Tóm tắt Luận văn Thạc sĩ Xã hội học: Tìm hiểu hoạt động giúp việc gia đình và nhu cầu của người lao động đối với điều kiện sinh hoạt, làm việc, đào tạo chuyên môn (Nghiên cứu trường hợp thành phố Hà Nội)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN<br /> -----------------------------------<br /> <br /> BÙI BÍCH HÀ<br /> <br /> TÌM HIỂU HOẠT ĐỘNG GIÚP VIỆC GIA ĐÌNH VÀ<br /> NHU CẦU CỦA NGƢỜI LAO ĐỘNG ĐỐI VỚI ĐIỀU KIỆN<br /> SINH HOẠT, LÀM VIỆC VÀ ĐÀO TẠO CHUYÊN MÔN<br /> (Nghiên cứu trƣờng hợp thành phố Hà Nội)<br /> <br /> LUẬN VĂN THẠC SĨ XÃ HỘI HỌC<br /> <br /> Hà Nội - 2009<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................ 4<br /> 1. Lý do chọn đề tài: ...............................................................................................4<br /> 2. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài: ..............................................................6<br /> 2.1. Ý nghĩa lý luận: .................................................................................. 6<br /> 2.2. Ý nghĩa thực tiễn ................................................................................ 6<br /> 3. Mục đích nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu, nhiệm vụ nghiên cứu: .....................6<br /> 3.1. Mục đích nghiên cứu: ......................................................................... 6<br /> 3.2.Câu hỏi nghiên cứu: ............................................................................. 7<br /> 3.3. Nhiệm vụ nghiên cứu: ......................................................................... 7<br /> 4. Đối tượng, khách thể: .........................................................................................7<br /> 4.1. Đối tượng nghiên cứu: ........................................................................ 7<br /> 4.2. Khách thể nghiên cứu: ........................................................................ 7<br /> 5. Phạm vi nghiên cứu và thời gian nghiên cứu: ....................................................7<br /> 6. Phương pháp nghiên cứu: ...................................................................................8<br /> 6.1. Phân tích tài liệu thứ cấp: .................................................................... 8<br /> 6.2. Phương pháp phỏng vấn sâu: ............................................................... 9<br /> 6.3. Phương pháp thảo luận nhóm: ............................................................. 9<br /> 6.4. Phương pháp quan sát: ........................................................................ 9<br /> 7. Giả thuyết nghiên cứu: ......................................................................................10<br /> 8. Khung lý thuyết: ...............................................................................................11<br /> PHẦN NỘI DUNG CHÍNH ............................................................................. 12<br /> Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ............................................. 12<br /> 1.1. Cơ sở lý luận : ................................................................................................12<br /> 1.1.1. Các lý thuyết tiếp cận: .................................................................... 12<br /> 1.1.1.1. Lý thuyết phân công lao động: ..................................................... 12<br /> 1.1.1.2. Lý thuyết trao đổi xã hội: ............................................................ 13<br /> 1.1.1.3. Các lý thuyết liên quan tới di dân: ................................................ 15<br /> 1.1.2. Các khái niệm sử dụng trong nghiên cứu: ....................................... 17<br /> 1.1.2.1. Khái niệm "Gia đình": ................................................................. 17<br /> 1.1.2.2. Khái niệm "Lao động", "Người lao động": ................................... 17<br /> 1.1.2.3. Khái niệm "Dịch vụ giúp việc gia đình": ...................................... 18<br /> 1.1.2.4. Khái niệm “Người giúp việc gia đình”: ........................................ 18<br /> 1.1.2.5. Khái niệm “Hoạt động giúp việc gia đình”: .................................. 19<br /> 1.1.2.6. Khái niệm “Nhu cầu”: ................................................................. 19<br /> 1.1.2.7. Khái niệm “Chuyên môn”, “Đào tạo", "Đào tạo chuyên môn": ...... 20<br /> <br /> 2<br /> <br /> 1.2. Cơ sở thực tiễn: ..............................................................................................21<br /> 1.2.1 Tổng quan vấn đề nghiên cứu: ......................................................... 21<br /> 1.2.2. Tổng quan địa bàn nghiên cứu: ....................................................... 25<br /> Chƣơng 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG GIÚP VIỆC GIA ĐÌNH TẠI<br /> THÀNH PHỐ HÀ NỘI .................................................................................... 30<br /> 2.1. Một số đặc trưng nhân khẩu - xã hội của người giúp việc gia đình và hộ gia<br /> đình thuê người giúp việc: ....................................................................................30<br /> 2.1.1. Nhóm người giúp việc gia đình: ..................................................... 30<br /> 2.1.2. Hộ gia đình thuê người giúp việc: ................................................... 31<br /> 2.2. Thực trạng hoạt động giúp việc tại Hà Nội hiện nay: ....................................33<br /> 2.2.1. Lý do lựa chọn nghề giúp việc và nguồn giới thiệu: ......................... 33<br /> 2.2.2. Các loại hình công việc: ................................................................. 36<br /> 2.2.3. Thù lao của người giúp việc gia đình: ............................................. 39<br /> 2.2.4. Tiền thưởng, phần thưởng và việc thoả mãn nhu cầu tinh thần của<br /> người giúp việc: ...................................................................................... 44<br /> 2.2.5. Điều kiện làm việc của người giúp việc:Error!<br /> Bookmark not<br /> <br /> defined.<br /> 2.2.6. Kỹ năng của người giúp việc gia đình:Error!<br /> <br /> Bookmark<br /> <br /> not<br /> <br /> defined.<br /> 2.2.7. Những lợi ích và khó khăn của hoạt động giúp việc gia đình:.... Error!<br /> <br /> Bookmark not defined.<br /> Chƣơng 3: NHU CẦU CỦA NGƢỜI LAO ĐỘNG ĐỐI VỚI ĐIỀU KIỆN Error!<br /> <br /> Bookmark not defined.<br /> SINH HOẠT, LÀM VIỆC VÀ ĐÀO TẠO CHUYÊN MÔN ... Error! Bookmark<br /> <br /> not defined.<br /> 3.1. Nhu cầu của người giúp việc với điều kiện sinh hoạt:Error! Bookmark not<br /> defined.<br /> 3.2. Nhu cầu của người giúp việc với điều kiện làm việc:Error! Bookmark not<br /> defined.<br /> 3.2.1. Mức thù lao: .................................. Error! Bookmark not defined.<br /> 3.2.2. Thời gian làm việc: ........................ Error! Bookmark not defined.<br /> 3.2.3. Cách đối xử của người thuê và địa vị của người giúp việc:........ Error!<br /> <br /> Bookmark not defined.<br /> 3.2.4. Sự bảo đảm các quyền lợi, cam kết, hợp đồng:Error!<br /> <br /> Bookmark<br /> <br /> not defined.<br /> 3.3. Nhu cầu của người giúp việc với đào tạo chuyên môn:Error!<br /> Bookmark<br /> not defined.<br /> 3.3.1. Nội dung đào tạo: .......................... Error! Bookmark not defined.<br /> 3.3.2. Người chịu trách nhiệm đào tạo chuyên môn:Error! Bookmark not<br /> <br /> defined.<br /> PHẦN KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........... Error! Bookmark not defined.<br /> <br /> 3<br /> <br /> 1. Kết luận: ............................................................ Error! Bookmark not defined.<br /> 2. Khuyến nghị:..................................................... Error! Bookmark not defined.<br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 46<br /> PHỤ LỤC ............................................................ Error! Bookmark not defined.<br /> <br /> PHẦN MỞ ĐẦU<br /> 1. Lý do chọn đề tài:<br /> Trong những năm vừa qua, cùng với quá trình hội nhập khu vực và quốc tế,<br /> đất nước chúng ta đã có những thành tựu to lớn về phát triển kinh tế-xã hội. Đời<br /> sống vật chất và tinh thần của hầu hết các gia đình đã có sự thay đổi căn bản, nhất là<br /> ở khu vực đô thị. Số lượng các gia đình có mức thu nhập ổn định và đời sống kinh<br /> tế ở mức trung bình ở các thành phố lớn ngày càng tăng nhanh. Tuy nhiên, đồng<br /> hành với sự phát triển kinh tế tương đối nhanh là sự phân hóa về thu nhập ngày<br /> càng lớn giữa các nhóm xã hội, đặc biệt giữa nông thôn và đô thị. Trong khi nhiều<br /> gia đình ở đô thị có thu nhập ngày càng được cải thiện và họ có nhu cầu thuê người<br /> giúp việc gia đình để dành thời gian cho những công việc có thu nhập cao ở ngoài<br /> xã hội và nghỉ ngơi, thì nhiều gia đình ở các khu vực nông thôn, dưới tác động của<br /> việc giải thể các hợp tác xã nông nghiệp và khoán hộ gia đình, thu hẹp diện tích đất<br /> sản xuất nông nghiệp nên có thu nhập thấp và thừa lao động.<br /> Kết quả của cuộc Điều tra di cư Việt Nam năm 2004 đã chỉ ra rằng kinh tế là<br /> nguyên nhân có tác động lớn nhất tới việc di cư của người dân [24]. Qui luật về<br /> cung cầu lao động cùng với sự tự do di chuyển được bảo đảm trong nền kinh tế thị<br /> trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã đưa một làn sóng những người lao động<br /> nông thôn, trong đó có rất nhiều phụ nữ, ra các thành phố tìm việc làm. Một bộ<br /> <br /> 4<br /> <br /> phận không nhỏ phụ nữ nông thôn đã ra đô thị để tham gia hoạt động giúp việc gia<br /> đình.<br /> Một khảo sát gần đây của Viện Khoa học Dân số, Gia đình và Trẻ em, Ủy<br /> ban Dân số, Gia đình và Trẻ em (trước đây) được tổ chức vào năm 2005 cho thấy<br /> nhu cầu về dịch vụ giúp việc gia đình ở khu vực đô thị, đặc biệt là tại các thành phố<br /> lớn, ngày càng tăng cao. Tuy nhiên, việc đáp ứng những nhu cầu về dịch vụ giúp<br /> việc gia đình đang diễn ra một cách tự phát. Hoạt động giúp việc gia đình, về mặt<br /> quản lý nhà nước, chưa được coi là một nghề. Các quy định của pháp luật về lao<br /> động giúp việc gia đình còn chung chung, trong khi đây là một hình thức lao động<br /> với những đặc trưng riêng. [21]<br /> Một mặt, các hoạt động giúp việc gia đình đã đáp ứng phần nào nhu cầu kinh<br /> tế - xã hội của cả những gia đình sử dụng dịch vụ giúp việc và những gia đình có<br /> lao động đi giúp việc. Việc sử dụng dịch vụ giúp việc gia đình ở nhiều gia đình đã<br /> giúp người phụ nữ và các thành viên gia đình giảm bớt gánh nặng công việc gia<br /> đình, có nhiều thời gian hơn cho công việc ở ngoài xã hội, nghỉ ngơi và giải trí. Các<br /> hoạt động giúp việc gia đình cũng góp phần giải quyết tình trạng thiếu việc làm ở<br /> một bộ phận dân cư, trong đó có nhiều phụ nữ nông thôn. Mặt khác, do chưa có<br /> những biện pháp quản lý nhà nước cần thiết, nên có những dấu hiệu cho thấy, đã<br /> nảy sinh nhiều vấn đề xã hội phức tạp làm ảnh hưởng đến trật tự, an toàn xã hội,<br /> cũng như quyền lợi của các bên liên quan đến hoạt động này. Hiện tượng người<br /> giúp việc bị đối xử thiếu công bằng, bị xâm hại thân thể hay những vụ việc hình sự<br /> như người giúp việc lấy trộm tài sản, hoặc tùy tiện bỏ việc làm hoặc nghiêm trọng<br /> hơn đe dọa tính mạng của gia đình người thuê đang trở thành những vấn đề gây bức<br /> xúc dư luận xã hội<br /> Nguồn cung chủ yếu của hoạt động giúp việc trong gia đình là những phụ nữ<br /> nghèo từ nông thôn, họ có trình độ học vấn tương đối thấp, ít hiểu biết về đời sống<br /> xã hội tại đô thị và hầu như chưa qua đào tạo bài bản về nghề giúp việc gia đình.<br /> Việc gia nhập vào một gia đình khác với lối sống và hệ thống giá trị, chuẩn mực<br /> khác biệt sẽ tạo ra những xung đột giữa gia đình thuê người giúp việc và người giúp<br /> <br /> 5<br /> <br />