Luận văn Thạc sĩ Quản lý Giáo dục: Giải pháp quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở ở huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:118

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận văn này nhằm đề xuất được các giải pháp quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng các trường THCS ở huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý Giáo dục: Giải pháp quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở ở huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu

BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ  NGUYỄN VIỆT CƯỜNG GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC CỦA HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ Ở HUYỆN ĐÔNG HẢI, TỈNH BẠC LIÊU LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2013
BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ  NGUYỄN VIỆT CƯỜNG GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC CỦA HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ Ở HUYỆN ĐÔNG HẢI, TỈNH BẠC LIÊU CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ : 60 14 01 14 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN VĂN TẤN HÀ NỘI – 2013
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ BGH Ban giám hiệu CB - GV Cán bộ - Giáo viên CBQL Cán bộ quản lý CNH - HĐH Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa CNTT Công nghệ thông tin CNXH Chủ nghĩa xã hội CSVC Cơ sở vật chất ĐDDH Đồ dùng dạy học GD – ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên GVBM Giáo viên bộ môn GVCN Giáo viên chủ nhiệm HĐDH Hoạt động dạy học HS Học sinh KT – XH Kinh tế xã hội NV Nhân viên PHHS Phụ huynh học sinh PPDH Phương pháp dạy học SKKN Sáng kiến kinh nghiệm TBDH Thiết bị dạy học THCS Trung học cơ sở TNCS Thanh niên cộng sản UBND Úy ban nhân dân XHCN Xã hội chủ nghĩa XHHGD Xã hội hóa giáo dục
MỤC LỤC MỞ ĐẦU 3 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY 10 HỌC CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1 Các khái niệm cơ bản 10 1.2 Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý chất lượng dạy học 22 các trường Trung học cơ sở 1.3 Nội dung quản lý chất lượng dạy học các trường trung học co sở 24 Chương 2 CƠ SỞ THỰC TIỄN QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY 38 HỌC CỦA HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ HUYỆN ĐÔNG HẢI, TỈNH BẠC LIÊU 2.1 Khái quát chung tình hình giáo dục huyện Đông Hải 38 2.2 Thực trạng chất lượng dạy học ở các trường trung học cơ 39 sở huyện Đông Hải 2.3 Đánh giá thực trạng quản lý chất lượng dạy học của hiệu 44 trưởng các trường trung học cơ sở ở huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu Chương 3 YÊU CẦU, GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG 57 DẠY HỌC CỦA HIỆU TRƯỞNG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ Ở HUYỆN ĐÔNG HẢI, TỈNH BẠC LIÊU HIỆN NAY 3.1 Yêu cầu trong thực hiện các giải pháp quản lý chất lượng dạy 57 học của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở 3.2 Những giải pháp quản lý chất lượng dạy học của hiệu 59 trưởng các trường trung học cơ sở ở huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu hiện nay 3.3 Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các giải 90 pháp được đề xuất KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 95 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 98 PHỤ LỤC 101
3 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Chất lượng dạy học là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục đào tạo, quản lý chất lượng dạy học là nhiệm vụ trung tâm của hiệu trưởng, chất lượng dạy học là kết quả cộng hưởng của sự vận động, phát triển của các thành tố của quá trình dạy học. Quản lý chất lượng dạy học là mục tiêu trung tâm, xuyên suốt rất quan trọng không thể thiếu trong quản lý của hiệu trưởng nhà trường nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường. Quản lý chất lượng dạy học chính là quản lý chất lượng quá trình dạy học hay nói cách khác là quản lý chất lượng từng thành tố của quá trình dạy học. Quản lý chất lượng dạy học bị chi phối bởi các yếu tố cơ bản: Chất lượng đầu vào, chất lượng dạy của thầy chất lượng học của trò, chất lượng các yếu tố đảm bảo khác như xây dụng đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, các nguồn lực xã hội... Quản lý chất lượng dạy học hiện nay tuy đã được các cấp quản lý giáo dục quan tâm và mang lại hiệu quả nhất định, nhưng nhìn chung chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, chưa theo kịp sự đa dạng và phức tạp của các hoạt động giáo dục trong quá trình đổi mới quản lý nhà trường để nâng cao chất lượng dạy học. Thực hiện các Nghị quyết và chủ trương đường lối đổi mới giáo dục phổ thông của Đảng, Nhà nước và của ngành giáo dục, công tác quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng ở các nhà trường THCS ở huyện Đông Hải trong nhiều năm qua đã đạt được những thành tích đáng kể, góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở các nhà trường THCS nói riêng, nâng cao chất lượng dạy học trong các nhà trường của huyện nói chung. Tuy nhiên, quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng các nhà trường còn có một số hạn chế, bất cập, nhất là quản lý hoạt động dạy học, quản lý xây dựng đội ngũ giáo viên, đổi mới phương pháp dạy học, quản lý cơ sở vật chất thiết bị dạy học, tuyển
