MÔ PHỎNG TIỀN LÂM SÀNG

Chia sẻ: Nguyen Uyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:50

Thêm vào BST

Báo xấu

99
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo tài liệu 'mô phỏng tiền lâm sàng', y tế - sức khoẻ, y dược phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: MÔ PHỎNG TIỀN LÂM SÀNG

GIAÙO TRÌNH MOÂ PHOÛNG TIEÀN LAÂM SAØNG Muïc luïc: 1. Giôùi Thieäu Moân Moâ Phoûng Nha Khoa 2 2. Ñaïi Cöông Veà Moâ Phoûng Nha Khoa 4 3. Heä Thoáng Micromotor Nha Khoa 7 4. Heä Thoáng Micromotor Ewl-4910/4965 8 5. Söû Duïng Vaø Quaûn Lyù Caùc Loaïi Muõi Khoan Duøng Trong Nha Khoa 15 6. Giao Tieáp Trong Nha Khoa 30 7. Ngheä Thuaät Giao Tieáp Vôùi Beänh Nhaân 33 8. Caùch Hoûi Ñeå Laøm Beänh Aùn 38 9. Höôùng Daãn Söû DuïngTay Khoan Super Torque 652 D 40 10. Caùch Toå Chöùc Moät Phoøng Khaùm Vaø Ñieàu Trò Nha Khoa 43 © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 1
GIÔÙI THIEÄU MOÂN MOÂ PHOÛNG NHA KHOA I. MUÏC TIEÂU MOÂN HOÏC: 1. Thöïc hieän ñuùng tö theá laøm vieäc cuûa ngöôøi Baùc só RHM trong thöïc haønh MPNK. 2. Thao taùc ñuùng caùc kyõ thuaät ñieàu trò nha khoa treân moâ hình thöïc taäp. 3. Thaêm khaùm raêng mieäng moät caùch coù heä thoáng treân moâ hình vaø treân ngöôøi. 4. Ñoùng vai ñuùng vai troø cuûa ngöôøi Baùc só vaø ñuùng tình huoáng cuûa beänh nhaân. 5. Saép xeáp toå chöùc ñöôïc nôi laøm vieäc cuûa Nha só. Baûo trì ñöôïc maùy moùc thieát bò. 6. Ñoùng vai ñuùng trong xöû lyù caùc tröôøng hôïp caáp cöùu raêng haøm maët. 7. Thöïc hieän ñöôïc caùc vaán ñeà maø ngöôøi BS caàn löu yù khi giao tieáp vôùi BN. II. NOÄI DUNG CHÖÔNG TRÌNH: STT BOÄ MOÂN MOÂ PHOÛNG NHA KHOA Caùc chöùng chæ – hoïc phaàn Toång soá giôø giaûng LT TH 1 Moâ phoûng Toång quaùt (MP. 1) 15 45 • 2 Moâ phoûng Tieàn laâm saøng (MP. 2) 489 * • 3 Moâ phoûng Laâm saøng (MP. 3) 51 • Toång coäng: 15 585 1. HOÏC PHAÀN MOÂ PHOÛNG TOÅNG QUAÙT ( MP. 1 ) Muïc tieâu Sau khi hoïc xong hoïc phaàn, Sinh vieân coù khaû naêng: 1/ Trình baøy ñöôïc caùc ñaëc ñieåm cuûa phöông phaùp moâ phoûng trong Nha khoa. 2/ Giaûi thích ñöôïc nhöõng ñaëc ñieåm vaø yeâu caàu veà HLH lao ñoäng trong NK 3/ Trình baøy vaø quaûn lyù, söû duïng ñöôïc caùc trang thieát bò, duïng cuï vaø vaät lieäu ôû Labo MP. TLS. 4/ Trình baøy vaø thöïc hieän ñöôïc caùc kyõ thuaät caên baûn trong thöïc haønh moâ phoûng Nha khoa. Ñoái töôïng: - Lôùp RHM. 3 (Hoïc kyø. II) © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 2
2. HOÏC PHAÀN MOÂ PHOÛNG TIEÀN LAÂM SAØNG (MP. 2) Caùc boä moân tham gia: Nha chu, Nhoå raêng–Tieåu phaãu thuaät, Phuïc hình R, Chöõa R, Noäi nha, Chænh hình raêng maët, Raêng treû em. Muïc tieâu: Sau khi hoïc xong hoïc phaàn, Sinh vieân coù khaû naêng: 1/ Söû duïng ñöôïc caùc trang thieát bò, duïng cuï vaø vaät lieäu ôû Labo MP. TLS. 2/ Thöïc hieän ñöôïc caùc yeâu caàu veà hôïp lyù hoaù lao ñoäng trong Nha khoa. 3/ Lieät keâ ñöôïc nhöõng ñaëc ñieåm vaø thöïc hieän ñöôïc caùc baøi thöïc haønh chuyeân bieät veà Labo moâ phoûng tieàn laâm saøng. Ñoái töôïng: - Lôùp RHM. 4 (Hoïc kyø. I vaø II) - Lôùp RHM. 3 (Hoïc kyø. II) 3. HOÏC PHAÀN MOÂ PHOÛNG LAÂM SAØNG ( MP. 3 ) Caùc boä moân tham gia: Beänh hoïc mieäng, Nha chu, Nhoå raêng–Tieåu phaãu thuaät, Caén khôùp, Phuïc hình R, Raêng treû em. Muïc tieâu: Sau khi hoïc xong hoïc phaàn, Sinh vieân coù khaû naêng: 1. Söû duïng ñöôïc caùc trang thieát bò cô baûn ñeå khaùm vaø ñieàu trò Nha khoa. 2. Thöïc hieän ñöôïc caùc thao taùc veà khaùm trong vaø ngoaøi mieäng. 3. Aùp duïng ñöôïc caùc kyõ thuaät caên baûn cuûa phöông phaùp moâ phoûng ñeå thöïc hieän caùc baøi taäp chuyeân bieät ôû phaàn moâ phoûng laâm saøng vaø laâm saøng 4. Thöïc haønh giao tieáp vaø thöïc hieän ñöôïc moät soá thuû thuaät ñieàu trò Nha khoa treân ngöôøi. Ñoái töôïng: - Lôùp RHM. 4 (Hoïc kyø. I ) © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 3
ÑAÏI CÖÔNG VEÀ MOÂ PHOÛNG NHA KHOA MUÏC TIEÂU BAØI GIAÛNG: 1. Ñònh nghóa ñöôïc Moâ phoûng trong Nha khoa. 2. Neâu ñöôïc caùc yeâu caàu cuûa moâ hình moâ phoûng trong Nha khoa. I/ GIÔÙI THIEÄU MOÂN MOÂ PHOÛNG NHA KHOA: - Töø laâu Phöông phaùp Moâ phoûng ñöôïc xem nhö moät phöông phaùp hoïc taäp cô baûn trong giaùo duïc vaø ñaøo taïo ñeå phaùt trieån kyõ naêng thuoäc veà khaùi nieäm (Conceptuel), veà taâm thaàn vaän ñoäng (Psychomotor) vôùi moät soá lyù do raát hieån nhieân laø: • Baûo ñaûm an toaøn cho ngöôøi ñang hoïc vaø ñoái töôïng thöïc haønh. • Haïn cheá hö hoûng trang thieát bò, duïng cuï. • Giuùp ñaït ñöôïc töøng phaàn kyõ naêng ñoái vôùi caùc coâng vieäc phöùc taïp. - Tuy nhieân ngöôøi ta thöôøng quan nieäm chæ coù theå ñaït ñöôïc qua phöông phaùp moâ phoûng caùc kieán thöùc vaø kyõ naêng thuoäc möùc ñoä thaáp vaø caùc hình thöùc moâ phoûng thöôøng ñöôïc söû duïng laø troø chôi ñoùng vai (Role play) vaø thöïc haønh treân moâ hình taïi lôùp. Ngaøy nay phöông phaùp moâ phoûng ñöôïc quan taâm nhieàu hôn, ñaëc bieät töø khi quan nieäm hoïc taäp töông taùc (Inter-active learning) baét ñaàu thònh haønh vaø coù söï xuaát hieän cuûa caùc phöông phaùp moâ phoûng sö phaïm tinh vi nhôø nhöõng tieán boä trong Tin hoïc taïo ra. - Töø khi ñöôïc hình thaønh (1942), Phaân ban Nha khoa Ñaïi hoïc Y Haø noäi ñaõ söû duïng phöông phaùp moâ phoûng treân moâ hình trong giaûng daïy taïo loã traùm. - Tröôøng ñaïi hoïc Nha khoa Saøi goøn, töø khi thaønh laäp (1965), ñaõ coù moät Labo Tieàn laâm saøng, söû duïng caùc phöông tieän giaûng daïy vaø thöïc taäp ñöôïc xem laø tieân tieán vaøo thôøi ñoù. - Sau naêm 1975, Khoa RHM tieáp tuïc söû duïng caùc Labo aáy trong ñieàu kieän coù nhieàu thieáu thoán vaø khoâng ñöôïc naâng caáp. Coù nhieàu “caûi tieán” ñaõ ñöôïc ñeà ra vaø vieäc thöïc taäp TLS, ngaøy caøng xa rôøi thöïc teá Laâm saøng. - Töø naêm 1995 trôû laïi ñaây, vaán ñeà thöïc taäp ôû Labo TLS ñaõ ñöôïc xem xeùt laïi trong ñieàu kieän caùc phöông tieän moâ phoûng ñaõ coù nhieàu ñoåi môùi treân theá giôùi. Ñoøi hoûi veà caûi toå vieäc daïy vaø hoïc ôû taát caû caùc khaâu Labo - Tieàn laâm saøng - Laâm saøng trôû neân caáp thieát ñoái vôùi thöïc haønh toaøn dieän trong ñaøo taïo vaø ñaøo taïo lieân tuïc Baùc só RHM. - ÔÛ Khoa RHM, vieäc thaønh laäp Boä moân Moâ phoûng Nha khoa baét ñaàu töø naêm hoïc 1998-1999. Sau naøy ñoåi thaønh Khu Thöïc haønh TLS. © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 4
II/ ÑÒNH NGHÓA MOÂ PHOÛNG TRONG ÑAØO TAÏO NHA KHOA: Neáu chæ ñònh nghóa Moâ phoûng laø taát caû nhöõng tình huoáng maø trong ñoù caùc moâ hình ñöôïc söû duïng ñeå hoã trôï cho vieäc daïy vaø hoïc trong Nha khoa thì chæ môùi chuù yù ñeán phaàn hình thöùc cuûa phöông phaùp maø chöa noùi heát ñöôïc yù nghóa sö phaïm cuûa noù. Coù theå noùi Moâ phoûng laø tình huoáng daïy vaø hoïc maø trong ñoù vieäc baûo ñaûm caùc yeáu toá an toaøn vaø kinh teá hay tính chaát phöùc taïp cuûa coâng vieäc, ñoøi hoûi phaûi thoâng qua moät quy trình moâ phoûng (Simulation process) vaø / hoaëc phaûi söû duïng moâ hình moâ phoûng (Simulator). Coát yeáu cuûa Moâ phoûng laø laøm gioáng nhö vieäc thaät hay moät phaàn cuûa vieäc thaät ñeå phaùt trieån hay ñeå hoïc moät kyõ naêng nhaèm laøm bieán ñoåi hoaëc taùc ñoäng treân vieäc thaät ñoù. Ngöôøi hoïc caàn ñi vaøo beân trong vaán ñeà, nhìn thaáy, caûm nhaän ñöôïc vaán ñeà vaø phaûi haønh ñoäng nhö moät ngöôøi seõ phaûi thöïc hieän thao taùc, chöù khoâng phaûi chæ nhìn vaán ñeà nhö moät quan saùt vieân. Nhö vaäy môùi coù theå tieán töø “chöa bieát vieäc” ñeán “bieát vieäc” roài “thaïo vieäc”. Phaûi hoïc taäp moät caùch tích cöïc chöù khoâng phaûi tieáp nhaän söï giaûng daïy moät caùch thuï ñoäng. III/ VÒ TRÍ CUÛA PHÖÔNG PHAÙP MOÂ PHOÛNG TRONG GIAÙO DUÏC NHA KHOA: Phöông phaùp moâ phoûng khoâng chæ giôùi haïn cho vieäc huaán luyeän thao taùc maø coøn coù theå söû duïng ñeå giaùo duïc caùc kyõ naêng thuoäc veà truyeàn thoâng, giaûi quyeát vaán ñeà, xaây döïng chieán löôïc quaûn lyù, quaûn lyù hoà sô… taát caû caùc kyõ naêng naøy ñeàu coù theå phaân tích ñöôïc, hoïc taäp ñeán nhuaàn nhuyeãn vaø ñaùnh giaù ñöôïc. Haàu heát caùc moân Nha khoa cô baûn nhö: Chöõa raêng, Noäi nha, Phuïc hình, Chænh hình… ñeàu ñaït keát quaû toát. Ngoaøi ra phöông phaùp moâ phoûng ngaøy caøng ñöôïc söû duïng nhieàu hôn trong caùc lôùp ñaøo taïo laïi, ñaøo taïo lieân tuïc cuûa caùc chuyeân khoa nhö Noäi nha, Caém gheùp, Phaãu thuaät… Ngaøy nay ranh giôùi giöõa moân ñaøo taïo kieán thöùc vaø moân ñaøo taïo tay ngheà khoâng coøn toàn taïi. Caùc kyõ naêng laâm saøng ñoøi hoûi phaûi kieåm soaùt ñöôïc ñoàng thôøi caùc vaán ñeà lieân quan ñeán kieán thöùc, xaõ hoäi vaø ñieàu kieän laøm vieäc trong laâm saøng. Phöông phaùp moâ phoûng laø moät caùch tieáp caän raát gaàn thöïc teá, vaû laïi cho pheùp laäp ñi laäp laïi nhieàu laàn moät kinh nghieäm laâm saøng, cho neân ñoù laø moät coâng cuï raát toát ñeå hoïc taäp kyõ naêng laâm saøng. Caùc kyõ naêng naøy coù theå taäp hôïp laïi thaønh nhöõng tình huoáng ngaøy caøng phöùc taïp hôn. © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 5
IV/ CAÙC PHÖÔNG TIEÄN ÑEÅ GIAÛNG DAÏY MOÂ PHOÛNG TRONG GIAÙO DUÏC NHA KHOA: Moâ phoûng laø thao taùc treân moâ hình ñeå phoûng laïi vieäc thaät, nhaèm ñeå hoïc caùc kyõ naêng caàn phaûi thöïc hieän trong moät tình huoáng thaät. Caùc Labo TLS vaø caùc ñaàu moâ hình (Phantom) thöôøng ñöôïc duøng trong thöïc haønh Nha khoa nhöng chöa theå xem laø simulator tröø khi chuùng cho pheùp ñaït ñöôïc thao taùc chuyeân bieät caàn thieát. Oral Simulator coù theå laø nhöõng coâng cuï raát ñôn giaûn, coù theå laø maãu haøm, laø ñaàu moâ hình, laø ngöôøi thaät… Mieãn noù ñaùp öùng ñöôïc caùc yeâu caàu sau ñaây: • Ñöôïc thieát keá ñeå hoã trôï hoïc taäp. • Phuø hôïp veà maët hôïp lyù hoaù lao ñoäng. • Cho pheùp laäp ñi laäp laïi moät vieäc nhieàu laàn vaø kinh teá. • Cho pheùp hoïc kyõ naêng truyeàn thoâng. • Cung caáp thoâng tin phaûn hoài sôùm cho ngöôøi hoïc. • Duøng ñeå hoïc taäp kyõ naêng ñeå thöïc hieän moät phaàn hoaëc toaøn boä coâng vieäc. • Phaûi ñaùp öùng ñuû caùc ñaëc tính veà chöùc naêng vaø hình thöùc. Thöôøng ñöôïc söû duïng cho: Khaùm, Chöõa raêng, Nha chu, Gaây teâ taïi choã, Nhoå raêng, Caém gheùp Nha khoa, Phuïc hình raêng, Raêng treû em… Toùm laïi, vieäc daïy vaø hoïc theo PP Moâ phoûng trong thöïc haønh Nha khoa seõ giuùp cho ngöôøi hoïc töï tin hôn khi söûa soaïn R moät caùch chính xaùc, nhanh choùng, hieäu quaû vaø quan troïng laø taïo ñöôïc nieàm tin cho BN khi ñeán ñieàu trò. © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 6
HEÄ THOÁNG MICROMOTOR NHA KHOA I/ KHAÙI NIEÄM: Heä thoáng Micromotor Nha khoa ñöôïc söû duïng trong Labo laø thieát bò duøng ñeå maøi chænh vaø ñaùnh boùng caùc loaïi phuïc hình nha khoa. II/ NGUYEÂN LYÙ CAÁU TAÏO VAØ HOAÏT ÑOÄNG: 1. Caáu taïo: goàm hai phaàn chính 1.1. Tay khoan Micromotor: - Laø boä phaän chuû yeáu vaø ñaét tieàn nhaát trong heä thoáng. Beân trong coù chöùa moät rotor cöïc nhoû. Rotor naøy noái keát vôùi heä thoáng truïc truyeàn ñoäng; taän cuøng laø moät buùp sen coù taùc duïng giöõ muõi maøi ôû ñaàu tay khoan. 1.2. Hoäp ñieàn khieån: - Goàm coù bieán theá & caùc vi maïch. Noù tieáp nhaän ñieän naêng töø nguoàn cung caáp vaø ñieàu khieån moïi hoaït ñoäng cuûa tay khoan. Ngoaøi ra coù theå coù theâm moät coâng taéc ñieàu khieån ôû chaân (Foot switch). Moät soá haõng saûn xuaát thieát keá Hoäp ñieàu khieån bao goàm caû chöùc naêng cuûa Foot switch. Caùc loaïi tay khoan MICROMOTOR Caùc loaïi hoäp ñieàu khieån 2. Nguyeân lyù hoaït ñoäng: - Heä thoáng Micromotor hoaït ñoäng nhôø söï töông taùc Ñieän - Töø tröôøng. Söï töôùng taùc naøy taïo ra momen quay laøm quay rotor trong tay khoan. Söï quay naøy seõ laøm quay “Buùp sen” nhôø heä thoáng truïc truyeàn ñoäng cô hoïc ôû phaàn thaân tay khoan. © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 7
HEÄ THOÁNG MICROMOTOR EWL-4910/4965 I. NGUYEÂN LYÙ CAÁU TAÏO VAØ HOAÏT ÑOÄNG 1. Caáu taïo: 1.1. Tay khoan Micromotor K5 EWL-4910 1) Voøng cao su baûo veä Buùp sen 2) Choát thaúng (Choát thay theá). 3) Phaàn ñaàu tay khoan; nôi chöùa Buùp sen. 4) Phaàn thaân tay khoan; nôi chöùa truïc truyeàn ñoäng. 5) Phaàn ñuoâi tay khoan; nôi chöùa Micro motor. 6) Buùp sen; coù taùc duïng giöõ muõi maøi. © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 8
THOÂNG SOÁ KYÕ THUAÄT § Daøi : 149 mm. § Ñöôøng kính phaàn thaân : 28 mm. § Ñöôøng kính phaàn ñuoâi : 26 mm. § Troïng löôïng : 220 gam. § Coâng suaát : 85 watt. § Löïc Torque : 4 Ncm. § Toác ñoä : 1.000 – 35.000 R.P.M § Ñöôøng kính Buùp sen : 2,35 mm. 1.2. Hoäp ñieàu khieån K-Control EWL-4965: 1) Nuùt ñieàu chænh toác ñoä 2) Coâng taéc chính 3) Ñaûo chieàu quay cuûa tay khoan (toác ñoä quay ngöôïc toái ña 5.000 voøng/phuùt) 4) Choïn toác ñoä toái ña treân 30.000 voøng/phuùt 5) Baûng ñeøn hieån thò toác ñoä (x1.000) hoaëc baùo loãi © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 9
HOÄP ÑIEÀU KHIEÅN K-Control (nhìn töø phía sau) 6) Nôi noái vôùi nguoàn ñieän chính 7) Caàu chì 8) Nôi noái vôùi tay khoan 9) Nôi noái vôùi Foot Switch THOÂNG SOÁ KYÕ THUAÄT § Ngang : 95 mm. § Cao : 235 mm. § Saâu : 280 mm. § Troïng löôïng : 3 Kg. § Ñieän theá : 110 hoaëc 220 Volt. § Taàn soá : 50 hoaëc 60 Hz. § Coâng suaát : 220 Watt. FOOT SWITCH (COÂNG TAÉC ÔÛ CHAÂN) ON OFF © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 10
2. Nguyeân lyù hoaït ñoäng: - Hoäp ñieàu khieån K-Control EWL-4965 tieáp nhaän ñieän naêng töø nguoàn cung caáp (110 hoaëc 220 Volt) qua moät bieán theá ñeå taïo thaønh doøng ñieän 30 Volt cung caáp cho tay khoan. Söï töông taùc giöõa doøng ñieän naøy vôùi töø tröôøng beân trong tay khoan K5 EWL- 4910 seõ taïo ra moät momen quay laøm quay Rotor ôû phaàn ñuoâi tay khoan. Khi Rotor quay seõ laøm quay Buùp sen ôû ñaàu tay khoan nhôø söï keát noái giöõa Rotor vaø Buùp sen qua heä thoáng truïc truyeàn ñoäng ôû phaàn thaân tay khoan. II. PHÖÔNG PHAÙP SÖÛ DUÏNG 1. Tröôùc khi söû duïng: - Kieåm tra xem ñieän theá cuûa hoäp K-Control coù phuø hôïp vôùi nguoàn ñieän cung caáp khoâng. - Keát noái caùc boä phaän cuûa heä thoáng laïi vôùi nhau - Kieåm tra xem ñaõ laép muõi maøi vaøo tay khoan chöa? TUYEÄT ÑOÁI KHOÂNG THÖÛ TAY KHOAN KHI KHOÂNG COÙ MUÕI MAØI HAY CHOÁT THAY THEÁ 2. Trong khi söû duïng Caàn tuaân thuû trình töï sau ñaây: - Laép muõi maøi vaøo tay khoan theo caùch sau : NÔÙI LOÛNG BUÙP SEN SIEÁT CHAËT BUÙP SEN © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 11
TIEÁN HAØNH CAÙC BÖÔÙC SÖÛ DUÏNG THEO TRÌNH TÖÏ SAU: 1 2 3 4 Môû ñieän Ñieàu chænh toác ñoä voøng quay KHI CAÀN ÑIEÀU CHÆNH: KHI KHI CAÀN CAÀN TOÁC ÑAÛO ÑOÄ CHIEÀU TOÁI QUAY ÑA TAY > 30.000 R.P.M KHOAN 5 6 KHOÂNG NEÂN SÖÛ DUÏNG TOÁC ÑOÄ TREÂN 25.000 VOØNG/ PHUÙT 3. Sau khi söû duïng: v Taét coâng taéc hoaëc ruùt ñieän nguoàn v Thaùo muõi maøi ra, laép choát thaúng vaøo. © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 12
v Ñaët tay khoan leân phaàn naâng ñôõ. III. CAÙCH BAÛO QUAÛN v Vieäc söûa chöõa vaø baûo trì ñònh kyø moãi ba thaùng seõ do kyõ thuaät vieân cuûa nhaø cung caáp ñaûm traùch. Khi gaëp söï coá, ngöôøi söû duïng khoâng neân töï söûa chöõa maø phaûi goïi ngay cho nhaø cung caáp. v Vieäc söûa chöõa vaø baûo trì ñònh kyø moãi ba thaùng seõ do kyõ thuaät vieân cuûa nhaø cung caáp ñaûm traùch. Khi gaëp söï coá, ngöôøi söû duïng khoâng neân töï söûa chöõa maø phaûi goïi ngay cho nhaø cung caáp. v KHOÂNG DUØNG CAÙC DUNG DÒCH LAØM SAÏCH ÑEÅ VEÄ SINH. v KHOÂNG VEÄ SINH TAY KHOAN BAÈNG CAÙCH XÒT HÔI VAØO. © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 13
TRÌNH TÖÏ THAÙO LAÉP VAØ VEÄ SINH BUÙP SEN © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 14
HÔÏP LYÙ HOAÙ LAO ÑOÄNG TRONG NHA KHOA MUÏC TIEÂU BAØI GIAÛNG 1. Ñònh nghóa ñöôïc hôïp lyù hoaù lao ñoäng (HLHLÑ). 2. Neâu ñöôïc vaán ñeà HLHLÑ veà trang thieát bò, duïng cuï vaø caùch söû duïng trong Nha khoa. 3. Neâu ñöôïc vaán ñeà HLHLÑ veà aâm thanh hoïc. 4. Neâu ñöôïc vaán ñeà phoøng traùnh caùc beänh ngheà nghieäp khi laøm vieäc trong ngaønh Nha khoa. I/ ÑÒNH NGHÓA VAØ ÑAÏI CÖÔNG VEÀ HÔÏP LYÙ HOAÙ LAO ÑOÄNG: - Theo M. Chovet (Abreùgeù d’ergonomie odontologique – Masson, 1978) thì thuaät ngöõ “ERGONOMIE” (Ergonomic) do keát hôïp cuûa 2 töø Hy laïp: • ERGON: Lao ñoäng • NOMOS: Quy taéc, quy luaät Nhö vaäy, Ergonomic (taïm dòch laø Hôïp lyù hoaù lao ñoäng – HLHLÑ) ñöôïc ñònh nghóa nhö laø moät ngaønh khoa hoïc nghieân cöùu toång hôïp veà lao ñoäng cuûa heä thoáng Ngöôøi – Coâng cuï (Homme – Machine). Noù söû duïng nhieàu döõ kieän vaø nhöõng khaûo saùt cuûa nhieàu ngaønh khoa hoïc nhö giaûi phaãu, sinh lyù cô – thaàn kinh, sinh lyù hoïc lao ñoäng, taâm lyù hoïc, cô – sinh hoïc (Biomeùcanique), thoáng keâ hoïc, nhaân chuûng hoïc, nhieät hoïc, aâm hoïc, chieáu saùng vaø thò giaùc, thính giaùc, nghieân cöùu veà buïi vaø oâ nhieãm…v…v… - HLHLÑ khoâng chæ quan taâm ñeán coâng vieäc lao ñoäng ñôn thuaàn maø coøn môû roäng ñeán nhöõng hoaït ñoäng khaùc cuûa cuoäc soáng con ngöôøi. Noù khaûo saùt lao ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi coù söùc khoeû toát vaø keát luaän cuûa nhöõng cuoäc khaûo saùt ñoù cuõng coù theå aùp duïng cho nhöõng ngöôøi keùm söùc khoeû hoaëc bò taät nguyeàn. - HLHLÑ coøn nghieân cöùu söï thích nghi cuûa con ngöôøi lao ñoäng vôùi hoaøn caûnh moâi tröôøng vaø ñieàu kieän lao ñoäng, toå chöùc lao ñoäng, söû duïng coâng cuï lao ñoäng, nhöõng khaû naêng vaø caû nhöõng thoùi quen cuûa ngöôøi lao ñoäng, ñeå tìm ra caùch baûo hoä lao ñoäng, baûo ñaûm cho ngöôøi lao ñoäng döï phoøng vaø traùnh ñöôïc nhöõng beänh ngheà nghieäp. Nhöng muïc ñích chính cuûa HLHLÑ laø xaùc ñònh nhöõng ñieàu kieän toái öu cho ngöôøi lao ñoäng baèng caùch giaûm bôùt nhöõng caêng thaúng veà taâm sinh lyù trong khi laøm vieäc. - Trong ngaønh Nha khoa, taát caû nhöõng vaán ñeà neâu treân caàn ñöôïc hieåu bieát vaø giaûi quyeát toát. Baùc só Nha khoa (BSNK) vaø nhaân vieân laøm vieäc ôû laâm saøng vaø labo laø nhöõng ngöôøi thöôøng xuyeân phaûi hoaït ñoäng trong moâi tröôøng vaø ñieàu kieän lao ñoäng kyõ thuaät ña daïng vaø phöùc taïp. Neáu khoâng coù nhöõng kieán thöùc veà HLHLÑ thì chính hoï laø ngöôøi gaùnh chòu moïi haäu quaû tai haïi. Ñieàu ñaùng quan taâm hôn nöõa laø lao ñoäng cuûa ngöôøi BSNK vaø KTV khoâng phaûi laø loaïi lao ñoäng giaûn ñôn, maø laø loaïi lao ñoäng kyõ thuaät, moät loaïi lao © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 15
ñoäng nhieàu trí tueä, ñoøi hoûi moät “söùc khoeû” tinh thaàn toát, coù khaû naêng tö duy cao, ñeå khi caàn baøn luaän, phaân tích moät ca beänh, coù theå choïn ñöôïc moät giaûi phaùp ñieàu trò thích hôïp vaø toái öu. II/ VAÁN ÑEÀ TRANG THIEÁT BÒ DUÏNG CUÏ VAØ CAÙCH SÖÛ DUÏNG: - Khi söû duïng maùy gheá ñeå ñieàu trò cho BN, cuõng nhö khi laøm vieäc ôû labo, raát khoù thöïc hieän vieäc “laøm vieäc ngoài”, vì baûn chaát ña daïng cuûa kyõ thuaät phuïc hình khaùc coâng vieäc chöõa trò R. Ví duï: trong kyõ thuaät laáy daáu haøm thì ngöôøi trôï thuû phuïc vuï BS phaûi chuaån bò vaät lieäu vaø phaûi thöïc hieän nhieàu ñoäng taùc khaùc nhau, phaûi di chuyeån choã nhieàu laàn, ñeán nhieàu vò trí vaø ôû nhieàu tö theá khaùc nhau. - Caùc coâng vieäc ôû labo Phuïc hình R cuõng ñoøi hoûi ngöôøi KTV phaûi thay ñoåi nhieàu laàn, nhieàu vò trí vaø tö theá laøm vieäc khaùc nhau do phaûi söû duïng nhieàu duïng cuï, maùy moùc khaùc nhau…Tính ra, ngöôøi laøm kyõ thuaät Phuïc hình R ñaõ phaûi di chuyeån gaáp 2-3 laàn so vôùi caùc ñoàng nghieäp khaùc. - Vì tính ñaëc thuø cuûa kyõ thuaät PHR, neân maùy moùc söû duïng nhieàu loaïi, yeâu caàu hieåu bieát caùch söû duïng vaø baûo trì maùy phaûi ñöôïc xem laø ñieàu baét buoäc. Baùc só, Trôï thuû cuõng nhö KTV phaûi bieát nhöõng tai naïn naøo coù theå xaûy ra cho ngöôøi söû duïng neáu khoâng thöïc hieän ñuùng nhöõng kyõ thuaät ñaõ ñöôïc quy ñònh… III/ ÑIEÀU KIEÄN LAO ÑOÄNG: - Coâng vieäc ñieàu trò R (caû ôû laâm saøng vaø labo) khoâng ñôn ñieäu, moät maët traùnh ñöôïc söï meät moûi, chaùn naûn do phaûi laøm maõi moät loaïi coâng vieäc, moät loaïi ñoäng taùc, nhöng maët khaùc laïi coù nhieàu söï thay ñoåi veà loaïi hình, kyõ thuaät, veà yeâu caàu söû duïng nhieàu duïng cuï maùy moùc khaùc nhau neân coù theå gaây ra tình traïng caêng thaúng veà maët taâm sinh lyù. Ñieàu naøy laøm ngöôøi BS, KTV vaø trôï thuû deã bò chi phoái bôûi aûnh höôûng cuûa hoaøn caûnh, moâi tröôøng coâng taùc vaø sinh hoaït. Ñoâi khi chæ moät söï vieäc nhoû cuõng coù theå daãn ñeán haäu quaû lôùn do moïi ngöôøi ñang ôû trong tình traïng caêng thaúng (Stress) töø nhieàu phía. IV/ VAÁN ÑEÀ AÂM THANH HOÏC: Thöôøng ñöôïc phaân bieät: - AÂm traàm, coù taàn soá töø 20 ñeán 400 Hertz. - AÂm trung bình, taàn soá töø 400 ñeán 1.600 Hertz. - AÂm cao, taàn soá töø 1.600 ñeán 2.000 Hertz. Tai cuûa chuùng ta khoâng baét ñöôïc aâm thanh coù taàn soá treân 2.000 Hertz. Ñoù laø laõnh vöïc sieâu aâm. AÂm ñoä: (Intensiteù sonore) ñöôïc bieåu hieän baèng: • AÂm löïc (Puissanse) treân moät dieän tích (tính theo watts/m2 ). © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 16
• Hoaëc baèng aùp löïc aâm ba (pression vibratoire) ño theo ñôn vò Pascal. Tai baét ñaàu nhaän ñöôïc aâm thanh khi aùp löïc aâm thanh laø 2.10-5 pascal; neáu vöôït quaù 100 pascal thì tai coù caûm giaùc ñau nhoùi. • Hoaëc thöôøng ñöôïc phaùt bieåu theo deùcibel (kyù hieäu dB). Theo tieâu chuaån veä sinh lao ñoäng: TCVN 3985 – 1999, TCVN 5964 – 1995, vaø BYT 505. Möùc tieáng oàn lieân tuïc cho pheùp taïi nôi laøm vieäc khoâng quaù 85 dB/ 8 giôø. Neáu thôøi gian tieáp xuùc vôùi tieáng oàn giaûm ½ möùc oàn cho pheùp taêng theâm 5 dB. dB 2 giôø 95 dB Tieáp xuùc 4 giôø taêng theâm 5 dB möùc cho pheùp laø 90 1 giôø 100 dB 30 phuùt 105 dB 15 phuùt 110 dB
Ñoái vôùi ngaønh nha khoa: LOAÏI CÖÔØNG ÑOÄ CHIEÁU SAÙNG (LUX) NHOÛ NHAÁT COÂNG KHI DUØNG ÑEØN HUYØNH KHI DUØNG ÑEØN NÔI LAØM VIEÄC VIEÄC QUANG NUNG SAÙNG CHIEÁU SAÙNG CHUNG A-B 500 25 CHIEÁU SAÙNG TAÏI CHOÃ A-B 10.000 5.000 A : - Coâng vieäc yeâu caàu raát chính xaùc B : - Coâng vieäc yeâu caàu chính xaùc cao VI/ VAÁN ÑEÀ PHOØNG TRAÙNH CAÙC BEÄNH NGHEÀ NGHIEÄP: 1/ Ñoái vôùi BS. Nha khoa: - Trong ngaønh Nha khoa, vôùi nhöõng kieåu söûa soaïn R phöùc taïp, thôøi gian maøi söûa soaïn laâu vaø phaûi ngoài ôû nhieàu tö theá cho thích hôïp neân ngöôøi BS. Nha khoa coù theå maéc beänh do tö theá laøm vieäc nhö ñau vai, ñau coå, ñau thaét löng, coät soáng, ñau thaàn kinh toaï, thaäm chí coù theå maéc caû beänh tim maïch. Ñeå khaéc phuïc vaán ñeà naøy ta phaûi ngoài ñuùng tö theá khi laøm vieäc, khoâng coøng löng, vaën veïo coät soáng, löng phaûi thaúng vaø hai ñuøi phaûi song song vôùi saøn nhaø. - Beänh buïi phoåi, do hít phaûi buïi ñaù maøi, buïi vi khuaån vaø caùc maûnh vuïn thöùc aên trong khi söûa soaïn raêng. Toát nhaát ta neân mang khaåu trang hoaëc kính baûo hoä. Khi maøi R tay khoan phaûi coù nöôùc vaø coù theâm maùy huùt nöôùc boït. - Ñeå traùnh giaûm thò löïc vaø thính löïc, aùnh saùng phaûi ñaày ñuû vaø tay khoan caùc loaïi khoâng ñöôïc gaây tieáng oàn. Nhaát laø hieän nay söû duïng chaát traùm Composit vôùi ñeøn Halogen, ta neân mang kính caûn quang ñeå traùnh bò ñuïc thuyû tinh theå (Catarac). 2/ Ñoái vôùi Kyõ thuaät vieân Phuïc hình: - Ngoaøi caùc beänh gaëp phaûi nhö BS, ngöôøi KTV coøn chòu aûnh höôûng cuûa ñieàu kieän laøm vieäc neáu khoâng bieát caûi thieän hoaëc tuaân thuû caùc quy ñònh baûo hieåm lao ñoäng. Ngöôøi KTV coù theå bò ñieác hoaëc giaûm thính löïc do chòu ñöïng thöôøng xuyeân tieáng oàn. Bò beänh buïi phoåi do khoâng khí trong Labo ñaày ñaëc buïi ñaù maøi, buïi thaïch cao, buïi nhöïa haøm giaû cuõ, môùi…Hoï coøn bò laây nhieãm do nhieàu loaïi vi khuaån baùm treân haøm giaû cuõ, treân daáu haøm mang töø gheá NS vaøo Labo, vi khuaån coøn baùm treân nhöõng boä haøm khi thöû maãu saùp, thöû R… maø khi giao cho hoï, ngöôøi trôï thuû chöa ngaâm röûa saïch baèng thuoác saùt truøng. - Ñieàu ñaùng lo ngaïi laø ôû nhöõng ngöôøi laøm vieäc laâu naêm trong ngaønh Nha khoa (caû ôû laâm saøng vaø labo), thöôøng thaáy ôû hoï laø nhöõng ngöôøi thích noùi to (vì ñaõ bò ñieác ôû moät möùc ñoä naøo ñoù), coät soáng löng khoâng coøn thaúng nöõa (coøng), maét bò khoâ vaø thò löïc bò © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 18
giaûm, caùnh tay bò teâ vaø rung ngoaøi yù thöùc (khoâng ñieàu khieån ñöôïc) do söûa soaïn R hoaëc maøi haøm nhöïa laâu ngaøy bò rung ñoäng cô baép… VII/ KEÁT LUAÄN: Noùi chung, coù nhöõng beänh ngheà nghieäp maø baûn thaân ngöôøi BS, KTV coù theå töï phoøng traùnh ñöôïc neáu hoï bieát tuaân thuû nhöõng quy ñònh veà baûo hieåm lao ñoäng. Ngoaøi ra, cô quan phaûi taïo ñieàu kieän toát nhaát ñeå hoï laøm vieäc thoaûi maùi ñeå coù theå traùnh ñöôïc nhöõng beänh ngheà nghieäp khoâng ñaùng coù. Chaúng haïn: - Ngaên khoâng cho tieáng oàn töø ngoaøi vaøo vaø tieáng oàn do maùy moùc gaây ra quaù möùc chòu ñöïng ôû nôi laøm vieäc. Keâ maùy moùc treân nhöõng taám cao su caùch aâm, khoâng cho nhieàu maùy cuøng chaïy moät luùc ñeå traùnh hieän töôïng coäng höôûng aâm vaø nhaát laø chuùng ta laïi ngoài laøm vieäc ôû vuøng taâm coäng höôûng. Söû duïng caùc tay khoan sieâu toác coøn toát vaø phaûi voâ daàu boâi trôn thöôøng xuyeân ñeå traùnh gaây tieáng rít khoù chòu cho BS cuõng nhö cho beänh nhaân vaø phoøng laøm vieäc phaûi coù maùy huùt buïi thöôøng xuyeân. - BS vaø trôï thuû phaûi mang gants, khaåu trang hoaëc kính baûo hoä ñeå traùnh tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi nöôùc boït cuûa beänh nhaân vaø traùnh hít phaûi buïi cuûa moâ R, eugeùnate hoaëc maûnh vuïn thöùc aên… do tia nöôùc cuûa tay khoan baén ra. - Ñoái vôùi ngöôøi KTV phuïc hình, thöôøng xuyeân phaûi duøng tay traàn, tieáp xuùc vôùi nöôùc boït beänh nhaân vaø caùc loaïi vi khuaån baùm treân haøm giaû cuõ, môùi… thöôøng xuyeân hít phaûi nhöõng hoaù chaát bay hôi nhö nöôùc nhöïa Acrylic, acide khi haøn kim loaïi… neân cuõng phaûi mang gants, khaåu trang neáu coù theå ñöôïc ñeå phoøng traùnh nhöõng beänh ñöôøng hoâ haáp vaø söùc khoeû chung. - Cô quan, Beänh vieän phaûi taïo ñieàu kieän ñeå hoï ñöôïc ñi nghæ döôõng söùc nhieàu vaø giaûm giôø lao ñoäng trong ngaøy nhö moät soá nöôùc ñaõ laøm. © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 19
SÖÛ DUÏNG VAØ QUAÛN LYÙ CAÙC LOAÏI MUÕI KHOAN DUØNG TRONG NHA KHOA MUÏC TIEÂU BAØI GIAÛNG: 1/ Moâ taû ñöôïc söï nguy haïi khi söû duïng tay khoan sieâu toác khoâng coù tia nöôùc phun söông. 2/ So saùnh ñöôïc caùc loaïi muõi khoan duøng trong Nha khoa. 3/ Moâ taû ñöôïc vieäc söû duïng phoái hôïp giöõa caùc loaïi muõi khoan. I/ ÑAÏI CÖÔNG: - SINGER vaø HOWE : phaùt minh chieác maùy may, nhôø ñoù MORRISON saùng cheá chieác maùy Nha khoa ñaàu tieân ñaïp baèng chaân raát noåi tieáng. - 4 thaäp nieân ñaàu cuûa theá kyû 20: maùy Nha khoa coù theâm chieác ñoäng cô ñieän. - Cuoái nhöõng naêm 1930 phaùt trieån loaïi duïng cuï caét baèng kim cöông cuûa Ñöùc. - 1947 : baét ñaàu xuaát hieän caùc loaïi muõi khoan theùp - 1950 : Tay khoan chaïy baèng hôi ra ñôøi (Air turbine) thay theá caùc loaïi tay khoan chaïy baèng daây traân. - Vôùi loaïi tay khoan chaïy < 12.000 voøng/ phuùt thôøi baáy giôø, ngöôøi Nha só raát cöïc nhoïc khi maøi R vaø BN khoâng ñöôïc thoaûi maùi do ñoä rung cuûa muõi khoan. - Sau ñoù, nhôø söï xuaát hieän cuûa tay khoan coù toác ñoä > 100.000 voøng/ phuùt ñaõ giuùp cho vieäc maøi R deã daøng vaø ñaày ñuû hôn. II/ LAØM MAÙT BAÈNG NÖÔÙC VAØ HÔI NEÙN: - Khi maøi khoâ treân R vôùi toác ñoä cao seõ laøm phoûng ngaø R gaáp 3 laàn khi maøi R coù tia nöôùc phun söông vaø vôùi nhieät ñoä naøy seõ laøm tuyû R bò vieâm hoaëc bò hoaïi töû. - Khi maøi khoâ 0,5mm ngaø R vôùi muõi khoan sieâu toác seõ taïo ra nhieät ñoä 118oC (245oF), nhöng chæ caàn taêng theâm 10o C seõ coù 60% tröôøng hôïp Tuyû R seõ bò hoaïi töû. Thaäm chí ñoái vôùi caùc R ñaõ cheát Tuyû, do öùng xuaát cuûa nhieät neáu maøi khoâng coù nöôùc cuõng seõ taïo nhöõng veát nöùt cöïc nhoû treân men R vaø laøm hoûng ñöôøng hoaøn taát cuûa cuøi R sau naøy. - Ta khoâng theå duøng hôi thay theá cho nöôùc phun söông ñeå laøm maùt cuøi R. Do söï khöû nöôùc keùo daøi coù theå laøm toån thöông tuyû R. - Vôùi löôïng nöôùc yeáu cuõng coù theå laøm chaùy ngaø R cuïc boä. Ngoaøi ra, vôùi löôïng nöôùc phun söông maïnh seõ röûa saïch caùc maûnh vuïn moâ R dính treân muõi khoan vaø laøm taêng hieäu quaû cuûa duïng cuï khi maøi R. Vôùi löôïng nöôùc töø 7 ñeán 21ml/phuùt seõ taïo ra moät aùp löïc nöôùc töø 50g ñeán 150g laø ñaït hieäu quaû. - Coù ngöôøi cho raèng tia nöôùc phun söông seõ caûn trôû taàm nhìn cuûa hoï, nhöng thöïc teá cho thaáy nhôø tia nöôùc phun söông seõ thoåi ñi maùu vaø caùc maûnh vuïn moâ R neân ta nhìn roõ hôn. Coù theå nhìn tröïc tieáp khi maøi R, neáu nhìn giaùn tieáp qua kieáng khaùm, hôi nöôùc coù theå © PIXIE_SPRING@YAHOO.COM.AU 20