Một số kinh nghiệm quản lý trang thiết bị phục vụ công tác nghiên cứu khoa học và đào tạo

Những vấn đề chung<br /> <br /> MỘT SỐ KINH NGHIỆM QUẢN LÝ TRANG THIẾT BỊ PHỤC VỤ<br /> CÔNG TÁC NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> Phạm Thị Thu Hạnh*, Nguyễn Tiến Huệ, Nguyễn Văn Đồng<br /> Tóm tắt: Trang thiết bị công nghệ ngày càng đóng góp vai trò vô cùng<br /> quan trọng và không thể thiếu đối với công tác nghiên cứu KHCN. Tại các<br /> đơn vị thuộc Viện KH-CN quân sự nói chung, Viện Hóa học - Vật liệu nói<br /> riêng, việc quản lý, khai thác, sử dụng các trang thiết bị công nghệ nhằm<br /> phục vụ hoạt động KHCN và đào tạo đã được lãnh đạo chỉ huy Viện chú<br /> trọng quan tâm và tăng cường đầu tư. Qua quá trình triển khai thực hiện,<br /> Viện Hóa học - Vật liệu đúc rút một số kinh nghiệm trong công tác quản lý<br /> các trang thiết bị, nhằm sử dụng, khai thác có hiệu quả nhất phục vụ các hoạt<br /> động KHCN và đào tạo tại đơn vị.<br /> Với vai trò là Viện chuyên ngành phụ trách những hoạt động nghiên cứu<br /> KH&CN trong lĩnh vực hóa học và vật liệu, Viện Hóa học - Vật liệu trực thuộc<br /> Viện KH - CN quân sự là một trong các Viện có truyền thống nghiên cứu KHCN<br /> và đào tạo. Những năm gần đây, cán bộ của Viện Hóa học-Vật liệu đã và đang chủ<br /> trì, tham gia hàng trăm đề tài nghiên cứu khoa học từ cấp Nhà nước đến cấp cơ sở.<br /> Trong công tác đào tạo, Viện Hóa học - Vật liệu chủ trì 02 chuyên ngành đào tạo<br /> trình độ tiến sĩ: Hóa hữu cơ và Kỹ thuật hóa học; phối hợp cùng Viện Công nghệ<br /> mới/Viện KH - CN quân sự chủ trì 01 chuyên ngành đào tạo trình độ tiến sĩ: Hóa<br /> lý thuyết và hóa lý. Hoạt động KHCN của Viện đa dạng với các hoạt động nghiên<br /> cứu khoa học, các đề tài, nhiệm vụ các cấp, song song đó là hoạt động cung cấp,<br /> đảm bảo vật tư kỹ thuật phục vụ công tác ứng dụng KHCN trong toàn quân.<br /> Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, Viện Hóa học -Vật liệu đã nhận được sự<br /> quan tâm của Đảng, Nhà nước và Quân đội để từng bước tăng cường cơ sở vật<br /> chất, hiện đại hóa các trang thiết bị nghiên cứu. Nhận thức rõ vai trò quan trọng<br /> của việc khai thác sử dụng các trang thiết bị công nghệ hiện đại trong việc nâng<br /> cao hiệu quả thực hiện các đề tài nghiên cứu khoa học và đề tài luận án tiến sĩ,<br /> Đảng ủy, Thủ trưởng Viện Hóa học-Vật liệu đã đề ra nhiều chủ trương, biện pháp<br /> lãnh đạo phù hợp với đặc điểm, tình hình nhiệm vụ của đơn vị và đã đạt những kết<br /> quả nhất định.<br /> Trong giai đoạn 2009 - 2015, Bộ Quốc phòng đã đầu tư Dự án xây dựng Phòng<br /> Thí nghiệm Vật liệu quân sự (PTN VLQS) cho Viện Hóa học-Vật liệu, đầu tư nâng<br /> cấp toàn bộ cơ sở hạ tầng, trang bị nhiều trang thiết bị công nghệ hiện đại. Tính<br /> đến cuối 2014, Dự án PTN VLQS đã được đầu tư 83 hạng mục thiết bị, trong đó có<br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san Viện Hóa học – Vật liệu, 10 - 2015 9<br />  Những vấn đề chung<br /> <br /> 49 hạng mục thiết bị nghiên cứu được đầu tư đồng bộ, 34 hạng mục thiết bị phụ trợ<br /> và sản xuất thử nghiệm. Cùng với đó, tính đến tháng 7 năm 2015, Viện Hóa học -<br /> Vật liệu đã được biên chế 268 hạng mục thiết bị, thiết bị phụ trợ và sản xuất thử<br /> nghiệm, phục vụ có hiệu quả các hoạt động KHCN và đào tạo. Trong đó, nhiều<br /> thiết bị chuyên