Luận văn Thạc sĩ Quản lý Giáo dục: Quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:100

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận văn này nhằm đề xuất các giải pháp quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo của nhà trường trong giai đoạn hiện nay. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý Giáo dục: Quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh

BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ TRẦN ANH TUẤN QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG CÁN BỘ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2013
BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ TRẦN ANH TUẤN QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG CÁN BỘ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS. TS NGUYỄN VĂN TÀI HÀ NỘI - 2013
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 3 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ 11 1.1 Quan niệm về quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị 11 1.2 Nội dung quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh 21 Chương 2 CƠ SỞ THỰC TIỄN QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG CÁN BỘ THÀNH PHỒ HỒ CHÍ MINH 34 2.1 Khái quát chung về Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh 34 2.2 Đánh giá thực trạng quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh 36 Chương 3 YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ Ở TRƯỜNG CÁN BỘ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH HIỆN NAY 56 3.1 Yêu cầu xây dựng giải pháp quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh 56 3.2 Giải pháp quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh hiện nay 59 3.3 Khảo nghiệm tính cần thiết, khả thi của các giải pháp quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị 85 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 89 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 93 PHỤ LỤC 97
3 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Chủ nghĩa Mác - Lênin đã khẳng định vai trò của lý luận chính trị đối với sự phát triển của cách mạng. Để lật đổ được chế độ xã hội cũ, xây dựng chế độ xã hội mới, cần có sự lãnh đạo của một đảng được vũ trang bằng chủ nghĩa Mác - Lênin, học thuyết mang bản chất khoa học và cách mạng, học thuyết vừa phản ánh đúng đắn những quy luật khách quan của sự phát triển xã hội, vừa chỉ ra mục tiêu, con đường, lực lượng, chiến lược, sách lược, phương pháp đấu tranh cách mạng. Chủ nghĩa Mác - Lênin giúp giai cấp công nhân hiểu được quy luật phát triển của xã hội, là cơ sở lý luận khoa học để các đảng cộng sản đề ra đường lối, chính sách và những giải pháp cụ thể nhằm giải quyết đúng đắn những vấn đề nảy sinh trong quá trình cách mạng. Vì vậy, các đảng cộng sản phải coi trọng việc giáo dục lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên cũng như tất cả lực lượng cách mạng. Đảng ta lấy chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ chí Minh làm nền tảng tư tưởng của Đảng. Dạy học lý luận chính trị là một bộ phận cơ bản trong công tác tư tưởng của Đảng, thực hiện việc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, cương lĩnh đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong cán bộ, đảng viên và nhân dân. Dạy học lý luận chính trị nhằm hình thành thế giới quan phương pháp luận khoa học nhận thức tư tưởng, bản lĩnh chính trị và năng lực hoạt động thực tiễn cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, đáp ứng yêu cầu của từng thời kỳ phát triển của đất nước. Nội dung chủ yếu của việc dạy học lý luận chính trị là trang bị kiến thức và lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, cương lĩnh, đường lối của Đảng, những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm xây dựng nhận thức đúng đắn và niềm tin vững chắc vào lý tưởng cộng sản, vào con đường và biện pháp do Đảng vạch ra để
4 thực hiện lý tưởng đó. Thông qua việc dạy học lý luận chính trị để nâng cao trình độ lý luận chính trị trong toàn Đảng, làm cho toàn Đảng thống nhất mục tiêu lý tưởng, cương lĩnh, đường lối, khắc phục mọi biểu hiện suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong Đảng; dạy học lý luận chính trị góp phần nâng cáo ý thức tự giác tu dưỡng đạo đức cách mạng, khắc phục chủ nghĩa cá nhân trong đội ngũ cán bộ, đảng viên đồng thời cũng góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo gồm những người kiên định lập trường, có năng lực tổ chức, tập hợp động viên giáo dục, thuyết phục quần chúng; có năng lực tổ chức hoạt động thực tiễn. Xác định tầm quan trọng của lý luận chính trị đối với đội ngũ cán bộ, nhất là đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý. Đảng ta luôn coi trọng lý luận chính trị là một phần không thể thiếu trong công tác cán bộ và luôn được coi là “công việc gốc của Đảng” trong mọi giai đoạn của cách mạng. Trước yêu cầu đặt ra về nâng cao chất lượng đào tạo trong thời kỳ hội nhập, nhiệm vụ được đặt ra là: Phải tập trung đổi mới nội dung, chương trình giáo dục, đào tạo; Đổi mới phương thức đào tạo; Nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên; Tăng cường cơ sở vật chất cho hoạt động dạy học lý luận chính trị. Cùng với tiến trình chung của đổi mới giáo dục lý luận chính trị, vấn đề nâng cao chất lượng dạy học lý luận chính trị luôn được quan tâm hàng đầu. Trong quá trình đổi mới, Đảng ta đã liên tục đổi mới, tự chỉnh đốn. Những kết quả đạt được của Đảng trong sự nghiệp đổi mới đã thể hiện được bản chất của một Đảng cách mạng chân chính, kiên định mục tiêu, lý tưởng – con đường đã lựa chọn: độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội; tinh thần nghiêm túc và kiên quyết khắc phục những thiếu sót, khuyết điểm trong bộ máy Đảng, Nhà nước, các đoàn thể và đấu tranh không khoan nhượng với những tiêu cực, tệ nạn xã hội. Đó cũng là kết quả của việc Đảng ta đặc biệt quan tâm giáo dục lý luận chính trị, đẩy mạnh công tác tư tưởng của Đảng ta trong thời gian qua.
