Một số biểu hiện của tư duy tiểu thuyết trong truyện ngắn Tội ác và trừng phạt của Nguyễn Huy Thiệp

Chia sẻ: Thiên Lăng Sở | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:10

Thêm vào BST

Báo xấu

36
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong bài viết này, người viết muốn nhấn mạnh: “Tội ác và trừng phạt” của Nguyễn Huy Thiệp trong truyện ngắn. Với tư cách là truyện ngắn, nó là một dạng thể loại, một khối lượng của bố cục văn bản, xuất phát từ việc nó thường tập trung vào một ý nghĩa, nó có thể phát triển theo cách kịch hóa, hoặc trữ tình hóa, hoặc hư cấu hóa. "Tội ác và trừng phạt" là một truyện ngắn có xu hướng hư cấu hóa,... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Một số biểu hiện của tư duy tiểu thuyết trong truyện ngắn Tội ác và trừng phạt của Nguyễn Huy Thiệp

MËT SÈ BIU HIN CÕA T× DUY TIU THUYT TRONG TRUYN NGN TËI C V TRØNG PHT CÕA NGUYN HUY THIP Nguy¹n Thà H£i Ph÷ìng Tr÷íng ¤i håc S÷ ph¤m H Nëi 1 °t v§n · Quan s¡t sü chuyºn ëng cõa thº lo¤i truy»n ngn Vi»t Nam hi»n ¤i s³ th§y xu h÷îng tiºu thuy¸t hâa ang di¹n ra vîi tèc ë nhanh châng v m¤nh m³ [5]. Trong xu h÷îng ph¡t triºn chung n y, ta câ thº xem truy»n ngn Nguy¹n Huy Thi»p l mët b¬ng chùng ti¶u biºu. Trong hëi nghà G°p gï v trao êi vîi Nguy¹n Huy Thi»p s¡ng 28 th¡ng 7 n«m 1998 t¤i Vi»n V«n håc, c¡c nh ph¶ b¼nh v nghi¶n cùu ·u kh¯ng ành: Nguy¹n Huy Thi»p l mët t i n«ng thüc sü - mët t÷ duy tiºu thuy¸t t i n«ng. Khi b n v· t÷ duy ngh» thuªt tiºu thuy¸t cõa Nguy¹n Huy Thi»p måi ng÷íi ·u ngh¾ ¸n nhúng t¡c ph©m nh÷: V ng lûa, Ph©m ti¸t, Ki¸m sc, T÷îng v· h÷u. . . Trong ph¤m vi b i vi¸t n y, chóng tæi ch¿ xin i v o ph¥n t½ch t÷ duy tiºu thuy¸t trong mët truy»n ngn câ v´ ½t ÷ñc ng÷íi åc quan t¥m hìn: Tëi ¡c v trøng ph¤t [6]. 2 Nëi dung nghi¶n cùu 2.1 Tëi ¡c v trøng ph¤t l mët truy»n ngn Kh¡i ni»m truy»n ngn m chóng tæi xem x²t ð ¥y vîi t÷ c¡ch l mët h¼nh thùc thº lo¤i, l mët thº thùc c§u t¤o v«n b£n. Nghi¶n cùu truy»n ngn vîi t÷ c¡ch thº lo¤i l ta ph£i i v o nghi¶n cùu c§u tróc ch¿nh thº cõa nâ, chù 1
khæng ph£i em so s¡nh vîi nhúng thº lo¤i kh¡c nh÷ truy»n vøa, truy»n d i. . . Khi nghi¶n cùu c§u tróc truy»n ngn ta th§y thº lo¤i n y th÷íng l duy nh§t v· sü ki»n, duy nh§t v· h nh ëng, duy nh§t v· bi¸n cè, duy nh§t v· khæng gian, thíi gian. . . [2]. Th¸ giîi ngh» thuªt trong truy»n ngn th÷íng bà giîi h¤n ð mët mùc ë nh§t ành. Truy»n ngn th÷íng khæng ph£n ¡nh c£ qu¡ tr¼nh íi sèng, khæng bao h m c£ mët qu¡ tr¼nh d i, mët kho£ng thíi gian rëng m ch¿ chån mët kho£nh khc, mët thíi iºm, mët t¼nh huèng tiºu biºu nh§t m nâi nh÷ nh v«n Nguy¹n Minh Ch¥u l "chån l§y mët l¡t ct tr¶n th¥n c¥y vô trö". Truy»n ngn công th÷íng câ sè l÷ñng nh¥n vªt ½t, kho£ng mët, hai nh¥n vªt