Lượng giá giá trị kinh tế chủ yếu của phá Tam Giang

Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (68). 2008 59<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> MOÂI TRÖÔØNG - SINH THAÙI<br /> <br /> <br /> LÖÔÏNG GIAÙ GIAÙ TRÒ KINH TEÁ CHUÛ YEÁU<br /> CUÛA PHAÙ TAM GIANG<br /> Mai Văn Xuân*<br /> 1. Ñaët vaán ñeà<br /> Heä ñaàm phaù Tam Giang-Caàu Hai (TGCH) coù giaù trò ñaëc bieät veà taøi nguyeân<br /> sinh hoïc, ñöôïc ñeà xuaát laø khu heä döï tröõ sinh quyeån ven bôø quan troïng, coù nhieàu<br /> giaù trò noåi baät veà kinh teá vaø xaõ hoäi, khoa hoïc vaø nhaân vaên, veà sinh thaùi vaø moâi<br /> tröôøng... Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, nuoâi troàng thuûy saûn phaùt trieån nhanh choùng<br /> vaø mang laïi moät dieän maïo môùi cho vuøng ñaàm phaù. Tuy nhieân, do vieäc quaûn lyù<br /> vaø söû duïng nguoàn taøi nguyeân naøy chöa hôïp lyù vaø khoa hoïc, ñaõ taïo neân nhieàu<br /> vaán ñeà vaø thaùch thöùc lôùn nhö suy giaûm ña daïng sinh hoïc, moâi tröôøng nöôùc bò oâ<br /> nhieãm, caùc heä sinh thaùi ñaát ngaäp nöôùc bò thu heïp... Tröôùc thöïc traïng ñoù, nhieàu<br /> coâng trình nghieân cöùu veà theå cheá quaûn lyù, ñeà xuaát coâng taùc quy hoaïch, söû duïng<br /> taøi nguyeân ñaàm phaù... ñöôïc thöïc hieän. Tuy nhieân, haàu nhö chöa coù coâng trình<br /> naøo nghieân cöùu ñònh löôïng giaù trò kinh teá taøi nguyeân ñaàm phaù.<br /> Nghieân cöùu naøy laø moät phaàn cuûa ñeà taøi khoa hoïc vaø coâng ngheä cuûa tænh<br /> Thöøa Thieân Hueá (TTH) (giai ñoaïn I), löôïng giaù caùc giaù trò kinh teá chuû yeáu cuûa phaù<br /> Tam Giang. Muïc tieâu toång quaùt laø cung caáp caùc thoâng tin caàn thieát, giuùp caùc nhaø<br /> hoaïch ñònh chính saùch so saùnh lôïi ích trong vieäc quaûn lyù, söû duïng taøi nguyeân<br /> ñaàm phaù cho caùc muïc ñích söû duïng khaùc nhau theo höôùng phaùt trieån beàn vöõng.<br /> 2. Toång quan veà nghieân cöùu ñaùnh giaù kinh teá taøi nguyeân ñaát ngaäp nöôùc<br /> Ñaát ngaäp nöôùc (ÑNN) laø nhöõng vuøng ñaàm laày, than buøn hoaëc vuøng nöôùc<br /> baát keå laø töï nhieân hay nhaân taïo, thöôøng xuyeân hay taïm thôøi, coù nöôùc chaûy hay<br /> nöôùc tuø, laø nöôùc ngoït, nöôùc lôï hay nöôùc maën keå caû nhöõng vuøng nöôùc bieån coù ñoä<br /> saâu khoâng quaù 6 meùt khi trieàu thaáp (theo Coâng öôùc Ramsar). Ñaùnh giaù kinh teá<br /> laø söï ñònh löôïng giaù trò ñoái vôùi haøng hoùa vaø dòch vuï do caùc nguoàn taøi nguyeân<br /> moâi tröôøng taïo ra, duø nhöõng haøng hoùa vaø dòch vuï naøy coù hay khoâng coù saün giaù<br /> caû thò tröôøng. Giaù trò kinh teá cuûa baát kyø haøng hoùa, dòch vuï naøo noùi chung ñöôïc<br /> ño löôøng baèng nhöõng gì maø chuùng ta saün loøng traû cho haøng hoùa vaø dòch vuï ñoù.<br /> Caùc theå cheá vaø toå chöùc quoác teá, nhö Coâng öôùc Ramsar veà ÑNN, Coâng öôùc<br /> veà ña daïng sinh hoïc, UÛy ban Lieân hieäp quoác veà Phaùt trieån beàn vöõng, Toå chöùc<br /> Hôïp taùc vaø Phaùt trieån kinh teá (OECD), Toå chöùc Baûo toàn thieân nhieân quoác teá<br /> (IUCN), Quyõ Baûo toàn thieân nhieân quoác teá (WWF)... ñaõ xuùc tieán nghieân cöùu, phaân<br /> tích vaø truyeàn baù thoâng tin veà ñaùnh giaù kinh teá cuûa caùc heä töï nhieân, trong ñoù coù<br /> ÑNN. Caùc toå chöùc naøy khuyeân nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch neân söû duïng<br /> trieät ñeå nhöõng kyõ thuaät saün coù ñeå bieåu thò moät caùch chính xaùc nhöõng nguoàn lôïi<br /> taøi nguyeân baèng ngoân ngöõ kinh teá.<br /> * Tröôøng Ñaïi hoïc Kinh teá Hueá.<br /> 60 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (68). 2008<br /> <br /> <br /> <br /> Heimlich ñaõ toång hôïp 33 coâng trình nghieân cöùu khoa hoïc vaø thaáy raèng<br /> giaù trò kinh teá cuûa ÑNN ñöôïc öôùc löôïng khoaûng töø 0,06 ñeán 22,05 USD/1 maãu<br /> Anh (0,405ha). Woodward vaø Mui ñaõ phaân tích 39 coâng trình nghieân cöùu ñaùnh<br /> giaù kinh teá ÑNN, keát quaû cho thaáy, giaù trò trung bình haøng naêm/1 maãu Anh<br /> cuûa moãi loaïi lôïi ích khaùc nhau cuûa ÑNN dao ñoäng töø 3 - 1.212USD/1 maãu Anh.<br /> Khoaûng giaù trò naøy khaù roäng laø do caùc lôïi ích cuûa ÑNN khaù khaùc nhau ôû caùc<br /> quoác gia khaùc nhau vaø hoï cuõng nhaän thaáy raèng caùc phöông phaùp ñöôïc söû duïng<br /> ñeå ñaùnh giaù coù aûnh höôûng ñaùng keå ñeán keát quaû ñaït ñöôïc. Brander nghieân cöùu<br /> 190 coâng trình ñaùnh giaù kinh teá ÑNN, nhaän thaáy raèng söï dao ñoäng raát lôùn veà<br /> caùc giaù trò öôùc löôïng ñöôïc cuûa caùc loaïi hình ÑNN khaùc nhau, vaø veà caùc phöông<br /> phaùp ñaùnh giaù khaùc nhau ñöôïc söû duïng. Phöông phaùp ñaùnh giaù ngaãu nhieân<br /> (CVM) cho caùc öôùc löôïng giaù trò ÑNN cao nhaát, theo ñoù laø chi phí thay theá vaø<br /> ñònh giaù taøi saûn. Giaù trò thaáp nhaát laø keát quaû cuûa phöông phaùp chi phí cô hoäi<br /> vaø tieáp caän haøm saûn xuaát. Nhöõng nghieân cöùu vöøa neâu cho thaáy, vieäc söû duïng<br /> caùc kyõ thuaät kinh teá moâi tröôøng vaøo ñaùnh giaù kinh teá taøi nguyeân ÑNN laø khaù<br /> phoå bieán ôû treân theá giôùi.<br /> Trong vaøi naêm gaàn ñaây, ôû Vieät Nam moät soá nghieân cöùu ñaùnh giaù kinh teá<br /> taøi nguyeân moâi tröôøng ñaõ ñöôïc thöïc hieän. Coâng trình Ñònh giaù kinh teá röøng ngaäp<br /> maën Caàn Giôø, Thaønh phoá Hoà Chí Minh cuûa EPA/IUCN löôïng giaù gaàn 30.000ha<br /> röøng ngaäp maën Caàn Giôø chöa tính ñeán caùc lôïi ích töø caùc chöùc naêng sinh thaùi laø<br /> treân 95 tyû ñoàng. Ñaây laø cô sôû quan troïng ñeå toå chöùc UNESCO coâng nhaän Caàn<br /> Giôø laø khu döï tröõ sinh quyeån theá giôùi ñaàu tieân cuûa Vieät Nam. Nghieân cöùu Phaân<br /> tích giaù trò giaûi trí cuûa raïn san hoâ quanh ñaûo Hoøn Mun (Khaùnh Hoøa) cuûa Phaïm<br /> Khaùnh Nam vaø Nguyeãn Hoàng Sôn söû duïng phöông phaùp ñaùnh giaù ngaãu nhieân<br /> (CVM) vaø phöông phaùp chi phí du lòch (TCM). Keát quaû cho thaáy, hai phöông<br /> phaùp ñaùnh giaù naøy cho keát quaû töông thích vôùi nhau vôùi giaù trò dao ñoäng töø 8,7<br /> ñeán 17,9 trieäu USD.<br /> Ñoái vôùi ñaàm phaù TGCH, coù moät soá nghieân cöùu ñaùnh giaù kinh teá ñaõ ñöôïc<br /> thöïc hieän nhö Lôïi ích kinh teá töø caùc khu baûo toàn ôû Thöøa Thieân Hueá cuûa ICEM<br /> vaø Ño löôøng giaù trò baûo toàn heä ñaàm phaù TGCH cuûa Traàn Höõu Tuaán. Tuy nhieân,<br /> nhöõng nghieân cöùu naøy môùi chæ döøng laïi ôû vieäc ñaùnh giaù moät soá lôïi ích nhaát ñònh<br /> cuûa ñaàm phaù, vaø chuû yeáu söû duïng caùc phöông phaùp ñaùnh giaù nhanh.<br /> 3. Phöông phaùp nghieân cöùu<br /> Caùc giaù trò kinh teá cuûa ÑNN: Caùch tieáp caän giaù trò kinh teá toaøn phaàn<br /> (Total Economic Value) thöôøng ñöôïc caùc nhaø kinh keá moâi tröôøng söû duïng ñeå<br /> ñaùnh giaù kinh teá cuûa caùc nguoàn taøi nguyeân ÑNN. Theo caùch tieáp caän naøy, giaù trò<br /> kinh teá toaøn phaàn cuûa ÑNN bao goàm giaù trò söû duïng (use value) vaø giaù trò phi<br /> söû duïng (non-use value). Giaù trò söû duïng laïi ñöôïc phaân thaønh söû duïng tröïc tieáp<br /> (direct use), söû duïng giaùn tieáp (indirect use), vaø giaù trò tuøy choïn (option value).<br /> Giaù trò phi söû duïng thöôøng khoù xaùc ñònh vaø ño löôøng hôn, vaø coù theå phaân thaønh<br /> giaù trò hieän höõu (existance value) vaø giaù trò löu truyeàn (bequest value).<br /> Caùc phöông phaùp ñaùnh giaù kinh teá ÑNN: Vieäc ñònh löôïng moät caùch<br /> chính xaùc caùc giaù trò cuûa ÑNN laø heát söùc khoù khaên. Ngöôøi ta phaûi söû duïng nhieàu<br /> phöông phaùp khaùc nhau ñeå coù theå tieäm caän tôùi caùc giaù trò ñích thöïc cuûa taøi nguyeân<br /> thieân nhieân. Vieäc aùp duïng caùc phöông phaùp ñaùnh giaù kinh teá lieân quan ñeán khaùi<br />  Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (68). 2008 61<br /> <br /> <br /> <br /> nieäm giaù saün loøng chi traû (willingness to pay), laø cô sôû ñeå ñònh giaù kinh teá cuûa<br /> nhieàu haøng hoùa vaø dòch vuï. Trong moät neàn kinh teá caïnh tranh, coù theå noùi raèng<br /> giaù thò tröôøng (market prices) phaûn aùnh giaù saün loøng chi traû cuûa ngöôøi tieâu duøng<br /> cho caùc haøng hoùa, dòch vuï. Ñoái vôùi giaù trò söû duïng tröïc tieáp cuûa ÑNN, giaù thò<br /> tröôøng laø phöông phaùp thoûa ñaùng ñeå ño löôøng.<br /> Phöông phaùp ñaùnh giaù ngaãu nhieân (CVM) ñöôïc söû duïng khaù phoå bieán ñeå<br /> ñaùnh giaù giaù trò söû duïng vaø phi söû duïng ÑNN. Phöông phaùp tieáp caän töø haøm saûn<br /> xuaát (production function approach), vaø caùc moâ hình löïa choïn (choice modelling)<br /> thöôøng ñöôïc duøng ñeå ñaùnh giaù giaù trò söû duïng giaùn tieáp, tuøy choïn vaø giaù trò phi<br /> söû duïng. Ngoaøi ra caùc phöông phaùp chi phí du lòch (travel cost method), ñònh<br /> giaù taøi saûn (hedonic pricing), chi phí thay theá (replacement cost), chi phí phoøng<br /> ngöøa (preventive expenditures)... cuõng thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå ñaùnh giaù giaù trò<br /> söû duïng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp cuûa ÑNN.<br /> Trong nghieân cöùu naøy, phöông phaùp giaù thò tröôøng ñöôïc söû duïng ñeå ño<br /> löôøng giaù trò kinh teá cuûa caùc hoaït ñoäng ñöôïc löïa choïn. Ngoaøi ra, phöông phaùp<br /> chuyeân gia (delphy method); phöông phaùp ñieàu tra coù söï tham gia (PRA) vaø caùc<br /> phöông phaùp phaân tích soá lieäu thoáng keâ nhö, caùc chæ soá vaø coâng thöùc xaùc ñònh<br /> giaù trò taøi nguyeân; caùc phöông phaùp phaân tính thoáng keâ moâ taû, phöông phaùp<br /> phaân tích phöông sai, chi bình phöông, phöông phaùp hoài quy töông quan, phaân<br /> toå thoáng keâ... ñöôïc söû duïng ñeå tính toaùn vaø phaân tích nguoàn soá lieäu.<br /> Tieán haønh ñieàu tra 1.189 hoä treân ñòa baøn 10 xaõ thuoäc khu vöïc phaù Tam<br /> Giang cuûa hai huyeän Quaûng Ñieàn vaø Phong Ñieàn, trong ñoù coù 395 hoä nuoâi troàng<br /> thuûy saûn (NTTS) (chieám 25,5% trong toång soá hoä coù tham gia NTTS); 405 hoä<br /> ñaùnh baét töï nhieân (chieám 25,0%); 365 hoä troàng troït vaø chaên nuoâi thuûy caàm<br /> (chieám 6,3%); vaø 125 hoä khai thaùc rong coû (chieám 44,8%). Quy moâ maãu khaù lôùn<br /> vaø chieám tyû troïng ñaùng keå trong toång theå, ñöôïc löïa choïn theo phöông phaùp phaân<br /> toå phaân loaïi keát hôïp vôùi phöông phaùp choïn ngaãu nhieân neân ñaûm baûo ñöôïc tính<br /> ñaïi dieän cao cuûa maãu ñieàu tra.<br /> Giôùi haïn nghieân cöùu: Veà khoâng gian, vuøng phaù Tam Giang thuoäc ñòa<br /> phaän hai huyeän Phong Ñieàn vaø Quaûng Ñieàn; veà thôøi gian, soá lieäu ñieàu tra naêm<br /> 2005; veà noäi dung, taäp trung löôïng giaù 4 hoaït ñoäng chuû yeáu ôû phaù Tam Giang laø<br /> hoaït ñoäng nuoâi troàng thuûy saûn, hoaït ñoäng ñaùnh baét thuûy saûn, hoaït ñoäng troàng<br /> troït vaø chaên nuoâi thuûy caàm ven phaù, hoaït ñoäng khai thaùc rong coû thuûy sinh.<br /> 4. Ñaùnh giaù giaù trò kinh teá chuû yeáu phaù Tam Giang<br /> 4.1. Giaù trò kinh teá NTTS<br /> NTTS vuøng ñaàm phaù thöïc söï phaùt trieån töø nhöõng naêm 1995, ñaëc bieät laø töø<br /> naêm 2000 ñeán nay. Dieän tích NTTS giai ñoaïn 2000-2005 taêng bình quaân haøng<br /> naêm laø 16%. Ñeán naêm 2005 dieän tích nuoâi toâm toaøn tænh ñaït xaáp xæ 4.000 ha,<br /> taêng hôn 2 laàn so vôùi naêm 2000; naêng suaát bình quaân ñaït xaáp xæ 1 taán/ha, gaáp<br /> 2,5 laàn so vôùi 2000; saûn löôïng toâm nuoâi ñaït treân 3.434 taán, taêng gaáp 4 laàn so<br /> vôùi naêm 2000. Soá lieäu baûng 1 cho thaáy NTTS vuøng phaù Tam Giang söû duïng taøi<br /> nguyeân keùm hieäu quaû. Nuoâi toâm baùn thaâm canh (BTC) coù möùc loã cao nhaát, aâm<br /> treân 12 trieäu ñoàng/ha. Nuoâi caù ao hoà ven phaù cuõng bò loã naëng, aâm 6,5 trieäu ñoàng/<br /> ha. Trong khi ñoù, nuoâi caù loàng mang laïi hieäu quaû kinh teá cao nhaát, ñaït hôn 260<br /> trieäu/ha loàng.<br /> 62 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (68). 2008<br /> <br /> <br /> <br /> Baûng 1: Giaù trò kinh teá NTTS vuøng ñaàm phaù Tam Giang<br /> Hình thöùc nuoâi Toång DT GO/ha Chi phí SX/ha MI/ha Toång MI<br /> (ha) (1000ñ) (1000ñ) (1000ñ) (1000ñ)<br /> Toâm BTC 604,6 49.178 61.984 -12.806 -7.742.275<br /> Toâm QCCT 83,5 34.225 41.022 -6.797 -567.395<br /> Caù ao hoà 41,5 37.372 43.856 -6.484 -268.973<br /> Caù loàng 2,8 438.593 174.624 263.969 739.493<br /> Coäng 732,4 - - - -7.839.150<br /> Ghi chuù: GO: Toång giaù trò saûn xuaát; MI: Thu nhaäp hoãn hôïp.<br /> Nguoàn: Soá lieäu ñieàu tra naêm 2005.<br /> Coù theå noùi, hoaït ñoäng NTTS ñang söû duïng taøi nguyeân keùm hieäu hieäu quaû<br /> nhaát, toång möùc thieät haïi gaàn 8 tyû ñoàng/naêm, ñaëc bieät laø nuoâi toâm BTC coù thu<br /> nhaäp hoãn hôïp aâm hôn 7,7 tyû ñoàng. Keát quaû nghieân cöùu chæ ra raèng, taàn suaát<br /> maát muøa cuûa hoaït ñoäng NTTS coù xu höôùng taêng ñaùng keå cho caùc ñoái töôïng nuoâi.<br /> Naêm 2005, gaàn 70% soá hoä nuoâi toâm bò maát muøa. Ñieàu naøy coù nghóa vuøng phaù<br /> Tam Giang ñang aån chöùa nhieàu nguy cô ñe doïa ñeán söï phaùt trieån cuûa hoaït ñoäng<br /> NTTS noùi rieâng vaø söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa toaøn vuøng noùi chung.<br /> Keát quaû kieåm ñònh thoáng keâ chæ ra raèng:<br /> - Coù söï khaùc bieät veà thu nhaäp giöõa hai hình thöùc nuoâi toâm BTC vaø quaûng<br /> canh caûi tieán (QCCT), trong ñoù nhoùm hoä coù thu nhaäp hoãn hôïp loã treân 15 trieäu<br /> ñoàng chuû yeáu laø töø nhöõng hoä nuoâi toâm BTC chieám gaàn 37%, trong khi chæ coù<br /> 7,1% soá hoä nuoâi toâm theo hình thöùc QCCT.<br /> - Maät ñoä thaû gioáng caøng cao thì hieäu quaû caøng thaáp. Cuï theå, nhöõng hoä nuoâi<br /> vôùi maät ñoä treân 20 con/m2 tyû leä bò loã (treân 30 trieäu ñoàng) caøng taêng. Trong khi<br /> ñoù, nhoùm hoä nuoâi coù laõi chuû yeáu coù maät ñoä thaû döôùi 20 con/m2<br /> - Thu nhaäp taêng leân töø nhoùm hoä coù trình ñoä vaên hoùa caáp 1 ñeán nhoùm coù<br /> trình ñoä vaên hoùa caáp 3, ñaëc bieät khoâng coù hoä naøo coù trình ñoä vaên hoùa caáp 3 maø<br /> coù thu nhaäp hoãn hôïp aâm treân 45 trieäu ñoàng.<br /> - Tuoåi ao coù aûnh höôûng ñaùng keå ñeán hieäu quaû nuoâi toâm, gaàn 40% soá hoä coù<br /> ao nuoâi treân 5 naêm bò loã, trong khi tuoåi ao döôùi 5 naêm laø 29%. Nhoùm hoä nuoâi coù<br /> laõi chuû yeáu taäp trung ôû nhöõng hoä coù ao nuoâi môùi xaây döïng döôùi 5 naêm (53,1%).<br /> - Coù söï khaùc bieät giöõa hai vuøng nuoâi ôû Quaûng Ñieàn vaø Phong Ñieàn, trong<br /> ñoù NTTS ôû Quaûng Ñieàn chòu nhieàu ruûi ro hôn. Tyû leä soá hoä bò loã ôû Quaûng Ñieàn<br /> treân 45% trong khi ôû Phong Ñieàn laø 24%.<br /> - Coù söï khaùc bieät giöõa nhöõng hoä coù thay nöôùc vaø hoä khoâng thay nöôùc trong<br /> quaù trình nuoâi. Coù 54% caùc hoä thay nöôùc bò maát muøa trong khi tyû leä naøy ôû nhoùm<br /> hoä khoâng thay nöôùc laø 20%. Roõ raøng, trong ñieàu kieän moâi tröôøng nöôùc xung<br /> quanh bò oâ nhieãm, caàn phaûi thaän troïng trong vieäc thay nöôùc ñeå ñaûm baûo an toaøn.<br /> 4.2. Giaù trò kinh teá ñaùnh baét töï nhieân<br /> Ngheà khai thaùc vaø ñaùnh baét thuûy saûn töï nhieân ñaõ coù töø laâu ñôøi. Saûn löôïng<br /> khai thaùc thuûy saûn vuøng ñaàm phaù ñaït möùc cao nhaát vaøo naêm 1973 laø 4.517 taán.<br /> Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, soá ngö cuï khai thaùc taêng ñaùng keå nhöng saûn löôïng<br /> khai thaùc laïi khoâng taêng. Keát quaû ñieàu tra cho thaáy, soá ngaøy ñaùnh baét bình quaân<br />  Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (68). 2008 63<br /> <br /> <br /> <br /> moät hoä laø 268 ngaøy ñoái vôùi ñaùnh baét caù vaø 223 ngaøy ñoái vôùi ñaùnh baét toâm. Giaù<br /> trò bình quaân haøng naêm moät hoä ñaùnh baét töï nhieân laø 6,1 trieäu ñoàng töø caù vaø<br /> 8,6 trieäu ñoàng töø toâm. Toång giaù trò saûn löôïng bình quaân hoä caû naêm laø 14,7 trieäu<br /> ñoàng. Chi phí cao nhaát laø xaêng daàu (chieám 45%), vaø söûa chöõa, mua saém ngö cuï<br /> (chieám 50%) trong toång chi phí ñaùnh baét töï nhieân. Theo keát quaû ñieàu tra, thu<br /> nhaäp hoãn hôïp bình quaân hoä laø 10,04 trieäu ñoàng; vaø hieän coù 1.620 hoä tham gia<br /> ñaùnh baét töï nhieân. Nhö vaäy, thu nhaäp hoãn hôïp töø hoaït ñoäng ñaùnh baét thuûy saûn<br /> trong naêm cuûa vuøng phaù Tam Giang laø 16,27 tyû ñoàng.<br /> Theo yù kieán cuûa ngö daân, hieän nay hoï ñang gaëp nhöõng khoù khaên trong<br /> khai thaùc vaø ñaùnh baét töï nhieân laø:<br /> - Tình traïng söû duïng caùc ngö cuï coù tính huûy dieät cao (77% soá ngöôøi traû lôøi);<br /> - Ao nuoâi gia taêng maïnh, laán chieám caùc baõi ñeû cuûa thuûy saûn töï nhieân (61%);<br /> - Soá hoä ñaùnh baét gia taêng nhanh (39%).<br /> 4.3. Giaù trò kinh teá troàng troït vaø chaên nuoâi thuûy caàm<br /> Giaù trò kinh teá ngaønh troàng troït: Maëc duø khai thaùc vaø ñaùnh baét thuûy saûn laø<br /> ngaønh ngheà truyeàn thoáng cuûa ngöôøi daân vuøng ñaàm phaù, nhöng saûn xuaát noâng<br /> nghieäp vaãn laø ngaønh chính cuûa hoï ôû nôi ñaây. Tyû leä lao ñoäng noâng nghieäp cuûa<br /> caùc xaõ ven ñaàm phaù chieám töø 55-60% toång lao ñoäng ôû ñòa phöông. Dieän tích<br /> ñaát noâng nghieäp vuøng ñaàm phaù khaù haïn cheá, chieám khoaûng 19% dieän tích töï<br /> nhieân cuûa vuøng. Beân caïnh vieäc troàng troït, caùc hoä gia ñình coøn chuù troïng phaùt<br /> trieån chaên nuoâi. Soá lieäu ñieàu tra cho thaáy, giaù trò saûn xuaát bình quaân 1ha luùa<br /> laø 10,3 trieäu, thu nhaäp hoãn hôïp 4,07 trieäu ñoàng. Theo tính toaùn cuûa chuùng toâi<br /> toång giaù trò saûn xuaát luùa vuøng phaù Tam Giang laø 17,5 tyû ñoàng, thu nhaäp hoãn<br /> hôïp laø 6,9 tyû ñoàng.<br /> Giaù trò kinh teá chaên nuoâi thuûy caàm: Vôùi dieän tích ñaát ngaäp nöôùc khaù lôùn,<br /> laø ñieàu kieän lyù töôûng ñeå phaùt trieån chaên nuoâi thuûy caàm ven phaù. Toång soá löôïng<br /> gia caàm nuoâi naêm 2005 laø 43.270 con, trong ñoù vòt ñaøn chieám 95,5%. Moät soá<br /> xaõ coù chaên nuoâi vòt lôùn laø Quaûng Phöôùc, Quaûng An, Quaûng Thaønh vaø Höông<br /> Phong, bình quaân moãi xaõ coù 5 ñeán 7 ñaøn vôùi soá löôïng töø 500-2.000 con/ñaøn. Keát<br /> quaû tính toaùn cho thaáy bình quaân nuoâi 1.000 thuûy caàm coù giaù trò saûn xuaát laø 37<br /> trieäu ñoàng; thu nhaäp hoãn hôïp ñaït 15,890 trieäu ñoàng. Nhö vaäy, toång giaù trò saûn<br /> xuaát cuûa chaên nuoâi thuûy caàm ôû vuøng ñaàm phaù ñaït treân 1,6 tyû ñoàng vaø thu nhaäp<br /> hoãn hôïp treân 687 trieäu ñoàng.<br /> 4.4. Giaù trò kinh teá khai thaùc rong coû thuûy sinh<br /> Toång hôïp caùc keát quaû nghieân cöùu veà phaân boá vaø ña daïng caùc loaøi rong coû<br /> thuûy sinh ôû ñaàm phaù TGCH cho thaáy, khu vöïc phaù Tam Giang coù 15 loaøi rong<br /> coû trong toång soá 20 loaøi cuûa toaøn ñaàm phaù TGCH vaø tröõ löôïng cuûa chuùng coù xu<br /> höôùng giaûm xuoáng khaù nhanh choùng trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Theo keát quaû<br /> nghieân cöùu cuûa chuùng toâi, naêm 2005 ôû phaù Tam Giang hieän coù 279 hoä tham gia<br /> khai thaùc rong coû, taäp trung chuû yeáu ôû 4 xaõ Quaûng Thaùi, Quaûng Lôïi (Quaûng Ñieàn)<br /> vaø Ñieàn Hoøa, Ñieàn Haûi (Phong Ñieàn). Trong ñoù, coù khoaûng 12% soá hoä khai thaùc<br /> chuyeân nghieäp vôùi toång saûn löôïng chieám gaàn 28% toång saûn löôïng khai thaùc rong<br /> coû caû naêm 2005 (khoaûng treân 21 nghìn taán). Soá lieäu ñieàu tra cho thaáy, löôïng<br /> rong coû löu thoâng treân thò tröôøng chieám gaàn 30% toång löôïng rong coû khai thaùc,<br /> soá coøn laïi laø töï cung töï caáp. Rong coû ñöôïc söû duïng chuû yeáu laøm thöùc aên cho nuoâi<br /> 64 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (68). 2008<br /> <br /> <br /> <br /> laøm phaân xanh (khoaûng 10%).<br /> Khai thaùc rong coû chuû yeáu söû<br /> duïng caùc coâng cuï raát thoâ sô,<br /> chi phí saûn xuaát thaáp. Giaù<br /> trò kinh teá (toång giaù trò saûn<br /> xuaát) thu ñöôïc töø vieäc khai<br /> thaùc rong coû cuûa caû vuøng phaù<br /> Tam Giang naêm 2005 ñaït 3,1<br /> tyû ñoàng; thu nhaäp hoãn hôïp ñaït<br /> treân 2,8 tyû ñoàng.<br /> 4.5. Toång hôïp giaù trò<br /> kinh teá chuû yeáu vuøng phaù<br /> Tam Giang<br /> Keát quaû tính toaùn ôû baûng<br /> Rong coû treân ñaàm phaù bò khai thaùc maïnh ñeå phuïc<br /> 2 cho thaáy toång giaù trò saûn vuï saûn xuaát noâng nghieäp. AÛnh Ñoã Nam.<br /> xuaát töø boán hoaït ñoäng chuû yeáu<br /> treân phaù Tam Giang laø treân 81,5 tyû ñoàng; toång chi phí saûn xuaát 61,8 tyû ñoàng;<br /> thu nhaäp hoãn hôïp ñaït gaàn 19 tyû ñoàng. Neáu xeùt veà goùc ñoä toång giaù trò saûn xuaát,<br /> hoaït ñoäng NTTS coù giaù trò lôùn nhaát (ñaït treân 35 tyû ñoàng); ñaùnh baét töï nhieân<br /> treân 23,9 tyû ñoàng; saûn xuaát luùa 17,5 tyû ñoàng; khai thaùc rong coû 3,1 tyû ñoàng; vaø<br /> chaên nuoâi thuûy caàm laø 1,6 tyû ñoàng. Tuy nhieân naêm 2005 laø naêm maát muøa lôùn<br /> ñoái vôùi NTTS (60% soá hoä maát muøa) vaø dòch cuùm gia caàm aûnh höôûng nghieâm<br /> troïng ñoái vôùi vieäc chaên nuoâi. Neáu xem xeùt lôïi ích kinh teá veà goùc ñoä thu nhaäp<br /> hoãn hôïp thì ñaùnh baét thuûy saûn töï nhieân mang laïi giaù trò thu nhaäp hoãn hôïp lôùn<br /> nhaát 16,2 tyû ñoàng; troàng luùa 6,9 tyû ñoàng; trong khi ñoù hoaït ñoäng NTTS coù hieäu<br /> quaû kinh teá thaáp nhaát, loã gaàn 8 tyû ñoàng.<br /> Baûng 2. Toång hôïp caùc giaù trò kinh teá chuû yeáu cuûa phaù Tam Giang<br /> ÑVT: Trieäu ñoàng<br /> Hoaït ñoäng Toång giaù trò Toång chi phí Thu nhaäp hoãn hôïp<br /> saûn xuaát (GO) tröïc tieáp (C) (MI)<br /> 1. Nuoâi troàng thuûy saûn 35.369 43.209 -7.840<br /> 2. Ñaùnh baét töï nhieân 23.931 7.655 16.276<br /> 3.1 Troàng luùa 17.547 10.605 6.942<br /> 3.2 Chaên nuoâi thuûy caàm 1.601 913 688<br /> 4. Khai thaùc rong coû 3.130 265 2.865<br /> Toång 81.579 61.825 18.931<br /> Nguoàn: Soá lieäu ñieàu tra naêm 2005<br /> Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa caùc ñòa phöông, hieän nay dieän tích maët nöôùc phaù<br /> Tam Giang laø 4.268ha. Nhö vaäy, toång giaù trò saûn xuaát bình quaân/1ha maët nöôùc laø<br /> 19,1 trieäu ñoàng; thu nhaäp hoãn hôïp bình quaân laø 4,4 trieäu ñoàng/ha/naêm. Ñeå coù theå<br /> so saùnh veà lôïi ích kinh teá cuûa phaù Tam Giang vôùi caùc vuøng ñaát ngaäp nöôùc khaùc ôû<br /> Vieät Nam, chuùng toâi trình baøy moät soá keát quaû nghieân cöùu tröôùc ñaây ôû trong nöôùc:<br /> Röøng ngaëp maën Caàn Giôø (bình quaân 3,17 trieäu/ha, tính theo giaù thöïc teá naêm<br />  Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (68). 2008 65<br /> <br /> <br /> <br /> 1999); Ñaát ngaäp nöôùc ôû Caø Mau mang laïi thu nhaäp hoãn hôïp bình quaân laø 7,5<br /> trieäu ñoàng/ha/naêm (tính theo giaù naêm 2001).<br /> 5. Caùc giaûi phaùp nhaèm phaùt trieån beàn vöõng vuøng phaù Tam Giang<br /> Phaù Tam Giang laø moät heä sinh thaùi ña daïng veà töï nhieân vaø coù giaù trò kinh<br /> teá-xaõ hoäi vôùi nhieàu ngaønh ngheà vaø hoaït ñoäng kinh teá khaùc nhau. Vì vaäy, ñònh<br /> höôùng caùc hoaït ñoäng phaûi ñöôïc ñaët trong moái quan heä laãn nhau nhaèm ñaûm baûo<br /> sinh keá beàn vöõng cho ngöôøi daân vuøng ñaàm phaù. Phaûi tính ñeán “söùc taûi” cuûa ñaàm<br /> phaù ñeå boá trí caùc phöông thöùc söû duïng taøi nguyeân hôïp lyù. Ngoaøi ra, quaûn lyù<br /> vaø söû duïng taøi nguyeân ñaàm phaù phaûi tính ñeán nhieàu yeáu toá khoâng nhöõng hieäu<br /> quaû kinh teá, moâi tröôøng maø coøn tính ñeán xu höôùng phaùt trieån cuûa quaù trình<br /> hoäi nhaäp quoác teá; söï tieán boä cuûa khoa hoïc kyõ thuaät; tính ñeán khaû naêng chuyeån<br /> ñoåi cuûa caùc ngaønh ngheà theo höôùng khai thaùc tieàm naêng vaø lôïi theá so saùnh cuûa<br /> taøi nguyeân ñaàm phaù nhö phaùt trieån keát hôïp noâng nghieäp - NTTS - du lòch; baûo<br /> toàn - du lòch... Sau ñaây laø caùc giaûi phaùp caàn ñöôïc öu tieân.<br /> - Taêng cöôøng coâng taùc quaûn lyù: Nghieân cöùu xaây döïng boä maùy quaûn lyù toång<br /> hôïp vuøng ñaàm phaù, coù quy cheá hoaït ñoäng vaø phoái hôïp ñoàng boä, coù hieäu quaû,<br /> döôùi söï chæ ñaïo vaø ñieàu haønh cuûa caùc caáp chính quyeàn ñòa phöông. Xaây döïng<br /> cô cheá hoaït ñoäng cuûa caùc moâ hình quaûn lyù döïa vaøo coäng ñoàng trong khai thaùc<br /> vaø NTTS; taêng cöôøng coâng taùc quaûn lyù nhaø nöôùc veà ñaàm phaù cuûa caùc caáp chính<br /> quyeàn, nhaát laø caáp xaõ. Xaây döïng cô sôû döõ lieäu ngaønh thuûy saûn, caùc chæ soá thoáng<br /> keâ kinh teá-kyõ thuaät thuûy saûn caáp cô sôû.<br /> - Caûi tieán coâng taùc quy hoaïch toång theå vaø quy hoaïch chi tieát: Quy hoaïch<br /> toång theå phaùt trieån ñaàm phaù ñeán naêm 2010 ñaõ boäc loä nhieàu baát caäp vaø maâu<br /> thuaãn trong quaûn lyù vaø söû duïng taøi nguyeân ñaàm phaù. Vì vaäy, caàn phaûi ñieàu<br /> chænh laïi quy hoaïch toång theå phaùt trieån ñaàm phaù. Treân cô sôû quy hoaïch toång theå<br /> ñeå tieán haønh quy hoaïch chi tieát cho töøng vuøng, töøng thuûy vöïc nhaèm xaùc ñònh<br /> caùch thöùc söû duïng taøi nguyeân ñaàm phaù vaø moâ hình NTTS thích hôïp. Caàn ñoåi<br /> môùi quan ñieåm trong coâng taùc quy hoaïch phaùt trieån ñaàm phaù theo höôùng khai<br /> thaùc tieàm naêng vaø lôïi theá so saùnh cuûa taøi nguyeân nhö phaùt trieån keát hôïp noâng<br /> nghieäp - NTTS - du lòch - baûo toàn... Traùnh quan ñieåm cho raèng ñaàm phaù chæ<br /> phaùt trieån nuoâi troàng vaø khai thaùc thuûy saûn.<br /> - Ña daïng hoùa ñoái töôïng nuoâi, trieån khai caùc moâ hình chuyeån ñoåi trong<br /> NTTS theo höôùng hieäu quaû, beàn vöõng vaø mang tính xaõ hoäi hoùa: Xaây döïng caùc<br /> moâ hình ñieåm veà NTTS theo höôùng beàn vöõng, ña daïng ñoái töôïng nuoâi, coù hieäu<br /> quaû kinh teá, thaân thieän vôùi moâi tröôøng. Quy hoaïch heä thoáng ngheà khai thaùc coá<br /> ñònh, xaây döïng moâ hình chuyeån ñoåi ngheà noø saùo treân ñaàm phaù. Xaây döïng vaø<br /> thöïc hieän höông öôùc, quy öôùc veà khai thaùc baûo veä ñaàm phaù cuûa coäng ñoàng daân<br /> cö. Ñaåy maïnh coâng taùc tuyeân truyeàn, vaø moâ hình quaûn lyù döïa vaøo coäng ñoàng.<br /> - Xaây döïng heä thoáng dòch vuï coù chaát löôïng, coù hieäu quaû cao: Naâng cao khaû<br /> naêng quan traéc quaûn lyù moâi tröôøng (chæ soá moâi tröôøng); khaû naêng phoøng choáng<br /> dòch beänh thuûy saûn cho caùn boä thuûy saûn, caùc trung taâm khuyeán noâng vaø caùn<br /> boä cô sôû. Hoã trôï maïng löôùi gioáng thuûy saûn, cô sôû cheá bieán thöùc aên. Cuûng coá vaø<br /> phaùt trieån heä thoáng khuyeán ngö coù söï tham gia cuûa coäng ñoàng, xaây döïng taøi<br /> lieäu khuyeán ngö vaø ñaøo taïo caùn boä khuyeán ngö.<br /> 66 Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (68). 2008<br /> <br /> <br /> <br /> - Taêng cöôøng coâng ngheä sau thu hoaïch vaø tieáp thò: Naâng cao naêng löïc cho<br /> caùn boä thuûy saûn veà quaûn lyù chaát löôïng sau thu hoaïch. Hoã trôï thieát keá, quy hoaïch<br /> vaø naâng cao naêng löïc quaûn lyù haï taàng cô sôû taïi caùc beán caù ñòa phöông. Xaây döïng<br /> caùc thöông hieäu saûn phaåm ñòa phöông nhö “Toâm chua Hueá”; “Ruoác Hueá”; “Nöôùc<br /> maén Hueá”... Taêng cöôøng coâng taùc tieáp thò, coù khaû naêng xuùc tieán tieâu thuï trong<br /> nöôùc vaø xuaát khaåu.<br /> 6. Keát luaän vaø kieán nghò<br /> Heä ñaàm phaù TGCH noùi chung vaø phaù Tam Giang noùi rieâng coù giaù trò kinh<br /> teá vaø xaõ hoäi to lôùn, laø moät khu heä sinh thaùi quyù hieám, ñoùng vai troø quan troïng<br /> trong sinh keá cuûa nhieàu ngöôøi daân vaø trong chieán löôïc phaùt trieån kinh teá, xaõ<br /> hoäi cuûa tænh TTH. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, vieäc quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn taøi<br /> nguyeân ñaàm phaù coù nhöõng thay ñoåi saâu saéc. NTTS phaùt trieån oà aït, coù xu höôùng<br /> vöôït quaù söùc taûi cuûa heä ñaàm phaù naøy; khai thaùc thuûy saûn böøa baõi vôùi nhieàu loaïi<br /> phöông tieän coù tính huûy dieät cao khoù kieåm soaùt ñöôïc; hoùa chaát ñöôïc söû duïng<br /> trong NTTS vaø saûn xuaát noâng nghieäp ngaøy caøng lôùn... Vì vaäy, hieäu quaû kinh teá<br /> söû duïng taøi nguyeân giaûm suùt, nguoàn taøi nguyeân coù xu höôùng caïn kieät daàn. Moâi<br /> tröôøng nöôùc bò oâ nhieãm; suy giaûm ña daïng sinh hoïc, caùc baõi gioáng vaø baõi ñeû töï<br /> nhieân bò xuoáng caáp vaø thu heïp. Vaán ñeà nôï naàn, sinh keá cuûa ngöôøi daân vuøng ñaàm<br /> phaù coøn nhieàu khoù khaên.<br /> Keát quaû nghieân cöùu chæ ra raèng, giaù trò kinh teá caùc hoaït ñoäng chuû yeáu ôû<br /> phaù Tam Giang trong naêm 2005 laø raát haïn cheá. NTTS ñaït hieäu suaát thaáp, thu<br /> nhaäp hoãn hôïp aâm 7,8 tyû ñoàng; hoaït ñoäng ñaùnh baét töï nhieân ñaït giaù trò cao<br /> nhaát 16,3 tyû ñoàng; saûn xuaát noâng nghieäp ñaït khoaûng 6,9 tyû ñoàng; vaø khai thaùc<br /> rong coû ñaït 2,9 tyû ñoàng. Giaù trò thu nhaäp hoãn hôïp bình quaân laø 4,4 trieäu ñoàng/<br /> ha/naêm. Ngheà NTTS bò maát muøa nghieâm troïng trong naêm nghieân cöùu vaø ñang<br /> ñöùng tröôùc nhieàu khoù khaên vaø thaùch thöùc gay gaét. Trong 5 naêm gaàn ñaây, taàn<br /> suaát maát muøa ngaøy caøng taêng, soá hoä coù caùc khoaûn nôï quaù haïn do NTTS leân hôn<br /> 51%, caù bieät coù hoä bò phaù saûn. Trong caùc ñoái töôïng nuoâi troàng ôû vuøng phaù Tam<br /> Giang, toâm laø chuû löïc nhöng hieäu quaû saûn xuaát thaáp, ñaëc bieät laø nuoâi toâm BTC.<br /> Nuoâi caù ao hoà vaø caù loàng ít ruûi ro hôn so vôùi nuoâi toâm, tuy nhieân trong boái caûnh<br /> moâi tröôøng ñaàm phaù ngaøy caøng xaáu ñi vaø nguy cô dòch beänh gia taêng ñaõ laøm<br /> giaûm giaù trò kinh teá cuûa hai ñoái töôïng naøy.<br /> Nghieân cöùu naøy coù moät soá haïn cheá cô baûn sau: soá lieäu ñieàu tra ñeå löôïng<br /> giaù caùc hoaït ñoäng kinh teá laø naêm 2005, naêm khoâng thuaän lôïi ñoái vôùi nhieàu hoaït<br /> ñoäng kinh teá ôû vuøng ñaàm phaù (NTTS bò maát muøa nghieâm troïng, chaên nuoâi thuûy<br /> caàm bò aûnh höôûng naëng neà cuûa dòch cuùm gia caàm...); phaïm vi nghieân cöùu môùi<br /> ñöôïc thöïc hieän ôû vuøng phaù Tam Giang. Vì vaäy, khi söû duïng taøi lieäu naøy caàn chuù<br /> yù ñeán nhöõng ñaëc ñieåm treân.<br /> Vôùi tính chaát quan troïng cuûa heä ñaàm phaù TGCH trong chieán löôïc phaùt<br /> trieån kinh teá, xaõ hoäi cuûa tænh TTH, chuùng toâi xin ñeà nghò caùc cô quan laõnh ñaïo<br /> cuûa tænh caàn coù keá hoaïch cuï theå trong vieäc ñònh kyø ñieàu tra nguoàn taøi lieäu treân<br /> toaøn boä vuøng ñaàm phaù TGCH, thieát laäp cô sôû döõ lieäu nhaèm phuïc vuï coù hieäu quaû<br /> cho vieäc quaûn lyù vaø söû duïng beàn vöõng nguoàn taøi nguyeân cuûa heä ñaàm phaù TGCH.<br /> MVX<br />  Tạp chí Nghiên cứu và Phát triển, số 3 (68). 2008 67<br /> <br /> <br /> <br /> TAØI LIEÄU THAM KHAÛO<br /> 1. Babier, E., M. Acreman and D. Knowler. Economic valuation of wetlands, A guide for policy makers<br /> and planners. A reprint of the book published by the Ramsar Convention Secretariat, 1997.<br /> 2. Pagiola et al. Assessing the Economic Value of Ecosystem Conservation. In collaboration with The<br /> Nature Conservancy and IUCN- The World Conservation Union, environment department paper<br /> No.101, October 2004.<br /> 3. Heimlich, R.E., K.D. Weibe, R. Claassen, R. Gadsy and R.M. House. Wetlands and agriculture: private<br /> interests and public benefits, USDA. Economic Research ervice. Washington, DC, USA, 1998.<br /> 4. Woodward, R. T. vaø Y.-S. Mui. The Economic Value of Wetland Services: A Meta-Analysis. Ecological<br /> Economics 37, 257–270, 2001.<br /> 5. Brander. The Empirics of Wetland Valuation: A Comprehensive Summary and a Meta-Analysis of<br /> the Literature. Environmental & Resource Economics 33: 223–250, 2006.<br /> 6. Phaïm Khaùnh Nam vaø Traàn Voõ Hoàng Sôn, T V H. Analysis of Recreational value of the Coral-<br /> surrounded Hon Mun Island in Vietnam. Project funded by EEPSEA, 2001.<br /> 7. Ñoã Nam. Löôïng giaù giaù trò kinh teá caùc baõi coû bieån ôû heä ñaàm phaù TGCH. Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt<br /> trieån, soá 3 (41) 2003, trang 19-29.<br /> 8. Nguyeãn Vaên Tieán vaø nnk. Ñieàu tra khaûo saùt caùc baõi gioáng, baõi ñeû cuûa caùc loaøi thuûy saûn kinh teá heä<br /> ñaàm phaù TTH vaø ñeà xuaát caùc giaûi phaùp baûo veä. Baùo caùo khoa hoïc ñeà taøi KHCN caáp tænh tænh TTH,<br /> Haûi Phoøng 2000.<br /> 9. Toân Thaát Phaùp, Leâ Thò Nam Thuaän vaø Leâ Vaên Mieân. Höôùng ñeán phaùt trieån NTTS beàn vöõng ôû phaù<br /> TGCH, tænh TTH, 2002. Chöông trình nghieân cöùu quaûn lyù kinh teá vaø moâi tröôøng VEEM, do IDRC vaø<br /> CIDA taøi trôï.<br /> 10. UBND tænh TTH. Quy hoaïch phaùt trieån nuoâi troàng thuûy saûn vuøng ñaàm phaù ven bieån tænh TTH, thôøi kyø<br /> 2001-2010. UBND tænh TTH naêm 2001.<br /> 11. Nguyeãn Chu Hoài vaø nnk. Nghieân cöùu khai thaùc söû duïng hôïp lyù tieàm naêng phaù Tam Giang. Baùo caùo<br /> khoa hoïc, ñeà taøi caáp Nhaø nöôùc, 1996.<br /> TOÙM TAÉT<br /> Nghieân cöùu naøy nhaèm löôïng giaù nhöõng giaù trò kinh teá chuû yeáu cuûa phaù Tam Giang, moät phaàn cuûa<br /> heä ñaàm phaù Tam Giang-Caàu Hai. Keát quaû nghieân cöùu cho thaáy trong naêm 2005, do aûnh höôûng cuûa ñieàu<br /> kieän töï nhieân khoâng thuaän lôïi, ngaønh nuoâi troàng thuûy saûn ôû ñaây phaûi gaùnh chòu nhieàu maát maùt. Ngoaøi<br /> ra, vieäc chaên nuoâi gia caàm cuõng bò aûnh höôûng bôûi dòch cuùm H5N1. Nhöõng hoaït ñoäng khai thaùc kinh teá<br /> treân ñaàm phaù ñem laïi hieäu suaát thaáp. Ñaëc bieät, thu nhaäp hoãn hôïp cuûa nuoâi troàng thuûy saûn loã 7,8 tyû ñoàng.<br /> Hoaït ñoäng ñaùnh baét töï nhieân ñaït giaù trò cao nhaát: 16,3 tyû ñoàng; saûn xuaát noâng nghieäp ñaït khoaûng 6,9 tyû<br /> ñoàng; hoaït ñoäng khai thaùc rong coû chæ ñem laïi 2,9 tyû ñoàng. Giaù trò thu nhaäp hoãn hôïp bình quaân cuûa boán<br /> hoaït ñoäng khai thaùc kinh teá treân ñaàm phaù laø 4,4 trieäu ñoàng/ha/naêm. Laø ngaønh kinh teá chính treân vuøng<br /> ñaàm phaù, hoaït ñoäng nuoâi troàng thuûy saûn ñang ñoái maët vôùi nhieàu thaùch thöùc. Trong 5 naêm gaàn ñaây, taàn<br /> suaát maát muøa ngaøy caøng taêng.<br /> Nhaèm quaûn lyù vaø söû duïng nguoàn taøi nguyeân ñaàm phaù moät caùch beàn vöõng, caùc taùc giaû ñaõ ñeà xuaát<br /> caàn taêng cöôøng caùc giaûi phaùp quaûn lyù; caûi tieán coâng taùc quy hoaïch toång theå vaø quy hoaïch chi tieát; ña<br /> daïng hoùa caùc ñoái töôïng nuoâi; xaây döïng heä thoáng dòch vuï coù chaát löôïng vaø hieäu quaû cao...<br /> ABSTRACT<br /> EVALUATION OF THE MAIN ECONOMIC VALUES OF TAM GIANG LAGOON<br /> This study is on valuation of main economic values of the Tam Giang lagoon - a part of Tam<br /> Giang-Caàu Hai lagoon complex. Findings of our study show that in 2005, in influence of inconvenient<br /> natural conditions Aquaculture suffered serious loss; poultry raising was affected strongly by avian flu<br /> H5N1. Therefore, economic values of these activities were very low. Particularly, total of aquaculture<br /> mixed income (MI) was at loss of 7.8 billions; natural aquatic catch reached to 16.3 billions, agriculture<br /> was of 6.9 billions, and sea-grass exploitation was of 2.9 billions VND. The average mixed income of<br /> the 4 activities was of 4.4 millions per hectare. Being a main economic activity in the lagoon aquculture<br /> faces to many challenges. For the last 5 years, frequency of bad harvest of aquaculture has been<br /> significantly increasing.<br /> For more sustainable management and use of Tam Giang lagoon resources, several main solutions<br /> are recommended, including: i) inovating management mechanism, ii) reconsidering the master plan, iii)<br /> aquatic diversification, iv) building the service systems such as providing shrimp breeds, foods, desease<br /> prevention..., and v) enhancing post-harvest technology and marketing.<br />