Luận văn Thạc sĩ Quản lý Giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học cơ sở thuộc thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận văn nhằm đề xuất giải pháp quản lý để nâng cao chất lượng hoạt động giảng dạy và học tập ở các trường THCS ở các xã thuộc thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau hiện nay. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý Giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học cơ sở thuộc thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau hiện nay

BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ LÊ MINH TRÍ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THUỘC THÀNH PHỐ CÀ MAU, TỈNH CÀ MAU HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2013
BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ LÊ MINH TRÍ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THUỘC THÀNH PHỐ CÀ MAU, TỈNH CÀ MAU HIỆN NAY CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 60 14 01 14 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS THÁI VĂN LONG HÀ NỘI - 2013
MỤC LỤC Mở đầu 3 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VIỆC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THUỘC THÀNH PHỐ CÀ MAU, TỈNH CÀ MAU 12 1.1. Những khái niệm cơ bản 12 1.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học ở trung học cơ sở 15 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học cơ sở 22 Chương 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CÁC XÃ THUỘC THÀNH PHỐ CÀ MAU, TỈNH CÀ MAU HIỆN NAY 27 2.1. Đặc điểm tự nhiên - kinh tế - văn hoá - xã hội- giáo dục của thành phố Cà Mau 27 2.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học cơ sở trên địa bàn các xã thuộc thành phố Cà Mau 32 Chương 3 GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CÁC XÃ THUỘC THÀNH PHỐ CÀ MAU, TỈNH CÀ MAU HIỆN NAY 55 3.1. Yêu cầu xác định các giải pháp 55 3.2. Giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học cơ sở các xã thuộc Thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau hiện nay 56 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các giải pháp 74 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 77 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 81 PHỤ LỤC 84 DANH MỤC VIẾT TẮT Chữ viết tắt Viết đầy đủ BGH Ban Giám hiệu
CBQL Cán bộ quản lý CNTT Công nghệ thông tin CSVC Cơ sở vật chất ĐTNCS HCM Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh ĐTNTP HCM Đội Thiếu Niên tiền phong Hồ Chí Minh HĐND Hội Đồng nhân dân HS Học sinh GD & ĐT Giáo dục và đào tạo GV Giáo viên MN Mầm non MG Mẫu giáo TH Tiểu học THCS Trung học cơ sở TPCM Thành phố Cà Mau TBDH Thiết bị dạy học UBND Ủy ban nhân dân
3 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong quá trình đổi mới đất nước, sự nghiệp giáo dục và đào tạo (GD & ĐT) ngày càng được Đảng, Nhà nước và nhân dân ta quan tâm, đặc biệt là GD & ĐT ở vùng cao, vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới và hải đảo. Điều đó được thể hiện qua các Nghị quyết của Đảng, của Quốc Hội, các văn bản chỉ đạo của Chính phủ và các Bộ, Ngành như: Nghị quyết Trung ương 2 khoá VIII, Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX (2001), Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X (2006), Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI (2011), Nghị quyết 40 của Quốc hội tại kỳ họp thứ tám khoá X, các Chiến lược phát triển giáo dục theo từng thời kỳ. Chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020 của Chính phủ cũng đã khẳng định thách thức đối với GD & ĐT của nước ta trong giai đoạn này là “Ở trong nước, sự phân hoá xã hội có chiều hướng gia tăng. Khoảng cách giàu nghèo giữa các nhóm dân cư, khoảng cách phát triển giữa các vùng miền ngày càng rõ rệt, gây nguy cơ dẫn đến sự thiếu bình đẳng trong tiếp cận giáo dục, gia tăng khoảng cách về chất lượng giáo dục giữa các vùng miền và cho các đối tượng người học”. [4 tr.7] Tại kỳ họp lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XI cũng đã thông qua Nghị quyết về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường, định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” Trong quản lý nhà trường nói chung, quản lý trường THCS nói riêng, quản lý hoạt động dạy học đóng vai trò vô cùng quan trọng, là một trong các yếu tố quyết định việc nâng cao chất lượng giáo dục, nâng cao hình ảnh và uy tín của nhà trường, mang lại niềm tin cho phụ huynh, cho học sinh (HS) và xã hội. Do đó, quản lý tốt hoạt động dạy học nhằm đáp ứng được mục tiêu giáo