4 sinh đầu vào, chậm cải tiến phương pháp dạy theo hướng tích cực hóa, chậm sử dụng thiết bị kỹ thuật, công nghệ thông tin vào giảng dạy; chậm hoàn thiện các công cụ quản lý của hiệu trưởng, các lực lượng tham gia quản lý chưa có sự phối hợp chặt chẽ trong quản lý chất lượng dạy học ở nhà trường. Những cơ hội, thách thức cùng những hạn chế tồn tại trong quản lý chất lượng dạy học đòi hỏi các nhà quản lý giáo dục phải tổng kết, rút kinh nghiệm, tìm ra các giải pháp tốt nhất để thực hiện nhiệm vụ quản lý chất lượng dạy học trong các trường trung học cơ sở. Để đáp ứng nhu cầu phát triển nguồn nhân lực trong thời kỳ hội nhập đòi hỏi phải nâng cao mặt bằng dân trí, nâng cao chất lượng giáo dục các trường, các bậc, các cấp học nói chung và trường THCS nói riêng. Do đó cần cải tiến phương pháp dạy học, tăng cường quản lý hoạt dộng học tập của học sinh, trong đó đội ngũ giáo viên và đội ngũ cán bộ quản lý có vai trò quyết định. Từ những lý do nêu trên, tác giả chọn đề tài: “Giải pháp quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng các trường trung học cơ sở ở huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu” làm luận văn tốt nghiệp. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Ngày nay giáo dục đóng vai trò vô cùng quan trọng trong chiến lược phát triển của mỗi quốc gia và trên toàn thế giới, nguồn nhân lực đứng ở vị trí trung tâm của sự phát triển. Chất lượng giáo dục quyết định chất lượng nguồn nhân lực. Ở Việt Nam trong thời gian qua với mục đích đổi mới nền giáo dục theo kịp với sự phát triển của thời đại, các nhà khoa học giáo dục, các nhà quản lý giáo dục luôn quan tâm nghiên cứu tìm ra những biện pháp quản lý hoạt động dạy học khả thi và hiệu quả nhằm thực hiện thành công mục tiêu giáo dục. Đã có nhiều nhà nghiên cứu về giáo dục, nghiên cứu về quản lý nhà trường như Hà Sĩ Hồ, Nguyễn Văn Lê, Thái Duy Tuyên,... Các nhà nghiên đã nêu lên nguyên tắc chung của công tác quản lý chuyên môn, quản lý hoạt động dạy học của người giáo viên như: Đảm bảo lao động theo định mức nhà nước quy định đối với mỗi giáo viên. Xác định trách nhiệm của mỗi giáo
5 viên bộ môn theo điều lệ nhà trường là chịu trách nhiệm trước hiệu trưởng nói riêng và nhà nước nói chung về chất lượng giảng dạy, chất lượng giáo dục đối với mỗi học sinh lớp mình phụ trách. Khẳng định nhiệm vụ, trách nhiệm của giáo viên chủ nhiệm trước nhà nước, trước hiệu trưởng về việc thực hiện nhiệm vụ được ghi trong điều lệ nhà trường. Giúp đỡ cụ thể, kịp thời, thiết thực cho các giáo viên hoàn thành nhiệm vụ. Trên cơ sở những nguyên tắc chung, các tác giả đã đề ra một số giải pháp quản lý nhà trường. Trong tác phẩm: Những bài giảng về quản lý trường học, tác giả Hà Sĩ Hồ đã nêu rõ mục tiêu quản lý, nội dung và giải pháp quản lý nhà trường phổ thông. Tác giả cho rằng: trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo, việc quản lý dạy và học (theo nghĩa rộng) là nhiệm vụ trung tâm của nhà trường. Khi đề cập đến vấn đề giải pháp quản lý của hiệu trưởng trong lĩnh vực dạy và học, tác giả đã yêu cầu: phải luôn luôn kết hợp một cách hữu cơ quản lý dạy và học các bộ môn và các hoạt động hỗ trợ cho hoạt động dạy nhằm làm cho tác động giáo dục hoàn chỉnh, trọn vẹn. Trong phạm vi quản lý hoạt động dạy học, có thể kể đến các công trình nghiên cứu của các tác giả Phạm Minh Hạc, Nguyễn Minh Đạo, Đặng Quốc Bảo, Trần Kiểm, Phạm Khắc Chương,… Ở các công trình này, các tác giả đã nêu lên những nguyên tắc chung của việc quản lý hoạt động dạy học, từ đó chỉ ra các biện pháp quản lý vận dụng trong quản lý giáo dục, quản lý trường học. Các tác giả đã khẳng định việc quản lý hoạt động dạy học là nhiệm vụ trung tâm của hiệu trưởng trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo. Bên cạnh đó có rất nhiều đề tài nghiên cứu về biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng: “Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường THCS trên địa bàn thành phố Huế” của tác giả Lê Mạnh Dũng (2001). “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường THCS thực hiện chương trình sách giáo khoa mới tại huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh” của tác giả Nguyễn Kim Phụng (2005).
6 “Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường THCS thực hiện đổi mới chương trình sách giáo khoa ở huyện Vĩnh Bảo thành phố Hải Phòng” của tác giả Phạm Xuân Hưng (2006). “Các biện pháp quản lý hoạt động dạy của hiệu trưởng các trường THCS quận Phú Nhuận Thành Phố Hồ Chí Minh trong điều kiện đổi mới chương trình giáo dục phổ thông” của tác giả Trương Thị Mỹ Lai ( 2006). “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường THCS quận Ngô Quyền thành phố Hải Phòng” tác giả Mai Đức Hùng ( 2006). “Biện pháp quản lý của hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THPT huyện Krông Năng - tỉnh Đắk Lắk” của tác giả Nguyễn Ánh. “Nghiên cứu quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường trung học phổ thông huyện Càng Long tỉnh Trà Vinh” của tác giả Châu Hoàng Dũng. “Một số phương pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường tiểu học huyện Sóc Sơn- Thành phố Hà Nội” của tác giả Nguyễn Ngọc Thảo. Các công trình nghiên cứu đã công bố này đã tập trung nghiên cứu thực trạng và đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng trường THCS ở địa phương mình, trong đó một số luận văn đã chú ý đến chất lượng dạy học. Tuy nhiên, vấn đề quản lý chất lượng dạy học chưa được đề cập như khái niệm quản lý chất lượng, nội dung quản lý chất lượng, biện pháp quản lý chất lượng … Trên địa bàn tỉnh Bạc Liêu nói chung và huyện Đông Hải nói riêng, đến nay chưa có một công trình nghiên cứu khoa học nào về các biện pháp quản lý hoạt động dạy học cũng như quản lý chất lượng dạy học. 3. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu
7 Trên cơ sở đánh giá thực trạng quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng các trường THCS, đề xuất được các giải pháp quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng các trường THCS ở huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn vấn đề quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng trường trung học cơ sở. Khảo sát, đánh giá thực trạng trong quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng các trường THCS ở huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu. Đề xuất các giải pháp quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng các trường THCS ở huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu. 4. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài Khách thể nghiên cứu Quản lý chất lượng dạy học của các trường THCS ở huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu. Đối tượng nghiên cứu Giải pháp quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng các trường THCS ở huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu hiện nay. Phạm vi nghiên cứu Trong điều kiện cho phép, chúng tôi chỉ tổ chức nghiên cứu việc quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng ở 06/11 trường THCS ở huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu. Thời gian nghiên cứu khảo sát từ 2008-2012. 5. Giả thuyết khoa học Quản lý chất lượng dạy học là một nhân tố rất quan trọng trong quá trình dạy học của nhà trường nếu Hiệu trường xây dựng và thực hiện đồng bộ các giải pháp như: Tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của Chi bộ, của Hiệu trưởng về quản lý nâng cao chất lượng dạy; nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên, học sinh và các lực lượng xã hội về tầm quan trọng và sự cần thiết phải
8 đảm bảo chất lượng dạy học; kế hoạch hóa hoạt động quản lý chất lượng dạy học của Hiệu trưởng; thường xuyên xây dựng đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, vững vàng về chuyên môn và thực hiện tốt quy chế chuyên môn, kế hoạch dạy học của giáo viên, đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên thì hiệu quả quản lý chất lượng dạy học ở các trường THCS ở huyện Đông Hải – tỉnh Bạc Liêu sẽ được nâng cao. 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Phương pháp luận Trong quá trình nghiên cứu tác giả dựa trên cơ sở phương pháp luận những luận điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, quán triệt sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về giáo dục, về chất lượng cán bộ, chất lượng giáo dục. Dựa trên các quan điểm, nguyên tắc, phương pháp của khoa học quản lý giáo dục, lý luận về chất lượng giáo dục, đào tạo trong nhà trường. Các phương pháp nghiên cứu Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận Nghiên cứu, phân tích tư liệu, tài liệu trong và ngoài nước để xác định cơ sở lý luận có liên quan đến đề tài nghiên cứu. Tiếp cận phương pháp lịch sử và logic nhằm xây dựng các khái niệm của đề tài và những luận điểm cơ bản của vấn đề nghiên cứu. Phân tích các tác phẩm, các công trình về giáo dục học, quản lý giáo dục. Nhóm các phương pháp thực tiễn Phương pháp điều tra, để đánh giá thực trạng: khảo sát,diều tra bằng bảng hỏi, ý kiến chuyên gia, khảo nghiệm. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm, rút ra những cơ sở khoa học cho vấn đề nghiên cứu. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm.
9 Các phương pháp nghiên cứu hỗ trợ Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí số liệu, phân tích các tư liệu. Sử dụng các phần mềm tin học. 7. Ý nghĩa của luận văn Góp phần bổ sung, hoàn thiện cơ sở lý luận và thực tiễn về vấn đề quản lý giáo dục; quản lý chất lượng dạy học. Đề xuất các giải pháp hiệu quả, khả thi cho việc quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng các trường THCS ở huyện Đông Hải, tỉnh Bạc Liêu. Kết quả nghiên cứu có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các cấp quản lý giáo dục, giúp Ban giám hiệu các trường THCS quản lý chất lượng dạy học. 8. Kết cấu của luận văn Luận văn được kết cấu: phần mở đầu, 3 chương, 9 tiết, kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục.
10 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC CỦA HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Các khái niệm cơ bản 1.1.1. Chất lượng dạy học Chất lượng “Chất lượng là cái tạo nên phẩm chất, giá trị của một người, một sự vật, sự việc. Đó là tổng thể những thuộc tính cơ bản khẳng định sự tồn tại của một sự vật, phân biệt nó với sự vật khác” [33. tr7]. “Chất lượng là phạm trù triết học biểu thị những thuộc tính bản chất của sự vật chỉ rõ nó là cái gì, tính ổn định tương đối của sự phân biệt nó với sự vật khác ”[33.tr419]. Theo Crosby: Chất lượng là sự phù hợp với yêu cầu; Peter Newby quan niệm: Chất lượng là sự đạt được các mục tiêu và chất lượng giáo dục có được chính từ trong quá trình giáo dục. Theo tác giả Lê Đức Phúc: Chất lượng là cái tạo nên phẩm chất, giá trị của một người, một sự vật, sự việc. Đó là tổng thể những thuộc tính cơ bản khẳng định sự tồn tại của sự vật và phân biệt nó với những sự vật khác. Từ góc độ quản lý có thể quan niệm: Chất lượng là sự thực hiện được mục tiêu và thỏa mãn nhu cầu của khách hàng. Chất lượng là trình độ hiện thực hóa mục tiêu giáo dục, thể hiện sự đổi mới và hiện đại hóa giáo dục theo định hướng xã hội chủ nghĩa cũng như khả năng thích ứng ngày càng cao của người học đối với những biến đổi nhanh chóng của thực tế. Chất lượng giáo dục được xem xét đánh giá một cách toàn diện hay từng mặt đối với cả ngành, từng địa phương hay một trường học cụ thể, đối với người học trong từng giai đoạn, trong một điều kiện nhất định. Chất lượng giáo dục phổ thông là chất lượng của từng mặt: đạo đức, trí dục, mỹ học, thể lực, giáo dục lao động và hướng nghiệp hay nói cách khác đó là chất lượng “Dạy chữ, dạy nghề, dạy người”, thể hiện ở người học.