môn sâu phục vụ công tác phân tích vật liệu như: Hiển vi điện tử<br /> quét, Thiết bị đo nhiễu xạ X-Ray, Thiết bị quang phổ hồng ngoại chuỗi biến đổi<br /> (FT-IR), Thiết bị phân tích quang phổ liên tục, … Bằng việc phát huy năng lực<br /> nghiên cứu, kết hợp với khai thác hiệu quả các trang thiết bị hiện có, Viện Hóa học<br /> - Vật liệu đã thực hiện thành công nhiều đề tài, nhiệm vụ, dự án. Nhiều sản phẩm<br /> đề tài được triển khai sản xuất thử, thí nghiệm thử nghiệm bằng chính các trang<br /> thiết bị của Viện. Giai đoạn 2011-2015, Viện Hóa học - Vật liệu đã được giao chủ<br /> trì thực hiện hàng chục đề tài cấp TCKT, đề tài cấp Sở KH&CN TP. Hà Nội, TP.<br /> Hồ Chí Minh, đề tài cấp Bộ Quốc phòng, Bộ Công thương, đề tài độc lập cấp Nhà<br /> nước, đề tài thuộc Chương trình trọng điểm cấp Nhà nước, …<br /> Để đạt được kết quả trên, Viện Hóa học - Vật liệu đã thường xuyên quan tâm,<br /> bồi dưỡng nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ nghiên cứu, kỹ thuật viên thông<br /> qua các khóa đào tạo định kỳ tại đơn vị và các cơ sở đo lường. Cùng với đó, các<br /> cán bộ công nhân viên trong Viện đã nêu cao tinh thần trách nhiệm trong sử dụng,<br /> khai thác, bảo quản bảo dưỡng trang thiết bị kỹ thuật, thực hiện nghiêm các quy<br /> định về sử dụng VKTBKT của Quân đội và đơn vị, tích cực thực hiện Cuộc vận<br /> động 50 nhằm nâng cao chất lượng công tác quản lý, khai thác sử dụng nhằm phát<br /> huy tối đa tính năng thiết bị, hiệu quả khai thác, đồng thời kéo dài tuổi thọ của các<br /> trang thiết bị. Trong quá trình khai thác sử dụng các trang thiết bị kỹ thuật, đặc biệt<br /> với các thiết bị công nghệ hiện đại, độ chính xác cao đòi hỏi mỗi cán bộ nghiên<br /> cứu, kỹ thuật viên sử dụng phải nắm chắc nguyên lý, nguyên tắc vận hành, bảo<br /> quản.<br /> Các sản phẩm là kết quả nghiên cứu của các đề tài khoa học các cấp, các đề tài<br /> luận án tiến sĩ của nghiên cứu sinh đã và đang được đo đạc, kiểm tra tính chất, tính<br /> năng trên các trang thiết bị của Viện, cho những kết quả tin cậy, sát với kết quả của<br /> các đơn vị kiểm định. Tuy nhiên, hiệu quả khai thác sử dụng với cơ sở vật chất và<br /> các trang thiết bị hiện đại được đầu tư còn chưa thực sự cao, công tác quản lý cơ sở<br /> vật chất và các trang thiết bị hiện có còn tồn tại nhiều bất cập. Do đó, cần có những<br /> giải pháp thiết thực để nâng cao chất lượng quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị<br /> nhằm khai thác hiệu quả nhất phục vụ cho công tác nghiên cứu khoa học và đào<br /> tạo của đơn vị. Tổng kết hoạt động khoa học công nghệ và đào tạo, công tác quản<br /> lý trang thiết bị phục vụ hoạt động khoa học công nghệ và đào tạo trong 5 năm vừa<br /> <br /> <br /> <br /> 10 P.T.T.Hạnh, N.T.Huệ, N.V.Đồng,“Một số kinh nghiệm … khoa học và đào tạo.”<br /> Những vấn đề chung<br /> <br /> qua (giai đoạn 2011-2015), Viện Hóa học - Vật liệu rút ra một số kinh nghiệm và<br /> bài học như sau:<br /> Một là, làm tốt công tác tuyên truyền, phổ biến nhằm giúp đội ngũ cán bộ,<br /> cán bộ nghiên cứu, kỹ thuật viên có nhận thức đúng, đánh giá đúng về công<br /> tác quản lý trang thiết bị<br /> Đây là biện pháp quan trọng bởi có nhận thức đúng, đánh giá đúng tầm quan<br /> trọng của công tác quản lý trang thiết bị thì các cán bộ, công nhân viên mới có sự<br /> quan tâm đúng mức, tự gắn trách nhiệm bản thân với việc quản lý các trang thiết bị<br /> được giao. Toàn bộ các trang thiết bị tại Viện Hóa học - Vật liệu được biên chế về<br /> các phòng nghiên cứu, do đó, nhận thức đúng về công tác quản lý trang thiết bị<br /> càng trở nên quan trọng.