5 Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh thực hiện chức năng, nhiệm vụ là đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, công chức trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Hiện nay, so với yêu cầu và nhiệm vụ trong thời kỳ mới, thời kỳ công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước thì đội ngũ cán bộ, công chức trong hệ thống chính trị cơ sở còn bộc lộ nhiều hạn chế cả về số lượng lẫn chất lượng, cả về trình độ lý luận chính trị và năng lực chuyên môn, nghiệp vụ. Song song với việc tập trung từ nỗ lực đổi mới nội dung chương trình đào tạo theo chỉ đạo của Học viện Chính trị - Hành chính QG HCM, nhà trường cũng quan tâm đến đổi mới các khâu trong quá trình dạy học, tăng cường cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy, học tập. Phương thức đào tạo, bồi dưỡng được đổi mới theo hướng thiết thực, tập trung là nâng cao hiệu quả dạy học lý luận chính trị gắn liền với thực tiễn thông qua sự vận dụng sáng tạo bài giảng vào giải quyết những vấn đề từ thực tiễn, biến quá trình đào tạo thành quá trình tự đào tạo, đa dạng hoá các loại hình đào tạo. Xuất phát từ yêu cầu thực tế, từ nhiệm vụ chức năng của Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh, tác giả lựa chọn vấn đề: “Quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài luận văn tốt nghiệp. 2. Tình hình nghiên cứu có liên quan Trước sự phát triển của giáo dục và khoa học quản lý giáo dục nghiên cứu về chất lượng dạy học và quản lý chất lượng dạy học ở mọi cấp học, bậc học luôn là một trong những vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu giáo dục quan tâm vì tầm quan trọng của nó. Trong đó, nghiên cứu đưa ra các giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng quá trình dạy học luôn được coi là vấn đề trung tâm của các nhà trường và được nghiên cứu dưới nhiều góc độ phong phú, đa dạng. Trong lịch sử giáo dục cổ đại, nhiều tư tưởng của các nhà giáo dục và quản lý giáo dục đã đề cập đến chất lượng dạy học và quản lý chất lượng dạy học. Dưới thời phong kiến, khi mục tiêu giáo dục là: đào tạo ra những con
6 người để làm quan, để tổ chức, xây dựng và bảo vệ nhà nước phong kiến, việc tuyển chọn nhân tài lúc bấy giờ chủ yếu thông qua thi cử, sát hạch. Nhà nước phong kiến tổ chức triển khai việc dạy học thông qua hệ thống giáo dục ở các trường công và trường tư, tuy có phần đơn giản nhưng rất hiệu quả nên đã đào tạo được nhiều nhân tài kiệt xuất, những vị tướng lỗi lạc, những danh nhân văn hoá nổi tiếng. Điều đó chứng tỏ việc tổ chức quá trình dạy học và quản lý chất lượng dạy học được tiến hành một cách rất hiệu quả. Từ xa xưa đến nay, giáo dục luôn được đặt lên hàng đầu và vấn đề nâng cao chất lượng trở thành ưu tiên trong quốc sách về giáo dục và quản lý giáo dục ở nước ta. Vì vậy, đã có nhiều công trình của nhiều tác giả đề cập đến vấn đề quản lý nói chung, quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị nói riêng. “Chất lượng là yếu tố quyết định tính hiệu quả và nét đặc sắc riêng của một tổ chức. Trong giáo dục, chất lượng quyết định sự khác biệt giữa thành công và thất bại”[21, tr.207]. Tác giả Đặng Bá Lãm, (chủ biên) trong cuốn sách “Quản lý nhà nước về giáo dục, lý luận và thực tiễn”, đã nghiên cứu và thống kê một số bài viết của các nhà quản lý, chuyên gia giáo dục, các nhà khoa học có nhiều năm gắn bó với giáo dục, được chọn lọc trong số các báo cáo tại hội thảo do Viện Chiến lược và chương trình giáo dục tổ chức. Nội dung tập trung trình bày cơ sở lý luận và phương pháp luận trong quá trình nghiên cứu đổi mới quản lý nhà nước về giáo dục; thực trạng công tác quản lý nhà nước về giáo dục ở nước ta từ cấp Trung ương đến địa phương; các mô hình quản lý giáo dục, sự phân cấp quản lý, vai trò của xã hội hoá giáo dục,… Trong các bài viết, đặc biệt quan tâm đến bài viết của tác giả Nguyễn Lộc với nội dung bàn về vần đề hiệu quả và chất lượng trong quản lý giáo dục, một số khái niệm, quan niệm về hiệu quả. Sự lỗi thời của cách tiếp cận hiệu quả nhà trường và khái niệm chất lượng.
