Mô hình dự báo sớm dịch sốt xuất huyết dựa vào các yếu tố thời tiết tại tỉnh Khánh Hòa

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> <br /> MÔ HÌNH DỰ BÁO SỚM DỊCH SỐT XUẤT HUYẾT<br /> DỰA VÀO CÁC YẾU TỐ THỜI TIẾT TẠI TỈNH KHÁNH HÒA<br /> Đặng Diệu Thạch Thảo*, Trần Ngọc Đăng**<br /> <br /> TÓMTẮT<br /> Mở đầu: Sốt xuất huyết Dengue (SXHD) là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm và đang ngày càng<br /> tăng nhanh trên toàn thế giới cũng như ở Việt Nam. Một phương pháp gần đây được phát triển để kiểm<br /> soát bệnh đó là dựa trên mối liên quan giữa các yếu tố thời tiết với SXHD, từ đó xây dựng mô hình dự báo.<br /> Chúng tôi muốn xây dựng một mô hình tương tự ở Khánh Hòa, là tỉnh có tỉ lệ mắc bệnh cao trong nước.<br /> Mục tiêu: Xác định mối liên quan giữa các yếu tố thời tiết và số ca mắc sốt xuất huyết Dengue tại tỉnh<br /> Khánh Hòa, từ đó xây dựng mô hình dự báo dịch sốt xuất huyết dựa vào các yếu tố thời tiết tại tỉnh Khánh Hòa.<br /> Đối tượng - Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu tương quan với các số liệu được lấy từ 2001-2016.<br /> Đánh giá tác động lên SXHD của các yếu tố thời tiết (nhiệt độ, biên độ nhiệt, độ ẩm, lượng mưa, tốc độ gió) với<br /> tác động trễ tối đa 3 tháng, sử dụng mô hình hồi quy Poisson.<br /> Kết quả: Mô hình dự báo dựa trên bốn yếu tố: nhiệt độ - độ trễ 3 tháng (RR=1,63; KTC 95% 1,43-<br /> 1,87), tốc độ gió - độ trễ 3 tháng (RR=1,42; KTC95% 1,16-1,74), lượng mưa - độ trễ 2 tháng (RR=0,98;<br /> KTC 95% 0,86-1,09), độ ẩm – độ trễ 2 tháng (RR=1,06; KTC 95% 0,99-1,13). Mô hình dự báo có độ chính<br /> xác trung bình với diện tích vùng dưới đường cong ROC (AUC) là 0,60.<br /> Kết luận: Nghiên cứu đã cho thấy mức độ ảnh hưởng của các yếu tố thời tiết đến SXHD tuy nhiên mô<br /> hình tiên lượng cho độ chính xác chưa cao, cần thêm các nghiên cứu bổ sung các yếu tố ngoài thời tiết.<br /> Từ khóa: Sốt xuất huyết, thời tiết, nhiệt độ, biên độ nhiệt, độ ẩm, lượng mưa, tốc độ gió.<br /> ABSTRACT<br /> CLIMATE-BASED MODEL FOR FORECASTING DENGUE EPIDEMICS<br /> IN KHANH HOA PROVINCE<br /> Dang Dieu Thach Thao, Tran Ngoc Dang<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Supplement Vol. 22 - No 1 - 2018: 176 - 182<br /> Background: Dengue fever is a serious infectious disease is rapidly growing over the world as well as<br /> in Vietnam. Recently, there were researches aim to predict the dengue outbreak based on climate factors<br /> using time-series analyses. We want to build a similar model in Khanh Hoa province, which has a high<br /> prevalence of dengue in Vietnam.<br /> Objectives: To determine the association between weather factors and the dengue fever cases in Khanh<br /> Hoa province, and then to develop a climate-based model for forecasting dengue outbreaks in Khanh Hoa<br /> province.<br /> Method: Ecological study, and the data were taken from 2001 to 2016. A time series Poisson regression<br /> was recruited to assess the association between weather conditions (i.e., temperature, range of temperature,<br /> humidity, rainfall, and wind speed) and dengue cases. The maximum lag in the model was allowed up to<br /> three months.<br /> Results: The final predictive model was based on four factors: temperature-lag3 (RR=1.63), wind-lag3<br /> (RR=1.42), humidity-lag2 (p=0.072), rainfall-lag2 (p=0.670). The predictive model had an averaged<br /> <br /> *CN YTCC, **BM Sức khỏe môi trường-Khoa Y tế công cộng, Đại học Y Dược TP.HCM<br /> Tác giả liên lạc: TS Trần Ngọc Đăng ĐT: 0985137435 Email: ngocdangytcc@gmail.com<br /> <br /> 176 Chuyên Đề Y tế Công cộng - Khoa học Cơ bản<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> performance with AUC=0.6.<br /> Conclusion: Research showed the association between weather conditions and dengue fever. However,<br /> the performance of the predictive model was not high. It is warranted further study to scale up the current<br /> model by adding others variables that not-related to weather conditions.<br /> Keywords: Dengue, climate, temperature, range of temperature, humidity, rainfall, wind speed.<br /> MỞĐẦU véc-tơ truyền bệnh. Một số nghiên cứu ở các<br /> nước nước như Malaysia, Campuchia, Mexico,<br /> SXHD hay thường gọi là sốt xuất huyết là<br /> Trung Quốc cũng đã chứng minh ảnh hưởng<br /> một bệnh truyền nhiễm do vi rút Dengue gây<br /> của các yếu tố thời tiết như nhiệt độ, độ ẩm,<br /> ra và được lây truyền qua véc-tơ trung gian là<br /> lượng mưa… lên số ca mắc SXHD ở địa<br /> muỗi Aedes aegypti (chủ yếu) và Aedes<br /> phương(2,3,4,14). Từ đó các mô hình dự báo dịch<br /> albopictus(21). Bệnh ngày càng tăng nhanh và xu<br /> bệnh sốt xuất huyết dựa vào thời tiết được<br /> hướng lan rộng trên toàn thế giới khi hiện nay<br /> nghiên cứu, xây dựng nên để hỗ trợ kế hoạch<br /> đã có trên 100 quốc gia có sốt xuất huyết lưu<br /> phòng chống và kiểm soát véc-tơ. Một số<br /> hành(21). Năm 2012, bệnh SXHD lại một lần<br /> nước đã xây dựng thành công và ứng dụng nó<br /> nữa được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp<br /> vào thực tiễn. Singapore đã xây dựng một mô<br /> loại là "bệnh vi-rút do muỗi truyền nghiêm<br /> hình cho phép dự báo dịch sớm 16 tuần với độ<br /> trọng nhất trên thế giới" do sự lây lan rộng rãi<br /> chính xác 90%(11) trong khi mô hình ở East<br /> của nó đến các khu vực không bị ảnh hưởng<br /> Delhi cũng có thể cho kết quả dự báo trước 2<br /> trước đây và gánh nặng bệnh tật, kinh tế mà<br /> tháng(18).<br /> nó mang lại(23).<br /> Mục tiêu<br /> Là một nước nằm trong vành đai nhiệt đới<br /> Xác định mối liên quan giữa các yếu tố thời<br /> với khí hậu thuận lợi cho sự phát triển của các<br /> tiết và số ca mắc SXHD tại tỉnh Khánh Hòa, từ<br /> loài muỗi lây truyền sốt xuất huyết, Việt Nam<br /> có tỉ lệ mắc SXHD khá cao. Theo số liệu báo cáo đó xây dựng mô hình dự báo dịch SXHD dựa<br /> của WHO về số ca mắc SXHD trung bình từ năm vào các yếu tố thời tiết tại tỉnh Khánh Hòa.<br /> 2004-2010 của các quốc gia trên thế giới, Việt PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> Nam đứng thứ 3 với trung bình 91.321 ca mỗi Thiết kế nghiên cứu<br /> năm(23). Mặc dù đã thành công trong việc kiểm Nghiên cứu tương quan<br /> soát tỉ lệ tử vong do SXHD (từ năm 2005 đến Đối tượng nghiên cứu<br /> nay tỷ lệ tử vong là dưới 1 ca /1000 ca bệnh), Số liệu về số mắc SXHD và các yếu tố thời<br /> tuy nhiên việc giảm số ca mắc SXHD vẫn gặp tiết hàng tháng ở tỉnh Khánh Hòa từ năm<br /> nhiều khó khăn(22). Miền Trung Việt Nam là 2001-2016. Các số liệu ca bệnh SXHD thuộc hệ<br /> vùng nguy cơ về SXHD cao thứ hai cả nước thống báo cáo quốc gia lấy từ Quyển “Niên<br /> (sau miền Nam), trong đó Khánh Hòa luôn là giám y tế bệnh truyền nhiễm” của Bộ Y tế và<br /> tỉnh có số ca SXHD cao hàng đầu trong khu hệ thống giám sát bệnh SXHD của Trung tâm<br /> vực. Theo số liệu của Niên giám thống kê Y tế dự phòng (TTYTDP) tỉnh Khánh Hòa. Các<br /> bệnh truyền nhiễm, tỉ lệ mắc/100.000 người số liệu thời tiết theo ngày (nhiệt độ trung bình,<br /> năm 2010 của Khánh Hòa là 585,51 (cao nhất độ ẩm tương đối, lượng mưa, tốc độ gió trung<br /> khu vực miền Trung), năm 2011 là 70,03 (đứng bình) được lấy từ nguồn số liệu mở của trang<br /> thứ hai khu vực) và năm 2012 có 446,76 (đứng web https://www.ncdc.noaa.gov/ của Cục<br /> đầu khu vực, thứ 2 cả nước)(5,6,7). Quản lí Đại dương và Khí quyển Quốc gia<br /> Thời tiết là yếu tố đặc biệt quan trọng, gây Hoa Kỳ (NOAA).<br /> ảnh hưởng đến sự sinh sản và phát triển của<br /> <br /> <br /> <br /> Y tế Công cộng 177<br />