cán l¤i l nh¥n vªt chùc n«ng. T¡c ph©m Tëi ¡c v trøng ph¤t ch¿ chån l§y mët thíi iºm l cæ g¡i ¸n kº cho nh v«n nghe v· tëi ¡c cõa m¼nh. Sè l÷ñng nh¥n vªt trong truy»n ngn n y khæng nhi·u, chõ y¸u l gçm nh¥n vªt Tæi ng÷íi kº chuy»n v nh¥n vªt cæ g¡i. Cán c¡c nh¥n vªt kh¡c th¼ chõ y¸u hi»n l¶n qua sü li¶n t÷ðng, qua kþ ùc cõa nh¥n vªt Tæi º nh¬m thüc hi»n chùc n«ng mð rëng v§n · tëi ¡c v h¼nh ph¤t m nh v«n ang b n tîi. T½nh c¡ch cõa nh¥n vªt cæ g¡i công ch¿ ÷ñc t¡c gi£ khc håa qua mët h nh ëng ti¶u biºu nh§t l gi¸t bè v m§y ùa em. Ch½nh v¼ truy»n ngn l duy nh§t v· bi¸n cè, v· khæng gian, thíi gian n¶n nâ công th÷íng duy nh§t v· trång t¥m ngh¾a, th÷íng ch¿ câ mët ìn và t¤o ngh¾a. Truy»n ngn khæng thº i v o gi£i quy¸t nhi·u v§n · kh¡c nhau cõa íi sèng m th÷íng ch¿ tªp trung v o mët chõ · nh§t ành. Ch¯ng h¤n qua truy»n ngn M§t c¡i v½, Nguy¹n Cæng Hoan ph£n ¡nh t¼nh tr¤ng tha hâa v· m°t ¤o ùc, lèi sèng væ t¼nh, væ ngh¾a, gi£ dèi cõa con ng÷íi. Qua truy»n ngn B¸n qu¶, Nguy¹n Minh Ch¥u l¤i °t ra v§n · v· kh£ n«ng húu h¤n cõa con ng÷íi, v· bi kàch cõa nhúng con ng÷íi i khp måi nìi cõa §t n÷îc nh÷ng khæng thº n o °t ch¥n l¶n ÷ñc c¡i b¸n qu¶ ngay c¤nh nh . Vîi Tëi ¡c v trøng ph¤t công vªy, qua t¡c ph©m n y, Nguy¹n Huy Thi»p ch¿ i s¥u v o mët v§n · nhùc nhèi hi»n nay l h nh ëng tëi ¡c cõa con ng÷íi v vi»c trøng ph¤t tëi ¡c â m thæi. 2.2 Tëi ¡c v trøng ph¤t câ xu h÷îng tiºu thuy¸t hâa Tiºu thuy¸t l h¼nh thùc tü sü cï lîn, câ kh£ n«ng ph£n ¡nh hi»n thüc íi sèng ð måi giîi h¤n khæng gian v thíi gian. Trong qu¡ tr¼nh vªn ëng v ph¡t triºn, di»n m¤o cõa tiºu thuy¸t khæng ngøng thay êi v¼ nâi nh÷ Bakhtin, náng cèt cõa thº lo¤i n y "v¨n ch÷a rn l¤i". M°c dò vªy, ta v¨n câ thº rót ra mët sè °c tr÷ng cì b£n cõa thº lo¤i tiºu thuy¸t, º ph¥n bi»t 2
tiºu thuy¸t vîi c¡c thº lo¤i kh¡c nh÷ sû thi, ngö ngæn... °c iºm ti¶u biºu nh§t cõa tiºu thuy¸t l c¡i nh¼n cuëc sèng ð gâc ë íi t÷. íi t÷ l ti¶u iºm º mi¶u t£ cuëc sèng mët c¡ch tiºu thuy¸t. °c iºm thù hai cõa tiºu thuy¸t l mi¶u t£ cuëc sèng nh÷ mët thüc t¤i còng thíi, ang sinh th nh, ang bi¸n êi, ¦y nhúng phò v¥n, dang dð. Thù ba, nh¥n vªt tiºu thuy¸t l "con ng÷íi n¸m tr£i", chàu õ måi t¡c ëng cõa cuëc íi. Thù t÷, tiºu thuy¸t ¢ xâa bä kho£ng c¡ch giúa ng÷íi tr¦n thuªt vîi nëi dung tr¦n thuªt v vîi ng÷íi åc - kho£ng c¡ch v· thíi gian công nh÷ kho£ng c¡ch v· gi¡ trà. Mët °c iºm núa công r§t ti¶u biºu cõa tiºu thuy¸t l nâ câ kh£ n«ng têng hñp nhi·u nh§t c¡c kh£ n«ng ngh» thuªt cõa c¡c thº lo¤i v«n håc kh¡c [2]. Tëi ¡c v trøng ph¤t cõa Nguy¹n Huy Thi»p l mët truy»n ngn. Nh÷ng nh÷ ¢ nâi ð tr¶n, truy»n ngn ch¿ l mët thº thùc c§u t¤o v«n b£n v v¼ truy»n ngn th÷íng câ mët trång t¥m ngh¾a n¶n nâ ho°c l ph¡t triºn theo h÷îng kàch