Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý ngân sách nhà nước ở huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:113

Thêm vào BST

Báo xấu

16
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu tình hình quản lý ngân sách trên địa bàn huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang. Trên cơ sở đó đưa ra các gợi ý và đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý ngân sách tại huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý ngân sách nhà nước ở huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH HOÀNG NGỌC THÁI QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC Ở HUYỆN LỤC NGẠNTỈNH BẮC GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH HOÀNG NGỌC THÁI QUẢN LÝ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC Ở HUYỆN LỤC NGẠN TỈNH BẮC GIANG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8.31.01.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ LAN ANH THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các số liệu trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng, các kết quả nghiên cứu của luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019 Tác giả Hoàng Ngọc Thái Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn TS. NGUYỄN THỊ LAN ANH đã tận tình hướng dẫn tôi trong việc thực hiện và hoàn thành luận văn tốt nghiệp này. Tôi xin chân thành cảm ơn Phòng Đào tạo và các thầy, cô giáo trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên đã giúp đỡ, truyền đạt kiến thức để tôi hoàn thành khóa học. Tôi xin chân thành cảm ơn các cô (chú), anh chị em tại UBND huyện Lục Ngạn cùng các đồng nghiệp, bạn bè, người thân đã động viên, hỗ trợ, giúp đỡ để tôi hoàn thành Luận văn tốt nghiệp này. Xin trân trọng gửi tới các thầy, cô giáo cùng toàn thể bạn bè, đồng nghiệp, người thân và gia đình lời kính chúc sức khỏe, lời biết ơn chân thành nhất. Tác giả Hoàng Ngọc Thái Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii MỤC LỤC ....................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ............................................ vi DANH MỤC BẢNG, HÌNH ......................................................................... vii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1.Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................. 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Đối tượng phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 2 4. Ý nghĩa của luận văn ..................................................................................... 3 5. Tổng quan tài liệu nghiên cứu……………..……………………………….4 6. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN ....................................................................................... 6 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách cấp huyện ........................................ 6 1.1.1. Khái niệm cơ bản .................................................................................. 6 1.1.2. Vai trò của ngân sách cấp huyện .......................................................... 9 1.1.3. Đặc điểm của ngân sách cấp huyện .................................................... 10 1.1.4. Nội dung quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện .............................. 14 1.1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện……………. .......................................................................................... 20 1.2. Kinh nghiệm thực tiễn tại một số địa phương trong nước và bài học rút ra cho huyện Lục Ngạn ....................................................................................... 25 1.2.1. Kinh nghiệm của một số địa phương trong nước ............................... 25 1.2.2. Bài học rút ra cho huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang .......................... 30 CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ……………………….31 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 32 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