<br /> Đánh giá được tầm quan trọng của công tác quản lý trang thiết bị, hàng năm Viện<br /> Hóa học - Vật liệu tạo điều kiện để cán bộ nghiên cứu, các cán bộ quản lý tham gia<br /> các khóa học tại các trường, học viện, các khóa huấn luyện về công tác quản lý<br /> trang thiết bị, nhằm có thể ứng dụng tối ưu nhất tại đơn vị.<br /> Hai là, xây dựng các quy chế, quy định, quy trình quản lý, khai thác trang<br /> thiết bị rõ ràng, minh bạch<br /> Hiện nay, toàn bộ các trang thiết bị thuộc Viện Hóa học - Vật liệu được biên chế<br /> về các phòng nghiên cứu, việc sử dụng, khai thác trang thiết bị vận hành theo từng<br /> tổ, nhóm cán bộ. Tuy nhiên, do đặc thù hoạt động KHCN và đào tạo luôn có sự<br /> liên kết, liên hệ giữa các đầu mối trong đơn vị, nên việc sử dụng, khai thác các<br /> trang thiết bị vào các hoạt động này cần được quy định rõ ràng, minh bạch. Việc<br /> xây dựng các quy chế, quy định quản lý, khai thác trang thiết bị gắn quyền lợi,<br /> trách nhiệm của các cán bộ, học viên, nghiên cứu sinh với việc quản lý, sử dụng<br /> trang thiết bị phục vụ các hoạt động nghiên cứu, hoạt động dịch vụ KHCN mà<br /> mình tham gia. Cùng với sự rõ ràng, minh bạch về mặt tổ chức quản lý, sử dụng,<br /> các quy chế, quy định cũng nêu rõ yêu cầu về trình độ phải có của các cán bộ, học<br /> viên, nghiên cứu sinh khi sử dụng, khai thác các trang thiết bị nghiên cứu tại Viện.<br /> Giai đoạn 2011- 2015, Viện Hóa học - Vật liệu đã ban hành quy chế quản lý,<br /> khai thác, sử dụng, bảo quản, bảo dưỡng thiết bị. Cùng tiến hành biên soạn toàn bộ<br /> các loại tài liệu kỹ thuật liên quan của nhà sản xuất, tài liệu theo dõi quá trình sử<br /> dụng, vận hành thiết bị theo quy định, xây dựng quy trình sử dụng, vận hành cụ thể<br /> cho từng loại thiết bị. Các tài liệu kỹ thuật, tài liệu theo dõi quá trình sử dụng, vận<br /> hành thiết bị, quy trình sử dụng, vận hành thiết bị được bố trí ngay tại vị trí đặt<br /> thiết bị để người sử dụng, vận hành tiện theo dõi, sử dụng. Người sử dụng thiết bị<br /> có nhiệm vụ nghiên cứu kỹ tài liệu kỹ thuật, quy trình vận hành trước khi sử dụng,<br /> đồng thời phải ghi chép đầy đủ về quá trình vận hành vào tài liệu theo dõi quá trình<br /> <br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san Viện Hóa học – Vật liệu, 10 - 2015 11<br />  Những vấn đề chung<br /> <br /> sử dụng. Hàng tuần, Viện Hóa học - Vật liệu có kiểm tra công tác quản lý, sử dụng,<br /> khai thác thiết bị của các tổ, các phòng nghiên cứu và có sự điều chỉnh kịp thời<br /> những thiếu xót xảy ra. Việc theo dõi chặt chẽ quá trình sử dụng, vận hành các<br /> trang thiết bị giúp Viện quản lý chặt chẽ về số lượng, chất lượng, tình trạng thiết<br /> bị, từ đó có kế hoạch khai thác, kế hoạch sửa chữa và dự phòng phù hợp. Cùng với<br /> đó, việc quản lý vật tư tiêu hao đối với các trang thiết bị có sử dụng vật tư ngoài<br /> điện, nước cũng được quan tâm đúng mực nhằm tránh lãng phí, gây thất thoát và<br /> ảnh hưởng tới môi trường.