11 Theo tác giả Nguyễn Gia Cốc: “Chất lượng là mức độ của các mục tiêu được đáp ứng. Chất lượng càng cao nghĩa là gia tăng về hiệu quả. Chất lượng giáo dục là một phạm trù động thay đổi theo thời gian, không gian và theo bối cảnh. Chất lượng giáo dục có thể đặc trưng riêng cho từng đối tượng, quốc gia, địa phương, cộng đồng, nhà trường. Tuỳ theo từng đối tượng mà cách nhìn chất lượng, hiệu quả khác nhau” [1.tr8]. “Chất lượng giáo dục phổ thông là chất lượng sản phẩm cuối cùng của quá trình giáo dục phổ thông, đó là chất lượng học vấn của cả một lớp người mà bộ phận lớn là vào đời ngay sau khi ra trường, sự kế tiếp của bộ phận này sau mỗi năm học tạo ra sự chuyển hoá từ lượng sang chất của trình độ dân trí, bộ phận còn lại nhỏ hơn được tiếp nhận vào quá trình đào tạo chuyên nghiệp, sự kế tiếp của bộ phận này tạo ra sự chuyển hoá từ lượng sang chất của đội ngũ nhân lực có hàm lượng trí tuệ cao với tất cả dấu ấn nhân cách của họ, của quá trình giáo dục phổ thông”[1.tr9] . Chất lượng giáo dục được nhìn dưới góc độ nguồn lực và các loại đầu vào khác (số liệu nguồn lực vật chất, số lượng và trình độ giáo viên, tình hình trang thiết bị). Chất lượng giáo dục nhìn từ góc độ nội dung, biểu hiện qua các thuộc tính (khối lượng kiến thức, trình độ học vấn, kỹ năng, những thông tin cần có trong giáo dục). Chất lượng giáo dục nhìn từ góc độ đầu ra hoặc kết quả cuối cùng (dựa vào các tiêu chí thành tích về học tập, tỷ lệ lên lớp, tốt nghiệp, thu nhập và tình trạng việc làm). Chất lượng giáo dục nhìn từ góc độ là sự gia tăng thêm (ảnh hưởng của nhà trường, hệ thống giáo dục đối với học sinh). Chất lượng giáo dục là sự phù hợp với mục tiêu giáo dục. Chất lượng giáo dục gắn liền với sự hoàn thiện của tri thức - kỹ năng - thái độ của sản phẩm giáo dục đào tạo và sự đáp ứng yêu cầu đa dạng của nền kinh tế xã hội của nó trước mắt cũng như trong quá trình phát triển. Chất lượng giáo dục gắn
12 với hiệu quả trong và hiệu quả ngoài của giáo dục và đào tạo. Chất lượng giáo dục có tính không gian, thời gian và phù hợp với sự phát triển. Dạy học Theo Phạm Minh Hạc:“Dạy học là một chức năng xã hội, nhằm truyền đạt và lĩnh hội kiến thức, kinh nghiệm xã hội đã tích luỹ được, nhằm biến kiến thức, kinh nghiệm xã hội thành phẩm chất và năng lực cá nhân”[10.tr18]. Theo Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt: “Quá trình dạy học là một quá trình sư phạm bộ phận, một phương tiện để trau dồi học vấn, phát triển giáo dục và giáo dục phẩm chất, nhân cách thông qua sự tác động qua lại giữa người dạy và người học nhằm truyền thụ và lĩnh hội một cách có hệ thống những tri thức khoa học, những kỹ năng, kỹ xảo, nhận thức và thực hành” [22.tr25]. Theo Nguyễn Ngọc Quang: Dạy học được nghiên cứu theo quan điểm là một quá trình. Dạy học bao gồm hai quá trình đó là quá trình dạy của thầy và quá trình học của trò. Hai quá trình này có mối quan hệ biện chứng, tồn tại vì nhau, sinh ra vì nhau và thúc đẩy nhau phát triển. Chất lượng dạy học Khái niệm chất lượng dạy học liên quan mật thiết với khái niệm hiệu quả dạy học. Nói đến hiệu quả dạy học tức là nói đến mục tiêu đã đạt được ở mức độ nào, sự đáp ứng kịp thời yêu cầu của nhà trường, chi phí tiền của, sức lực và thời gian cần thiết ít nhất nhưng lại mang lại kết quả cao nhất. Chất lượng dạy học được nhìn từ góc độ là giá trị tăng thêm, cách nhìn này muốn nói lên tác động ảnh hưởng của nhà trường hay một hệ thống giáo dục với người học. Chất lượng dạy học được đánh giá bởi sự phát triển của các yếu tố cấu thành nên quá trình dạy học, sao cho các yếu tố đó càng tiến sát mục tiêu đã định bao nhiêu thì kết quả của quá trình ấy càng cao bấy nhiêu. Để thực hiện việc đánh giá, người ta chuyển mục tiêu dạy học sang hệ thống tiêu chí. Thông thường dựa trên 3 tiêu chí cơ bản cơ bản: kiến thức - kỹ năng - thái độ.
