 10
tra chuyên ngành là chỉ xem xét, đánh giá đối với một hoặc một số mặt hoạt động nhất định của đối tƣợng thanh tra trong việc thực hiện chính sách, quy định và pháp luật của Nhà nƣớc liên quan đến thẩm quyền của cơ quan quản lý nhà nƣớc chuyên ngành, vì vậy, hoạt động thanh tra chuyên ngành đòi hỏi công chức thanh tra chuyên ngành và công chức đƣợc giao thực hiện nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành không những phải nắm chắc nghiệp vụ thanh tra mà còn phải am hiểu chuyên sâu kỹ thuật, nghiệp vụ liên quan đến chuyên ngành mà mình đang thực hiện hoạt động thanh tra. Mặc dù thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành có những điểm khác nhau về chủ thể, đối tƣợng, nội dung và hình thức, nhƣng sự phân định giữa hai hoạt động thanh tra này vẫn mang tính chất tƣơng đối nếu xét theo các quy định của Luật Thanh tra năm 2010. Cả hai hoạt động thanh tra trên đều đƣợc tiến hành nhằm đảm bảo mọi hoạt động quản lý nhà nƣớc đều chịu sự thanh tra, kiểm tra của Chính phủ và các cơ quan chức năng có thẩm quyền. Hoạt động thanh tra là hoạt động giám sát, phát hiện những hành vi vi phạm của đối tƣợng thanh tra, xác định mức độ vi phạm và đề ra biện pháp xử lý thích hợp. Mỗi kết luận, quyết định, kiến nghị đều có một mức độ ảnh hƣởng lớn mà nếu nhƣ sai lầm có thể gây ra hậu quả lớn. Do vậy hoạt động thanh tra yêu cầu phải đảm bảo chính xác, phải đầy đủ căn cứ đƣợc quy định rõ ràng trong pháp luật và việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn phải hoàn toàn phù hợp với các quy định của Nhà nƣớc về hoạt động thanh tra. Bên cạnh đó, trong quá trình thực hiện chức năng thanh tra phải đảm bảo tính khách quan, không đƣợc suy diễn hời hợt, chủ quan hoặc mang tính áp đặt. Các cơ quan, tổ chức thanh tra ngay khi có đầy đủ cơ sở tiến hành thanh tra cần phải kịp thời tiến hành hoạt động thanh tratheo đúng thời hạn đƣợc pháp luật quy định để phát hiện, phòng ngừa và xử lý vi phạm kịp thời nhằm đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nƣớc cũng nhƣ xã hội. 11