Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP. Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP Hồ Chí Minh trong thời gian tới. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP. Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH TRẦN LÊ THƯƠNG HUYỀN HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH TP. HỒ CHÍ MÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60 34 02 01 Người hướng dẫn khoa học: TS. Hoàng Thị Thanh Hằng TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017
TÓM TẮT Bài nghiên cứu với mục tiêu tìm hiểu về hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh TP. Hồ Chí Minh dựa theo tiêu chuẩn COSO. Sử dụng các phương pháp mô tả để trình bày cụ thể về nội dung, mục tiêu, quy trình liên quan đến hoạt động kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng; phương pháp thống kê nhằm thu thập, tổng hợp, phân tích, tổng hợp số liệu dựa trên các báo cáo hoạt động kinh doanh; phương pháp tổng hợp để chọn lọc, đúc kết từ thực tiễn và lý luận để đề ra giải pháp; phương pháp so sánh dựa theo chỉ tiêu, các số liệu ghi nhận qua từng thời điểm và phương pháp khảo sát dựa vào thang đo Likert nhằm mục tiêu tìm hiểu công việc cụ thể của từng bộ phận về mức độ tuân thủ. Số liệu được sử dụng trong bài nghiên cứu được lấy từ năm 2014 đến 2016, thông qua số liệu và kết quả khảo sát thực tế tại chi nhánh, tác giả thấy rằng hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh TP. Hồ Chí Minh thực hiện hầu hết đều được bám sát, đáp ứng được những nguyên tắc và yếu tố theo tiêu chuẩn COSO. Tuy nhiên, từ những lý do khách quan và chủ quan, vẫn còn một số nội dung chỉ được thực hiện theo hình thức và chưa nhận được sử đánh giá cao về chất lượng. Bên cạnh đó, các chỉ tiêu về chất lượng tín dụng và nhóm nợ được nhắc đến trong bài nghiên cứu cũng chứng minh rằng rủi ro cũng song hành tăng lên cùng với mức độ tăng trưởng dư nợ, điều này cho thấy hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh TP. Hồ Chí Minh dù đã được toàn thể cán bộ, nhân viên và ban lãnh đạo thực hiện, những vẫn còn những vấn đề cần chấn chỉnh, những lỗ hổng cần hoàn thiện tốt hơn nữa để đảm bảo mục tiêu lợi nhuận kinh doanh mà rủi ro vẫn ở mức an toàn, chấp nhận được.
LỜI CAM ĐOAN Tôi tên: Trần Lê Thương Huyền Sinh ngày: 20/11/1988 Quê quán: Cà Mau Tôi xin cam đoan: Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. Tp. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2017 TÁC GIẢ Trần Lê Thương Huyền
LỜI CÁM ƠN Luận văn thạc sĩ chuyên ngành tài chính – ngân hàng với đề tài “Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP.Hồ Chí Minh” là kết quả của quá trình cố gắng không ngừng của bản thân và được sự giúp đỡ, động viên khích lệ của các thầy cô, bạn bè đồng nghiệp và gia đình. Qua trang viết này tôi xin gửi lời cảm ơn tới những người đã giúp đỡ tôi trong thời gian học tập - nghiên cứu vừa qua. Tôi xin tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đối với cô giáo TS. Hoàng Thị Thanh Hằng - người đã trực tiếp tận tình hướng dẫn để tôi có thể hoàn thành luận văn này. Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu và Phòng đào tạo trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành tốt công việc nghiên cứu khoa học của mình. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn đến các đồng nghiệp, đơn vị công tác và đặc biệt là gia đình và người thân đã giúp đỡ, động viên tôi trong quá trình học tập và thực hiện Luận văn. Xin cám ơn! TÁC GIẢ Trần Lê Thương Huyền
MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ i 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................... i 3. Mục tiêu nghiên cứu........................................................................................ iii 4. Câu hỏi nghiên cứu ......................................................................................... iv 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. iv 6. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................v 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn ..........................................................................v 8. Bố cục luận văn: .............................................................................................. vi Chương 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .........................1 1.1. Khái quát về hoạt động tín dụng tại Ngân hàng thương mại ..................1 1.1.1. Khái niệm hoạt động tín dụng .............................................................1 1.1.2. Rủi ro trong hoạt động tín dụng ..........................................................2 1.2. Khái quát về hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng thương mại....................................................................................................4 1.2.1. Khái niệm về hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng ..............4 1.2.2. Mục tiêu của hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng ..............6 1.2.3. Nội dung của hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng trong Ngân hàng thương mại ........................................................................................8 1.2.4. Các bộ phận hợp thành của hệ thống kiểm soát nội bộ trong hoạt động cấp tín dụng ................................................................................................9 1.2.5. Sự cần thiết hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng trong Ngân hàng thương mại ............................................................................15 1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến hệ thống KSNB hoạt động tín dụng.........16 1.3.1. Nhân tố bên trong ..............................................................................16 1.3.2. Nhân tố bên ngoài ..............................................................................20 1.4. Các tiêu chí đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng ...23 1.4.1. Thước đo về số lượng ........................................................................23
1.4.2. Thước đo về chất lượng tín dụng ......................................................23 1.4.3. Thước đo về chi phí ...........................................................................26 1.5. Bài học kinh nghiệm từ một số Ngân hàng thương mại ........................26 1.5.1. Kinh nghiệm từ Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) ...........................................................................................................26 1.5.2. Kinh nghiệm từ Ngân hàng TMCP Quân Đội (MB Bank) ...............27 1.5.3. Bài học kinh nghiệm giành cho Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam (Vietinbank) ......................................................................................27 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................29 Chương 2. THỰC TRẠNG HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ..........30 2.1. Khái quát về Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh .....................................................................30 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển: ....................................................30 2.1.2. Cơ cấu tổ chức , bộ máy hoạt động: ..................................................31 2.1.3. Tình hình hoạt động kinh doanh tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2014 – 2016 ...........................................................................................................32 2.2. Thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – Chi nhánh TP Hồ Chí Minh 34 2.2.1. Mô hình tổ chức hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng .......34 2.2.2. Thực trạng về hệ thống kiếm soát nội bộ hoạt động tín dụng ...........42 2.2.3. Đánh giá về thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng . ...........................................................................................................66 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................71 Chương 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH TP HỒ CHÍ MINH ................72 3.1. Mục tiêu phát triển và hoạt động của Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam – Chi nhánh TP Hồ Chí Minh ...................................72
3.1.1. Định hướng kinh doanh trong giai đoạn 2017 – 2022 ......................72 3.1.2. Định hướng về hoạt động tín dụng trong giai đoạn 2017 – 2022 .....73 3.1.3. Nhiệm vụ của hoạt động hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng trong thời gian 2017 - 2022: ......................................................74 3.2. Giải pháp hoàn thiện .................................................................................74 3.2.1. Về môi trường kiểm soát kiểm soát ..................................................74 3.2.2. Về đánh giá rủi ro trong hoạt động tín dụng .....................................75 3.2.3. Về kiểm soát hoạt động tín dụng .......................................................75 3.2.4. Về hệ thống thông tin và truyền thông ..............................................76 3.2.5. Về cơ chế giám sát hoạt động tín dụng .............................................77 3.2.6. Một số giải pháp hoàn thiện khác ......................................................77 3.3. Kiến nghị Ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam ...81 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................................83 KẾT LUẬN ..............................................................................................................84 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... vii PHỤ LỤC I: PHIẾU KHẢO SÁT VỀ THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI VIETINBANK – CN TP.HCM .................................... ix PHỤ LỤC II: KẾT QUẢ KHẢO SÁT VỀ THỰC TRẠNG KIỂM SOÁT HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI VIETINBANK – CN TP.HCM ...................... xii
DANH MỤC HÌNH Hình 1.1: Hoạt động tín dụng ......................................................................................1 Hình 1.2: Rủi ro đối với Ngân hàng ............................................................................2 Hình 1.3: Mô hình kiểm soát nội bộ theo COSO ........................................................5 Hình 2.1: Sơ đồ bộ máy tổ chức của VietinBank CN TP.HCM ...............................32 Hình 2.2: Sơ đồ hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại VietinBank - CN TP.HCM ....................................................................................................................35 Hình 2.3: Quy trình thẩm định tín dụng ....................................................................37 Hình 2.4: Quy trình kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng trong quá trình giải ngân 40
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tình hình hoạt động kinh doanh tại Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam CN TP.HCM giai đoạn 2014 – 2016 ...........................................33 Bảng 2.2: Khảo sát về môi trường kiểm soát ............................................................48 Bảng 2.3: Khảo sát về việc đánh giá rủi ro ...............................................................50 Bảng 2.4: Khảo sát về hoạt động kiểm soát tín dụng ................................................51 Bảng 2.5: Khảo sát về hệ thống thông tin và truyền thông .......................................53 Bảng 2.6: Khảo sát về hoạt động giám sát ................................................................54 Bảng 2.7: Khảo sát về thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng ....55 Bảng 2.8: Tổng hợp các lỗi được ghi nhận tại các bộ phận ......................................57 Bảng 2.9: Các tiêu chí đánh giá hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng ........... ...................................................................................................................................60 Bảng 2.10: các chỉ tiêu về nhóm nợ ..........................................................................63
DANH MỤC BIỂU ĐỔ Biểu đồ 2.1: Tổng hợp các lỗi được ghi nhận tại các bộ phận ..................................57 Biểu đồ 2.2: thể hiện tỷ lệ tăng trưởng dư nợ qua các năm (%) ...............................60 Biểu đồ 2.3: thể hiện tỷ lệ nợ quá hạn qua các năm (%)...........................................61 Biểu đồ 2.4: thể hiện tỷ lệ nợ xấu qua các năm (%) .................................................62 Biểu đồ 2.5: Nợ đủ tiêu chuẩn qua các năm .............................................................63 Biểu đồ 2.6: Nợ cần chú ý qua các năm ....................................................................64 Biểu đồ 2.7: Nợ xấu qua các năm .............................................................................65
i PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong nền kinh tế thị trường phát triển hiện nay, Ngân hàng thương mại đóng vai trò quan trọng và góp phần thúc đẩy tăng trưởng và góp mặt trong hầu hết các lĩnh vực. Ngân hàng thương mại là một loại hình doanh nghiệp đặc biệt, hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ, tín dụng, thanh toán, liên quan đến toàn bộ nền kinh tế. Trong đó, hoạt động tín dụng đóng vai trò then chốt và là hoạt động kinh doanh chủ chốt của ngân hàng để tạo ra lợi nhuận. Tuy nhiên, rủi ro trong hoạt động cho vay hiện nay tại các Ngân hàng ở Việt Nam đang chiếm tỷ lệ khá cao, lợi nhuận kinh doanh và rủi ro lại là hai phạm trù song hành nhau thực trạng này có liên quan chặt chẽ đến hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng. Cùng với sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế, Việt Nam đã gia các hiệp định với các nước phát triển thể giới, việc mở cửa nền kinh tế đã thúc đẩy tự do hóa tài chính, sự cạnh tranh giữa các tổ chức tín dụng trong và ngoài nước là điều không tránh khỏi. Chính vì điều này là mục tiêu để các Ngân hàng mở rộng quy mô hoạt động hàng loạt. Tuy nhiên, thời điểm gần đây Ngân hàng Nhà Nước đã có những động thái quyết liệt nhằm giải quyết những tồn đọng, góp phần làm sạch hệ thống Ngân hàng Việt Nam mà trong đó việc kiểm soát và xử lý các rủi ro trong hoạt động tín dụng luôn là ưu tiên hàng đầu. Kiểm soát nội bộ là các chính sách, các bước kiểm soát được thiết lập nhằm điều hành hoạt động của đơn vị, giúp phát hiện kịp thời nguyên nhân sai sót phát sinh trong quá trình thực hiện một khoản tín dụng của công tác nội bộ để có biện pháp khắc phục kịp thời. Vai trò của kiểm soát nội bộ ngày càng quan trọng, các nhà đầu tư, cổ đông, Ngân hàng và xã hội đòi hỏi trách nhiệm nhiều hơn đối với các nhà quan lý trong việc kiểm soát, quản trị rủi ro và báo cáo. Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh TP Hồ Chí Minh hiện là một trong những Chi nhánh lớn nhất của hệ thống Ngân hàng Công Thương Việt Nam, lại là Chi nhánh đầu mối thực hiện xử lý những nghiệp vụ đa dạng và phức tạp trong khu vực phía Nam. Vì vậy, cùng với việc tăng lợi nhuận để đạt được các
ii mục tiêu đề ra, thì Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam nói chung và Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh TP Hồ Chí Minh nói riêng cũng luôn đề cao công tác kiểm soát nội bộ mà đặc biệt là kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng. Là một trong những Chi nhánh dẫn đầu của hệ thống, có khối lượng khách hàng, giao dịch, dư nợ lớn. Vậy nên, việc làm thế nào để đạt được những mục tiêu đề ra nhưng vẫn đảm bảo được tính an toàn cũng như kiểm soát tối đa được rủi ro hoạt động tín dụng, khiến cho việc kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng lại càng trở cấp thiết và quan trọng hơn nữa. Việc phân tích, đánh giá và có những giải pháp hoàn thiện kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng là thực sự cần thiết. Đó là những lý do để thực hiện đề tài “Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP.Hồ Chí Minh”. 2. Tổng quan về lĩnh vực nghiên cứu Lấy mục tiêu là việc nghiên cứu hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng theo tiêu chuẩn COSO, tác giả đã có tìm hiểu một số luận văn và tài liệu phục vụ cho nghiên cứu của mình như sau: – Kiểm soát nội bộ tín dụng tại ACB – Luận văn thạc sĩ kinh tế của: Huỳnh Kiều Uyên năm 2012: đề tài đánh giá thực trạng kiểm toán nội bộ hoạt động tín dụng tại ACB, từ đó đề ra các giải pháp nâng cao chất lượng kiểm toán nội bộ tín dụng tại ACB. Luận văn đã có những nghiên cứu về những hoạt động nội bộ tín dung, nhưng chỉ ở khía cạnh kiểm toán nội bộ chứ chưa đánh giá được dưới khía cạnh kiểm soát nội bộ hoạt đông tín dụng. – Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Phát Triển TPHCM – Luận văn thạc sĩ kinh tế của: Nguyễn Thị Thúy năm 2013, tác giả nghiên cứu về hạn chế rủi ro tín dụng nói chung của Ngân Ngân hàng TMCP Phát Triển TPHCM. Đề tài góp phần hiểu rõ hơn về những rủi ro trong hoạt động tín dụng chứ chưa đi sâu vào việc quản trị rủi ro thông qua hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng như thế nào. – Tính hữu hiệu của Kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP An Bình – Luận văn thạc sĩ kinh tế của: Phan Hoàng Hảo năm 2015, tác giả
iii đánh giá tính hữu hiệu của hệ thống kiểm soát nội bộ đối với hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP An Bình, từ đó đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao tính hữu hiệu đối với hoạt động tín dụng tại Ngân hàng. Là đề tài có mục tiêu sát nhất với đề tài của tác giả, tuy nhiên luận văn này dựa theo số liệu và thực tế tại Ngân hàng TMCP An Bình, nên có những đánh giá về thực tế khác. – Bài viết “Một số yếu kém trong quy trình kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng của các Ngân hàng thương mại và khuyến nghị” - tác giả: Nguyễn Minh Phương trên tạp chí công nghệ Ngân hàng tháng 3 năm 2014. Bài viết đã nêu được một số vấn đề chung về hệ thống kiểm soát nội bộ tin dụng, từ đó đưa ra các giải pháp. Tuy nhiên bài viết chỉ mang tính chung, chưa dựa trên nghiên cứu của một Ngân hàng cụ thể. – Bài viết “Hệ thống kiểm soát nội bộ gắn liền với rủi ro tại hệ thống các Ngân hàng TMCP trong giai đoạn hiện nay” của TS Đào Minh Phúc và Thạc sĩ Lê Văn Hinh. Bài viết chỉ rõ những rủi ro trong hoạt động của Ngân hàng TMCP, tuy nhiên cũng chỉ là cái nhìn chung về hệ thống kiểm soát nội bộ mà chưa đi chuyên sâu vào hoạt động kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng. Vì thế, trong luận văn này sẽ tập trung nghiên cứu về vấn đề “Hoàn thiện kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh TP Hồ Chí Minh” trọng tâm dựa vào tiêu chuẩn COSO và đi sâu nghiên cứu dựa vào số liệu, khảo sát cụ thể về thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh TP Hồ Chí Minh. Thông qua luận văn, sẽ tìm hiểu, phân tích thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh TP Hồ Chí Minh một cách cụ thể, từ đó đánh giá về những mặt đạt được, những mặt hạn chế và đưa ra những ý kiến hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh TP Hồ Chí Minh hiện nay. Đây chính là những điểm khác biệt của đề tài so với những bài viết, luận văn của các tác giả khác trước đây. 3. Mục tiêu nghiên cứu 3.1 Mục tiêu tổng quát Nghiên cứu các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt
iv động tín dụng của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP Hồ Chí Minh trong thời gian tới. 3.2 Mục tiêu cụ thể:  Phân tích thực trạng kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP Hồ Chí Minh.  Đánh giá những mặt đạt được, những hạn chế và nguyên nhân hạn chế trong công tác kiểm soát nội bộ tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP Hồ Chí Minh.  Dựa trên cơ sở lý thuyết và kết quả phân tích thực trạng kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP Hồ Chí Minh, cũng như định hướng phát triển của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP Hồ Chí Minh, tác giả đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP Hồ Chí Minh. 4. Câu hỏi nghiên cứu Các câu hỏi mà đề tài sẽ tiến hành nghiên cứu và làm rõ như sau: – Hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP Hồ Chí Minh hoạt động như thế nào? – Hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP Hồ Chí Minh dựa theo các nhân tố của COSO được đánh giá ra sao? – Các giải pháp nào mà Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP Hồ Chí Minh cần thực hiện nhằm hoàn thiện quy trình kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng. 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu – Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu về hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP Hồ Chí Minh. – Phạm vi nghiên cứu: Luận văn nghiện cứu trong phạm vi nội dung quy
v trình kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP Hồ Chí Minh. Trong hoạt động tín dụng đề tài chỉ giới hạn ở hoạt động cho vay (không bao gồm hoạt động huy động vốn). – Thời gian nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu dựa trên số liệu từ năm 2014 đến năm 2016. 6. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu tác giả sử dụng các phương pháp sau: – Phương pháp mô tả: trình bày cụ thể về nội dung, mục tiêu, quy trình liên quan đến hoạt động kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng thương mại nói chung và Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh TP Hồ Chí Minh nói riêng. – Phương pháp thống kê: thu thập, tổng hợp, phân tích, tổng hợp số liệu dựa trên các báo cáo hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam, các tài liệu trên các phương tiện thông tin đại chúng: trên báo, tạp chí chuyên ngành, Internet về công tác kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng. – Phương pháp tổng hợp: chọn lọc, đúc kết từ thực tiễn và lý luận để đề ra giải pháp và bước đi nhằm thực hiện mục tiêu nghiên cứu. – Phương pháp so sánh: dựa theo chỉ tiêu, các số liệu ghi nhận qua từng thời điểm để đánh giá về hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng để thấy tìm được những mặt hạn chế, những mặt đạt được. – Phương pháp khảo sát: Lập phiếu khảo sát thông qua bảng câu hỏi các bộ phận liên quan (cán bộ, lãnh đạo ở các bộ phận liên quan đến nghiệp vụ cho vay) trong quy trình cấp tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh TP Hồ Chí Minh để tìm hiểu công việc cụ thể của từng bộ phận về mức độ tuân thủ quy định, quy trình liên quan đến hoạt động tín dụng. Qua đó, đánh giá sự hoàn thiện của kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Chi nhánh bằng thang điểm Likert. 7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn Đã có rất nhiều đề tài nghiên cứu trước đây nghiên cứu về kiểm soát, kiểm toán nội bộ, quản trị rủi ro tín dụng, một số ít đề tài về soát nội bộ hoạt động tín
vi dụng của các Ngân hàng TMCP tại Việt Nam và mang tính tổng hợp, không được nghiên cứu từ tiêu chuẩn COSO. Tuy nhiên, mỗi hệ thống Ngân hàng lại có những quan điểm quản lý rủi ro khác nhau. Do đó, đề tài sẽ có những đóng góp như sau: – Về mặt lý luận: Trên cơ sở lý thuyết và các tiêu chuẩn theo COSO 2013 và các chỉ tiêu đánh giá khác, tác giả trình bày các vấn đề trọng tâm về hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng. – Về mặt thực tiễn: Trên cơ sở nguồn số liệu tổng hợp được trong thời gian 2014 – 2016, đề tài tiến hành đánh giá thực trạng, phân tích hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam Chi nhánh TP Hồ Chí Minh. Từ những phân tích, đánh giá đề tài đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hơn hệ thống Kiểm soát nội bộ tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Chi nhánh TP Hồ Chí Minh. 8. Bố cục luận văn: Với mục tiêu và phương pháp luận được trình bày ở những nội dung trên. Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn được chia làm 03 chương như sau: Chương I: Cơ sở lý luận về hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng trong Ngân hàng thương mại. Chương II: Thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh TP. Hồ Chí Minh Chương III: Giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh TP.Hồ Chí Minh.
1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ HỆ THỐNG KIỂM SOÁT NỘI BỘ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Hệ thống Kiểm soát nội bộ nhằm đối phó với rủi ro trong hoạt động kinh doanh. Bất kỳ một tổ chức nào cũng cần phải thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ nhằm đảm bảo mục tiêu báo cáo tài chính đáng tin cậy, sự hữu hiệu và hiệu quả trong hoạt động, đảm bảo tuân thủ quy định và pháp luật. Vì thế, việc tìm hiểu về hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng là thực sự cần thiết. Chương 1, tác giả xin trình bày những kiến thức được tìm hiểu của mình về hoạt động tín dụng, rủi ro tín dụng và hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng bám sát trọng tâm là nội dung theo tiêu chuẩn COSO 2013, cùng với đó tác giả đưa ra những chỉ tiêu nhằm đánh giá về chất lượng tín dụng và những bài học kinh nghiệm từ những Ngân hàng khác trong nước. 1.1. Khái quát về hoạt động tín dụng tại Ngân hàng thương mại 1.1.1. Khái niệm hoạt động tín dụng Tín dụng được hiểu thông qua các định nghĩa như sau: Tín dụng là “quan hệ vay mượn, quan hệ sử dụng vốn lẫn nhau giữa người đi vay và người cho vay theo nguyên tắc hoàn trả. Nói cách khác tín dụng là sự chuyển giao tạm thời quyền sử dụng một lượng giá trị được biểu hiện bằng hình thái tiền tệ hoặc tài sản hiện vật từ người cho vay này sang người vay với những điều kiện nhất định để sau một thời gian nhất định người cho vay thu được một lượng giá trị dánh nghĩa lớn hơn ban đầu”. 1 Hình 1.1: Hoạt động tín dụng
2 Hồ Diệu 2003 định nghĩa tín dụng là: “một loại giao dịch về tài sản (tiền hoặc hàng hóa) giữa bên cho vay (ngân hàng và các định chế tài chính khác) và bên đi vay (cá nhân, doanh nghiệp và các chủ thể khác) theo đó, bên cho vay chuyển giao tài sản cho bên đi vay sử dụng trong một thời gian nhất định theo thỏa thuận, bên đi vay có trách nhiệm hoàn trả vô điều kiện vốn gốc và lãi cho bên vay khi đến thời hạn thanh toán”. 1.1.2. Rủi ro trong hoạt động tín dụng Không một doanh nghiệp nào là không phải đối mặt với những nguy cơ rủi ro trong hoạt động kinh doanh. Các rủi ro thường gặp trong Ngân hàng thương mại có thể được liệt kê như sau: 2 Hình 1.2: Rủi ro đối với Ngân hàng Là nguồn kinh doanh thu về lợi nhuận cao nhất của Ngân hàng, cùng với những đặc điểm và đặc thù. Nghiệp vụ tín dụng là nghiệp vụ cơ bản của Ngân hàng,
3 nó thường chiếm phần lớn trong các hoạt động kinh doanh, tỷ lệ thuận với lợi nhuận từ nghiệp vụ tín dụng là rủi ro. Theo đó, rủi ro tín dụng phát sinh trong trường hợp Ngân hàng không thu được đầy đủ cả gốc và lãi của khoản vay. Thùy Linh và Việt Trinh 2014 cho rằng: “ Rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra do khách hàng không thực hiện trả nợ theo các điều khoản đã thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng”. (Bernard Manso 1992) viết rằng “ rủi ro là tác động của những biến cố xảy ra trong tương lai lên giá trị ròng của một chủ thể kinh tế hay một danh mục tài sản mà khả năng xảy ra biến cố đó có thể dự đoán trước nhưng không thể dự đoán chính xác biến cố xảy ra như thế nào. Rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra những tổn thất mà ngân hàng phải gánh chịu do khách hàng vay không trả đúng hạn, không trả hoặc không trả đầy đủ tiền lãi hoặc tiền gốc theo các điều kiện và cam kết trong hợp đồng tín dụng”. Tại Việt Nam, theo khoản 1, điều 