4 dục đã đề ra là một nhiệm vụ quan trọng đối với người cán bộ quản lý (CBQL) nhà trường. Thành phố Cà Mau với vị trí là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hoá, giáo dục của tỉnh Cà Mau, chất lượng GD & ĐT nói chung, chất lượng dạy học nói riêng luôn là đơn vị dẫn đầu trong toàn tỉnh, góp phần rất lớn vào sự phát triển kinh tế xã hội của thành phố và tỉnh. Song, GD & ĐT thành phố Cà Mau đã và đang phải đối mặt với thách thức rất lớn, đó là, sự mất cân đối giữa chất lượng hoạt động dạy học ở nội thành và ngoại thành nhất là ở cấp THCS. Sự không đồng bộ này ảnh hưởng rất lớn đến GD & ĐT, kéo lùi sự phát triển chung của cấp học này, cũng như nhịp độ phát triển kinh tế - văn hoá - xã hội của thành phố. Thực tiễn cho thấy quản lý hoạt động dạy và học của các trường THCS ở các xã thuộc thành phố Cà Mau còn nhiều bất cập, đặc biệt là quản lý hoạt động giảng dạy, quản lý hoạt động học của HS, quản lý cơ sở vật chất (CSVC) và thiết bị dạy học (TBDH). Nhận thức được vấn đề trên, Đảng bộ thành phố Cà Mau đã nêu rõ trong Văn kiện Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ X nhiệm kỳ 2011-2015 là “ từng bước nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên, nâng cao đồng bộ chất lượng giáo dục các cấp học, ngành học giữa khu vực nội thành và ngoại thành”. [6, tr.21]. Xuất phát từ thực tiễn của giáo dục và đào tạo thành phố Cà Mau hiện nay, đồng thời đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục của thành phố tôi chọn đề tài “Quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học cơ sở thuộc thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau hiện nay” 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Ở nước ta các nhà nghiên cứu về giáo dục, quản lý giáo dục, khoa học quản lý giáo dục và quản lý nhà trường như Trần Kiểm, Thái Duy Tuyên,
5 Trần Văn Kim, Vũ Như Thành, Lê Minh Đức, Bùi Minh Hiền, Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo…đã làm sáng tỏ khái niệm về quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường và các hoạt động có liên quan. Vấn đề nâng cao chất lượng hoạt động giảng dạy của GV đã thu hút được sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu trong nước. Các tác giả Nguyễn Ngọc Hợi, Phạm Minh Hùng, Thái Văn Thành đã nêu lên những nguyên tắc chung về nâng cao chất lượng của đội ngũ GV như: xây dựng hoàn thiện quy chế đánh giá, xếp loại chuyên môn; tổ chức bồi dưỡng năng lực chuyên môn; xây dựng quy chế thi đua, khen thưởng hợp lý để kích thích phong trào thi đua dạy tốt... Tác giả Trần Bá Hoành cũng đã đề cập đến việc đổi mới phương pháp dạy học “lấy học sinh làm trung tâm, tăng cường phương pháp tự học, phát triển các phương pháp dạy học tích cực...”[21,tr.41] Tác giả Trần Kiểm trong quyển “Những vấn đề cơ bản của khoa học quản lý giáo dục” đã nói rõ “…hoạt đô ̣ng quản lý nhà trường bao gồm nhiều loại, như quản lý các hoạt đô ̣ng giáo dục: hoạt đô ̣ng dạy học, hoạt đô ̣ng giáo dục, hoạt đô ̣ng xã hô ̣i, hoạt đô ̣ng văn thể, hoạt đô ̣ng lao đô ̣ng, hoạt đô ̣ng ngoại khóa, hoạt đô ̣ng giáo dục hướng nghiêp…; quản lý các đối tượng khác nhau: quản lý giáo viên, học sinh, tài chính, cơ sở vâ ̣t chất…; quản lý nhiều khách thể khác nhau: quản lý thực hiê ̣n xã hô ̣i hóa giáo dục, điều tiết và điều chỉnh ảnh hưởng từ bên ngoài nhà trường, phối hợp với Ban Đại diê ̣n cha mẹ học sinh…”[22, tr.258] Tác giả Lê Huỳnh trong “Cẩm nang nghiệp vụ quản lý trường học” đã khẳng định “vai trò rất lớn của Đoàn TNCS HCM, Đội TNTP HCM trong nâng cao chất lượng học tập cho học sinh, cũng như trách nhiệm của Chi bộ Đảng, Công đoàn cơ sở, các Hội đồng khác trong nhà trường đối với nâng cao chất lượng chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên”.[11, tr. 13] Trong “ Những bài giảng về quản lý trường học”, tác giả Hà Sĩ Hồ đã nêu rõ mục tiêu quản lý, nội dung và giải pháp quản lý nhà trường phổ thông.