7 Trong xu thế toàn cầu hoá kinh tế, các thành tựu nghiên cứu giáo dục đã thừa nhận quản lý giáo dục là nhân tố then chốt bảo đảm sự thành công của phát triển giáo dục thì quyển sách “Quản lý giáo dục” với tính định hướng lấy đổi mới giáo dục làm điểm xuất phát và là điểm tựa cơ bản để gợi mở tư duy và cách làm mới đối với sự nghiệp phát triển giáo dục nước ta. Bàn về quản lý chất lượng giáo dục, tác giả đề cập đến nhiều vấn đề như: “Quản lý tài chính trong giáo dục”[20, tr.238]. “Biện pháp quản lý chất lượng giáo dục”[20, tr.264]. “Quản lý thiết bị dạy học”[20, tr.285]. “Xây dựng dội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục”[20, tr.270]. Xét ở góc độ nghiên cứu lý luận quản lý giáo dục, dựa trên quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh, các nhà khoa học nước ta đã tiếp cận quản lý giáo dục và quản lý trường học để đề cập đến việc quản lý chất lượng giáo dục và đào tạo; các tác phẩm tiêu biểu như: “Phương pháp luận khoa học giáo dục” của tác giả Phạm Minh Hạc; “Khoa học Quản lý giáo dục – Một số vấn đề lý luận và thực tiễn” của tác giả Trần Kiểm…trong đó có bàn luận rất sâu sắc về chất lượng dạy học. Chất lượng dạy học được tiếp cận nghiên cứu dưới nhiều góc độ khác nhau. Khái quát những vấn đề cơ bản về lý luận chất lượng và quản lý chất lượng GD – ĐT, làm sáng tỏ cấu trúc của chất lượng GD – ĐT, cũng như mối quan hệ biện chứng của chất lượng dạy, chất lượng giáo dục và chất lượng hoạt động học của người học “chất lượng quá trình dạy học phụ thuộc vào chất lượng hoạt động dạy và chất lượng hoạt động học”. Các tài liệu nghiên cứu xoay quanh chất lượng dạy học và quản lý chất lượng dạy học chỉ rõ những dấu hiệu cơ bản về chất lượng dạy học, sự cần thiết phải tăng cường quản lý chất lượng dạy học trong nhà trường. Tuy nhiên, cách thức tổ chức như thế nào để quản lý chất lượng dạy học trong điều kiện hoàn cảnh cụ thể của từng trường lại là một vấn đề chưa được bàn luận sâu sắc, triệt để. Mặt khác cũng chưa có nghiên cứu nào
8 đưa ra quan niệm về dạy học lý luận chính trị, quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị, thực trạng quản lý, các nhân tố tác động và đề xuất các yêu cầu và giải pháp nhằm quản lý hiệu quả chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở luận giải những vấn đề lý luận và thực tiễn quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị ở trường Cán bộ thành phố Hồ chí Minh và đề xuất các giải pháp quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo của nhà trường trong giai đoạn hiện nay. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị ở trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh. Đề xuất các giải pháp quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. 3. Khách thể, đối tượng và phạm nghiên cứu Khách thể nghiên cứu Quản lý quá trình dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh. Đối tượng nghiên cứu Quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh. Phạm vi nghiên cứu Đề tài nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn trong quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh.