hâa, trú t¼nh hâa, ho°c l tiºu thuy¸t hâa. Theo chóng tæi, Tëi ¡c v trøng ph¤t ph¡t triºn theo h÷îng tiºu thuy¸t hâa v¼ nhi·u l½ do m chóng tæi s³ tr¼nh b y d÷îi ¥y. 2.2.1 iºm tüa s¡ng t¤o cõa truy»n ngn Tëi ¡c v trøng ph¤t düa tr¶n kinh nghi»m c¡ nh¥n cõa nh v«n ¥y l iºm kh¡c bi»t cì b£n giúa t÷ duy tiºu thuy¸t v t÷ duy sû thi bði t÷ duy sû thi th÷íng düa tr¶n kinh nghi»m cëng çng [2]. Ng÷íi kº chuy»n trong truy»n ngn Tëi ¡c v trøng ph¤t khæng bà chi phèi bði kinh nghi»m cëng çng, khæng ¤i di»n cho mët thù qui ph¤m n o c£. Ng÷íi kº chuy»n luæn nh§n m¤nh ¥y l c¥u chuy»n nh÷ tæi bi¸t, nh÷ tæi ngh¾, nh÷ tæi ÷ñc nghe, ÷ñc chùng ki¸n: ¢ câ nhi·u b¤n ¸n vîi tæi, hå kº lº v· cuëc íi, than phi·n nhúng i·u b§t h¤nh trong sè phªn, mong muèn tæi vi¸t mët c¡i g¼ §y v· tëi ¡c v trøng ph¤t. Mong muèn cõa hå ch¥n th nh v c£m ëng. Tr÷îc m°t tæi l mët cæ g¡i 16 tuêi. . . Cæ ph¤m tëi r§t n°ng [6;478]. Nh v«n nh¼n nhªn v§n ·, l½ gi£i nguy¶n nh¥n sinh ra tëi ¡c công tø quan iºm c¡ nh¥n: Sü tèi t«m v· tinh th¦n cõa hå khi¸n tæi kinh ho ng. Tæi h¸t sùc kinh ho ng v tæi chñt ngh¾ r¬ng ng÷íi ta ho n to n câ thº gi¸t ng÷íi ch¿ v¼ l½ do buçn ch¡n, gi¸t ng÷íi º thäa tá má, º nghi¶n cùu. Câ ng÷íi l÷u þ tæi v· bi kàch kh¡t vång d¥n chõ, bi kàch tæn gi¡o v nhi·u thù kh¡c, nh÷ng tæi th§y kh£ nghi. Tæi ¢ xem c¡c thèng k¶ v· ng÷íi tü tû, sè ng÷íi ch¸t v¼ mi¸ng «n v nh ð chi¸m tîi 80%. Tæi ch÷a th§y câ nh ch½nh trà hay nh tr½ thùc n o tü tû v¼ º b£o v» l½ t÷ðng c¡ nh¥n cõa m¼nh. 3
Nh v«n khæng câ £o t÷ðng r¬ng nhúng quan iºm cõa m¼nh ÷a ra s³ trð th nh ch¥n l½ èi vîi ng÷íi åc. Æng luæn câ þ thùc thº hi»n cho ng÷íi åc bi¸t ¥y ch¿ l mët c¡ch ¡nh gi¡ trong væ v n c¡ch ¡nh gi¡ kh¡c nhau m thæi. óng hay sai, hñp l½ hay khæng hñp l½ l tòy c¡ch ¡nh gi¡ cõa ng÷íi åc. Mong muèn lîn nh§t cõa Nguy¹n Huy Thi»p l t¡c ph©m cõa m¼nh g¥y ÷ñc sü tranh luªn, èi tho¤i vîi ng÷íi åc. i·u æng sñ nh§t l nhúng cuèn s¡ch cõa m¼nh, ëc gi£ sau khi åc xong th¼ óp l¶n m°t v ngõ. Æng muèn ng÷íi åc ph£i tranh luªn, suy ngh¾. . . Ch½nh v¼ th¸, trong t¡c ph©m cõa Nguy¹n Huy Thi»p luæn câ lèi sinh sü, chåc tùc ng÷íi åc. 2.2.2 Nguy¶n tc s¡ng t¤o cõa Tëi ¡c v trøng ph¤t l nguy¶n tc gi£i th½ch v ph¥n t½ch cuëc sèng Thüc ra t¡c ph©m ngh» thuªt thuëc b§t ký thº lo¤i n o công bao h m ph÷ìng di»n gi£i th½ch, ph¥n t½ch. Nh÷ng xem ph÷ìng di»n gi£i th½ch, ph¥n t½ch l y¸u tè thù nh§t cõa nëi dung ngh» thuªt v bi¸n nâ th nh mët nguy¶n tc cõa ngh» thuªt th¼ ch¿ câ trong tiºu thuy¸t. åc Tëi ¡c v trøng ph¤t cõa Nguy¹n Huy Thi»p ta th§y c£m hùng ph¥n t½ch, gi£i th½ch th§m ¨m trong tøng trang gi§y. a. Nguy¶n tc gi£i th½ch cuëc sèng Gi£i th½ch trong ngh» thuªt l vi»c i v o t¼m hiºu mèi quan h» nh¥n qu£ cõa cuëc sèng. C¡c nh vi¸t tiºu