6 Tác giả cho rằng “trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo, việc quản lý dạy và học (theo nghĩa rộng) là nhiệm vụ trung tâm của nhà trường”. [10, tr.47] Về giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông, tác giả Nguyễn Văn Lê đã nêu “Cần có giải pháp phòng ngừa, khắc phục hiện tượng học sinh yếu kém; cần chú trọng các giải pháp giáo dục tư tưởng chính trị cho cán bộ, giáo viên kết hợp với việc bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ...”[15, tr.91]. Tác giả cũng nêu rõ quan điểm của mình về sự cần thiết của các phương tiện hỗ trợ dạy học trong các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông là “thiết bị và đồ dùng dạy học là phương tiện vật chất để phục vụ quá trình đổi mới phương pháp dạy học, giúp cho giáo viên thực hiện có hiệu quả mục tiêu dạy học, giúp học sinh trực tiếp quan sát, phát huy tính chủ động, tích cực, phát huy năng lực sáng tạo trong tiếp thu kiến thức góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện”[15, tr.93] Thời gian qua nhiều hội thảo khoa học, hội nghị chuyên đề được tổ chức để bàn về các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục, chất lượng dạy học bộ môn,... Qua các đề tài nghiên cứu, các bài tham luận ở các hội thảo, hội nghị, các tác giả đều đã làm rõ vai trò của người hiệu trưởng trong quản lý hoạt động dạy học để nâng cao chất lượng dạy học. Trong đó nhấn mạnh khả năng tổ chức các hoạt động về chuyên môn như: bồi dưỡng GV, bồi dưỡng HS giỏi, chuẩn hóa đội ngũ, tổ chức các hội thảo về PPDH hiệu quả. Trong khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, Cao lãnh là một thành phố mới thành lập, hoạt động dạy học của các trường ở trung tâm và các trường vùng ven có đặc điểm tương tự như thành phố Cà Mau. Tác giả Tăng Thị Kim Dung đã thực hiện luận văn thạc sĩ chuyên ngành quản lý giáo dục với đề tài “ Một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt động dạy học ở các trường THCS trên địa bàn ven đô thành phố Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp”. Tác giả đã tiến hành nghiên cứu cơ sở lý luận của vấn đề quản lý hoạt động dạy
7 học ở trường THCS nói chung, thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở một số trường THCS trên địa bàn ven đô thành phố Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp và đề xuất một số giải pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng hoạt động dạy học ở các trường này. Tuy nhiên, khi đề xuất các giải pháp tác giả chỉ tập trung vào giải pháp về quản lý CSVC và quản lý các điều kiện hỗ trợ hoạt động dạy học, tăng cường đầu tư, phát triển mạng lưới trường lớp, cung cấp TBDH, xây nhà công vụ cho GV, hỗ trợ kinh phí đi lại cho GV...mà chưa đề cập nhiều đến các giải pháp quản lý chuyên môn, nghiệp vụ để nâng cao chất lượng dạy học. Tại tỉnh Cà Mau, tác giả Báo Trung Thành đã thực hiện luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục với đề tài “nâng cao chất lượng dạy học tại các trường trung học phổ thông huyện Thới Bình, tỉnh Cà Mau”, nghiên cứu tìm nguyên nhân vì sao chất lượng dạy học tại các trường THPT ở huyện Thới Bình luôn thấp hơn các trường THPT ở các địa phương khác trong tỉnh và đề xuất các giải pháp về quản lý chất lượng dạy học. Trong quá trình nghiên cứu tác giả tập trung vào phương pháp đánh giá chất lượng đầu vào (HS lớp 10) để phân loại HS từ đó đề xuất các biện pháp dạy học phù hợp với từng đối tượng, đồng thời tác giả cũng tập trung nhấn mạnh các giải pháp quản lý đổi mới PPDH và KTĐG. Tuy nhiên, tác giả chưa đề xuất giải pháp để giải quyết những hạn chế hiện nay của các trường THPT huyện Thới Bình là CSVC, trường lớp và chất lượng đội ngũ GV. Tác giả Võ Thanh Liêm thực hiện luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục với đề tài “Một số giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường trung học phổ thông huyện Phú Tân, tỉnh Cà Mau”. Trong đó đã trình bày đặc điểm, tình hình chung của các trường THPT ở vùng nông thôn và những đặc điểm về hoạt động giảng dạy, học tập của GV và HS, đồng thời đề xuất các giải pháp quản lý để nâng cao chất lượng dạy học, đặc biệt tập trung giải quyết vấn đề về đổi mới quản lý PPDH và KTĐG, về các biện pháp huy động HS đến trường và hạn chế HS bỏ học, về ứng dụng CNTT trong quản lý