<br /> Ba là, bồi dưỡng nâng cao trình độ cho cán bộ, khuyến khích các cán bộ áp<br /> dụng công nghệ thông tin vào hoạt động quản lý, khai thác, sử dụng, bảo quản<br /> trang thiết bị<br /> Tại Viện Hóa học - Vật liệu, cán bộ nghiên cứu trực tiếp vận hành các thiết bị công<br /> nghệ phục vụ các hoạt động KHCN, đồng thời cũng chính là những người lý giải<br /> các kết quả thu được từ các thiết bị ấy bằng những kiến thức khoa học. Chính vì<br /> vậy, một mặt yêu cầu các cán bộ, kỹ thuật viên phải có đủ trình độ, năng lực để<br /> nắm vững nguyên lý hoạt động, vận hành an toàn, hiệu quả các thiết bị, nhưng điều<br /> quan trọng hơn là các cán bộ nghiên cứu phải không ngừng tự nâng cao trình độ,<br /> tích lũy kinh nghiệm để xử lý tốt những kết quả mà máy móc đem lại, phục vụ tốt<br /> cho nhiệm vụ khoa học của đơn vị.<br /> Bốn là, quan tâm đúng mức tới việc hiệu chuẩn, kiểm định các trang thiết<br /> bị, xây dựng cơ sở kiểm định của toàn Viện<br /> Tới nay, Viện Hóa học - Vật liệu đã có 02 phòng thí nghiệm được công nhận là cơ<br /> sở kiểm định cấp ngành: Phòng Kiểm định Nhiên liệu - Dầu - Mỡ và Phòng Kiểm<br /> định Môi trường. Theo đánh giá hàng năm của Cục TC-ĐL-CL, các cơ sở kiểm<br /> định đã được công nhận của Viện Hóa học - Vật liệu đều hoạt động hiệu quả, phục<br /> vụ tốt cho các nhiệm vụ trong và ngoài quân đội. Đặc biệt, trong một số lĩnh vực,<br /> kết quả của cơ sở kiểm định đã được sử dụng làm trọng tài. Điều này đã cho thấy<br /> chất lượng của việc khai thác, sử dụng các trang thiết bị trong cơ sở kiểm định.<br /> Tính đến năm 2015, toàn bộ các trang thiết bị được đầu tư theo Dự án PTN VLQS<br /> đều đã được giám định chất lượng, đạt yêu cầu. Trong những năm tiếp theo, Viện<br /> Hóa học - Vật liệu sẽ tiếp tục phát huy hoạt động hiệu quả của các cơ sở kiểm định<br /> cấp ngành đã được công nhận. Cùng với đó, hàng năm sẽ đảm bảo hoạt động hiệu<br /> chuẩn, kiểm định đối với các trang thiết bị mới đầu tư thuộc Dự án PTN VLQS,<br /> tiếp tục đầu tư đồng bộ một số trang thiết bị công nghệ trọng yếu, làm cơ sở để xây<br /> dựng Viện Hóa học - Vật liệu thành cơ sở kiểm định có uy tín của quân đội trong<br /> giai đoạn tới.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 12 P.T.T.Hạnh, N.T.Huệ, N.V.Đồng,“Một số kinh nghiệm … khoa học và đào tạo.”<br /> Những vấn đề chung<br /> <br /> Năm là, quản lý chặt chẽ chất lượng trang thiết bị ngay từ bước lập Dự án<br /> đầu tư<br /> Rút kinh nghiệm từ quá trình đầu tư Dự án PTN VLQS, trang thiết bị đầu tư cần<br /> được kiểm soát chất lượng chặt chẽ ngay từ bước lập kế hoạch. Cần có sự khảo sát<br /> kỹ lưỡng trước khi lựa chọn một loại thiết bị để đầu tư nhằm đạt yêu cầu về công<br /> nghệ tiên tiến, tránh đầu tư dàn trải hay đầu tư nhầm vào công nghệ đã lạc hậu, gây<br /> ô nhiễm môi trường, cồng kềnh, kém chính xác. Các loại tài liệu kỹ thuật, tài liệu<br /> thiết kế và các tài liệu cần thiết khác cũng cần được xem xét, yêu cầu cung cấp đầy<br /> đủ kèm theo thiết bị, tạo thuận lợi cho quá trình giám định chất lượng, kiểm định<br /> thiết bị về sau./.<br /> <br /> Nhận bài ngày 28 tháng 08 năm 2015<br /> Hoàn thiện ngày 10 tháng 09 năm 2015<br /> Chấp nhận đăng ngày 11 tháng 09 năm 2015<br /> <br /> Địa chỉ:<br /> Viện Hóa học - Vật liệu, Viện Khoa học và Công nghệ Quân sự, Bộ Quốc phòng.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Tạp chí Nghiên cứu KH&CN quân sự, Số Đặc san Viện Hóa học – Vật liệu, 10 - 2015 13<br />