iv 2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 32 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 32 2.2.2. Phương pháp xử lý thông tin ................................................................. 34 2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 34 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 35 2.3.1. Lập dự toán thu chi ngân sách qua các năm ......................................... 35 2.3.2. Chỉ tiêu chấp hành dự toán thu chi ngân sách qua các năm của huyện Lục Ngạn ................................................................................................................ 36 2.3.3. Chỉ tiêu quyết toán thu chi ngân sách qua các năm tại huyện Lục Ngạn ................................................................................................................ 37 Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NGÂN SÁCH TẠI HUYỆN LỤC NGẠN TỈNH BẮC GIANG .......................................................................... 38 3.1. Khái quát địa bàn huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang ................................ 38 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 38 3.1.2. Điều kiện kinh tế ................................................................................... 38 3.1.3. Điều kiện xã hội .................................................................................... 39 3.1.4. Đánh giá những thuận lợi và khó khăn ảnh hưởng tới công tác quản lý NSNN cấp huyện trên địa bàn huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang ................... 41 3.2. Thực trạng quản lý ngân sách tại huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang ........ 42 3.2.1. Tổ chức bộ máy quản lý ngân sách tại huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang ............................................................................................................... 42 3.2.2. Thực trạng quản lý ngân sách tại huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang .... 45 3.3. Đánh giá kết quả đạt được mặt hạn chế trong công tác quản lý ngân sách tại huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang ................................................................ 80 3.3.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 80 3.3.2. Những hạn chế ...................................................................................... 82 3.3.3. Nguyên nhân của hạn chế ..................................................................... 85 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
v Chương 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NGÂN SÁCH TẠI HUYỆN LỤC NGẠN TỈNH BẮC GIANG ................................................. 88 4.1. Quan điểm phương hướng và mục tiêu hoàn thiện quản lý thu chi ngân sách tại huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang ........................................................ 88 4.1.1. Quan điểm phương hướng .................................................................... 88 4.1.2. Mục tiêu................................................................................................. 89 4.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý thu chi ngân sách Huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang ........................................................................................................ 90 4.2.1. Hoàn thiện công tác lập dự toán ngân sách nhà nước cấp huyện....... 90 4.2.2. Hoàn thiện công tác chấp hành ngân sách nhà nước cấp huyện ........ 91 4.2.3. Hoàn thiện công tác quyết toán ngân sách nhà nước cấp huyện ........ 93 4.2.4.Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra ngân sách nhà nước cấp huyện 93 4.3. Kiến nghị .................................................................................................. 95 4.3.1. Đối với Nhà nước .................................................................................. 95 4.3.2. Đối với tỉnh Bắc Giang ......................................................................... 95 KẾT LUẬN .................................................................................................... 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 99 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 101 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
vi DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT CNH - HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa DT : Dự toán HĐND : Hội đồng nhân dân KBNN : Kho bạc nhà nước KTTT : Kinh tế thị trường NSLĐ : Năng suất lao động NSNN : Ngân sách nhà nước NS : Ngân sách TCKH : Tài chính kế hoạch UBND : Ủy ban nhân dân XDCB : Xây dựng cơ bản Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
vii DANH MỤC BẢNG, HÌNH Bảng: Bảng 3.1: Tình hình lập dự toán thu NSNN ở huyện Lục Ngạn trong giai đoạn 2016 – 2018 ..................................................................................................... 47 Bảng 3.2: Tình hình lập dự toán chi NSNN ở huyện Lục Ngạn trong giai đoạn 2016 – 2018 ..................................................................................................... 50 Bảng 3.3. Đánh giá của cán bộ quản lý NSNN về công tác lập dự toán ........ 53 Bảng 3.4: Tình hình chấp hành dự toán thu NSNN ở huyện Lục Ngạn trong giai đoạn 2016 – 2018 ............................................................................................ 56 Bảng 3.5: Tình hình chấp hành dự toán chi NSNN ở huyện Lục Ngạn trong giai đoạn 2016 – 2018 ............................................................................................ 64 Bảng 3.6: Cơ cấu chi ngân sách huyện Lục Ngạn theo lĩnh vực giai đoạn 2016 - 2018............................................................................................................... 67 Bảng 3.7: Cân đối thu – chi ngân sách nhà nước giai đoạn 2016 -2018 huyện Lục Ngạn ......................................................................................................... 68 Bảng 3.8: Đánh giá của cán bộ quản lý ngân sách nhà nước về công tác chấp hành ngân sách ................................................................................................ 69 Bảng 3.9: Quyết toán thu NSNN ở huyện Lục Ngạn trong giai đoạn 2016 – 2018 ................................................................................................................. 71 Bảng 3.10: Quyết toán chi NSNN ở huyện Lục Ngạn trong giai đoạn 2016 – 2018 ................................................................................................................. 74 Bảng 3.11: Đánh giá của cán bộ quản lý ngân sách nhà nước về công tác quyết toán ngân sách ................................................................................................. 77 Bảng 3.12: Đánh giá của cán bộ quản lý ngân sách nhà nước về công tác kiểm tra giám sát ngân sách ..................................................................................... 79 Sơ đồ 3.1: Tổ chức bộ máy quản lý ngân sách nhà nước huyện Lục Ngạn .... 43 Hình 3.1: Quy trình kiểm soát chi ngân sách tại Kho bạc nhà nước .............. 61 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ii Biểu đồ 3.1: Cơ cấu chi ngân sách huyện Lục Ngạn theo lĩnh vực ................ 67 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong những năm qua cùng với quá trình đổi mới quản lý kinh tế quản lý NSNN đã có những đổi mới nhằm phù hợp hơn với nền kinh tế đang chủ động hội nhập sâu rộng với nền kinh tế thế giới. Việc phân cấp quản lý NSNN ngày càng hoàn thiện nhằm tạo điều kiện cho chính quyền địa phương phát huy mạnh mẽ tính năng động sáng tạo quyền tự chủ tự chịu trách nhiệm của các cấp của chính quyền địa phương trong quản lý ngân sách trên địa bàn. “Ngân sách huyện là một bộ phận cấu thành ngân sách địa phương trong hệ thống ngân sách nhà nước giữ vị trí trung gian giữa ngân sách tỉnh và ngân sách xã phường thị trấn vì thế ngân sách huyện có vai trò hết sức quan trọng đối với cấp uỷ chính quyền địa phương và trong hệ thống ngân sách nhà nước nó là công cụ tài chính giúp cấp uỷ chính quyền cấp huyện thực hiện nhiệm vụ chính trị phát triển kinh tế xã hội đảm bảo an ninh nông thôn trên địa bàn huyện. Ngân sách huyện gắn liền với việc thực hiện chức năng nhiệm vụ chính quyền nhà nước cấp huyện có vai trò cung cấp phương tiện vật chất để chính quyền cấp huyện hoạt động đồng thời là một công cụ để chính quyền cấp huyện thực hiện quản lý toàn diện các hoạt động kinh tế - xã hội (KT-XH) giữ vững an ninh - quốc phòng tại địa phương. Tuy nhiên thực tế cho thấy ngân sách huyện hiện nay vẫn chưa thể hiện rõ vai trò của mình đối với phát triển kinh tế tại địa bàn. Một trong những nguyên nhân được đó là việc phân cấp quản lý ngân sách hiện nay còn nhiều hạn chế thẩm quyền quyết định ngân sách còn chồng chéo chưa tạo cho địa phương thực sự làm chủ ngân sách của mình. Hơn nữa nhiều quy định về chế độ định mức tiêu chuẩn chưa bao quát được tất cả lĩnh vực không sát thực tế địa phương khó thực hiện.” Lục Ngạn là một trong 10 huyện của tỉnh Bắc Giang nguồn thu ngân sách còn hạn chế trong khi đó nhu cầu chi cho phát triển kinh tế là rất lớn. Do đó công tác quản lý NSNN càng cần phải được chú trọng để khơi dậy khai thác Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
