Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thông qua việc nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam, từ đó đưa ra các gợi ý hoặc kiến nghị đối với các NHTM Việt Nam trong việc kiểm soát hạn chế rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của NHTM.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH NGUYỄN PHI LONG CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH NGUYỄN PHI LONG CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 60 34 02 01 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN TRẦN PHÚC TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2017
TÓM TẮT Rủi ro tín dụng là vấn đề hầu như tất cả các ngân hàng thương mại đều gặp phải. Việc đánh giá cũng như kiểm soát rủi ro tín dụng luôn được các ngân hàng thương mại đặt lên hàng đầu trong quá trình hoạt động của mình. Chính vì thế bài nghiên cứu tập trung nghiên cứu vào thực trạng rủi ro tín dụng và các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. Nghiên cứu dựa những cơ sở lý thuyết và những nghiên cứu thực nghiệm trước đây để xây dựng mô hình, kiểm định mô hình thực nghiệm nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. Việc kết hợp phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng vào bài nghiên cứu giúp làm rõ thực trạng rủi ro tín dụng cũng như đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. Trong nghiên cứu mô hình hồi quy tuyến tính bội được sử dụng để đánh giá và kiểm định mức ảnh hưởng của các yếu tố: tăng trưởng tín dụng, quy mô ngân hàng, tăng trưởng GDP, lạm phát và thất nghiệp đến rủi ro tín dụng đại diện là tỷ lệ nợ xấu tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. Kết quả mô hình thu được các yếu tố được xem xét đều có ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng với các mức độ khác nhau và mối tương quan giữa các yếu tố với rủi ro tín dụng. Từ việc phân tích đánh giá kiểm định các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng đề ra những kiến nghị giúp hạn chế ảnh hưởng không tốt của các yếu tố đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam.
LỜI CAM ĐOAN Tôi tên Nguyễn Phi Long là học viên lớp CH17B3, Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. TP. HCM, ngày 18 tháng 10 năm 2017 Tác giả Nguyễn Phi Long
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên xin được gửi lời cảm ơn chân thành đến Quý thầy cô trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh đã giảng dạy và trang trị cho tôi những kiến thức quý giá trong suốt quá trình học tập tại trường. Trong suốt quá trình tôi có thêm cơ hội để tìm hiểu và nghiên cứu những vấn đề thuộc vĩnh vực tài chính – ngân hàng. Xin gửi lời cảm ơn đến thầy cô phòng Đào tạo sau đại học với sự hướng dẫn tận tình giúp tôi hoàn toàn tốt luận văn này. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến người hướng dẫn khoa học TS. Nguyễn Trần Phúc với sự giúp đỡ và đóng góp quý báu của thầy, sự nhiệt huyết của thầy đã giúp tôi có thêm kiến thức cũng như sự tâm quyết dành cho luận văn này để luận văn được hoàn thành một cách tốt nhất. Cuối cùng xin gửi lời cảm ơn đến Ban lãnh đạo và đồng nghiệp tại đơn vị đã hỗ trợ tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt quá trình theo học và hoàn thành luận văn. Cũng gửi lời tri ân đến gia đình và bạn bè đã động viên, ủng hộ tinh thần tôi vượt qua những khó trong quá trình được đào tạo tại trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh. TP. HCM, ngày 18 tháng 10 năm 2017 Tác giả Nguyễn Phi Long
MỤC LỤC CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU ......................................................................................1 1.1. Đặt vấn đề ........................................................................................................1 1.2. Tính cấp thiết của nghiên cứu ..........................................................................1 1.3. Mục tiêu của nghiên cứu ..................................................................................2 1.4. Câu hỏi nghiên cứu ..........................................................................................3 1.5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ....................................................................3 1.5.1. Đối tượng nghiên cứu ...............................................................................3 1.5.2. Phạm vi nghiên cứu...................................................................................3 1.6. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................3 1.7. Nội dung nghiên cứu ........................................................................................5 1.8. Đóng góp của nghiên cứu ................................................................................5 1.9. Bố cục của nghiên cứu .....................................................................................5 CHƢƠNG 2. TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƢỚC VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ............................................................................................8 2.1. Tín dụng và rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại ....................................8 2.1.1. Sản phẩm tín dụng tại ngân hàng thương mại ..........................................8 2.1.2. Rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại ..............................................10 2.1.3. Các tiêu chí đánh giá tín dụng .................................................................11 2.1.3.1. Nợ quá hạn .......................................................................................11 2.1.3.2. Nợ xấu ..............................................................................................11 2.1.3.3. Tăng trưởng tín dụng........................................................................12 2.1.3.4. Thu nhập lãi cận biên .......................................................................13 2.1.3.5. Dự phòng rủi ro tín dụng ..................................................................13 2.1.3.6. Tỷ trọng dư nợ tín dụng ...................................................................14 2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại .....14
2.2.1. Nhóm yếu tố kinh tế vĩ mô......................................................................14 2.2.1.1. Tăng trưởng GDP .............................................................................14 2.2.1.2. Lạm phát...........................................................................................15 2.2.1.3. Thất nghiệp.......................................................................................16 2.2.2. Nhóm yếu tố thuộc về ngân hàng............................................................16 2.2.2.1. Tăng trưởng tín dụng........................................................................16 2.2.2.2. Quy mô ngân hàng ...........................................................................17 2.3. Lược khảo các nghiên cứu thực nghiệm trước đây về các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại ngân hàng thương mại .......................................................17 CHƢƠNG 3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM ..............................................................................................................21 3.1. Phương pháp nghiên cứu định tính ................................................................21 3.2. Phương pháp nghiên cứu định lượng .............................................................21 3.2.1. Xác định các biến số nghiên cứu ............................................................22 3.2.1.1. Tỷ lệ nợ xấu......................................................................................22 3.2.1.2. Tăng trưởng tín dụng........................................................................23 3.2.1.3. Quy mô ngân hàng ...........................................................................23 3.2.1.4. Tăng trưởng GDP .............................................................................24 3.2.1.5. Lạm phát...........................................................................................25 3.2.1.6. Tỷ lệ thất nghiệp...............................................................................25 3.2.2. Lựa chọn mô hình nghiên cứu ................................................................26 3.2.3. Xây dựng giả thuyết nghiên cứu .............................................................27 3.2.4. Dữ liệu nghiên cứu ..................................................................................28 3.2.5. Phương pháp hồi quy mô hình ................................................................29 CHƢƠNG 4. THỰC TRẠNG RỦI RO TÍN DỤNG VÀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM ..............................................................................................................31
4.1. Tổng quan về ngân hàng thương mại Việt Nam ............................................31 4.2. Thực trạng hoạt động tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam ......33 4.2.1. Dư nợ cấp tín dụng ..................................................................................33 4.2.2. Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên ......................................................................35 4.3. Đánh giá rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam ................36 4.3.1. Tỷ lệ nợ xấu ............................................................................................36 4.3.2. Tăng trưởng tín dụng ..............................................................................38 4.3.3. Dự phòng rủi ro tín dụng.........................................................................40 4.4. Ảnh hưởng của các yếu tố đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam ...............................................................................................................40 4.4.1. Tăng trưởng tín dụng và rủi ro tín dụng ..................................................41 4.4.2. Quy mô ngân hàng và rủi ro tín dụng .....................................................43 4.4.3. Tăng trưởng GDP và rủi ro tín dụng .......................................................44 4.4.4. Lạm phát và rủi ro tín dụng .....................................................................46 4.4.5. Thất nghiệp và rủi ro tín dụng .................................................................48 4.5. Thảo luận kết quả nghiên cứu định lượng......................................................50 4.5.1. Thống kê mô tả các biến quan sát ...........................................................50 4.5.2. Ma trận hệ số tương quan ........................................................................51 4.5.3. Kiểm định đa cộng tuyến ........................................................................52 4.5.4. Kết quả hồi quy theo Pooled OLS, FEM, REM .....................................52 4.5.5. Kiểm định khuyết tật của mô hình ..........................................................54 4.5.6. Khắc phục hiện tượng phương sai sai số thay đổi và hiện tượng tự tương quan ...................................................................................................................55 4.5.7. Phân tích kết quả hồi quy mô hình theo phương pháp GLS ...................56 CHƢƠNG 5. KIẾN NGHỊ VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM .................62 5.1. Kiến nghị kiểm soát các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam ...................................................................................62 5.1.1. Kiến nghị cho yếu tố tăng trưởng GDP, lạm phát và thất nghiệp ...........62
5.1.2. Kiến nghị đối với các ngân hàng thương mại .........................................63 5.1.2.1. Kiến nghị cho tăng trưởng tín dụng .................................................63 5.1.2.2. Kiến nghị cho quy mô ngân hàng ....................................................64 5.1.3. Kiến nghị đối với khách hàng .................................................................64 5.2. Hạn chế và đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo ............................................65 5.2.1. Hạn chế....................................................................................................65 5.2.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo ....................................................................66 KẾT LUẬN ..............................................................................................................68 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................69 PHỤ LỤC .................................................................................................................74
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt RRTD Rủi ro tín dụng NHTM Ngân hàng thương mại NHNN Ngân hàng nhà nước NHTW Ngân hàng Trung ương BCTN Báo cáo thường niên Viet Nam Asset Management VAMC Công ty quản lý tài sản Việt Nam Company NPL Non-Performing Loan Tỷ lệ nợ xấu CREDGR Credit Growth Tăng trưởng tín dụng SIZE Quy mô ngân hàng GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội UEP Unemployment Rate Tỷ lệ thất nghiệp Phương pháp bình phương nhỏ OLS Ordinary Least Square nhất FEM Fixed Effects Model Mô hình các ảnh hưởng cố định Mô hình các ảnh hưởng ngẫu REM Random Effects Model nhiên Phương pháp bình phương nhỏ GLS Generalized Least Square nhất tổng quan
DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Tổng hợp các yếu tố nghiên cứu và dấu kỳ vọng Bảng 4.1. Quy mô vốn điều lệ bình quân tại các NHTM Việt Nam giai đoạn 2007-2016 Bảng 4.2. Dư nợ tín dụng và tăng trưởng tín dụng tại các NHTM Việt Nam giai đoạn 2007-2016 Bảng 4.3. Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên tại các NHTM Việt Nam giai đoạn 2007-2016 Bảng 4.4. Tỷ lệ nợ xấu tại các NHTM Việt Nam giai đoạn 2007-2016 Bảng 4.5. Tăng trưởng tín dụng tại các NHTM Việt Nam giai đoạn 2007- 2016 Bảng 4.6. Dự phòng rủi ro tín dụng các NHTM Việt Nam giai đoạn 2007- 2016 Bảng 4.7. Bảng thống kê mô tả các biến quan sát Bảng 4.8. Kết quả tương quan chi tiết giữa các biến Bảng 4.9. Kết quả kiểm định đa cộng tuyến Bảng 4.10. Kết quả ước lượng các yếu tố ảnh hưởng theo Pooled OLS, FEM, REM Bảng 4.11. Tổng hợp kết quả kiểm định
DANH MỤC HÌNH Hình 4.1. Mối tương quan giữa tăng trưởng tín dụng với rủi ro tín dụng Hình 4.2. Mối tương quan giữa quy mô ngân hàng với rủi ro tín dụng Hình 4.3. Mối tương quan giữa tăng trưởng GDP với rủi ro tín dụng Hình 4.4. Mối tương quan giữa lạm phát với rủi ro tín dụng Hình 4.5. Mối tương quan giữa tỷ lệ thất nghiệp với rủi ro tín dụng
1 CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU 1.1. Đặt vấn đề Ngân hàng thương mại là một loại hình tổ chức trung gian tài chính quan trọng trong nền kinh tế, là một mắc xích không thể thiếu trong việc phát triển kinh tế của một quốc gia. Trong các hoạt động của NHTM, hoạt động tín dụng là một nghiệp vụ truyền thống, nền tảng, chiếm tỷ trọng cao trong cơ cấu tài sản và cơ cấu thu nhập. Thu nhập từ hoạt động tín dụng vẫn chiếm tỷ trọng lớn nhất trong hoạt động của các NHTM mặc dù ngày nay hoạt động kinh doanh của các ngân hàng đã đa dạng và phong phú hơn rất nhiều. Hoạt động tín dụng là hoạt động phức tạp, tiềm ẩn những rủi ro lớn cho các NHTM. Hầu hết các cuộc khủng hoảng ngân hàng đều có nguyên nhân trực tiếp từ việc quản lý rủi ro tín dụng chưa được hợp lý (Wahlen, J.M., 1994). Như vậy có thể thấy việc dự báo và quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng là vô cùng quan trọng. 1.2. Tính cấp thiết của nghiên cứu Do tính chất quan trọng của hoạt động tín dụng ngân hàng đối với nền kinh tế, nên hoạt động này cũng đồng thời chịu tác động ảnh hưởng của nhiều yếu tố bên trong lẫn bên ngoài. Trên thế giới cũng đã có nhiều công trình nghiên cứu về vấn đề này và đã cho nhiều kết quả thực nghiệm có ý nghĩa như: nghiên cứu của Clair (1992) tập trung nghiên cứu ảnh hưởng của tăng trưởng tín dụng đến nợ xấu; nghiên cứu của Lis và các cộng sự (2001) nghiên cứu ảnh hưởng của tăng trưởng tín dụng, tăng trưởng GDP đến nợ xấu; nghiên cứu của Hu và các cộng sự (2004) nghiên cứu ảnh hưởng của cơ cấu vốn chủ sở hữu, quy mô ngân hàng đến nợ xấu; nghiên cứu của Louzis và các cộng sự (2012) nghiên cứu các yếu tố GDP, tỷ lệ thất nghiệp, lãi suất thực ảnh hưởng đến nợ xấu;…. Những nghiên cứu tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng theo nhiều góc độ nghiên cứu khác nhau, kết quả tác động của các yếu tố có thể giống hoặc khác nhau tùy theo vị trí địa lý, đất nước và đặc điểm ngân hàng. Nhận định của các nhà nghiên cứu đi trước khẳng định mạnh mẽ tính đúng đắn hơn trong các lập luận định tính về các yếu tố tác động đến nợ xấu trong hệ thống ngân hàng và cho thấy hoạt động tín dụng là một vấn đề lớn cần
2 được quan tâm nghiên cứu ở bất kỳ nền kinh tế nào. Tại Việt Nam, vấn đề nợ xấu tăng cao và tiềm ẩn nhiều rủi ro tại các NHTM trong những năm qua cũng được thường xuyên đề cập đến và nghiên cứu khá nhiều nhằm mục tiêu nhận diện nó và đưa ra các gợi ý chính sách nhằm cải thiện tình hình. Ở Việt Nam có nhiều nghiên cứu về rủi ro tín dụng trong hoạt động NHTM nhưng chủ yếu các nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính thường phân tích diễn biến nợ xấu và đề xuất các giải pháp, một số nghiên cứu có phân tích nguyên nhân dẫn đến đến nợ xấu dựa trên các bảng biểu, số liệu thống kê và đề ra giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng. Nghiên cứu này được thực hiện sẽ bổ sung thêm nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam theo phương pháp định lượng. Như vậy, vấn đề đặt ra ở đây rằng từ những công trình nghiên cứu khoa học, từ những lý thuyết đã được công bố trên thế giới chúng ta có thể vận dụng nghiên cứu thực nghiệm để xem xét tại Việt Nam hay không và liệu rằng kết quả có hỗ trợ cho những suy luận mang tính chất định tính mà bấy lâu nay chúng ta thực hiện hay không. Các nghiên cứu trên thế giới đa số thực hiện tại các quốc gia Châu Âu với các nền kinh tế phát triển. Do đó bài nghiên cứu “CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM” này đóng góp thêm bằng chứng thực nghiệm vào các công trình nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam và định hướng cho các nghiên cứu định lượng sau này, thực hiện bổ sung thêm vào hệ thống các công trình nghiên cứu tại các nền kinh tế đang phát triển. 1.3. Mục tiêu của nghiên cứu Thông qua việc nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam, từ đó đưa ra các gợi ý hoặc kiến nghị đối với các NHTM Việt Nam trong việc kiểm soát hạn chế rủi ro tín dụng trong hoạt động kinh doanh của NHTM. Từ đó xác định mục tiêu cụ thể của nghiên cứu: (i) phân tích thực trạng rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam, (ii) xác định các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam, (iii) đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam.
3 1.4. Câu hỏi nghiên cứu Để thực hiện theo mục tiêu nghiên cứu, nghiên cứu lần lượt trả lời những câu hỏi tương ứng: (i) Thực trạng rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam như thế nào? (ii) Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam như thế nào? (iii) Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam như thế nào? 1.5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 1.5.1. Đối tƣợng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. 1.5.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu: tiến hành nghiên cứu tại các NHTM Việt Nam trong khoảng thời gian từ năm 2007 đến 2016. Bài nghiên cứu sử dụng số liệu của 23 NHTM tại Việt Nam, tác giả chọn 23 ngân hàng thương mại vì các ngân hàng được chọn có số liệu tương đối chính xác, có quy mô từ nhỏ đến lớn chiếm tỷ trọng 66% trên tổng số NHTM Việt Nam gần như đại diện được cho tổng thể. Các ngân hàng còn lại không thu thập được vì số liệu trong báo cáo tài chính, báo cáo thường niên không rõ ràng, việc thu nhập số liệu những ngân hàng này rất khó khăn trong khoảng giai đoạn 2007-2016. 1.6. Phƣơng pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong nghiên cứu này là phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với phương pháp nghiên cứu định lượng. Phương pháp nghiên cứu định tính: Nghiên cứu sử dụng phương pháp thống kê, mô tả số liệu của các yếu tố nghiên cứu và thực trạng rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam. Từ đó có cái nhìn tổng quan về xu hướng ảnh hưởng của các yếu tố nghiên cứu đến rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam. Phương pháp nghiên cứu định lượng:
4 - Bài nghiên cứu sử dụng dữ liệu bảng (panel data) cân. Việc sử dụng dữ liệu bảng giúp tạo nhiều hơn số quan sát của mẫu, phần nào khắc phục hiện tượng đa cộng tuyến, chứa đựng nhiều thông tin và nghiên cứu được động thái thay đổi của các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng. Dữ liệu được sử dụng trong bài nghiên cứu được thu thập từ các báo cáo tài chính đã được kiểm toán và báo cáo thường niên của các NHTM từ năm 2007 đến năm 2016. Dữ liệu phân tích lấy theo năm, số liệu được trích lọc, tận dụng các biến số vĩ mô và các biến nội tại của các NHTM. Các biến vĩ mô như tốc độ tăng trưởng GDP, lạm phát, tỷ lệ thất nghiệp được tổng hợp từ website của Tổng cục thống kê Việt Nam trong giai đoạn phân tích. Số liệu các biến nội tại về nợ xấu, tăng trưởng tín dụng, quy mô ngân hàng lấy từ báo cáo tài chính và báo cáo thường niên tại các NHTM. - Nghiên cứu sử dụng mô hình hồi quy tuyến tính bội, được kiểm định lần lượt theo ba phương pháp: bình phương bé nhất (OLS), ảnh hưởng cố định (FEM) và ảnh hưởng ngẫu nhiên (REM); cuối cùng sẽ chọn ra phương pháp cho kết quả kiểm định tối ưu nhất. Trong mô hình tác giả xác định có 6 biến, trong đó có 1 biến phụ thuộc là tỷ lệ nợ xấu (NPL) và 5 biến còn lại là biến độc lập gồm (i) tăng trưởng tín dụng (CREDGR), (ii) quy mô ngân hàng (SIZE), (iii) tăng trưởng GDP (GDPGR), (iv) lạm phát (CPI), (v) tỷ lệ thất nghiệp (UEP). Cơ sở để lựa chọn các biến vĩ mô trong mô hình chủ yếu dựa trên công trình nghiên cứu của Louzis và các cộng sự (2012) kết hợp đa dạng các yếu tố vĩ mô (GDP, tỷ lệ thất nghiệp tự nhiên, lãi suất vay, nợ công) và các giả thuyết mô tả ảnh hưởng của tác động từ phía hoạt động ngân hàng đến nợ xấu. Các nghiên cứu trước đây của các tác giả Clair (1992), Larry D.Wall và Ifterkhar Hasan (2003), Hu và cộng sự (2004), Ahlem Selma, Massai và Fathi Jouini (2013) là các tiền đề cơ bản để hình thành nên các biến độc lập về đặc điểm nội tại NHTM. Qua các bài nghiên cứu trước đây có tính kế thừa, mô hình bài nghiên cứu được xây dựng với việc kết hợp các biến độc lập sẽ phù hợp hơn đối với các NHTM tại Việt Nam vì các yếu tố độc lập được tác giả chọn tác động nhiều đến biến phụ thuộc là tỷ lệ nợ xấu.
5 1.7. Nội dung nghiên cứu Nội dung bài nghiên cứu tập trung vào các mục tiêu nghiên cứu đề ra. - Khảo lược lý thuyết về rủi ro tín dụng, các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng và các nghiêu cứu trước nhằm xác định các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam. - Phân tích thực trạng rủi ro tín dụng và các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam nhằm thể hiện mối tương quan giữa rủi ro tín dụng với các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng. - Xây dựng giả thuyết và mô hình nghiên cứu. - Phân tích lựa chọn phương pháp ước lượng. - Phân tích kết quả ước lượng. - Đề xuất kiến nghị nhằm hạn chế rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam. 1.8. Đóng góp của nghiên cứu Nghiên cứu được thực hiện sẽ cung cấp thêm bằng chứng thực nghiệm về mối quan hệ giữa các yếu tố (đặc điểm ngân hàng và các biến vĩ mô) và rủi ro tín dụng tại các NHTM. Cụ thể, thông qua mô hình, với việc xem tỷ lệ nợ xấu đại diện cho rủi ro trong hoạt động tín dụng của NHTM, bài nghiên cứu xác định mối tương quan của các yếu tố ảnh hưởng rủi ro tín dụng các NHTM ở Việt Nam đồng thời cho thấy bất cứ sự biến động nào của nền kinh tế vĩ mô và các đặc điểm ngân hàng cũng ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng và dẫn đến nguy cơ tiềm ẩn trong hoạt động NHTM. Điều này chẳng những giúp cho hệ thống NHTM Việt Nam chủ động đối phó những tình huống vĩ mô xấu nhất mà còn có những điều chỉnh phù hợp trong hoạt động quản lý rủi ro tín dụng trước sự biến động của nền kinh tế vĩ mô. Ngoài ra, bài nghiên cứu góp phần giúp các nhà quản lý ngân hàng nhận diện sớm tác động tiêu cực của các yếu tố đặc điểm ngân hàng đến rủi ro tín dụng, giúp kiểm soát tốt các tác động từ việc đẩy mạnh cho vay tăng trưởng tín dụng cũng như tăng trưởng quy mô NHTM. 1.9. Bố cục của nghiên cứu Bố cục của bài nghiên cứu gồm 5 chương như sau:
6 Chƣơng 1: Giới thiệu Mục tiêu chương 1 là giới thiệu tổng quát về vấn đề nghiên cứu của luận văn làm cơ sở phương pháp thực hiện bài nghiên cứu. Nội dung của chương gồm: lý do thực hiện đề tài, mục tiêu nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, kết cấu của bài nghiên cứu và đóng góp của bài nghiên cứu. Chƣơng 2: Tổng quan các lý thuyết và các nghiên cứu trƣớc về các yếu tố ảnh hƣởng đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thƣơng mại Mục tiêu của chương 2 sẽ khái quát phần lý thuyết về rủi ro tín dụng, các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các NHTM làm cơ sở lý luận cho bài nghiên cứu. Nội dung chương 2 sẽ thể hiện cơ sở lý luận về rủi ro tín dụng, các tiêu chí đánh giá đo lường rủi ro tín dụng như tỷ lệ nợ quá hạn, tỷ lệ nợ xấu,...Thông qua lược khảo các nghiên cứu trước đây xác định các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam như: tăng trưởng tín dụng, quy mô ngân hàng, tăng trưởng GDP, lạm phát và thất nghiệp. Chƣơng 3: Phƣơng pháp nghiên cứu về các yếu tố ảnh hƣởng đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam Mục tiêu của chương 3 sẽ trình bày chi tiết phương pháp nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam bằng phương pháp nghiên cứu định tính và phương pháp nghiên cứu định lượng để trả lời các câu hỏi nghiên cứu đã đặt ra. Chƣơng 4: Thực trạng rủi ro tín dụng và các yếu tố ảnh hƣởng đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam Mục tiêu chương 4 sẽ trả lời cho ba câu hỏi nghiên cứu “Thực trạng rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam như thế nào? ; Các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam như thế nào? ; Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam như thế nào?”. Trong chương này phương pháp định tính được sử dụng để thể hiện thực trạng rủi ro tín dụng làm rõ mối tương quan giữa các yếu tố ảnh hưởng rủi ro tín dụng và rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam. Nội dung chương này sẽ thể hiện thực trạng hoạt động tín dụng tại các
7 NHTM Việt Nam như: dư nợ cấp tín dụng, tỷ lệ thu nhập lãi cận biên,..; đánh giá rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam như: nợ xấu, tăng trưởng tín dụng,... Phương pháp thống kê mô tả số liệu được sử dụng để tìm mối tương quan giữa tăng trưởng tín dụng, quy mô ngân hàng, tăng trưởng GDP, lạm phát và thấp nghiệp với rủi ro tín dụng. Các mối tương quan trên sẽ được kiểm định lại thông qua hồi quy mô hình và kiểm định các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam dựa trên kiểm định các giả thuyết đặt ra ở chương 3. Chƣơng 5: Kiến nghị về các yếu tố ảnh hƣởng đến rủi ro tín dụng tại các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam Mục tiêu của chương 5 từ những thảo luận kết quả phân tích định tính và định lượng thu được ở chương 4 để đưa ra các kiến nghị nhằm hạn chế rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam dựa trên các yếu tố ảnh hưởng được kiểm định.
8 CHƢƠNG 2. TỔNG QUAN LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƢỚC VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI Chương này trình bày cơ sở lý thuyết liên quan đến ngân hàng thương mại, chủ yếu nhấn mạnh đến các lý thuyết về tín dụng ngân hàng và rủi ro tín dụng. Khảo lược các nghiên cứu thực nghiệm trước đây và tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng đến rủi ro tín dụng tại các NHTM. 2.1. Tín dụng và rủi ro tín dụng tại ngân hàng thƣơng mại 2.1.1. Sản phẩm tín dụng tại ngân hàng thƣơng mại  Cho vay Cho vay là một hình thức cấp tín dụng, theo đó ngân hàng chuyển giao cho khách hàng quyền sử dụng một khoản tiền để sử dụng cho mục đích và thời gian nhất định theo thỏa thuận với nguyên tắc có hoàn trả có nợ gốc và lãi. Cho vay là hoạt động kinh doanh chủ yếu của NHTM để tạo ra lợi nhuận. Doanh thu từ hoạt động cho vay mới bù đắp nổi chi phí tiền gửi, chi phí dự trữ, chi phí kinh doanh và quản lý, chi phí thuế các loại và các chi phí rủi ro đầu tư. Kinh tế càng phát triển, doanh số cho vay của các NHTM càng tăng nhanh và loại hình cho vay càng trở nên vô cùng đa dạng ở hầu hết các nước phát triển hàng đầu thế giới, hiện nay có nhiều hình thức cho vay khác nhau: thấu chi, cho vay theo hạn mức, cho vay luân chuyển, cho vay trả góp,...  Chiết khấu Chiết khấu giấy tờ có giá là một nghiệp vụ cấp tín dụng, theo đó NHTM thỏa thuận mua lại các giấy tờ có giá chưa đến hạn thanh toán của khách hàng. Hay nói cách khác, chiết khấu là loại hình tín dụng gián tiếp, trong đó NHTM sẽ thanh toán cho các giấy tờ có giá khi chưa đến hạn, với điều kiện người xin chiết khấu phải chuyển nhượng quyền sở hữu giấy tờ có giá đó cho ngân hàng. Giấy tờ có giá được chiết khầu phải thuộc sở hữu hợp pháp của khách hàng đề nghị chiết khấu, thời hạn chiết khấu nằm trong thời hạn còn hiệu lực của giấy tờ có giá, giấy tờ có giá phải được phép giao dịch mua bán, tặng cho, chuyển đổi,