thuy¸t luæn câ tham vång kh¡m ph¡ cuëc sèng ð c¡i b· s¥u, b· xa cõa nâ. Khi c¦m bót s¡ng t¡c hå bà thæi thóc bði c¥u häi: V¼ sao cuëc sèng l¤i nh÷ th¸? hìn l c¥u häi: Cuëc sèng n y nh÷ th¸ n o?. Nguy¹n Minh Ch¥u l mët nh v«n °c bi»t câ hùng thó trong vi»c i t¼m mèi quan h» nh¥n qu£ cõa cuëc sèng. Trong Ng÷íi n b tr¶n chuy¸n t u tèc h nh, Nguy¹n Minh Ch¥u ¢ i v o ct ngh¾a, l½ gi£i mët c¡ch kh¡ s¥u sc nhúng h nh ëng câ v´ k¼ qu°c, khæng thº hiºu ÷ñc cõa Quý. T§t c£ ch¿ v¼ Quý l mët ng÷íi n b qu¡ ham hè, suèt cuëc íi chà cù ¡p con t u mëng du lang thang i t¼m ki¸m c¡i ch¥n tríi cõa nhúng gi¡ trà tuy»t èi to n m¾, nhúng con ng÷íi tuy»t èi ho n m¾, c¡i i·u ch¯ng bao gií câ. Vîi nh v«n Nam Cao công vªy. Ng÷íi ta nâi truy»n ngn cõa nh v«n n y câ xu h÷îng tiºu thuy¸t câ l³ mët ph¦n v¼ s¡ng t¡c cõa æng th§m ¨m c£m hùng gi£i th½ch. èi t÷ñng nhªn thùc cõa nh v«n khæng ph£i l b£n th¥n ho n c£nh hay t½nh c¡ch m l mèi quan h» giúa t½ch c¡ch v ho n c£nh. Nh v«n þ thùc ÷ñc r§t rã ch½nh ho n c£nh khèn còng, phi nh¥n t½nh, ¦y nhúng ành ki¸n l nguy¶n nh¥n ©y con ng÷íi ¸n ché tha 4
hâa c£ v· nh¥n t½nh l¨n nh¥n h¼nh. Trong Tëi ¡c v trøng ph¤t, tø c¥u chuy»n cõa cæ g¡i kº v· vi»c cæ dòng bóa bê v o ¦u æng bè, nh v«n ¢ i v o l½ gi£i mët c¡ch c°n k³, chi ti¸t v· nguçn gèc, nguy¶n nh¥n d¨n ¸n h nh vi ph¤m tëi â. Theo Nguy¹n Huy Thi»p, ch½nh sü l¤c hªu v· thæng tin x¢ hëi, sü tèi t«m v· m°t tinh th¦n cõa ng÷íi d¥n ð vòng cao l mët nguy¶n nh¥n ©y hå ¸n h nh vi ph¤m tëi. Cæ g¡i nh¥n vªt ch½nh trong t¡c ph©m sinh ra v lîn l¶n ð vòng cao huy»n M, t¿nh T¥y Bc. ¥y l mët vòng §t h¸t sùc hoang vu vîi m n s÷ìng mò x¡m b¤c õ dët. Ð nìi ¥y, º bä c¡i th÷, ng÷íi ta ph£i i 15 c¥y sè mîi tîi b÷u i»n. Ph£i i kho£ng ba ti¸ng çng hç mîi th§y chì vì ð l÷ng chøng çi m§y nâc nh . Ch½nh sü hoang vu, màt mò n y l m cho th¦n kinh con ng÷íi b£i ho£i, væ vång tët còng, ¦u âc con ng÷íi mö mà i, hå h nh ëng theo b£n n«ng l chõ y¸u. ¥u ch¿ câ cæ g¡i m cán bi¸t bao nhi¶u ng÷íi núa công câ nhúng h nh ëng d¢ man ¸n kinh ho ng. Nguy¶n nh¥n thù hai d¨n con ng÷íi ta ¸n h nh vi ph¤m tëi m theo nh v«n gi£i th½ch â l do t¥m l½ nghi ngí ð con ng÷íi ho°c l t¥m l½ m°c c£m v· nh¥n c¡ch cõa con c¡i nhúng tëi ç ho°c nhúng ng÷íi bà c£nh ngh±o âi buëc ph£i tha h÷ìng. Hå khæng d¡m mð láng m¼nh, khæng d¡m tin t÷ðng ai. Hå giao ti¸p vîi x¢ hëi b¶n ngo i thæng qua mët sè ng÷íi n o §y ¢ ÷ñc thíi gian b£o hiºm sü an to n. Th÷íng §y l mët sè tay buæn v°t, buæn nhúng m°t h ng nhu y¸u ph©m nh÷ d¦u, muèi, kim ch¿, nhúng th¦y mo [6;467]. Công câ khi ch¿ v¼ sü buçn ch¡n, v¼ láng th±m kh¡t ph¡ tan sü ìn i»u, t´ nh¤t, muèn êi mîi ho n c£nh sèng theo xu h÷îng x§u i m con ng÷íi câ thº ph¤m tëi. Nh v«n væ còng xât xa khi chùng ki¸n c£nh mët huy»n là trung du h´o l¡nh câ kho£ng ba chöc ngæi nh x¥y c§t t¤m bñ m câ tîi g¦n chöc iºm gi£i kh¡t «n uèng, trong â câ ba iºm tr¡ h¼nh buæn g¡i m¤i d¥m. Ch¿ v¼ cuëc sèng ð vòng trung du n y qu¡ ìn i»u, t´ nh¤t, mët sü ki»n nhä x£y ra câ thº khi¸n ng÷íi ta b n t¡n h ng th¡ng tríi. Ng÷íi d¥n ð ¥y thuëc tøng nèt ruçi tr¶n m°t nhau, mët cæ g¡i chûa hoang câ thº l m sæi söc c£ mët huy»n là, mët g¡nh xi¸c rong i qua s³ l m bån tr´ èm h ng n«m. Ch½nh ð vòng §t â, tëi ¡c trng trñn v t n nh¨n ÷ñc coi nh÷ chuy»n b¼nh th÷íng. N²t °c sc khi åc truy»n Nguy¹n Huy Thi»p nâi chung v Tëi ¡c v trøng ph¤t nâi ri¶ng l nh v«n i s¥u v o xem x²t nhúng v§n · cõa cuëc 5
sèng ð b· s¥u cõa nâ. Câ nhúng v§n · m chóng ta d¹ d ng bä qua th¼ vîi Nguy¹n Huy Thi»p â l i·u b«n kho«n tr«n trð, l c£ mët sü day dùt khæn nguæi. Thû häi trong chóng ta m§y ai ¢ tøng ngh¾ ¸n ch½nh b£n t½nh tá má s³ ©y ta v o h nh ëng tëi léi. Th¸ nh÷ng trong Tëi ¡c v trøng ph¤t, Nguy¹n Huy Thi»p ¢ kh¯ng ành i·u â. Nh¥n vªt Tæi bëc b¤ch suy ngh¾ cõa m¼nh mët c¡ch ch¥n th nh: Tæi h¸t sùc kinh ho ng v tæi chñt ngh¾ r¬ng ng÷íi ta ho n to n câ thº gi¸t ng÷íi º thäa tr½ tá má, º nghi¶n cùu [6;468]. V anh ta ¢ bä dð chuy¸n i Th¡i Lan khi ngh¾ r¬ng ng÷íi d¨n ÷íng cho anh ang mang kh¡t vång gi¸t anh º xem t¥m hçn th¬ng châ n y câ g¼. Công ch½nh anh ta ¢ th§y ð H Nëi câ nhi·u t¶n m°c compl¶ h¯n hoi muèn «n thàt anh º xem t¥m hçn anh câ thªt nh v«n khæng. º t«ng th¶m sùc thuy¸t phöc cho þ ki¸n cõa m¼nh, Nguy¹n Huy Thi»p ¢ vi»n d¨n th¶m þ ki¸n cõa Xt«ngan: Khi ng÷íi ta khæng câ g¼ º nh¼n v o láng m¼nh th¼ hå s³ nhám v o t¥m hçn ng÷íi kh¡c [6;469]. Mët nguy¶n nh¥n núa khi¸n con ng÷íi câ thº ph¤m tëi m Nguy¹n Huy Thi»p ÷a ra â ch½nh l do sü buæng th£ b£n t½nh v sü lìi läng þ thùc h÷îng thi»n. Cæ Q xu§t th¥n trong mët gia ¼nh kh¡ gi£ ð H Nëi, cæ câ mët ng÷íi cha ÷ñc nhi·u ng÷íi bi¸t ti¸ng vîi âc th©m m¾, ÷a h i h÷îc v ni·m say m¶ thi¶n nhi¶n kh¡ m¢nh li»t. Q lîn l¶n, i håc, tèt nghi»p tr÷íng ¤i håc danh ti¸ng, nâi th¤o ti¸ng Anh, ti¸ng Nga. Hìn th¸, cæ tøng tham gia mët ban kàch, tøng âng phim. Câ thº nâi, Q câ nhúng ph©m ch§t v i·u ki»n º trð th nh mët phö nú danh vång câ t i s£n còng h¤nh phóc. Th¸ nh÷ng do lèi sèng buæng th£, do sü lìi läng þ thùc h÷îng thi»n m Q ¢ bi¸n m¼nh th nh g¡i i¸m th÷ñng l÷u. Nh v«n k¸t luªn ¦y chua xât: H nh ëng cõa Q khæng g¥y tëi ¡c nh÷ng s³ ´ ra nhúng ùa con hoang tinh th¦n [6;473]. Tø sü ph¥n t½ch tr¶n ta câ thº kh¯ng ành: Tëi ¡c v trøng ph¤t l mët truy»n ngn ÷ñc tiºu thuy¸t hâa bði c£m hùng s¡ng t¤o cõa nh v«n trong t¡c ph©m n y khæng ph£i l phæ b y, mæ t£ cuëc sèng m l gi£i th½ch, ct ngh¾a cuëc sèng. Tø c¥u chuy»n v· tëi ¡c cõa cæ g¡i, nh v«n ¢ i v o t¼m hiºu nghi¶n cùu v ch¿ ra nhúng nguy¶n nh¥n d¨n ¸n h nh ëng ph¤m tëi. â câ thº l do b¦n còng v· íi sèng vªt ch§t v tinh th¦n, do cuëc sèng nh m ch¡n, buçn t´, do t½nh tá má hay l do sü lìi l£ b£n t½nh h÷îng thi»n hay do nhúng nguy¶n nh¥n kh¡c núa nh÷ sü ghen tuæng, t½nh è kà, m¶ t½n dà oan. . . Chuy»n óng sai cõa sü l½ gi£i n y ta cán ph£i b n ti¸p, v§n · quan trång m ta xem x²t ð ¥y ch÷a ph£i l ch¥n l½ íi sèng m l ch¥n l½ ngh» thuªt. Ch¥n l½ íi sèng v ch¥n l½ ngh» thuªt d¨u thèng nh§t vîi nhau nh÷ng khæng ho n to n tròng kh½t l¶n nhau. i·u m ta ghi nhªn ð 6
Nguy¹n Huy Thi»p ch½nh l nhi»t t¼nh kh¡m ph¡ íi sèng ð c¡i b· s¥u, b· xa cõa nâ. b. Nguy¶n tc ph¥n t½ch cuëc sèng N¸u nh÷ gi£i th½ch trong ngh» thuªt l i t¼m mèi quan h» nh¥n qu£ cõa cuëc sèng th¼ ph¥n t½ch l nguy¶n tc ch¿ ra sü khæng çng nh§t. T½nh khæng çng nh§t thº hi»n tr÷îc h¸t ð ché t÷ duy tiºu thuy¸t l lo¤i t÷ duy tr£ logic nhªn thùc v· vîi logic sü vªt. ¥y l iºm kh¡c bi»t n¸u khæng muèn nâi l sü tr¡i ng÷ñc giúa t÷ duy tiºu thuy¸t vîi t÷ duy sû thi. Bði t÷ duy sû thi l lo¤i t÷ duy ÷a logic sü vªt v o logic nhªn thùc. Trong khi t÷ duy sû thi nh§n m¤nh c¡i hñp l½ th¼ t÷ duy tiºu thuy¸t l¤i nh§n m¤nh c¡i phi l½. Trong c¡c t¡c ph©m tiºu thuy¸t ta th§y ¦y r¨y sü ng¨u nhi¶n, phi l½, tr n ngªp sü b§t ngí m con ng÷íi khæng thº n o l÷íng tr÷îc ÷ñc, khæng sao kiºm so¡t ÷ñc. Nguy¹n Kh£i cho r¬ng: N¸u måi sü câ l½, ·u câ thº hiºu ÷ñc th¼ l m g¼ câ v«n ch÷ìng h£ æng? (Nhâm b¤n thíi kh¡ng chi¸n). Cán Ma V«n Kh¡ng l¤i kh¯ng ành: X¢ hëi x¥y düng tr¶n cì c§u cõa c¡i thi»n v c¡i ¡c công nh÷ tr¶n cì sð nhúng i·u dü t½nh ÷ñc l¨n nhúng i·u b§t ngí k¼ qu¡i (Ng÷íi ¡nh trèng tr÷íng). Trong truy»n ngn Chån chçng (Ma V«n Kh¡ng), nh¥n vªt Quþ ¢ câ mët sü lüa chån b§t ngí, r§t khâ l½ gi£i, ng÷íi ngo i cuëc khæng thº n o hiºu nêi. T¤i sao Quþ l¤i chån y¶u Ki¸n mët k´ tò tëi, x§u xa chù khæng chån Tèn, mët ng÷íi tèt böng l¤i y¶u Quþ r§t ch¥n th nh. Qua sü lüa chån n y cõa Quþ, Ma V«n Kh¡ng kh¯ng ành: Cuëc íi thªt l ©n mªt gièng h»t nh÷ mët dáng ch£y ng¦m khæng thº n o hiºu nêi ngån nguçn tung t½ch. C¡c mèi li¶n h», sü c£m giao chi phèi con ng÷íi r§t b½ ©n v tò mò. Nguy¹n Minh Ch¥u công th÷íng i v o khai th¡c nhúng i·u phi l½ cõa cuëc sèng. Mët ng÷íi anh hòng ¢ hi sinh trån tuêi thanh xu¥n v¼ ëc lªp d¥n tëc, ¢ lªp n¶n nhúng chi¸n cæng hiºn h¡ch cho çng lo¤i nh÷ng rèt cöc cuëc íi l¤i ·n ¡p cho anh nhúng bi kàch li¶n ti¸p. Ng÷íi vñ m anh h¸t müc y¶u th÷ìng, ng÷íi duy nh§t câ kh£ n«ng xoa dàu nhúng v¸t th÷ìng láng cõa anh ¢ i l§y chçng, ng÷íi em trai cõa anh ¢ hi sinh, v anh ph£i sèng nèt ph¦n íi cõa m¼nh trong néi xât xa, cæ ëc còng vîi ng÷íi cha gi ð vòng nói åi (Cä lau). åc t¡c ph©m cõa Nguy¹n Huy Thi»p ta th§y c£m hùng v· sü phi l½ tr n ngªp trong c¡c trang vi¸t cõa anh. Nh v«n °c bi»t nh¤y c£m vîi nhúng ngang tr¡i, b§t cæng cõa cuëc íi. Nh¥n vªt chà Thm (Ch£y i sæng ìi) ¢ cùu khæng bi¸t bao nhi¶u ng÷íi ch¸t uèi nh÷ng ¸n l÷ñt m¼nh l¤i ph£i ch¸t uèi mæt c¡ch th£m th÷ìng v¼ khæng câ ai cùu. Trong truy»n ngn Tëi ¡c v trøng ph¤t, Nguy¹n Huy Thi»p công ÷a logic nhªn thùc v· vîi logic cuëc sèng vîi t§t c£ sü hén mang, phùc t¤p, phi l½ khæng thº n o 7
hiºu nêi, khæng thº t÷ðng t÷ñng nêi. Tr÷íng hñp cõa Q l mët v½ dö. Hay l¤i câ mët g¢ con trai ¢ dòng cuèc bê v o g¡y bè ´ ra hn. Hn ¢ râc thàt æng º n§u c¡m lñn, cán x÷ìng th¼ vùt xuèng sæng. Mët ng÷íi t¶n l Phóc ¢ l½ gi£i r§t b¼nh th£n v· nguy¶n nh¥n hn c¦m dao ¥m ch¸t 2 mµ con h ng xâm: Dao vøa mîi m i xong. . . Nhúng m£ng hi»n thüc cù ÷ñc phìi b y mët c¡ch tr¦n tröi trong tøng trang vi¸t cõa Nguy¹n Huy Thi»p. Nh v«n ¢ dông c£m trung thüc ch¿ cho con ng÷íi nhúng sü thüc cõa cuëc íi, ¢ ho n thi»n con ng÷íi b¬ng c¡ch nâi cho nâ nghe v· sü thüc. Thù hai, t½nh khæng çng nh§t thº hi»n ð ché c§u tróc h¼nh t÷ñng tiºu thuy¸t luæn chùa ¦y v¶nh l»ch, trªt khîp. Nh¥n vªt trong Tëi ¡c v trøng ph¤t cõa Nguy¹n Huy Thi»p l nh÷ vªy. Trong c¡c nh¥n vªt n y luæn câ sü khæng thèng nh§t giúa c¡ch ¡nh gi¡ cõa nhúng ng÷íi kh¡c nhau. Trong c¡i nh¼n cõa måi ng÷íi, nh¥n vªt cæ g¡i l mët con ng÷íi x§u xa, khæng thº n o tha thù. Th¸ nh÷ng trong c¡i nh¼n cõa nh¥n vªt ng÷íi kº chuy»n, ta c£m nhªn ÷ñc b¶n c¤nh sü khæng çng t¼nh vîi tëi ¡c t y tríi m cæ g¡i ¢ g¥y ra v¨n ©n chùa mët sü xât xa, thæng c£m. Nh¥n vªt ng÷íi kº chuy»n ¢ khæng nh¼n nh¥n vªt cõa m¼nh b¬ng con mt r¡o ho£nh cõa ph÷íng ½ch k¿, con mt ¦y ành ki¸n m nh¼n b¬ng giåt n÷îc mt cõa t¼nh th÷ìng v ni·m tin. T¡c gi£ khæng ch¿ døng l¤i ð vi»c mæ t£ h nh ëng m ¢ i t¼m, cè t¼m º hiºu v¼ sao con ng÷íi l¤i ra næng néi §y, l¤i câ nhúng h nh ëng khõng khi¸p, khæng thº n o hiºu nêi. Ch½nh v¼ láng xât xa, thæng c£m vîi cæ g¡i n¶n nh¥n vªt ng÷íi kº chuy»n ¢ cè gng l m trån t¥m nguy»n cuèi còng cõa cæ l mua mët váng hoa v åc cho cæ mët b i kinh s¡m hèi. Sü v¶nh l»ch, trªt khîp cõa nh¥n vªt cán thº hi»n ð sü khæng thèng nh§t giúa ngo¤i h¼nh b¶n ngo i v b£n ch§t b¶n trong. Nh¥n vªt t¶n Phóc træng b· ngo i th¼ hi·n l nh, lø ø nh÷ æng Tø giú ·n, suèt tø b² ¸n lîn ch¿ l m méi vi»c ch°t nùa thu¶ cho bån buæn b±. Th¸ nh÷ng ch¿ v¼ mët con g bà gi¸t, hn ¢ c¦m giao nhån ¥m ch¸t hai mµ con nh h ng xâm. L½ do gi¸t ng÷íi ÷ñc hn gi£i th½ch r§t ìn gi£n: Dao vøa mîi m i xong [6;470]. 3 K¸t luªn Tëi ¡c v trøng ph¤t cõa Nguy¹n Huy Thi»p l mët truy»n ngn ph¡t triºn theo khuynh h÷îng tiºu thuy¸t hâa. Trong t¡c ph©m n y c£m hùng ph¥n t½ch v gi£i th½ch cuëc sèng ¢ trð th nh nëi dung quan trång thuëc b¼nh di»n thù nh§t cõa s¡ng t¤o ngh» thuªt. Cèt truy»n cõa truy»n ngn n y gçm nhi·u chuy»n lçng v o nhau: Câ c¥u chuy»n v· cæ g¡i gi¸t bè vîi c¡c em, câ 8
c¥u chuy»n v· cæ g¡i xu§t th¥n trong mët gia ¼nh th÷ñng l÷u nh÷ng l¤i i l m i¸m, câ c¥u chuy»n v· t¶n Qu£n V«n Lanh l m ngh· buæn thuèc phi»n v bà ch¸t khi bån thuèc phi»n thanh to¡n l¨n nhau, câ c¥u chuy»n v· g¢ con trai dòng cuèc bê v o g¡y bè sau â hn ¢ râc thàt bè ra º n§u c¡m lñn. . . T§t c£ nhúng c¥u chuy»n n y k¸t d»t l¤i vîi nhau º l m s¡ng tä v§n · tëi ¡c v trøng ph¤t. Câ thº nâi, khuynh h÷îng tiºu thuy¸t hâa truy»n ngn l mët h÷îng têng hñp thº lo¤i væ còng quan trång v phùc t¤p, nâ l k¸t qu£ cõa gâc nh¼n th¸ giîi qua quan h» giúa con ng÷íi v ho n c£nh, t½nh c¡ch. Ch½nh h÷îng têng hñp n y ¢ t¤o ra mët c§u tróc tü sü mîi nh÷ l sü thu gån l¤i c§u tróc vèn câ cõa tiºu thuy¸t mët c§u tróc a t¦ng, phùc hñp, câ kh£ n«ng ph£n ¡nh cuëc sèng thíi hi»n ¤i mët c¡ch s¥u rëng. TI LIU THAM KHO 1. M.H. Abrams, 1971. The glossarry of literature terms. Holt, Rinehart and Winsston Inc, New York. 2. Tr¦n ¼nh Sû,. . . (Chõ bi¶n), 1987. Gi¡o tr¼nh L½ luªn v«n håc, tªp 2. Nxb Gi¡o döc, H Nëi. 3. Tr¦n ¼nh Sû,. . . (Chõ bi¶n), 2004. Tü sü håc, mët sè v§n · l½ luªn v làch sû. Nxb ¤i håc S÷ ph¤m H Nëi. 4. L.I. Timofeev, 1962. Nguy¶n l½ l½ luªn v«n håc. Nxb V«n hâa, Vi»n V«n håc, H Nëi. 5. Bòi Vi»t Thng, 2001. Truy»n ngn hæm nay, mët v i kh½a c¤nh l½ luªn, thº lo¤i B¼nh luªn truy»n ngn. Nxb V«n håc, H Nëi. 6. Nguy¹n Huy Thi»p, 1999. Nh÷ nhúng ngån giâ. Nxb V«n håc, H Nëi. ABSTRACT Some expressions of fiction mentality in a short story Crime and punishment by Nguyen Huy Thiep In this article, the writer wants to emphasize: Crime and punishment by Nguyen Huy Thiep in a short story. As a short story, it is a form of genre, a volume of text composition, resulting from the fact that it often focuses on a meaning, it may develop in the way of either dramatization, or lyricalization, or fictionalization. Crime and punishment is a short story which tends to fictionalization, because of the following reasons. First, the foundation of 9
creation is the writer's personal experience. Second, this storys principle of creation is explanation and analysis about life. While explanation in art is to find out the causal relationship of life, analysis is to point out identity. The identity, firstly, shows up at fiction mentality which gives logic of awareness back to those things and image structure in the work full of contradiction. It is possible to say that the tendency of short story fictionalization is a very important genre systemization. It enables the writer to exploit genre potentiality in the process of refection of this complicated and diversified life. 10