8 và giảng dạy. Song tác giả chưa đề xuất được các giải pháp tác động nâng cao chất lượng đội ngũ GV, cũng như giải pháp tác động đến HS để nâng cao chất lượng học tập. Tác giả Trần Thị Thủy Trâm thực hiện luận văn thạc sĩ chuyên ngành Quản lý giáo dục với đề tài “Biện pháp bồi dưỡng đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục trên địa bàn thành phố Cà Mau”. Tác giả đã đánh giá những điểm mạnh, điểm yếu của đội ngũ CBQL giáo dục của thành phố hiện nay. Qua đó đề xuất 4 giải pháp để bồi dưỡng đội ngũ này là: bồi dưỡng về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống của CBQL; chuẩn hóa chuyên môn, nghiệp vụ, lý luận chính trị, quản lý nhà nước, quản lý giáo dục; trang bị kỹ năng xử dụng CNTT và nâng cao trình độ ngoại ngữ; tổ chức giao lưu, học tập kinh nghiệm”. Những nội dung nghiên cứu trên hoặc là những cơ sở lý luận chung nhất về quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, quản lý hoạt động dạy học hoặc là các đề tài nghiên cứu nhằm giải quyết những hạn chế, khó khăn vướng mắc đang xảy ra tại những địa phương cụ thể để phục vụ cho các mục đích nghiên cứu khác nhau. Thực tiễn GD & ĐT của thành phố Cà Mau hiện nay, đặc biệt là với đặc thù vừa có những trường nội ô, vừa có những trường thuộc các xã có sự chênh lệch về chất lượng dạy học vì thế đòi hỏi phải có những giải pháp quản lý phù hợp với đặc điểm tình hình của các trường THCS ở các xã thuộc thành phố để nâng cao chất lượng dạy học ở khu vực này lên, thu hẹp khoảng cách đối với khu vực nội thành. Trong đó, giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường THCS là hết sức cần thiết. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích Đề xuất giải pháp quản lý để nâng cao chất lượng hoạt động giảng dạy và học tập ở các trường THCS ở các xã thuộc thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau hiện nay.
9 Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận về quản lý; quản lý hoạt động dạy học; quản lý hoạt động dạy học ở các trường THCS trên địa bàn các xã thuộc thành phố Cà Mau; giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường THCS trên địa bàn các xã thuộc thành phố Cà Mau. Điều tra, khảo sát, thu thập thông tin để phân tích, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở các trường THCS trên địa bàn các xã thuộc thành phố Cà Mau. Đề xuất các giải pháp quản lý hoạt động dạy học của các trường này trong thời gian tới. 4. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học của các trường THCS ở các xã thuộc thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau hiện nay. Đối tượng nghiên cứu Các giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS trên địa bàn các xã thuộc thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau hiện nay Phạm vi nghiên cứu Tác giả chỉ tập trung nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học tại 8 trường THCS trên địa bàn xã thuộc thành phố Cà Mau. Sử dụng số liệu thu thập được từ Phòng GD & ĐT trong 2 năm học: 2010-2011, 2011-2012 của cấp THCS để nghiên cứu. 5. Giả thuyết khoa học Để nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập tại các trường THCS trên địa bàn các xã thuộc thành phố Cà Mau thì phải nâng cao hiệu quả quản lý. Nếu 8 trường THCS trên địa bàn các xã thuộc thành phố Cà Mau thực hiện tốt các giải pháp quản lý hoạt động giảng dạy (gồm: nâng cao chất lượng đội ngũ
10 GV; cải tiến việc xây dựng kế hoạch dạy học; quản lý đổi mới PPDH và KTĐG), quản lý hoạt động học tập của HS (gồm: tổ chức xây dựng và thực hiện nội quy học tập; tăng cường bồi dưỡng HS giỏi, giúp đỡ HS yếu kém và giảm tỉ lệ HS bỏ học; nâng cao ý thức trách nhiệm và tăng cường phối hợp các lực lượng trong và ngoài nhà trường quản lý HS) và quản lý CSVC và TBDH (gồm: tăng cường xây dựng cơ sở vật chất và cung cấp TBDH; nâng cao nhận thức của GV và HS đối với việc sử dụng TBDH; kế hoạch hóa trong sử dụng TBDH; tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng CNTT cho các trường) thì có thể nâng cao chất lượng dạy và học. 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Cơ sở phương pháp luận Tác giả dựa trên những luận điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam về GD & ĐT; về xây dựng đội ngũ cán bộ, GV; về nhà trường xã hội chủ nghĩa, đồng thời đề tài còn tiếp cận vấn đề dựa trên các quan điểm cơ bản như: quan điểm hệ thống - cấu trúc; quan điểm thực tế; quan điểm lịch sử - logic. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết Tham khảo, phân tích, tổng hợp các tài liệu Giáo dục học, Quản lý giáo dục, Khoa học quản lý giáo dục, Quản lý giáo dục trong nhà trường, Lý luận dạy học, nghiên cứu các văn kiện của Đảng, Luật giáo dục, Văn bản của Chính phủ, Văn bản của các Bộ, Ngành, của địa phương có liên quan đến giáo dục, quản lý giáo dục, quản lý hoạt động dạy học trong trường THCS , các đề tài, công trình nghiên cứu có liên quan...để xây dựng cơ sở lý luận và đề xuất các giải pháp về quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS thuộc thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau hiện nay. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Điều tra, phân tích, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS các xã.
11 Sử dụng báo cáo tổng kết năm học của 14 trường THCS trên địa bàn thành phố trong 2 năm học 2010-2011, 2011-2012 để đối chiếu, so sánh, phân tích, đánh giá Sử dụng phiếu hỏi để trưng cầu ý kiến của 242 người gồm: 10 cán bộ phòng GD & ĐT thành phố, 16 cộng tác viên thanh tra của phòng GD & ĐT, 24 cán bộ quản lý, 40 tổ trưởng, 40 tổ phó chuyên môn, 32 lãnh đạo các tổ chức, đoàn thể (bí thư chi đoàn, tổng phụ trách đội, chủ tịch công đoàn, bí thư chi bộ nhà trường) và 80 GV cốt cán của 8 trường THCS ở địa bàn các xã. Đàm thoại, phỏng vấn trực tiếp một số CBQL giáo dục, GV đang trực tiếp giảng dạy về hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học. Phương pháp hỗ trợ Sử dụng phương pháp thống kê toán học nhằm xử lý các kết quả điều tra, nghiên cứu để làm các cứ liệu, các chỉ số đánh giá. 7. Ý nghĩa của luận văn Về mặt lý luận, trên cơ sở kế thừa những lý luận về quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường phổ thông, quản lý các nội dung dạy học, luận văn đã xây dựng và làm rõ được hệ thống khái niệm về quản lý, quản lý hoạt động dạy học, giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường THCS các xã thuộc thành phố Cà Mau. Về thực tiễn, luận văn đã đánh giá được thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại các trường THCS ở các xã thuộc thành phố Cà Mau. Qua đó đề xuất 3 giải pháp để áp dụng vào quản lý hoạt động dạy học nhằm nâng dần chất lượng dạy học, thu hẹp dần khoản cách về giáo dục với các trường THCS ở nội ô. 8. Cấu trúc của luâ ̣n văn Luận văn gồm: Phần mở đầu, 03 chương và 07 tiết, Kết luận và kiến nghị, Tài liệu tham khảo và các phụ lục
12 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VIỆC QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THUỘC THÀNH PHỐ CÀ MAU, TỈNH CÀ MAU 1.1. Những khái niê ̣m cơ bản 1.1.1. Khái niệm về hoạt động dạy học Theo tác giả Nguyễn Văn Hộ thì “dạy học là con đường tối ưu nhất giúp cho người học tiếp cận; nắm vững kinh nghiệm xã hội được phản ánh trong các khái niệm khoa học do loài người tích luỹ với sự tham gia điều chỉnh hợp lý về mặt tổ chức trong những khoản thời gian xác định họ đạt với mục đích do nhu cầu xã hội đặt ra với từng trình độ nhận thức tương ứng” [13, tr.95] Hoặc “Dạy học là phương tiện đem lại hiệu quả