2 nguồn thu phân bổ và sử dụng hợp lý các khoản chi nhằm thúc đẩy sản xuất phát triển. Mặc dù đã có nhiều cố gắng cải tiến hoàn thiện quy trình quản lý tài chính ngân sách nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý ngân sách trong nền kinh tế thị trường yêu cầu kiểm toán Ngân sách nhà nước tại địa phương làm lành mạnh nền tài chính quốc gia. Tuy nhiên quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện còn nhiều hạn chế như: công tác lập dự toán còn yếu kém còn nhiều lần phải bổ sung điều chỉnh gây khó khăn cho công tác quản lý dự toán được duyệt; việc chấp hành dự toán còn nhiều tồn tại quản lý thu ngân sách Nhà nước còn nhiều kẽ hở bỏ sót thu còn sự lãng phí trong chi tiêu ngân sách công tác thanh tra kiểm tra còn mang tính hình thức. Để pháp huy những mặt tích cực khắc phục những hạn chế trong công tác quản lý ngân sách xã tác giả chọn đề tài “Quản lý ngân sách nhà nước ở huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang” để nghiên cứu trong khuôn khổ luận văn thạc sĩ quản lý kinh tế. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Nghiên cứu tình hình quản lý ngân sách trên địa bàn huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang. Trên cơ sở đó đưa ra các gợi ý và đề xuất những giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý ngân sách tại huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn về quản lý NS cấp huyện - Phân tích thực trạng quản lý ngân sách trên địa bàn huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang những kết quả đạt được những hạn chế nguyên nhân - Đề xuất các giải pháp kiến nghị nhằm hoàn thiện quản lý ngân sách trên địa bàn huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang. 3. Đối tượng phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn này là công tác quản lý ngân sách trên địa bàn huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về thời gian: Luận văn nghiên cứu số liệu thứ cấp trong 3 năm 2016-2018. Phạm vi về không gian: Luận văn nghiên cứu trên địa bàn huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang Về nội dung: Nghiên cứu thực trạng quản lý ngân sách trên địa bàn huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang từ năm 2016 – 2018; Từ đó đưa ra giải pháp hoàn thiện công tác quản lý ngân sách tại huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang. 4. Ý nghĩa của luận văn “Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực là tài liệu để nghiên cứu tham khảo đối với công tác quản lý ngân sách Nhà nước cấp xã trên địa bàn huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang. Luận văn đã phân tích và chỉ rõ thực trạng quản lý ngân sách Nhà nước tại huyện Lục Ngạn qua đó chỉ ra những mặt đã đạt được những tồn tại hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại hạn chế. Từ đó đề xuất các giải pháp cơ bản chủ yếu nhằm tăng cường công tác quản lý ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Lục Ngạn. Với kết quả nghiên cứu đó, luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho việc lãnh đạo, điều hành thu, chi, quản lý ngân sách Nhà nước cấp huyện, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang và làm tài liệu tham khảo cho các địa phương có điều kiện tương tự.” 5. Tổng quan tài liệu nghiên cứu Trong những năm gần đây, tại Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu về quản lý NSNN từ quy mô cấp quốc gia cho đến cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã. Có thể kể đến một số công trình tiêu biểu như: Báo cáo tham luận "Ý kiến tham gia sửa đổi, bổ sung Luật Ngân sách Nhà nước năm 2002" của tác giả Đặng Văn Thanh trình bày tại buổi tọa đàm góp ý hoàn thiện dự thảo Luật ngân sách nhà nước, Hội Luật gia Việt Nam tổ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
4 chức, ngày 14/01/2014, Hà Nội. Trong báo cáo của mình; tác giả cho rằng, Luật NSNN 2002 đi vào cuộc sống đã phát huy mạnh mẽ tiềm năng đất nước, đảm bảo phát triển NSNN nhanh và vững chắc, trên cơ sở tăng quyền chủ động, trách nhiệm của địa phương và các Bộ, ngành trong việc quản lý tài chính ngân sách được phân cấp; xây dựng nền tài chính lành mạnh, công khai, tăng cường kỷ cương, kỷ luật, thực hiện chế độ trách nhiệm của thủ trưởng đơn vị sử dụng ngân sách. Tuy nhiên, Luật NSNN 2002 cũng cho thấy không ít vướng mắc và bộc lộ những hạn chế cần phải sửa đổi bổ sung. Một trong những đề nghị sửa đổi bổ sung đáng chú ý là xác định mức độ tập trung và phân cấp trong quản lý điều hành ngân sách, theo đó Nội dung phân cấp cần rõ ràng hơn, sâu hơn. Trao quyền và trách nhiệm cho HĐND tỉnh quyết định ngân sách Địa phương. Ngoài ra, không nên giao quyền và trách nhiệm về NSNN như nhau đối với các địa phương mà cần tính đến đặc thù của các địa phương. Làm được như vậy sẽ giảm dần việc lồng ghép trong ngân sách, phát huy cao độ tính chủ động, sáng tạo của các cấp chính quyền. Đề tài luận án tiến sĩ quản lý hành chính công tại Học viện Chính trị - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh "Phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước ở Việt Nam hiện nay" (2013), của tác giả Lê Toàn Thắng. Trong luận án nghiên cứu của mình tác giả đã hệ thống hóa lý luận về phân cấp quản lý Nhà nước; thông qua nghiên cứu thực trạng về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam trước khi ban hành luật NSNN 2002 và sau khi ban hành luật, tác giả đã có những đánh giá những ưu điểm và chỉ ra tồn tại. Một trong những tồn tại được tác giả chú trọng nghiên cứu đó là phân cấp quản lý NSNN ở Việt Nam vẫn thực hiện theo phương thức quản lý theo các yếu tố đầu vào, tồn tại này làm cho hiệu quả sử dụng NSNN chưa cao. Đề tài luận văn thạc sĩ kinh tế tại Đại học Kinh tế - ĐHQGHN "Hoàn thiện công tác quản lý ngân sách cấp huyện của tỉnh Hưng Yên" (2014), của tác giả Vũ Thành Nam. Trong công trình nghiên cứu, tác giả đã hệ thống hóa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
5 lý luận cơ bản về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện; thông qua nghiên cứu thực trạng về công tác quản lý NSNN tại thành phố Hưng Yên và huyện Khoái Châu, tác giả đã chỉ ra những mặt hạn chế cần khắc phục như vấn đề mất cân đối trong nội dung thu ngân sách và tình trạng nguồn thu ngân sách phụ thuộc chủ yếu vào nguồn thu không ổn định là tiền sử dụng đất. Ngoài ra, còn có rất nhiều công trình nghiên cứu và bài viết khác về quản lý NSNN ở cấp vĩ mô hoặc trên phạm vi một tỉnh, thành phố, huyện và xã. Các công trình đã đề cập đến nhiều khía cạnh của hoạt động quản lý NSNN; khía cạnh về ban hành Luật pháp, chính sách, chế độ về NSNN, về chu trình ngân sách nhà nước, về hoạt động quản lý thu chi, về thanh tra, kiểm tra và kiểm toán việc thực hiện NSNN. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu một cách có hệ thống về quản lý NSNN cấp xã tại huyện Lục Ngạn. 6. Cấu trúc của luận văn Ngoài lời mở đầu và kết luận luận văn bao gồm 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý ngân sách cấp huyện Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng quản lý ngân sách trên địa bàn huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang Chương 4: Giải pháp hoàn thiện quản lý ngân sách trên địa bàn huyện Lục Ngạn tỉnh Bắc Giang Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
6 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH CẤP HUYỆN 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý ngân sách cấp huyện 1.1.1. Khái niệm cơ bản 1.1.1.1. Ngân sách nhà nước Ngân sách nhà nước (NSNN) là một phạm trù rất rộng và bao quát, vừa liên quan đến lĩnh vực kinh tế, vừa liên quan đến góc độ quản lý nhà nước. Hiện nay có nhiều ý kiến khác nhau về khái niệm NSNN nhưng thể hiện rõ nhất và đầy đủ nhất về bản chất của NSNN là theo luật NSNN: “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng nhiệm vụ của Nhà nước” (Bộ Tài chính, 2017). Các khoản thu NSNN bao gồm:“Các khoản thu từ phí, lệ phí, thuế, các khoản thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nước, các khoản viện trợ, các khoản đóng góp của các tổ chức và cá nhân, các khoản thu khác theo quy định của pháp luật, các khoản do Nhà nước vay để bù đắp bội chi được đưa vào cân đối NSNN và bao gồm các khoản chi: chi phát triển kinh tế xã hội bảo đảm an ninh quốc phòng, bảo đảm hoạt động bộ máy Nhà nước chi trả của Nhà nước chi viện trợ và các khoản chi khác theo quy định của pháp luật.” NSNN xét về phương diện kinh tế: trước hết là một khái niệm thuộc phạm trù kinh tế học hay hẹp hơn là tài chính học.