13 Chất lượng dạy học ở trường phổ thông được đánh giá chủ yếu về hai mặt học lực và hạnh kiểm của người học. Các tiêu chí về học lực là kiến thức, kỹ năng vận dụng và thái độ. Về bản chất, hạnh kiểm phản ánh trình độ phát triển của ý thức trong mối quan hệ với những người khác, nhà trường, gia đình, xã hội và bản thân. Có 4 tiêu chí: Sự hiểu biết về các chuẩn mực hiện hành, năng lực nhận dạng hành vi, các tác động chi phối hành động, sự thể hiện thái độ tình cảm. Đánh giá chất lượng dạy học là việc rất khó khăn và phức tạp, cần có quan điểm đúng và phương pháp đánh giá khoa học. Khi đánh giá chất lượng dạy học phải cần căn cứ vào mục tiêu dạy học của từng cấp học, bậc học, đối chiếu sản phẩm đào tạo đối với mục tiêu của cấp học, bậc học. Chất lượng dạy học là phạm trù động, thay đổi theo thời gian và theo bối cảnh: chất lượng được nhìn dưới góc độ của sự thành đạt, dưới góc độ nguồn lực, dưới góc độ là một quá trình, từ góc độ nội dung, từ gốc độ đầu ra. Chất lượng dạy học được nhìn dưới góc độ là giá trị tăng thêm, cách nhìn này muốn nói đến tác động ảnh hưởng của nhà trường trong hệ thống giáo dục đối với mọi người, nghĩa là chất lượng dạy học càng cao thì càng làm phong phú kiến thức, thái độ giá trị và hành vi của người học. 1.1.2. Quản lý chất lượng dạy học Quản lý chất lượng dạy học cũng là quản lý các hoạt động toàn diện trong trường nhằm thực hiện các nhiệm vụ sau: Trang bị cho HS những tri thức khoa học phổ thông, cơ bản và hiện đại. Rèn luyện cho HS hệ thống những kỷ năng, kỹ xảo tương ứng. Phát triển những kỹ năng tâm lý, đặc biệt là năng lực tư duy và năng lực hoạt động trí tuệ. Hình thành các phẩm chất tư cách đạo đức XHCN cho HS. Phương hướng chung để nâng cao chất lượng dạy học là phải cải tiến các giải pháp sư phạm và các giải pháp quản lý.
14 Trong quản lý chất lượng dạy học cần chú trọng đến các yếu tố cơ bản: Quán triệt mục tiêu, kế hoạch và nội dung chương trình dạy học, xây dựng các điều kiện cần thiết cho hoạt động dạy học, đội ngũ GV, cơ sở vật chất kỹ thuật, quy mô đào tạo, tài chính, môi trường sư phạm, môi trường xã hội và mối quan hệ trong việc lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra nhằm đảm bảo chất lượng dạy học theo mục tiêu đề ra, nó là đường lối chiến lược, đồng thời cũng là giải pháp chiến thuật trong từng giai đoạn cụ thể. Các giải pháp quản lý nhằm đảm bảo chất lượng dạy học phải được xác định từ mục tiêu giáo dục trung học tức là phát triển nhân cách HS cao hơn theo hướng phát triển toàn diện nhân cách con người Việt Nam XHCN. Đặc biệt trong các giải pháp quản lý đảm bảo chất lượng dạy học phải chú trọng đến việc đổi mới phương pháp dạy học. Dạy cho HS cách tự học chính là một chức năng, nhiệm vụ cần được nhấn mạnh, đây là một nhiệm vụ năng nề của người giáo viên trong thời kỳ CNH - HĐH đất nước. Vì vậy người GV phải hết sức chú trọng việc dạy cho HS cách tự học, tự suy luận bằng trí tuệ, bằng trí thông minh của mình, phải tự học, tự mình chiếm lĩnh kiến thức, kỹ năng, bằng nổ lực chính bản thân mình, bằng tư duy độc lập sáng tạo. Làm cho mỗi HS hình thành một năng lực hết sức quý báu, đó là một năng lực tự học, tự đào tạo. Năng lực tự học, tự đào tạo sẽ được nhân lên khi biết kết hợp với việc sử dụng phương tiện hiện đại. Đó chính là quan điểm đổi mới giáo dục. Để từng bước đảm bảo quản lý chất lượng dạy học trong các nhà trường ngoài việc phải đổi mới phương pháp dạy học, chuyển từ phương pháp thầy đọc trò ghi, HS tiếp thu kiến thức một cách thụ động, sang phương pháp dạy học tích cực pháp huy tư duy sáng tạo, tính năng động, tính tự học, tự tìm hiểu của HS với vai trò GV là người hướng dẫn, nêu vấn đề. Vì vậy vai trò của GV là yếu tố quan trọng quyết định sự thành công của đổi mới giáo dục. Muốn vậy trong mục tiêu đào tạo ở trung học nói chung và cấp THCS nói riêng cần đặc biệt quan tâm đến những vấn đề sau:
15 Hình thành ở HS hệ thống tri thức phổ thông cơ bản toàn diện theo kịp trình độ tiên tiến của thế giới hiện đại, đồng thời phải kế thừa những truyền thống của dân tộc. Hình thành kỹ năng lao động theo định hướng kỹ thuật tổng hợp và kỹ năng nghề nghiệp phổ thông trong xã hội hiện đại. Hình thành động cơ học tập vì ngày mai lập nghiệp, lập thân vì sự giàu mạnh của quê hương xứ sở góp phần vào xây dựng một nước Việt Nam giàu mạnh, hiện đại và văn minh. Chú trọng đến công tác lập kế hoạch phát triển giáo dục, bao gồm công việc thu nhận và xử lý thông tin để tìm ra những căn cứ xác định mục tiêu và phân hạng ưu tiên, tìm tòi và lựa chọn các phương pháp, biện pháp thực hiện và soạn thảo kế hoạch, thông qua kế hoạch và truyền đạt kế hoạch. Kế hoạch phải đồng bộ và có tính khả thi, có sức thuyết phục, phải có kế hoạch ngắn hạn và dài hạn trong việc nâng cao chất lượng dạy học. Công tác xây dựng đội ngũ là một nhiệm vụ hết sức cơ bản và đặc biệt quan trọng trong công tác quản lý, GV phải có trình độ về khoa học sư phạm, năng lực tổ chức trong và ngoài lớp, phải có một đội ngũ GV đủ về số lượng, mạnh về chất lượng. Đặc biệt phải quan tâm xây dựng đội ngũ GV đạt chuẩn về chuyên môn nghiệp vụ; bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý giỏi cũng là một trong các tiêu chuẩn để xây dựng nhà trường phát triển toàn diện; tăng cường CSVC, phương tiên dạy học là điều kiện thiết yếu để đảm bảo chất lượng dạy học trong nhà trường. Chú trọng đến công tác huy động các nguồn lực, đẩy mạnh công tác xã hội hóa giáo dục, các lực lượng xã hội tham gia xây dựng giáo dục trong khi nguồn đầu tư của nhà nước cho giáo dục còn hạn chế, mặt khác phải sử dụng hợp lý các nguồn lực được cấp và huy động được để phục vụ tốt cho công tác nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường. Thực hiện tốt việc quản lý chất lượng dạy học trong nhà trường còn phải chú trọng đến việc xây dựng nề nếp kỹ cương trong công tác dạy học,
16 thực hiện chức năng quản lý hành chính, đưa các hoạt động vào kỹ cương bằng hệ thống nội quy, quy định chặt chẽ, xây dựng ý thức tự giác, tinh thần trách nhiệm cá nhân, sự cộng tác, học hỏi giúp đỡ lẫn nhau trong quá trình dạy học đây là nền tảng cho việc nâng cao chất lượng dạy học. Đồng thời có những hình thức động viên khen thưởng kịp thời với những thành tích của cán bộ giáo viên và học sinh. Từ những quan niệm ở trên, chúng tôi quan niệm: Quản lý chất lượng dạy học của hiệu trưởng là hoạt động có mục đích, có tổ chức của chủ thể quản lý, các lực lượng sư phạm tác động đến quá trình dạy và học trong đó trọng tâm là quản lý hoạt động giảng dạy của giáo viên và hoạt động học tập của học sinh, nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu đào tạo của nhà trường trung học cơ sở. Trong hệ thống giáo dục quốc dân theo Nghị quyết 90/CP của Thủ tướng Chính phủ thì mỗi bậc học, cấp học đều có vị trí vai trò nhất định và có tính liên thông bậc học dưới làm cơ sở, tiền đề và nền tảng cho bậc học trên trong đó có bậc giáo dục trung học cơ sở. “Giáo dục THCS nhằm giúp học sinh cũng cố và phát triển những kết quả của giáo dục tiểu học; có học vấn phổ thông ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học trung học phổ thông, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động” [21.tr25]. Phát triển GD - ĐT là một trong những động lực quan trọng nhất thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá, là điều kiện tiên quyết để phát triển nguồn lực con người, yếu tố cơ bản để phát triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. Để đạt được những mục tiêu cơ bản của phát triển KT- XH của đất nước, giáo dục phổ thông đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực cho nền kinh tế quốc dân. Chính vì vậy, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần XI đã khẳng định: “Giáo dục và đào tạo là sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng phát triển đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam” [5.tr77].