lớn lao trong việc phát triển hệ thống năng lực hoạt động trí tuệ của người học”. [14, tr.96] Từ những khái niệm trên, có thể hiểu rằng: Hoạt động dạy học là hoạt động nhận thức của HS dưới sự tổ chức, điều khiển của GV nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Mục tiêu dạy học theo nghĩa rộng là mô hình nhân cách người học theo “đơn đặt hàng” của xã hội, theo nghĩa hẹp là giúp cho HS đạt tới mức độ thông hiểu và áp dụng được hệ thống kiến thức đã tiếp thu được ở trường vào đời sống, nói cách khác mục tiêu dạy học là trang bị cho HS hệ thống kiến thức về tự nhiên, xã hội,... phát triển trí tuệ và góp phần giáo dục nhân cách cho người học. Trong đó, tuỳ theo từng cấp học, bậc học mà mục tiêu dạy học được xác định cụ thể cho từng đối tượng Nội dung dạy học cấp THCS là hệ thống kiến thức các môn học được ban hành thống nhất trong cả nước và được cụ thể hoá thành sách giáo khoa của từng lớp học. Theo tác giả Nguyến Văn Hộ, “phương pháp dạy học là cách thức tác động của giáo viên tới học sinh nhằm đạt được mục tiêu dạy học” [13, tr13]
13 Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học; khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS. Hình thức dạy học là quá trình thầy giáo khơi dậy, kích thích những hứng thú học tập của trò, tổ chức và điều khiển để HS chủ động, tích cực, sáng tạo trong học tập. Vai trò của người thầy như một chất xúc tác cho sự phát triển năng lực tư duy và sáng tạo của HS. Người thầy giáo đóng vai trò cổ vũ, người đánh giá sự sáng tạo và chủ động của HS. Chủ thể của hoạt động dạy (GV) là người được đào tạo chuyên biệt để thực hiện nhiệm vụ điều khiển, tổ chức hoạt động học tập của HS. HS là chủ thể trong quá trình lĩnh hội tri thức, hình thành hệ thống kỹ năng, kỹ xảo, vận dụng kiến thức vào thực tiễn và hoàn thiện nhân cách của bản thân. 1.1.2. Khái niệm về quản lý Theo Từ điển Tiếng Việt thông dụng thì quản lý là: “Tổ chức, điều khiển hoạt động của một tổ chức, đơn vị, cơ quan” [26, tr.316] Theo Từ điển Giáo dục học, “Quản lý là hoạt động hay tác động có định hướng, có chủ định của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt mục đích của tổ chức. Các hình thức chức năng quản lý bao gồm: kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo hoặc lãnh đạo và kiểm tra”[25,tr.217] Theo tác giả Trần Kiểm, “Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra.”[22,tr.49]
14 F.W Taylor cho rằng: “Quản lý là biết chính xác điều muốn người khác làm và sau đó thấy rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất.[3, tr.20] H. Koontz thì khẳng định: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nổ lực hoạt động cá nhân nhằm đạt được các mục đích của nhóm”.[3, tr.21] Từ những ý chung của các định nghĩa trên và xét quản lý với tư cách là một hoạt động, có thể định nghĩa: Quản lý là một quá trình tác động định hướng có mục đích, có tổ chức của chủ thể quản lý vào đối tượng quản lý làm cho nó phát triển tới mục đích đã đề ra. 1.1.3. Khái niệm quản lý hoạt động dạy học ở trường trung học cơ sở Theo Tài liệu dùng cho cán bộ quản lý trường phổ thông thì “Quản lý hoạt động dạy học ở trường phổ thông thực chất là những tác động của chủ thể quản lý vào quá trình dạy học (được tiến hành bởi GV và HS (trong độ tuổi quy định của Luật giáo dục), với sự hỗ trợ của các lực lượng xã hội) nhằm góp phần hình thành và phát triển toàn diện nhân cách HS theo mục tiêu đào tạo của nhà trường”. [18, tr.156] Từ khái niệm quản lý hoạt động dạy học ở trường phổ thông nói chung, ta có thể hiểu quản lý hoạt động dạy học ở các trường THCS các xã thuộc thành phố Cà Mau là những tác động của các cấp quản lý vào hoạt động giảng dạy và học tập ở những trường THCS trên địa bàn các xã thuộc thành phố Cà Mau, tỉnh Cà Mau. Trong khái niệm trên, cấp trên quản lý của trường THCS là Phòng GD & ĐT thành phố Cà Mau, người thực hiện nhiệm vụ quản lý trực tiếp là hiệu trưởng nhà trường.
15 Quản lý hoạt động giảng dạy và học tập trong trường THCS bao gồm: Quản lý mục tiêu, chương trình dạy học; quản lý hoạt động giảng dạy của GV; quản lý hoạt động học tập của HS; quản lý CSVC và TBDH. 1.1.4. Khái niệm giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn các xã thuộc thành phố Cà Mau Theo Từ điển tiếng Việt “Giải pháp là phương pháp giải quyết một vấn đề cụ thể nào đó” [25, tr.111]. Như vậy nói đến giải pháp là nói đến cách thức tác động mới nhằm đạt được mục đích đặt ra. Theo tác giả Thái Văn Thành, “Quản lý hoạt động dạy học là nhiệm vụ cơ bản trong quản lý nhà trường, một trường học mà cán bộ quản lý thực hiện tốt nhiệm vụ quản lý hoạt động dạy học đồng nghĩa với việc khẳng định chất lượng, uy tín của nhà trường, của đội ngũ giáo viên, mang lại “thương hiệu” riêng cho trường học đó”. Như vậy, giải pháp quản lý hoạt động dạy học ở các trường THCS các xã thuộc thành phố Cà Mau có thể hiểu là cải tiến các cách thức quản lý để tác động vào hoạt động giảng dạy và học tập của các trường THCS ở các xã thuộc thành phố Cà Mau một cách phù hợp với điều kiện thực tế nhằm đạt được mục tiêu là nâng cao chất lượng hoạt động dạy học. 1.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học ở trung học cơ sở 1.2.1. Quản lý mục tiêu, chương trình dạy học Theo điều 27 Luật giáo dục năm 2005 được sửa đổi, bổ sung năm 2009 qui định: “Mục tiêu giáo dục trường THCS nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển những kết quả của giáo dục TH; có học vấn phổ thông ở trình độ cơ sở và những hiểu biết ban đầu về kỹ thuật và hướng nghiệp để tiếp tục học THPT, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động.” [12] Về nguyên tắc, chương trình dạy học ở trường THCS là văn bản do nhà nước ban hành trong đó quy định cụ thể: “Mục tiêu môn học, phạm vi và hệ
16 thống tài liệu giảng dạy cho từng môn học; số tiết dành cho từng môn học nói chung cũng như cho từng phần, từng chương, từng bài nói riêng” [23, tr.3] Người làm quản lý giáo dục phải làm sao cho cán bộ, GV trong đơn vị nắm vững phân phối chương trình của cấp học, lớp học không được tùy tiện thay đổi, thêm bớt hoặc làm sai lệch nội dung chương trình.Người hiệu trưởng điều khiển hoạt động dạy học phải dựa vào nội dung chương trình; theo yêu cầu và hướng dẫn của chương trình. Do đó việc nắm vững nội dung chương trình dạy học là tiền đề đảm bảo hiệu quả quản lý dạy học. 1.2.2. Quản lý hoạt động giảng dạy ở trường trung học cơ sở Xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên về chuyên môn, nghiệp vụ Tác giả Thái Văn Thành đã nhấn mạnh “Đội ngũ giáo viên cùng với đội ngũ cán bộ quản lý có vai trò quyết định chất lượng giáo dục trong nhà trường. Giáo viên là người trực tiếp thực hiện hoạt động dạy để truyền thụ kiến thức cho học sinh. Muốn nâng cao chất lượng hoạt động dạy trong nhà trường, Hiệu trưởng phải có kế hoạch quản lý xây dựng, sử dụng và phát triển đội ngũ giáo viên”[19,tr.56-59]. Đây là vấn đề công tác tổ chức, Hiệu trưởng cần phải căn cứ kế hoạch phát triển giáo dục của nhà trường, căn cứ tình hình phát triển dân số trong địa bàn quản lý, căn cứ thực trạng đội ngũ GV, để xây dựng kế hoạch nhu cầu sử dụng và phát triển đội ngũ GV. Đồng thời có kế hoạch sử dụng đội ngũ GV một cách khoa học sao cho họ có nhiều nhất cơ hội để tự học, tự bồi dưỡng. Có kế hoạch tổ chức thật tốt cho GV tham gia chương trình bồi dưỡng thường xuyên của Bộ GD & ĐT. Hiệu trưởng phải nắm được thực trạng về trình độ chuyên môn của đội ngũ mà mình quản lý để có kế hoạch phân công GV khá giỏi trực tiếp hướng dẫn giúp đỡ những GV còn non yếu về nghiệp vụ trong từng thời gian, nội dung cụ thể. Tạo điều kiện cho GV đi nghiên cứu