“NSNN là bảng dự toán về các khoản thu và các khoản chi tiền tệ của một quốc gia, được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định thực hiện trong một khoảng thời hạn nhất định, thường là một năm.” NSNN xét theo phương diện pháp lý:“NSNN cũng không có nhiều sự khác biệt so với kinh tế, nó đều nói về các khoản thu, chi do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm. Còn ở phương diện pháp lý, NSNN được hiểu là một đạo luật đặc biệt của mỗi quốc gia, do Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
7 quốc hội ban hành và chính phủ thực hiện trong một thời hạn xác định. Nhưng khác với những đạo luật thông thường, NSNN được cơ quan lập pháp tạo ra theo trình tự, thủ tục riêng và hiệu lực thi hành của đạo luật này được xác định rõ ràng là một năm Ngoài định nghĩa trên còn có rất nhiều cách định nghĩa khác nhau về NSNN. Tuy nhiên xét về ý nghĩa trong hệ thống tài chính NSNN là bộ phận chủ đạo là điều kiện vật chất quan trọng để Nhà nước thực hiện các nhiệm vụ của mình; mặt khác nó còn là công cụ quan trọng để Nhà nước thực hiện điều tiết vĩ mô nền kinh tế xã hội. 1.1.1.2. Ngân sách cấp huyện Theo Bộ Tài chính thì “Ngân sách huyện là quỹ tiền tệ tập trung của huyện được hình thành bằng các nguồn thu và đảm bảo các khoản chi trong phạm vi huyện” (Bộ Tài chính, 2016). Ngân sách huyện là một cấp ngân sách thực hiện vai trò, chức năng, nhiệm vụ của NSNN trên phạm vi địa bàn huyện. Ngân sách huyện, quận vừa là một cấp ngân sách, vừa là một bộ phận cấu thành của ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Ngân sách huyện mang bản chất của NSNN, đó là mối quan hệ giữa chính quyền Nhà nước cấp huyện với các tổ chức, cá nhân trên địa bàn huyện trong quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng quỹ ngân sách của huyện. Trên cơ sở đó mà đáp ứng các nhu cầu chi nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của chính quyền nhà nước cấp huyện. NSNN cấp huyện phải cân đối theo nguyên tắc tổng thu phải bằng hoặc lớn hơn tổng chi; ngân sách huyện không có bội chi. Vì vậy trong công tác lập dự toán hàng năm nếu thu không đủ bù chi thường xuyên thì ngân sách tỉnh bổ sung cân đối. 1.1.1.3. Quản lý ngân sách cấp huyện “Quản lý nói chung được quan niệm như một quy trình công nghệ mà chủ thể quản lý tiến hành thông qua việc sử dụng các công cụ và phương pháp Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
8 thích hợp nhằm tác động và điều khiển đối tượng quản lý hoạt động phát triển phù hợp với quy luật khách quan và đạt tới các mục tiêu đã định. Trong hoạt động quản lý, các vấn đề về: chủ thể quản lý, đối tượng quản lý, công cụ và phương pháp quản lý, mục tiêu quản lý là những yếu tố trung tâm đòi hỏi phải xác định đúng đắn” (Lê Văn Ái và TS. Bùi Tiến Hanh, 2010). Quản lý NSNN là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, điều hành và kiểm soát các hoạt động thu chi bằng quỹ từ quỹ ngân sách nhà nước nhằm thực hiện các chức năng nhiệm vụ của Nhà nước. “Quản lý NSNN cấp huyện là hoạt động của các chủ thể quản lý thông qua việc sử dụng có chủ định các phương pháp quản lý và các công cụ quản lý để tác động và điều chỉnh hoạt động của ngân sách cấp huyện nhằm đạt được mục tiêu đã định” (Lê Văn Ái và TS. Bùi Tiến Hanh, 2010). Đối tượng của quản lý NSNN cấp huyện là các hoạt động của NSNN cấp huyện. Cụ thể hơn đó là các hoạt động thu chi bằng tiền của NSNN cấp huyện. Trong quản lý NSNN cấp huyện các chủ thể quản lý có thể sử dụng nhiều phương pháp quản lý và nhiều công cụ quản lý khác nhau như: “Phương pháp tổ chức: được sử dụng để thực hiện ý đồ của chủ thế quản lý trong việc bố trí sắp xếp các mặt hoạt động của NSNN của huyện theo những khuôn mẫu đã định và thiết lập bộ máy quản lý phù hợp với các mặt hoạt động đó của quản lý NSNN. Phương pháp hành chính: được sử dụng khi các chủ thể quản lý NSNN cấp huyện dựa vào thẩm quyền được giao để ban hành các mệnh lệnh hành chính có tính chất bắt buộc các khách thể quản lý phải tuân thủ. Phương pháp kinh tế: được sử dụng thông qua việc dùng các đòn bẩy kinh tế để kích thích tính tích cực của khách thể quản lý tức là tác động tới các tổ chức và cá nhân đang tổ chức các hoạt động quản lý NSNN”(Lê Văn Ái và TS. Bùi Tiến Hanh, 2010). Hệ thống pháp luật thuộc lĩnh vực quản lý NSNN: được sử dụng để quản Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
9 lý và điều hành các hoạt động quản lý NSNN được xem như một loại công cụ quản lý có vai trò đặc biệt quan trọng. 1.1.2. Vai trò của ngân sách cấp huyện Một là, NSNN cấp huyện là công cụ huy động nguồn tài chính để đảo bảo thực hiện chức năng nhà nước ở địa phương: Sự hoạt động của chính quyền địa phương trong các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội luôn đòi hỏi phải có quỹ tài chính tập trung để phục vụ nhu cầu chi tiêu cho những mục đích xác định, quỹ tài chính tập trung đó chính là ngân sách huyện. Mặc dù không lớn như ngân sách Trung ương, nhưng ngân sách huyện đã thể hiện vai trò nhất định trong việc thực hiện chức năng Nhà nước tại địa phương. Trong các chức năng của Nhà nước, chức năng đảm bảo quốc phòng - an ninh đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Đây là công cụ quyền lực của Nhà nước nhằm bảo vệ ý chí của Nhà nước, tạo môi trường chính trị bền vững, an toàn để huyện phát triển về mọi mặt trong cả mặt kinh tế lẫn xã hội. Hai là, NSNN cấp huyện là công cụ điều tiết vĩ mô nền kinh tế - xã hội tại địa phương: Nhà nước thực hiện vai trò này trong hoạt động thu chi NSNN, cụ thể trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội như sau: - Về mặt kinh tế: NSNN cấp huyện có vai trò rất quan trọng trong việc định hướng hình thành cơ cấu kinh tế mới, kích thích phát triển sản xuất kinh doanh và chống độc quyền. Thông qua các khoản chi kinh tế và chi cho các công trình kết cấu hạ tầng kinh tế; đồng thời chính quyền cấp huyện có thể tạo điều kiện và hướng nguồn vốn đầu tư của các doanh nghiệp vào những lĩnh vực, những ngành có tỷ suất lợi nhuận cao, ưu tiên những ngành mũi nhọn có khả năng cạnh tranh trên thị trường. - Về mặt xã hội: Đầu tư của NSNN để thực hiện các chính sách xã hội: Giáo dục đào tạo, y tế, văn hóa, thể thao, chi đảm bảo xã hội nhằm giúp đời sống của nhân dân ngày càng được nâng cao hơn. Việc đầu tư này nhằm khắc Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
10 phục và bù đắp khiếm khuyết của nền kinh tế thị trường như thất nghiệp, phân hóa giàu nghèo, ô nhiễm môi trường.... 1.1.3. Đặc điểm của ngân sách cấp huyện 1.1.3.1. Đặc điểm về nguồn thu của NSNN cấp huyện “Thu ngân sách huyện là quá trình tạo lập hình thành đóng vai trò quan trọng quyết định đến việc chi. Để đảm bảo nguồn thu cần phải có chính sách thu hợp lý hiệu quả tập hợp các biện pháp nhằm huy động nguồn thu vào cho ngân sách” (Từ Thị Khuyên, 2010). Thu ngân sách huyện bao gồm các loại sau: Thứ nhất: các khoản thu phân chia giữa ngân sách tỉnh huyện và xã phường thị trấn. Các khoản thu này gồm: Thuế tiêu thụ đặc biệt: là khoản thuế gián thu chỉ thu đối với một số sản phẩm hàng hóa dịch vụ mà Nhà nước định hướng tiêu dùng áp dụng thuế suất cao nhằm điều tiết thu nhập của những cá nhân tiêu dùng các hàng hoá dịch vụ đặc biệt (trừ mặt hàng bia và xổ số kiến thiết) thu từ các DNNN chưa và đã cổ phần hoá; các DN có vốn đầu tư nước ngoài. Thuế tài nguyên… Thứ hai:“các khoản thu ngân sách huyện hưởng 100% là thuế môn bài từ các doanh nghiệp hợp tác xã và các hộ sản xuất kinh doanh ngoài quốc doanh. Các khoản thu phí lệ phí từ hoạt động do các cơ quan cấp huyện quản lý thu sự nghiệp tiền cho thuê mặt đất mặt nước thu từ bán thanh lý tài sản do cấp huyện quản lý thu phạt thu khác ngân sách huyện...” Thuế giá trị gia tăng thuế thu nhập doanh nghiệp thuế tiêu thụ đặc biệt hàng hóa dịch vụ trong nước thu từ kinh tế cá thể hộ gia đình. Các khoản thu thuế phí lệ phí từ các doanh nghiệp thành lập theo Luật Doanh nghiệp Luật Hợp tác xã 2012 trên địa bàn các huyện (trừ thành phố). Thuế nhà đất: là thuế thu hàng năm đối với nhà ở đất ở đất xây dựng công Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn