Luận văn Thạc sĩ Quản lý Giáo dục: Biện pháp quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí, Tổng cục Kỹ thuật

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:105

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận văn này nhằm đề xuất hệ thống biện pháp quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học hiện nay của ở Trung cấp Kỹ thuật Quân khí góp phần nâng cao chất lượng dạy và học. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý Giáo dục: Biện pháp quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí, Tổng cục Kỹ thuật

BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ PHẠM VĂN THỤY BIỆN PHÁP QUẢN LÍ PHƯƠNG TIỆN KỸ THUẬT DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT QUÂN KHÍ, TỔNG CỤC KỸ THUẬT LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
3 HÀ NỘI 2013
BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ PHẠM VĂN THỤY BIỆN PHÁP QUẢN LÍ PHƯƠNG TIỆN KỸ THUẬT DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT QUÂN KHÍ, TỔNG CỤC KỸ THUẬT Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số : 60 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: TS. BÙI HỒNG THÁI
4 HÀ NỘI 2013
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 3 Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÍ PHƯƠNG TIỆN KỸ THUẬT DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT QUÂN KHÍ, TỔNG CỤC KỸ THUẬT 11 1.1 Cơ sở lý luận quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí 11 1.2 Mục tiêu, nội dung quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí 29 1.3 Những nhân tố tác động đến hoạt động quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí 32 1.4 Thực tr ạng s ử d ụng, qu ản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở tr ườ ng Trung c ấp K ỹ thu ật Quân khí 37 Chương 2 YÊU CẦU, BIỆN PHÁP QUẢN LÍ PHƯƠNG TIỆN KỸ THUẬT DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT QUÂN KHÍ, TỔNG CỤC KỸ THUẬT HIỆN NAY 52 2.1 Yêu cầu trong xây dựng và thực hiện các biện pháp quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí, Tổng cục Kỹ thuật hiện nay 52 2.2 Hệ thống biện pháp quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí hiện nay 56
4 2.3 Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất 70 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 80 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 83 PHỤ LỤC 85 Nh÷ng ch÷ viÕt t¾t trong luËn v¨n ViÕt ®Çy ®ñ lµ ViÕt t¾t Cán bộ giáo viên CBGV Cơ sở vật chất CSVC Giáo dụcĐào tạo GDĐT Phương tiện kỹ thuật dạy học PTKTDH Trang bị trường học TBTH Trung học phổ thông THPT
3 MỞ ĐẦU 1. Ly do chon đê tai ́ ̣ ̀ ̀ ̀ ơi qua trinh đ Cung v ́ ́ ̀ ổi mới cả về nội dung và phương pháp giáo dục đào tạo với nhiều mô hình, biện pháp khác nhau nhằm mở rộng qui mô, nâng cao tính tích cực trong dạy và học một cách toàn diện, giúp người học hướng tới việc học tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động thì qua trinh ́ ̀ đổi mới hoạt dộng giáo dục đào tạo còn gắn với sự phát triển của khoa hoc̣ ̣ ky thuât và đáp ̃ ứng sự phat tri ́ ển văn hoá xã hội. Muốn vậy cần phải đôi m ̉ ơí đồng bộ các thành tố trong câu truc qua trinh day hoc, trong đó ph ́ ́ ́ ̀ ̣ ̣ ương tiện kỹ ̣ ạy và học là một thành tố rất quan trọng. thuât d Luật Giáo dục năm 2005 và sửa đổi năm 2009 đã ghi rõ: Mục tiêu giáo dục là đào tạo người Việt Nam phát triển toàn diện có đạo đức, tri thức sức khoẻ thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lí tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, hình thành và phát triển nhân cách phẩm chất và năng lực của công dân đáp ứng với yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Để thực hiện được mục tiêu giáo dục, trong Chiến lược phát triển GDĐT giai đoạn 2011 – 2020 đã nêu rõ: Tiếp tục công tác xây dựng cơ sở vật chất nhà trường theo hướng kiên cố hoá, đảm bảo yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục. Vậy, vấn đề quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học tạo bước chuyển biến cơ bản trong quản lí giáo dục và nâng cao chất lượng giáo dục, thúc đẩy bước chuyển biến sự nghiệp giáo dục phát triển toàn diện nhằm đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước. Đổi mới phương pháp dạy học có vị trí quan trọng trong việc nâng cao chất lượng GDĐT. Đổi mới phương pháp dạy học, trong đó có đổi mới biện pháp quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học của nhà trường, sẽ đem lại bộ mặt mới cho giáo dục nói chung và dạy học nói riêng trong xã
4 hội hiện đại. Quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học là quản lí một trong những thành tố của quá trình dạy học. Phương tiện kỹ thuật dạy học là một điều kiện rất quan trọng để đổi mới nội dung, chương trình, phương pháp dạy học nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Trong những năm gần đây việc đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị cho nhà trường còn hạn chế ảnh hưởng rất nhiều đến hoạt động dạy và học trong các nhà trường. Thực tế ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí Tổng cục Kỹ thuật Bộ Quốc phòng, hệ thống cơ sở vật chất thiết bị trường học mà đặc biệt là phương tiện kỹ thuật dạy học có mặt chưa đáp ứng nhu cầu hoạt động dạy và học của nhà trường. Hầu hết trang thiết bị do trên đầu tư nên cũng có nhiều vấn đề bất cập tiếp tục phải giải quyết như: Kinh phí ít, bổ sung thiết bị trường học không được thường xuyên, không đồng bộ chưa đủ chủng loại, vũ khí trang bị một số chủng loại chưa được đầu tư so với ở đơn vị…Mặt khác, quan điểm của giáo viên về việc sử dụng mô hình học cụ một số còn hạn chế, họ ngại sử dụng vì nó cồng kềnh, việc sử dụng trang thiết bị trình chiếu chưa được thường xuyên vì phải đầu tư nhiều thời gian sưu tầm tài liệu, biên soạn bài giảng trình chiếu...Vì vậy, việc sử dụng thiết bị trường học và ứng dụng vào phương pháp dạy học còn hạn chế. Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi chọn “Biện pháp quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí, Tổng cục Kỹ thuật” làm đề tài luận văn tốt nghiệp. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt, bản chất của nó là sự truyền đạt và lĩnh hội kinh nghiệm lịch sử – xã hội của các thế hệ loài
5 người. Nhờ có giáo dục mà các thế hệ nối tiếp nhau phát triển, tinh hoa văn hóa dân tộc và nhân loại được kế thừa, bổ sung và trên cơ sở đó mà xã hội loài người không ngừng tiến lên. Lịch sử phát triển giáo dục, các quốc gia muốn phát triển bền vững thì vấn đề quan trọng thì phải tập trung đầu t ư cho phát triển giáo dục; trong đó có sự quan tâm rất lớn đến sự phát triển ph ương tiện kỹ thuật dạy học nhằm không ngừng nâng cao chất l ượng dạy và học. Vì vậy, các nhà khoa học đã đầu tư nghiên cứu trên nhiều bình diện khác nhau và đã ra những kết luận có giá trị về lí luận và thực tiễn của phương tiện kỹ thuật dạy học. Từ thời Phục Hưng, nhiều nhà giáo dục tiên phong đã đưa ra các quan điểm về phương pháp dạy học tích cực. Theo họ để giúp học sinh nắm vững các vấn đề học tập cần sử dụng phương tiện trực quan. J.A.Komenxki (1592 1670) nhà giáo dục lỗi lạc người Séc đánh giá rất cao vai trò của phương tiện dạy học, ông cho rằng “trực quan là nguyên tắc vàng ngọc”. Ông yêu cầu trong dạy học giáo viên phải sử dụng các phương tiện trực quan để người học huy động tất cả các giác quan vào việc tri giác tài liệu, nhờ đó mà nâng cao khả năng nhận thức. Theo V.I.Lênin, quy luật nhận thức của con người là “từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn”. Lí thuyết về dạy học trực quan đã phát triển cùng với các lĩnh vực khác, từ đó giúp chúng ta nhận định được vai trò của phương tiện thiết bị trực quan trong quá trình dạy học, giúp người học lĩnh hội được cả bản chất sự vật hiện tượng dễ dàng hơn. Ngày nay, trước sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghệ thông tin và hội nhập quốc tế đã đem đến cho Việt Nam những kinh nghiệm và cơ hội quý trong đầu tư, phát triển giáo dục. Một trong các bài học lớn của các nước có nền giáo dục tiên tiến là đầu tư phương tiện kỹ
6 thuật dạy học cho các nhà trường. Bởi vì, muốn có chất lượng dạy học tốt, chất lượng con người được đào tạo giỏi về kỹ năng nghề nghiệp thì đi cùng với nó là phải tăng cường đầu tư, phát triển phương tiện kỹ thuật dạy học, đây là một thành tố không thể thiếu của quá trình dạy học hiện đại. Cùng với quá trình đổi mới của đất nước, việc nghiên cứu cải tiến, ứng dụng, phát triển phương tiện kỹ thuật dạy học trở thành chủ đề thu hút được sự quan tâm của các nhà khoa học, nhà giáo nhằm nâng cao chất lượng đào tạo gắn liền lí thuyết với thực hành. Tiêu biểu là các công trình nghiên cứu, đề tài khoa học sau: “Phương tiện kỹ thuật và đồ dùng dạy học” của Nguyên Lương (1995); “Vai trò của phương tiện dạy học trong dạy học hiện nay” của Hứa Xuân Trường (1997); “Hiện trạng và những giải pháp đầu tư phát triển khai thác phương tiện kỹ thuật dạy học trong nhà trường quân đội” của Nguyễn Lương Sơn (1997); “Công tác thiết bị trường học trong giai đoạn hiện nay” của Lê Hoàng Hảo (1998) báo cáo tại Hội nghị toàn quốc về thiết bị giáo dục. Nhiều nhà giáo, nhà nghiên cứu khoa học quan tâm nghiên cứu vấn đề chế tạo, quản lí, sử dụng và bảo quản phương tiện dạy học trong nhà trường như: Tác giả Tô Xuân Giáp, Võ Chấp, Vũ Trọng Rỹ… Những công trình nghiên cứu của các tác giả đã xây dựng đư ợc một hệ thống lí luận về vị trí, vai trò, tác dụng và một số yêu cầu về nguyên tắc chế tạo, sử dụng cũng như quản lí phương tiện dạy học trong nhà trường hiện nay. Việc nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục, đã được nhiều nước trên thế giới quan tâm đến, trong thời gian qua có nhiều tác giả trong nước đã nghiên cứu tiêu biểu như: "Các giải pháp quản lý cơ sở vật chất và trang thiết bị trường học". Đề tài “Một số biện pháp quản lý
7 cơ sở vật chất và thiết bị trường học của hiệu trưởng trường THPT Sóc Sơn Hà Nội” của tác giả Đỗ Hoàng Điệp. Thông qua việc tìm hiểu thực trạng việc quản lý CSVC & TBTH của hiệu trưởng trường THPT Sóc Sơn Hà Nội trong giai đoạn 19962004, đề tài đã đề xuất một số biện pháp xây dựng và quản lý CSVC & TBTH của hiệu trưởng trường THPT Sóc Sơn Hà Nội. Đề tài: “Các biện pháp quản lý cơ sở vật chất và trang thiết bị trường học ở trường THPT Hải Phòng” của tác giả Vũ Văn Trà, đề tài “Các biện pháp quản lý cơ sở vật chất và trang thiết bị trường học ở một số trường THCS Thanh Hoà” của tác giả Lê Xuân Đào, đề tài luận văn “Biện pháp phát triển phương tiện kỹ thuật dạy học trong nhà trường quân đội” của tác giả Nguyên Thanh Hà…Các công trình nghiên c ̃ ứu đó đã đưa ra một số kết quả thực tiễn ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay giúp các nhà nghiên cứu quản lý giáo dục có cách nhìn tổng thể toàn diện hơn về quản lý cơ sở vật chất và trang thiết bị trường học. Tuy nhiên vấn đề: "Quản lý phương tiện kỹ thuật dạy học" không thể giống nhau ở mỗi cơ sở giáo dục. Quản lý phương tiện kỹ thuật dạy học của trường trung cấp nói chung và Trường Trung cấp Quân khí, Tổng cục Kỹ thuật nói riêng còn được ít nghiên cứu. Vì mỗi cơ sở giáo dục, mỗi cấp quản lý, mỗi cấp học có điều kiện, bản sắc riêng và mục tiêu giáo dục và đào tạo riêng. Hơn nữa việc nghiên cứu cơ sở vật chất và trang thiết bị trường học ở trường trung cấp kỹ thuật có thể khác với ở trường phổ thông. Tóm lại, các công trình, đề tài trên đã nghiên cứu về phương tiện kỹ thuật dạy học ở các khía cạnh khác nhau như: Nguyên lí, cấu tạo, phân loại, tính năng tác dụng của từng loại phương tiện; luận giải những cơ sở lí luận, thực tiễn và đề xuất phương hướng biện pháp nâng cao hiệu quả
8 quản lí, khai thác, sử dụng phương tiện, thiết bị kỹ thuật dạy học trong các nhà trường. Những kết quả nghiên cứu trên là cơ sở giúp cho việc kế thừa, hoàn thiện căn cứ lí luận của vấn đề phương tiện kỹ thuật dạy học, góp phần nghiên cứu biện pháp quản lý phương tiện kỹ thuật dạy học nhằm mục đích nâng cao chất lượng dạy học và GDĐT trong Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí hiện nay. 3. Mục đich và nhi ́ ệm vụ nghiên cứu * Mục đich ́ nghiên cứu Trên cơ sở hệ thống hoá lí luận quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học và đánh giá thực trạng việc quản lí cơ sở phương tiện kỹ thuật dạy học của Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí; đề xuất hệ thống biện pháp quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học hiện nay của ở Trung cấp K ỹ thu ật Quân khí góp phần nâng cao chất lượng dạy và học. * Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học thuộc quản lý nhà trường ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí. Khảo sát đánh giá thực trạng quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí. Đề xuất hệ thống biện pháp quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí, Tổng cục Kỹ thuật hiện nay. 4. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu * Khách thể nghiên cứu Hoạt động quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí, Tổng cục kỹ thuật.
9 * Đối tượng nghiên cứu Hệ thống biện pháp quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí, Tổng cục Kỹ thuật. * Phạm vi nghiên cứu Các số liệu nghiên cứu và thời gian từ năm 2007 – 2012. 5. Giả thuyết khoa học Quản lí và sử dụng có hiệu quả phương tiện kỹ thuật dạy học có ý nghĩa to lớn đối với việc nâng cao chất l ượng dạy học của nhà trường. Nếu trong hoạt động quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học của nhà trường mà đề ra hệ thống biện pháp quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học phù hợp với điều kiện thực tiễn của nhà trường như: Nâng cao nhận thức vai trò, tầm quan trọng của phương tiện kỹ thuật dạy học, kế ho ạch hóa việc việc đầu tư, phát triển phương tiện kỹ thuật dạy học một cách khoa học, hợp lí; đồng thời thường xuyên bồi dưỡng năng lực quản lí, khai thác, sử dụng phương tiện kỹ thuật dạy học cho các chủ thể; kết hợp với cải tiến, phát huy sáng chế phương tiện kỹ thuật dạy học thì hoạt động quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí được được tăng lên cả số lượng và chất lư ợng, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí hiện nay. 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu * Phương pháp luận Đề tài được xây dựng trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng, đồng thời quán triệt sâu sắc các quan điểm cơ bản của Chủ nghĩa Mác – Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam về quản lí nhà nước về giáo dục, các quan điểm, nguyên tắc phương pháp của khoa học
10 quản lí giáo dục, lý luận về quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở nhà trường quân đội. * Phương pháp nghiên cứu Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận bao gồm: Phân tích và hệ thống hoá các tài liệu lí luận, các công trình nghiên cứu có liên quan: Nghiên cứu các tài liệu của các nhà khoa học, tạp chí, sách báo có liên quan vấn đề nghiên cứu; Nghiên cứu các Quyết định, Nghị quyết và các văn bản của Đảng, Nhà nước; của Bộ Giáo dục Đào tạo, Bộ Quốc phòng và Tổng cục Kỹ thuật; Nghiên cứu các Quyết định, Nghị quyết, Chỉ thị của Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí; Phương pháp này dùng để xây dựng cơ sở lí luận, phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu của đề tài. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp điều tra: Nhằm tìm hiểu thực trạng sử dụng các biện pháp quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học và thực trạng sử dụng các biện pháp quản lí cơ sở vật chất và thiết bị của Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí trong giai đoạn hiện nay. Phương pháp quan sát: Tìm hiểu thực trạng họat động quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học của Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí hiện nay. Phương pháp tổng kết rút kinh nghiệm: Bằng việc đưa ra kết quả nghiên cứu lí luận thực tiễn và lấy thực tiễn để kiểm nghiệm lại kết quả
11 nghiên cứu lí luận, phương pháp này được sử dụng nhằm đánh giá tính hợp lí và khả thi của các biện pháp quản lí mà chúng tôi đề xuất. Phương pháp chuyên gia: Bằng việc đưa ra phiếu hỏi một số cán bộ quản lí (Hiệu trưởng, Hiệu phó, cán bộ quản lý giáo dục) trực tiếp tham gia quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học có kiến thức và kinh nghiệm quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí. Sử dụng toán thống kê xử lí số liệu: Dùng phần để xử lí số liệu thu thập được qua phiếu hỏi, đem lại kết quả chính xác, khách quan, có độ tin cậy cao. 7. Ý nghĩa của luận văn Trên cơ sở khái quát hóa, hệ thống hóa lí luận về quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học và tổng kết kinh nghiệm thực tiễn công tác quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học nói chung và quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí, Tổng cục Kỹ thuật nói riêng, luận văn đề xuất hệ thống biện pháp quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học của Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí hiện nay. Luận văn thực hiện thành công có ý nghĩa rất quan trọng về mặt lí luận và thực tiễn quản lí phương tiệc dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí; giúp cho các chủ thể quản lí nâng cao hiệu quả quả lí phương tiện kỹ thuật dạy học để góp phần duy trì và âng cao chất lượng công tác GDĐT của Nhà trường. 8. Cấu trúc luận văn gồm Luận văn bao gồm phần mở đầu, hai chương (7 tiết), Kết luận, kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phần phụ lục.
12 Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÍ PHƯƠNG TIỆN KỸ THUẬT DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT QUÂN KHÍ, TỔNG CỤC KỸ THUẬT 1.1. Cơ sở lý luận quản lí phương tiện kỹ thuật dạy học ở Trường Trung cấp Kỹ thuật Quân khí 1.1.1. Các khái niệm cơ bản a. Quan niệm về phương tiện kỹ thuật dạy học Theo các chuyên gia nghiên cứu về giáo dục của Việt Nam cho rằng: phương tiện kỹ thuật dạy học là thuật ngữ chỉ một vật thể hoặc một tập hợp đối tượng vật chất mà người giáo viên sử dụng với tư cách là phương tiện điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh. Còn đối với học sinh thì đó là các nguồn tri thức, là các ph ương tiện giúp học sinh lĩnh hội các khái niệm, định luật, lý thuyết khoa học...hình thành trong họ kỹ năng, kỹ xảo nhằm đạt được mục đích của quá trình dạy học. Phương tiên d ̣ ạy học được hiểu là những dụng cụ, máy móc, thiết bị, vật dụng cần thiết cho hoạt động dạy và học, giúp cho quá trình nhận biết, lĩnh hội kiến thức của ngươi hoc đ ̀ ̣ ược tốt hơn. Ví dụ: sách giáo khoa, giáo trình, bảng viết, bảng dữ liệu đã chuẩn bị sẵn, tranh ảnh, phim, các đoạn clip hoạt hình mô phỏng cùng với máy chiếu qua đầu (overheat), máy chiếu đa năng Projecter với sự trợ giúp của máy tính, của các phần mềm, chương trình như Powerpoint, mindmap, Workbelch,…vật mẫu, vật thật các phương tiện, dụng cụ trang bị trong các phòng thí nghiệm thực hành. Phương tiện dạy học: là những vật mang (chứa đựng) thông tin học tập, còn coi là giá mang thông tin (phần mềm). Nghĩa là, tự bản thân mỗi
13 phương tiện đều chứa đựng một khối lượng thông tin học tập nhất định, d ưới dạng chữ, âm thanh hoặc hình ảnh, đó là các băng đĩa ghi âm, ghi hình mang nội dung học tập, các phương tiện dùng cho sự tập dượt thành thạo các kỹ năng thực hành như: các thiết bị mô phỏng, các vũ khí, đạn dược, khí tài quân sự…Các phương tiện trên được sử dụng thông qua các nguyên lí sư phạm, tâm lí, khoa học kỹ thuật, nhằm xây dựng cho học viên một khối lượng kiến thức hay cải thiện cách ứng xử, hình thành các kỹ năng hoạt động thực tiễn. Thiết bị kỹ thuật: là những vật chuyển tải thông tin, làm cho thông tin có ý nghĩa, có tác dụng (phần cứng). Nghĩa là, thiết bị kỹ thuật cung cấp cho các giác quan của người học nguồn thông tin học tập dưới dạng tiếng hoặc hình ảnh, hoặc cả hai cùng một lúc, trong đó những phương tiện như máy chiếu, các loại máy thu thanh, thu hình, máy vi tính…là kết quả của sự phát triển khoa học và công nghệ thông tin điện tử, có tác dụng tăng năng xuất và hiệu quả truyền đạt các thông tin học tập rất cao đến người học. Có thể hiểu phương tiện kỹ thuật dạy học là tất cả các phương tiện vật chất, kỹ thuật và sản phẩm khoa học công nghệ (chứa đựng) thông tin học tập được huy động vào các hoạt động giáo dục đào tạo trong nhà trường. Các loại hình, đặc điểm và yêu cầu phương tiện kỹ thuật dạy học: Loại hình phương tiện kỹ thuật dạy học: Phương tiện kỹ thuật dạy học được phân loại theo rất nhiều cách, sau đây là cách phân loại phổ biến nhất với 2 loại phương tiện kỹ thuật dạy học cho hai mục đích:
14 Loại dùng để chứng minh: Được sử dụng vào mục đích tìm ra hoặc chứng minh các hiện tượng, các quy luật tự nhiên và xã hội, nói chung là xây dựng những tri thức trong việc truyền đạt những tri thức nhân loại từ người dạy đến người học. Loại dùng để thực hành: Được dùng để củng cố kiến thức và rèn luyện kỹ năng, kỹ sảo cho người học. Dựa vào hình thức tồn tại của phương tiện kỹ thuật dạy học, phân loại như sau: Mô hình: Là vật thay thế cho hiện tượng, sự vật có thực nhưng đã được đơn giản hoá nhưng vẫn giữ được những thuộc tính cơ bản của sự vật hiện tượng. Mẫu vật: Là vật thực còn giữ được toàn bộ các thuộc tính tự nhiên vốn có. Ấn phẩm: Tranh, ảnh, bản đồ, sơ đồ, biểu bảng được in trên giấy. Tài liệu nghe nhìn, phim, bản trong, băng đĩa âm thanh, băng đĩa hình ảnh Dụng cụ thí nghiệm: Chứng minh và thực hành để tái tạo lại những sự vật hiện tượng. Phương tiện kỹ thuật nghe nhìn, máy tính: Để thể hiện các tài liệu trực quan. Việc dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của người học. Có liên quan chặt chẽ đến phương tiện kỹ thuật dạy học: Người học được tổ chức hoạt động được làm (thực hành) nhiều hơn và thông qua việc làm đó mà chiếm lĩnh tri thức.
15 Sự đổi mới ở đây chính là cách thức, điều kiện, công nghệ mới nhằm thực hiện phương pháp đã có mà thôi và chính cái đổi mới đó lại nhờ vào phương tiện kỹ thuật dạy học góp phần cho học sinh hoạt động. Như vậy: Phương tiện kỹ thuật dạy học góp phần nâng cao chất lượng của các phương pháp dạy học đã có mà không làm thay đổi bản chất các phương pháp này. Phương tiện kỹ thuật dạy học góp phần đắc lực vào việc đa dạng hoá các hình thức dạy học: Phương tiện kỹ thuật dạy học chứa đựng những thông tin đã được mã hoá có tiềm năng to lớn về tri thức và phương pháp làm việc theo hướng hoạt động việc làm trong quá trình học tập. Nếu phương tiện kỹ thuật dạy học đủ và đa dạng sẽ cho phép tổ chức nhiều nhiều hoạt động dạy học phong phú và có hiệu quả. Phương tiện kỹ thuật dạy học là nhân tố đảm bảo chất lượng dạy học. Xuất phát từ đặc trưng và tư duy hình ảnh, tư duy cụ thể của con người trong quá trình dạy học, yếu tố trực quan đóng vai trò quan trọng đối với sự lĩnh hội kiến thức của người học, đặc biệt quan trọng là kênh hình. Khoa học đã chứng minh khả năng của các giác quan trong việc tiếp thu các tri thức có các giác độ: nghe 10%, nhìn 81% các giác quan khác 9% (theo tài liệu VAT proheet). b. Vị trí phương tiện kỹ thuật dạy học được xác định từ các góc độ chủ yếu sau: * Từ góc độ cấu trúc của hoạt động giáo dục dạy học: Hoạt động giáo dục nói chung và dạy học nói chung (gọi tắt là giáo dục dạy học) có cấu trúc gồm các thành tố chủ yếu là mục tiêu, nội dung, phương pháp,
16 phương tiện điều kiện, hình thức tổ chức, lực lượng giáo dục dạy học và môi trường (tự nhiên và xã hội). Theo hướng tiếp cận này, để cho quá trình giáo dục nói chung và dạy học nói riêng vận hành theo hướng phát triển thì phải tạo được sự cộng tác tối ưu của lực lượng giáo dục dạy học nhằm xác đúng các nguyên tắc, qui luật, áp dụng hài hoà các phương pháp, tận dụng các phương tiện và điều kiện tổ chức có hiệu quả các hình thức dạy học, tìm ra phương thức đánh giá, tìm ra phương thức đánh giá kết quả giáo dục đáng tin và tận dụng các yếu tố của môi trường (tự nhiên và xã hội). Trong sơ đồ trên phương tiện kỹ thuật dạy học thể hiện rõ là một thành tố cơ bản mang tính tất yếu để mang lại kết quả dạy học và góp phần quan trọng trong thực hiện mục tiêu dạy học. Như vậy, dưới góc độ này phương tiện kỹ thuật dạy học nằm trong hệ thống các thành tố, cấu trúc của quá trình giáo dục nói chung và quá trình dạy học nói riêng. * Từ mục đích và phương tiện giáo dục: Để thực hiện được mục đích giáo dục nói chung và dạy học nói riêng thì cần có những phương tiện (nghĩa rộng: không chỉ là những phương tiện vật chất kỹ thuật mà còn cả những vấn đề thông tin và thể chế xã hội). Nó bao gồm 4 nhóm chủ yếu sau. Nhóm 1: Đóng vai trò tiền đề, đó là các yếu tố thuộc về lĩnh vực thể chế và quy định giáo dục và đào tạo. Các yếu tố này giúp cho chủ thể giáo dục và chủ thể dạy học định hướng được mục đích nội dung, chương trình, kế hoạch, phương pháp, hình thức, tổ chức, đánh giá kết quả giáo dục. Nó là phương tiện tiền đề để thực hiện mục đích giáo dục dạy học.