17 Dạy học ở các trường THCS góp phần đào tạo nguồn nhân lực cho xã hội. Trên nền tảng đã đạt được ở cấp học dưới, giáo dục THCS tiếp tục phát triển và hoàn thiện dần nhân cách học sinh lên một tầm cao mới theo hướng phát triển toàn diện nhân cách con người Việt Nam. Do đó mục tiêu đào tạo ở cấp độ này phải được quan tâm đặc biệt là hình thành ở người học một hệ thống tri thức toàn diện, học sinh hiểu biết, hình thành kỹ năng lao động theo hướng kỹ thuật tổng hợp và những kỹ năng nghề nghiệp phù hợp điều kiện KT - XH hiện đại. Chỉ có như vậy, giáo dục phổ thông mới hoàn thành sứ mạng là chuẩn bị một cách tốt nhất cho học sinh bước vào đời, với đầy đủ bản lĩnh con người mới của xã hội hiện đại, góp phần quan trọng phát triển đấtt nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam. Hiện nay, chất lượng giáo dục là một vấn đề mà toàn xã hội đã và đang quan tâm. Trong nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN, đất nước ta phải đối diện với những yêu cầu của sự phát triển KT- XH trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội và đứng trước một thử thách cạnh tranh với các nước trong khu vực và thế giới. Do vậy giáo dục phải đổi mới và đi trước một bước, tạo tiền đề cho sự phát triển KT- XH. Giáo dục phổ thông đóng vai trò hết sức quan trọng và cần phải được chú trọng nâng cao hơn nữa vai trò trong hệ thống giáo dục quốc dân. Đổi mới giáo dục phổ thông là một yêu cầu tất yếu trong sự nghiệp đổi mới GD – ĐT ở nước ta. Đây cũng đang là vấn đề cấp bách không chỉ được toàn ngành giáo dục quan tâm mà cũng là sự quan tâm trong đường lối lãnh đạo công tác giáo dục của Đảng. Đây là bước chuyển từ nhận thức tư tưởng tới hành động thực tiễn, từ đổi mới trên lý luận tới đổi mới trên những công việc giáo dục. Do đó để đảm bảo quản lý chất lượng dạy học trong nhà trường cần thực hện các yêu cầu sau: Nâng cao nhận thức cho đội ngũ GV trong nhà trường về vấn đề đổi mới giáo dục, đổi mới phương pháp giáo dục ở trường phổ thông. Tổ chức, chỉ đạo thường xuyên các hoạt động thực hành đổi mới phương pháp dạy và học.
18 Kiểm tra, đánh giá các hoạt động đổi mới phương pháp dạy học. Xác định mục tiêu, chuẩn mực, các biện pháp thực hiện mục tiêu phải được tiến hành ngay từ trong quá trình xây dựng kế hoạch năm học của nhà trường, chỉ đạo các bộ phận, từng cá nhân lập kế hoạch cụ thể, đúng qui trình, phù hợp với nhiệm vụ và điều hành hoạt động theo kế hoạch. Xây dựng qui chế, kỷ luật dạy học, thực hiện các chức năng chính trong dạy học, chú ý đến việc xây dựng nề nếp, kỷ cương trong dạy học, đưa các hoạt động vào nề nếp bằng các hệ thống nội qui, qui chế, qui định chặt chẽ, tạo trạng thái tinh thần, không khí sư phạm lành mạnh làm cho hoạt động dạy học đi vào chiều sâu, có hiệu quả, tác dụng trực tiếp đến chất lượng dạy học. Xây dựng đội ngũ GV đủ về số lượng, mạnh về chất lượng đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt xây dựng đội ngũ GV nòng cốt của nhà trường, của địa phương, tạo điều kiện nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên. Xây dựng bồi dưỡng đội ngũ quản lý là tiêu chuẩn hàng đầu để xây dựng và nâng cao chất lượng dạy học nhằm xây dựng nhà trường vững mạnh toàn diện. Làm tốt công tác tuyển sinh, nâng cao chất lượng đầu vào, thực hiện chặt chẽ qui chế tuyển sinh, sàng lọc đánh giá đúng chất lượng HS, có sự phân loại nhằm tiến hành các biện pháp giảng dạy phù hợp với từng loại đối tượng HS, cho các em khả năng học được, phù hợp với quá trình nhận thức từng đối tượng để nâng cao chất lượng dạy học. Xây dựng và quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị là điều kiện quan trọng để nâng cao chất lượng, động lực để khuyến khích đội ngũ GV, HS. Đây là một trong những hình thức thúc đẩy, động viên việc dạy tốt, học tốt, đảm bảo và nâng cao chất lượng giờ dạy. Xây dựng các tiêu chuẩn kiểm tra, kết quả các tiêu chuẩn kiểm tra, đánh giá phải đạt được các yêu cầu: Kiểm tra đánh giá phù hợp với mục tiêu nội dung, phương pháp dạy học. Tăng cường xã hội hoá công tác giáo dục, thu hút và phát huy tối đa sức mạnh cộng đồng tham gia góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.