9 Các số liệu, tư liệu khảo sát thực tế từ năm 2009 đến nay. 5. Giả thuyết khoa học Chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có công tác quản lý. Nếu các chủ thể quản lý thực hiện tốt kế hoạch hoá trong quản lý mục tiêu nội dung, chương trình, phương pháp giảng dạy của đội ngũ giáo viên; phát huy vai trò tích cực của chủ thể quản lý; nâng cao năng lực sư phạm cho đội ngũ giáo viên của nhà trường; kết hợp quản lý tốt hoạt động học tập của người học với đổi mới quản lý đánh giá chất lượng học tập... thì chất lượng lý luận chính trị sẽ được nâng lên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo cán bộ của trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Phương pháp luận nghiên cứu Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở quan điểm chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng Cộng Sản Việt Nam về giáo dục - đào tạo và quản lý chất lượng dạy học; Những quan điểm của Đảng về công tác giáo dục lý luận chính trị; chỉ thị, hướng dẫn của các cấp về giáo dục lý luận chính trị và quản lý giáo dục - đào tạo. Đồng thời, đề tài dựa trên cơ sở phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, các phương pháp khoa học về quản lý giáo dục; phương pháp phân tích tổng hợp; quan điểm hệ thống - cấu trúc; đối chiếu - so sánh; lôgíc - lịch sử; quan điểm thực tiễn trong nghiên cứu. Phương pháp nghiên cứu Sử dụng nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận bao gồm: Các phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu liên quan; nhằm xây dựng cơ sở lý luận về quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ chí Minh.
10 Sử dụng nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn bao gồm: các phương pháp điều tra bằng phiếu trưng cầu ý kiến và xử lý số liệu. Trưng cầu ý kiến với Ban Giám hiệu, trưởng khoa, tổ trưởng bộ môn, đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục của nhà trường. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm giảng dạy của giáo viên. Sử dụng phương pháp điều tra giáo dục, phương pháp tổng kết kinh nghiệm, phỏng vấn, lấy ý kiến chuyên gia, nghiên cứu sản phẩm hoạt động , sử dụng phương pháp thống kê toán học nhằm khảo sát, đánh giá thực trạng về quản lý chất lượng dạy học ở Trường Cán bộ thành phố Hồ chí Minh. 7. Ý nghĩa luận văn Đề tài được thực hiện thành công sẽ có những đóng góp quan trọng giúp các chủ thể quản lý của nhà trường tổ chức chỉ đạo hoạt động đổi mới nội dung, phương pháp dạy học lý luận chính trị của nhà trường. Đề tài có thể làm tài liệu tham khảo nghiên cứu dạy học lý luận chính trị cho các trường đào tạo cán bộ, công chức. 8. Kết cấu của đề tài Đề tài bao gồm; phần mở đầu, kết cấu 3 chương 7 tiết, kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.
11 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ 1.1. Quan niệm về quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị 1.1.1. Quan niệm về chất lượng dạy học lý luận chính trị Dạy học lý luận chính trị có vị trí rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động của Đảng. Tầm quan trọng đó bắt nguồn từ vai trò của chủ nghĩa Mác - Lênin đối với quá trình phát triển của xã hội với tư cách là khoa học cách mạng của giai cấp công nhân và là hệ tư tưởng của toàn xã hội trong chế độ xã hội chủ nghĩa. Các nhà Mácxít đã chỉ rõ, cũng như thực tiễn cách mạng thế giới và Việt Nam đã chứng minh: Giai cấp công nhân và nhân dân lao động muốn thoát khỏi ách áp bức và bóc lột của chủ nghĩa Tư bản, chủ nghĩa thực dân thì không thể tiến hành cách mạng một cách tự phát mà phải đặt dưới sự lãnh đạo của một Đảng tiền phong được vũ trang bằng chủ nghĩa Mác - Lênin. Sự truyền bá rộng rãi chủ nghĩa Mác - Lênin làm cho giai cấp công nhân hiểu rõ được địa vị và sứ mệnh lịch sử của mình, chuyển từ đấu tranh tự phát lên tự giác. Chủ nghĩa Mác - Lênin chính là cơ sở để các đảng cộng sản đề ra đường lối, chính sách của mình. Sự thấm nhuần chủ nghĩa Mác - Lênin, biểu hiện ở năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của các đảng cộng sản. Lênin đã khẳng định: “Không có lý luận cách mạng thì cũng không thể có phong trào cách mạng”, “Chỉ đảng nào được một lý luận tiền phong hướng dẫn thì mới có khả năng làm tròn vai trò chiến sĩ tiền phong. Lý luận tiền phong đó là chủ nghĩa Mác - Lênin”. Dạy học là một khái niệm chỉ hoạt động chung của người dạy và người học, hai hoạt động này song song tồn tại phối hợp, quan hệ biện chứng với nhau và phát triển trong cùng một quá trình thống nhất. Nhưng mỗi hoạt động lại có tính độc lập tương đối. Dạy gắn liền với chủ thể giáo viên, học gắn liền
12 với chủ thể học viên, giữa hai hoạt động có sự khác nhau về vị trí, chức năng, nhiệm vụ, đặc điểm hoạt động. Vì thế nói đến chất lượng dạy học tức là chất lượng của các hoạt động này. Hoạt động dạy của giáo viên nhằm tổ chức và điều khiển hoạt động của người học, giúp người học lĩnh hội kiến thức, hình thành kỹ năng, kỹ xảo và những giá trị khác nhau theo mục tiêu dạy học. Hoạt động học của học viên nhằm lĩnh hội kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo dưới sự hướng dẫn chỉ đạo của người dạy đáp ứng mục tiêu yêu cầu của quá trình dạy học. Nghiên cứu về hoạt động học tác giả Phạm Minh Hạc cho rằng: Dạy học là một chức năng xã hội, nhằm truyền đạt và lĩnh hội kiến thức, kinh nghiệm xã hội đã tích luỹ được, nhằm biến kiến thức, kinh nghiệm xã hội thành phẩm chất và năng lực cá nhân. Ở góc độ nghiên cứu tiếp cận dạy học là một quá trình, tác giả Nguyễn Ngọc Quang quan niệm: Dạy học là hai mặt của một quá trình luôn luôn tác động qua lại, bổ sung cho nhau, quyết định lẫn nhau thông qua hoạt động công tác nhằm tạo cho người học khả năng phát triển trí tuệ, góp phần hoàn thiện nhân cách. Bản chất của quá trình dạy học là một hệ thống toàn vẹn bao gồm ba thành tố cơ bản là khái niệm khoa học (nội dung dạy học), học và dạy. Học là quá trình tự giác tích cực, tự lực chiếm lĩnh khái niệm khoa học của người học; biến nó từ kho tàng văn hoá xã hội thành học vấn riêng của bản thân, hình thành một thái độ mới trong việc đánh giá các giá trị tinh thần vật chất của thế giới khách quan, hình thành một phẩm chất đạo đức mới. Là quá trình tự điều khiển tối ưu, sự chiếm lĩnh khái niệm khoa học, bằng cách đó hình thành cấu trúc tâm lý mới, phát triển nhân cách một cách toàn diện. Dạy học là quá trình tổ chức điều khiển người học chiếm lĩnh tri thức. Quá trình dạy học có vai trò chủ đạo được thể hiện với ý nghĩa là tổ chức và điều khiển hoạt động học tập của người học giúp người học nắm vững kiến
13 thức, hình thành kỹ năng, thái độ. Dạy học có chức năng kép là truyền đạt thông tin dạy học và điều khiển hoạt động dạy học. Thuật ngữ về “chất lượng” được dùng rất phổ biến trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Song, các quan niệm về chất lượng tồn tại với nhiều cách hiểu khác nhau, nhìn nhận ở nhiều góc độ, cấp độ khác nhau như: chất lượng phản ánh thuộc tính đặc trưng, giá trị, bản chất của sự vật và tạo nên sự khác biệt (về chất) giữa sự vật này với sự vật khác. Theo từ điển tiếng Việt, thuật ngữ chất lượng được hiểu là “Cái làm nên phẩm chất, giá trị của sự vật” hoặc là “Cái tạo nên bản chất sự vật làm cho sự vật này khác sự vật kia”. Theo quan điểm triết học, chất lượng hay sự biến đổi về chất là kết quả của quá trình tích luỹ về lượng, tạo nên sự nhảy vọt về chất của sự vật hiện tượng. Như vậy, thuật ngữ chất lượng phản ánh thuộc tính đặc trưng, giá trị, bản chất của sự vật và tạo nên sự khác biệt (về chất) giữa sự vật này với sự vật khác. Chất lượng dạy học là một phạm trù động thay đổi theo thời gian, không gian và bối cảnh xã hội. Chất lượng dạy học có đặc trưng riêng cho từng đối tượng, quốc gia, địa phương, cộng đồng và nhà trường. Chất lượng dạy - học được thể hiện trên một số mặt chủ yếu như: Chất lượng dạy học là trình độ và khả năng thực hiện mục tiêu giáo dục đáp ứng ngày càng cao nhu cầu của người học và của sự phát triển toàn diện của xã hội. Chất lượng dạy học là sự phù hợp với mục tiêu đào tạo, là sự trùng khớp với mục đích, theo nghĩa đó một khoá đào tạo của nhà trường có chất lượng phù hợp nếu tuân thủ các tiêu chuẩn xác định hoặc đạt được mức độ nào đó của mục đích thiết kế. Chất lượng dạy học được gắn liền với sự hoàn thiện của tri thức, kỹ năng, kỹ xảo và thái độ của sản phẩm của quá trình đào tạo, sự đáp ứng yêu cầu đa dạng của nền kinh tế xã hội trong thời gian trước mắt cũng như trong quá trình phát triển. Chất lượng dạy học gắn với hiệu quả trong và hiệu
14 quả ngoài của quá trình đào tạo. Chất lượng dạy học có tính không gian, thời gian và phù hợp với sự phát triển chung của xã hội, nhà trường. Bàn về chất lượng dạy học tác giả Hồ Ngọc Đại cho rằng: “chất lượng dạy học là chất lượng của người học hay tri thức của người học lĩnh hội được trong quá trình dạy học”[6, tr.24]. Đồng thời đây còn là kết quả của hoạt động dạy và hoạt động học, là nội dung cơ bản và cốt lõi nhất của chất lượng đào tạo. Chất lượng dạy học phản ánh mối quan hệ giữa hai chủ thể của quá trình dạy học là: Người dạy và người học, nhân tố suy đến cùng giữ vai trò quyết định chất lượng đào tạo của các nhà trường. Thực tiễn đổi mới đất nước gần 30 năm qua với những thay đổi, chuyển biến quan trọng trên nhiều mặt đã và đang đặt ra những yêu cầu, nhiệm vụ mới đối với hoạt động dạy học lý luận chính trị. Nội dung, kết cấu chương trình dạy học lý luận chính trị ít nhiều chưa theo kịp và đáp ứng với những thay đổi, đòi hỏi mới, thậm chí có một số nội dung, chương trình tỏ ra lạc hậu, lỗi thời và bất cập. Do vậy, chất lượng dạy học lý luận chính trị vẫn phần nào còn hạn chế. Thực tiễn trên phạm vi cả nước, trong đó có Thành phố Hồ Chí Minh, không ít cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức...đã kinh qua nhiều cấp độ giáo dục lý luận chính trị từ sơ đến trung cấp lý luận chính trị, các lớp đào tạo, bồi dưỡng, bổ sung lý luận chính trị... vẫn chưa nhận thức đầy đủ, đúng đắn về lý luận cách mạng của Đảng; thậm chí có cán bộ đảng viên còn mơ hồ, nhận thức sai lệch về lý luận chính trị, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, nhà nước. Thực trạng này phản ánh chất lượng dạy học lý luận chính trị chưa cao, chưa đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng trong thời kỳ mới. Từ sự tiếp thu có chọn lọc các quan niệm, về chất lượng nói chung, chất lượng giáo dục và đào tạo, dưới góc độ khoa học quản lý giáo dục. Chúng tôi đưa ra khái niệm chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh như sau:
15 Chất lượng dạy học lý luận chính trị là tổng hoà chất lượng của quá trình dạy và học, biểu hiện tập trung ở mức độ đạt được về tri thức, kỹ xảo, kỹ năng nghiệp vụ của người học; giúp họ nâng cao trình độ lý luận chính trị và năng lực chuyên môn, nghiệp vụ trong thực thi công vụ; đồng thời đáp ứng mục tiêu yêu cầu đào tạo của nhà trường. Khái niệm chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh có thể hiểu như sau: Trước hết, chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ chí Minh có liên quan mật thiết với khái niệm hiệu quả dạy học. Nói đến hiệu quả dạy học của nhà trường là nói đến mục tiêu đào tạo đã đạt được ở mức độ chuẩn mực nào đó, sự đáp ứng đúng và kịp thời yêu cầu đối với xã hội, chi phí tiền của, sức lực và thời gian cần thiết ít nhất nhưng mang lại hiệu quả cao nhất. Thứ hai, chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ chí Minh không phải là con số đơn thuần cộng lại tất cả các giá trị của các yếu tố, các phẩm chất hợp thành, mà là sự tích hợp một cách tự giác, chủ động, sáng tạo tổng hoà của các yếu tố, các phẩm chất được hình thành và phát triển trong quá trình dạy học ở nhà trường. Thứ ba, Chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh dưới góc độ là giá trị tăng thêm, nói lên tác động ảnh hưởng của nhà trường, hệ thống giáo dục đối với người học, nghĩa là chất lượng dạy học lý luận chính trị càng cao thì càng phong phú thêm kiến thức, thái độ giá trị và hành vi của người học. Chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ chí Minh được đánh giá chủ yếu về ba mặt: Một là, là trình độ, phẩm chất năng lực sư phạm, năng lực nghiên cứu khoa học của đội ngũ giảng viên.
16 Hai là, động cơ thái độ, tính tích cực, chủ động sáng tạo của người học trong hoạt động chiếm lĩnh tri thức, kỹ xảo, kỹ năng, thái độ thông qua quá trình học tập trong nhà trường. Ba là, trình độ, phương pháp quản lý của cán bộ quản lý nhà trường. Hoạt động dạy học lý luận chính trị có thể hiểu là quá trình truyền bá những tri thức lý luận chính trị, những thông tin cần thiết về công tác xây dựng chính đảng của giai cấp; cụ thể hiện nay là: chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các quan điểm, đường lối, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam và Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam; định hướng các lĩnh vực khoa học và công nghệ, kinh tế, các thành tựu khoa học xã hội và nhân văn, các thông tin chính trị, xã hội và văn hoá. Để có được một đội ngũ cán bộ tốt, ngang tầm với đòi hỏi của nhiệm vụ cách mạng, thì cán bộ phải luôn luôn học tập về mọi mặt để nâng cao trình độ. Hồ Chí Minh đã dạy: “Làm nghề gì cũng phải học, vậy làm cách mạng cũng phải học. Nếu không giáo dục cho đảng viên làm cách mạng mà cứ yêu cầu họ làm cách mạng thì họ không làm tròn được nhiệm vụ”. Cán bộ, đảng viên không được đào tạo, bồi dưỡng đúng đắn thì khó có được đội ngũ cán bộ, đảng viên tốt, bản lĩnh chính trị vững vàng, có phẩm chất đạo đức và lối sống trong sáng, giỏi về chuyên môn nghiệp vụ, giỏi về lãnh đạo, quản lý, có năng lực trí tuệ và năng lực hoạt động thực tiễn; do đó, không thể đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn và nhân dân đặt ra. Vì vậy, việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ được Bác Hồ coi là công việc gốc của Đảng. Đây là trách nhiệm của Đảng, trước hết là của cấp uỷ đảng các cấp. Đất nước ta bước sang thời kỳ mới, thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá – hiện đại hoá đất nước, với thời cơ vận hội và thách thức mới, vừa tạo ra tiền đề thuận lợi vừa đặt ra những yêu cầu mới đối với hoạt động dạy học lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ, công chức; do đó có thể chỉ rõ vai trò dạy học lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên ở trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh có những vai trò hết sức quan trọng như sau:
17 Thứ nhất, định hướng cho hoạt động lãnh đạo quản lý của đội ngũ cán bộ lãnh đạo nói chung, cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp cơ sở nói riêng; tạo sự thống nhất về chính trị, tư tưởng trong Đảng, sự đồng thuận trong nhân dân về mục tiêu con đường đi lên của đất nước. Thứ hai, giúp cho người cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp có cơ sở kiên định trong cuộc đấu tranh tư tưởng của Đảng chống lại các quan điểm sai trái, cơ hội, phản động, bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước. Thứ ba, dạy học lý luận chính trị cho cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp cơ sở xuất phát từ yêu cầu, nhiệm vụ của chính bản thân đội ngũ cán bộ trong giai đoạn hiện nay. là nhân tố tác động tích cực đến công cuộc đổi mới, chỉnh đốn Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng; đấu tranh chống tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, bệnh cơ hội, giáo điều, bảo thủ, chủ nghĩa cá nhân và tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên và các tệ nạn, những tiêu cực xã hội hiện nay. Thứ tư, dạy học lý luận chính nhằm giúp cho cán bộ lãnh đạo chủ chốt cấp cơ sở xác định niềm tin khoa học vào chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Mục đích, nội dung, phương châm, phương pháp, hình thức dạy học lý luận chính trị ở trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh là một thể thống nhất biện chứng. Muốn hiểu phương châm, phương pháp không thể không nắm vững mục đích, nội dung dạy học lý luận chính trị. Mục đích của dạy học lý luận chính trị là nhằm: Xây dựng thế giới quan khoa học, phương pháp luận đúng đắn, nhân sinh quan cộng sản cho cán bộ, đảng viên và nhân dân, giúp họ khắc phục những tư tưởng lạc hậu, những tàn tích của hệ tư tưởng cũ; nâng cao trình độ chính trị, nhiệt tình cách mạng,
18 tinh thần tự giác và tính tích cực trong quá trình cải tạo xã hội cũ, xây dựng xã hội mới. Củng cố niềm tin vào lý tưởng và ý chí cách mạng để thực hiện thắng lợi đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ mục đích của giáo dục lý luận chính trị phải nhằm: “đào tạo những chiến sĩ tiên tiến phấn đấu cho sự nghiệp của giai cấp vô sản”, suốt đời đấu tranh cho Đảng, đặt lợi ích của Đảng, của dân tộc và nhân dân lao động lên trên lợi ích cá nhân, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc và nhân dân. Dạy học lý luận chính trị là quá trình đào tạo, bồi dưỡng nhằm hình thành cho người học thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cộng sản chủ nghĩa thông qua việc truyền thụ những nguyên lý, lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin. Trên cơ sở đó, giúp cho người học có tư duy khoa học, đạo đức cách mạng, năng lực sáng tạo trong hoạt động thực tiễn. Trong dạy học lý luận chính trị, vấn đề được quan tâm hàng đầu của quá trình này là chất lượng và hiệu quả. Chất lượng dạy học lý luận chính trị là một tổng thể các tiêu chí nói lên mức độ truyền đạt của người dạy, mức độ khả năng lĩnh hội vận dụng của người học, được thể hiện thông qua các kết quả giảng dạy, học tập ở nhà trường, qua nội dung, chương trình, hình thức, phương pháp dạy học. Nội dung, chương trình dạy học phải trang bị đầy đủ những tri thức cần thiết, đáp ứng được những yêu cầu của học viên có thể vận dụng một cách hiệu quả vào hoạt động thực tiễn. Tuy nhiên, chất lượng dạy học lý luận chính trị cho đội ngũ cán bộ tại thành phố Hồ Chí Minh vẫn còn bộc lộ những hạn chế, bất cập phổ biến: Chưa phân loại các đối tượng đào tạo; thiết kế, xây dựng nội dung, chương trình, phương pháp chưa phù hợp với từng đối tượng học tập. Khiếm khuyết về nội dung chương trình, giáo trình, tài liệu. Nội dung, chương trình, giáo trình, tài liệu chưa đồng bộ, thống nhất, nghiêng về tính hàn lâm, nặng về lý thuyết và liều lượng truyền thụ kỹ năng, nghiệp vụ còn ít.
19 Thái độ, động cơ học tập còn mang tính đối phó với đòi hỏi chuẩn hoá đội ngũ cán bộ, công chức hơn là nhu cầu tự thân. Công tác quản lý còn thiếu chặt chẽ về cơ sở pháp lý và lỏng tay trong thực hiện nghiêm ngặt. kiểm tra, theo dõi và xử lý vi phạm. Một cách tổng quan, chất lượng dạy học lý luận chính trị chưa vươn tới tầm yêu cầu của thực tiễn, hiệu quả mang lại còn khiêm tốn và tính thiết thực còn là vấn đề cần quan tâm hơn nữa. 1.1.2. Quan niệm về quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị ở Trường Cán bộ thành phố Hồ Chí Minh Theo quan niệm chung nhất: Quản lý là hoạt động hay tác động có định hướng, có chủ định của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức. Quản lý chất lượng giáo dục là nội dung quan trọng, bảo đảm cho sản phẩm giáo dục đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo; phù hợp nhu cầu, đòi hỏi của xã hội. Dưới góc độ nghiên cứu của khoa học quản lý giáo dục; quản lý chất lượng giáo dục là quá trình thiết kế các tiêu chuẩn và duy trì các cơ chế bảo đảm chất lượng để sản phẩm giáo dục đạt được các tiêu chuẩn xác định. Quản lý chất lượng giáo dục là thuật ngữ được sử dụng để miêu tả các thủ pháp hoặc các quy trình được tiến hành nhằm kiểm tra, đánh giá xem các sản phẩm giáo dục có bảo đảm được các thông số chất lượng theo mục đích, yêu cầu đã được định sẵn hay không. Quản lý chất lượng giáo dục là quá trình tổ chức thực hiện có hệ thống các biện pháp quản lý toàn bộ quá trình đào tạo nhằm bảo đảm và không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo đáp ứng yêu cầu của xã hội. Từ cách tiếp cận trên đây cho thấy, Quản lý chất lượng dạy học lý luận chính trị là sự tác động có mục đích của chủ thể quản lý vào quá trình dạy