17 học tập ở trường khác để kích thích ý thức phấn đấu của mỗi người, đồng thời ưu tiên tài chính cho vấn đề phát triển đội ngũ GV. Quản lý kế hoạch dạy học Theo hai tác giả Nguyễn Văn Hộ và Hà Thị Đức thì “kế hoạch dạy học hiểu theo nghĩa rộng là văn bản do nhà nước ban hành trong đó quy định thành phần các môn học, các chuyên đề, các hoạt động cơ bản; thứ tự giảng dạy các môn học, và việc tổ chức năm học cho các môn học, tổ chức các chuyên đề, các hoạt động cơ bản”[14, tr.30] Theo nghĩa hẹp, kế hoạch dạy học là kế hoạch bộ phận trong hệ thống kế hoạch của nhà trường, trong đó gồm các mục tiêu có liên quan chặt chẽ với nhau bởi mục tiêu chung của năm học và hệ thống các biện pháp được xây dựng trước một giai đoạn nhất định nhằm thực hiện nhiệm vụ giáo dục đã được xác định. Kế hoạch dạy học đồng thời cũng là công cụ để người quản lý tiến hành việc lãnh đạo, giám sát công tác dạy học của nhà trường. Như vậy có thể hiểu: Quản lý kế hoạch dạy học là quản lý chương trình hành động của tập thể GV được xây dựng trên cơ sở những nhiệm vụ chung của nhà trường (mà cụ thể ở đây là nhiệm vụ dạy học). Quy trình xây dựng kế hoạch Xây dựng kế hoạch dạy học cho trường phổ thông đòi hỏi phải dựa trên một quy trình khoa học và dân chủ trên cơ sở đảm bảo đủ các bước cơ bản: Điều tra cơ bản để xác định tình hình đầu năm; phân tích tình hình và xác định mục tiêu cho năm học mới; phân công viết dự thảo kế hoạch; tổ chức thảo luận, góp ý dự thảo kế hoạch; hoàn chỉnh kế hoạch, trình cấp quản lý trực tiếp là Phòng GD & ĐT duyệt và công bố kế hoạch. Trên cơ sở kế hoạch dạy học của trường, các tổ chuyên môn trong nhà trường xây dựng kế hoạch dạy học của tổ mình trong năm học. Kế hoạch của
18 các tổ chuyên môn phải chính xác hoá và cụ thể hoá nhiệm vụ năm học và kế hoạch dạy học của nhà trường, phải thể hiện sự định mức, sự lượng hoá các nhiệm vụ được giao, đặc biệt phải xây dựng được một hệ thống biện pháp có hiệu lực, đồng thời phải xây dựng được một chương trình hoạt động cụ thể. Kế hoạch dạy học của tổ chuyên môn là sản phẩm thống nhất của cả tổ và phải thông qua tập thể lãnh đạo nhà trường và do hiệu trưởng trường trực tiếp ký duyệt. Căn cứ vào kế hoạch dạy học của tổ chuyên môn và nhiệm vụ được phân công, GV phân tích tình hình học tập của HS, yêu cầu của chương trình dạy học, điều kiện của nhà trường để xác định tiêu chí phấn đấu của bản thân và đề ra các biện pháp để đạt các chỉ tiêu trên. Kế hoạch dạy học của GV phải thông qua tổ chuyên môn và do hiệu trưởng trường trực tiếp ký duyệt. Triển khai thực hiện kế hoạch dạy học Kế hoạch dạy học của GV, của tổ chuyên môn, của nhà trường sau khi chính thức được ký duyệt mới được triển khai tổ chức thực hiện. Triển khai kế hoạch dạy học thường gồm 2 bước: Bước thứ nhất, công bố kế hoạch chính thức đến toàn thể cán bộ, GV, nhân viên và các tổ chức khác trong nhà trường. Bước thứ hai, tổ chức phân công nhiệm vụ dạy học Phân công giảng dạy cho GV thực chất là công tác tổ chức và công tác cán bộ, hiệu trưởng cần thấu đáo chỗ mạnh, chỗ yếu, sở trường, hoàn cảnh của từng GV để sử dụng họ, tạo niềm tin cho họ trong nghề nghiệp. Phân công, sử dụng đúng sẽ mang lại kết quả to lớn, ngược lại sẽ phát sinh nhiều vấn đề phức tạp về tư tưởng tình cảm và sẽ ảnh hưởng không tốt đến các mặt hoạt động của nhà trường. Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch dạy học