2 quyết định 493/QĐ-NHNN của Thống đốc NHNNVN, đề cập khái niệm “rủi ro tín dụng trong hoạt động Ngân hàng của TCTD là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động Ngân hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết” Bên cạnh đó, Basel Committee on Banking Supervision 2000 trong bộ nguyên tắc quản trị rủi ro tín dụng năm 2000 cho rằng: “ Rủi ro tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất khi khách hàng vay hoặc bên đối tác không thực hiện đúng cam kết đã thỏa thuận” Rủi ro tín dụng có nhiều hình thái và mức độ khác nhau, nó luôn tiềm ẩn trong suốt quá trình trước, trong và sau khi cho vay, nhìn chung rủi ro tín dụng được biểu hiện bằng hình thái là món vay không thu hồi được, nợ quá hạn, nợ khó đòi, mất vốn,… Đề tài chỉ nghiên cứu đến những rủi ro khi tiến hành giao dịch cấp tín dụng cho khách hàng, Thùy Linh và Việt Trinh 2014 cho rằng “Rủi ro trong giao dịch là một hình thức của rủi ro tín dụng mà nguyên nhân phát sinh do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt cho vay, đánh giá khách hàng. Rủi ro giao dịch có 3 bộ phận chính là rủi ro lựa chọn, rủi ro bảo đảm và rủi ro nghiệp vụ”. Theo quan điểm của tác giả: Rủi ro tín dụng là những tổn thất tiềm năng có thể
4 xảy ra do phía khách hàng không có khả năng hoặc không có đủ năng lực thực hiện nghĩa vụ của họ một cách đầy đủ hoặc đúng hạn theo cam kết với ngân hàng. Rủi ro tín dụng chính là khả năng xảy ra sự khác biệt ngoài mong muốn giữa thu nhập thực tế và thu nhập dự tính đúng hạn, nhận được đầy đủ gốc và lãi. Rủi ro tín dụng cũng sẽ dẫn đến tổn thất làm giảm thu nhập ròng. Rủi ro giao dịch phát sinh do nhiều nguyên nhân như trong quá trình phân tích, đánh giá, thẩm định và xét duyệt tín dụng hoặc phát sinh do thiếu chặt chẽ ở khâu theo dõi kiểm soát quá trình sử dụng vốn vay hoặc phát sinh ở khâu đảm bảo thực hiện những cam kết trong hợp đồng tín dụng. Mặt khác, cũng có thể rủi ro xuất phát từ việc khách hàng sử dụng sai mục đích vay vốn, Ngân hàng không phát hiện để ngăn chặn kịp thời. 1.2. Khái quát về hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng tại Ngân hàng thương mại 1.2.1. Khái niệm về hệ thống kiểm soát nội bộ hoạt động tín dụng KSNB là các chính sách, quy trình, thông lệ và cơ cấu tổ chức được thiết lập nhằm có được sự đảm bảo ở mức độ hợp lý rằng Ngân hàng sẽ đạt được các mục tiêu kinh doanh và phòng ngừa, phát hiện hoặc khắc phục các sự việc ngoài mong muốn. Là công cụ quản lý rủi ro mang tính bao quát, KSNB là công việc của tất cả mọi người, ở mọi khâu công việc. Trong quá trình nghiên cứu và tìm hiểu về kiểm soát nội bộ, có rất nhiều định nghĩa khác nhau từ tổng quát đến cụ thể được đưa ra từ các tổ chức như: Hội kế toán Anh quốc (England Association of Accountant - EAA), Viện kiểm toán độc lập Hoa Kỳ (American Institute of Certificated Public Accountant - AICPA), Liên đoàn kế toán quốc tế (The International Federation of Accountant - IFAC),… Tuy nhiên, lý thuyết được chấp nhận rộng rãi hiện nay là của COSO (Committee of Sponsoring Organization), một ủy ban thuộc hội đồng quốc gia Hoa Kỳ về việc chống gian lận về báo cáo tài chính. Theo COSO (Committee of Sponsoring Organizations) (1992, 2013) định nghĩa: “KSNB là một quá trình do Hội đồng quản trị, người quản lý và các nhân viên của đơn vị cùng thiết kế để cung cấp một sự đảm bảo hợp lý nhằm đạt được ba mục tiêu sau: