Một số vấn đề về lễ hội ở Việt Nam những năm gần đây

MéT Sè VÊN §Ò VÒ LÔ HéI ë VIÖT NAM<br /> nh÷ng n¨m gÇn ®©y<br /> <br /> NguyÔn Hoµi Sanh(*)<br /> <br /> <br /> I. VÒ lÔ héi vµ vai trß cña lÔ héi trong ®êi sèng ViÖt, lÔ héi cã vai trß ®Æc biÖt quan<br /> tinh thÇn ng−êi ViÖt träng. Tr−íc hÕt, lÔ héi cã vai trß liªn<br /> LÔ héi lµ méi lo¹i h×nh sinh ho¹t kÕt céng ®ång, dï d−íi h×nh thøc nµo th×<br /> céng ®ång ®−îc tæ chøc theo ph−¬ng lÔ héi truyÒn thèng vÉn lµ mét kiÓu sinh<br /> ph¸p c¶nh diÔn ho¸ (s©n khÊu ho¸) víi ho¹t tËp thÓ cña nh©n d©n, ®−îc tæ chøc<br /> nhiÒu néi dung, h×nh thøc phong phó sau thêi gian lao ®éng, s¶n xuÊt hay<br /> nh»m võa t«n vinh nh÷ng gi¸ trÞ thiªng nh©n dÞp kû niÖm mét sù kiÖn x· héi<br /> liªng, võa tho¶ m·n c¸c nhu cÇu v¨n quan träng. Vµ ®iÒu quan träng lµ ng−êi<br /> ho¸ tinh thÇn cña con ng−êi, gãp phÇn ®i héi kh«ng c¶m thÊy m×nh lµ ng−êi<br /> th¾t chÆt c¸c quan hÖ x· héi. Lµ mét ngoµi cuéc. (*)§ång thêi, lÔ héi ph¶n ¸nh,<br /> b¶o l−u vµ truyÒn b¸ c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸<br /> h×nh thøc sinh ho¹t v¨n ho¸ tæng hîp, lÔ<br /> héi ®−îc cÊu thµnh bëi hai yÕu tè g¾n bã truyÒn thèng, thÓ hiÖn ë sù ng−ìng mé<br /> kh¨ng khÝt víi nhau lµ lÔ vµ héi, t−¬ng tæ tiªn, «n l¹i truyÒn thèng ®· qua. Bªn<br /> øng víi c¸c mÆt tinh thÇn, t«n gi¸o, tÝn c¹nh ®ã, lÔ héi cßn ®¸p øng nhu cÇu ®êi<br /> ng−ìng, linh thiªng lµ yÕu tè lÔ, vµ vËt sèng tinh thÇn, t©m linh, gi¶i quyÕt<br /> chÊt, v¨n ho¸, nghÖ thuËt, ®êi th−êng lµ nh÷ng kh¸t khao, m¬ −íc cña céng<br /> yÕu tè héi (8). LÔ héi mang trong nã ®ång. Th«ng qua lÔ héi, con ng−êi thªm<br /> nhiÒu yÕu tè, nhiÒu th«ng ®iÖp vÒ ®êi l¹c quan, yªu ch©n lý, träng c¸i thiÖn vµ<br /> sèng v¨n hãa tinh thÇn, ®êi sèng tÝn träng tÝnh nh©n v¨n. Ngoµi ra, lÔ héi<br /> ng−ìng, t«n gi¸o, v¨n hãa x· héi... cña cßn lµ n¬i ®Ó céng ®ång ®−îc h−ëng thô<br /> ng−êi ViÖt. vµ gi¶i trÝ. §Õn víi lÔ héi truyÒn thèng,<br /> ngoµi sù hoµ nhËp hÕt m×nh trong c¸c<br /> Trong ph¹m vi ®Ò cËp cña bµi viÕt ho¹t ®éng cña lÔ héi, ®−îc ®ãng mét vai<br /> nµy, chóng t«i chØ xem xÐt nh÷ng lÔ héi trß trong héi hay nhËp th©n vµo mét trß<br /> mang tÝnh d©n gian, truyÒn thèng, ch¬i, tÊt c¶ mäi ng−êi ®Òu ®−îc h−ëng<br /> kh«ng bµn ®Õn c¸c lÔ héi míi do chÝnh nh÷ng lÔ vËt mµ m×nh d©ng cóng, ®Òu<br /> quyÒn tæ chøc, c¸c lÔ héi qu¶ng b¸ du ®−îc tham gia c¸c ho¹t ®éng vui ch¬i,<br /> lÞch, c¸c lÔ héi g¾n liÒn víi kû niÖm ngµy gi¶i trÝ. H¬n n÷a, ng−êi d©n kh«ng chØ<br /> thµnh lËp ngµnh, ®Þa ph−¬ng... h−ëng thô mµ cßn ®−îc s¸ng t¹o v¨n<br /> Trong v¨n hãa truyÒn thèng d©n téc<br /> vµ trong ®êi sèng tinh thÇn cña ng−êi (*)<br /> ThS., §¹i häc Hµ TÜnh.<br /> Mét sè vÊn ®Ò vÒ lÔ héi... 35<br /> <br /> ho¸, lµ chñ nh©n thùc sù trong ®êi sèng rÊt nÆng lßng víi v¨n hãa d©n téc. HiÖn<br /> v¨n ho¸ cña chÝnh b¶n th©n m×nh (8). nay, ®êi sèng vËt chÊt ®−îc n©ng lªn,<br /> Cïng víi nh÷ng biÕn ®éng cña lÞch mét bé phËn ng−êi ViÖt cã thu nhËp cao,<br /> sö d©n téc qua c¸c thêi kú, lÔ héi còng cã møc sèng cao. Hä ®i xe ®¾t tiÒn, tiªu xµi<br /> qu¸ tr×nh ph¸t triÓn víi nhiÒu th¨ng hµng hiÖu cña c¸c h·ng thêi trang næi<br /> trÇm. Nh−ng dï lµ ho¹t ®éng s«i næi hay tiÕng; hä sèng trong c¸c ng«i nhµ sang<br /> bÞ cÊm ®o¸n dÉn tíi mai mét, nh÷ng biÕn träng víi c¸c tiÖn nghi tõ ¢u, Mü...<br /> ®éng trong ®êi sèng lÔ héi còng ¶nh nh−ng hä vÉn ®i héi lµng, vÒ víi Héi<br /> h−ëng trùc tiÕp vµ ph¶n ¸nh sù biÕn Giãng, ®i lÔ §Òn Bµ Chóa Xø, Bµ Chóa<br /> ®éng trong ®êi sèng v¨n hãa cña d©n téc. Kho, xin léc Th¸nh ë §Òn TrÇn... §ã lµ<br /> mét ®iÒu rÊt thó vÞ, mét hiÖn t−îng rÊt<br /> Trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa, héi<br /> ®¸ng ®−îc nghiªn cøu. SÏ ra sao nÕu hä<br /> nhËp m¹nh mÏ víi thÕ giíi, mét trong<br /> kh«ng cßn mÆn mµ g× víi v¨n hãa truyÒn<br /> nh÷ng vÊn ®Ò quan träng ®Æt ra ®èi víi<br /> thèng, tÝn ng−ìng truyÒn thèng? SÏ ra<br /> v¨n hãa d©n téc lµ lµm sao ®Ó chóng ta<br /> sao nÕu ngµy TÕt Nguyªn §¸n, ng−êi<br /> héi nhËp thµnh c«ng víi thÕ giíi nh−ng<br /> ViÖt kh«ng cßn ¨n nh÷ng mãn ¨n truyÒn<br /> ®ång thêi vÉn gi÷ g×n ®−îc b¶n s¾c v¨n<br /> thèng nh− b¸nh ch−ng, d−a hµnh; kh«ng<br /> hãa cæ truyÒn cña d©n téc, vµ h¬n thÕ<br /> ch¬i hoa ®µo, hoa mai, mµ thay vµo ®ã lµ<br /> n÷a truyÒn b¸ c¸c gi¸ trÞ Êy ra thÕ giíi.<br /> chocolate, lµ fast food...? Vµ, sÏ ra sao<br /> Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®−îc trong lÜnh<br /> nÕu ngµy TÕt cæ truyÒn ë ViÖt Nam<br /> vùc kinh tÕ sÏ kh«ng cã ý nghÜa nÕu<br /> kh«ng cßn c¸c lÔ héi truyÒn thèng?<br /> chóng ta ph¶i tr¶ gi¸ b»ng viÖc hy sinh<br /> c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa truyÒn thèng tèt ®Ñp Nhu cÇu tinh thÇn, trong ®ã nhu<br /> cña ng−êi ViÖt. Sù tiÕp biÕn v¨n hãa lµ cÇu t©m linh, tÝn ng−ìng lµ mét yÕu tè<br /> tÊt yÕu nh−ng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa quan träng cña con ng−êi, lu«n cÇn ®−îc<br /> lµ hy sinh nÒn/yÕu tè v¨n hãa nµy ®Ó tháa m·n. NÕu ng−êi ta kh«ng t×m thÊy,<br /> theo nÒn/yÕu tè v¨n hãa kh¸c. Sù tiÕp kh«ng ®−îc tháa m·n ë c¸c h×nh thøc<br /> biÕn v¨n hãa chØ cã ý nghÜa khi nã lµm v¨n hãa truyÒn thèng, tÝn ng−ìng<br /> cho nÒn v¨n hãa gèc phong phó h¬n, truyÒn thèng th× tÊt yÕu ng−êi ta sÏ<br /> c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng tèt ®Ñp trë nªn h−íng ®Õn nh÷ng h×nh thøc sinh ho¹t<br /> næi bËt h¬n. v¨n hãa kh¸c, h×nh thøc tÝn ng−ìng<br /> Mét thùc tÕ hÕt søc ®¸ng lo ng¹i ë kh¸c ®−îc du nhËp tõ n−íc ngoµi vµo.<br /> n−íc ta hiÖn nay lµ trong khi nÒn kinh Lóc ®ã b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc sÏ bÞ<br /> tÕ cßn nghÌo nµn, ®Êt n−íc cßn ch−a mai mét dÇn.<br /> ph¸t triÓn, ®êi sèng cña ®¹i ®a sè nh©n Trong vÊn ®Ò gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n<br /> d©n cßn khã kh¨n, yÕu tè hiÖn ®¹i trong hãa cña mét d©n téc, mét céng ®ång<br /> ®êi sèng x· héi ch−a nhiÒu, nh−ng yÕu ng−êi, yÕu tè tÝn ng−ìng truyÒn thèng lµ<br /> tè truyÒn thèng th× ®· mÊt m¸t ®¸ng kÓ. v« cïng quan träng. Ng−êi ViÖt cã ®êi<br /> Trong bèi c¶nh ®ã, viÖc rÊt nhiÒu sèng tÝn ng−ìng phong phó vµ m¹nh mÏ<br /> ng−êi ViÖt Nam tham gia c¸c lÔ héi tÝn víi hÖ thèng c¸c lÔ héi ®Æc s¾c. LÔ héi<br /> ng−ìng truyÒn thèng hiÖn nay, xÐt mét truyÒn thèng ®−îc phôc håi cã nghÜa lµ<br /> c¸ch tæng thÓ, lµ ®iÒu ®¸ng mõng. §iÒu tÝn ng−ìng truyÒn thèng, v¨n hãa<br /> ®ã chøng tá nhiÒu ng−êi ViÖt Nam cßn truyÒn thèng ®−îc coi träng. Th«ng qua<br /> 36 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2012<br /> <br /> <br /> lÔ héi, tÝn ng−ìng truyÒn thèng ®−îc l−u hãa, tÝn ng−ìng, t«n gi¸o..., lÔ héi ®·<br /> gi÷, ph¸t triÓn; ng−îc l¹i, chÝnh yÕu tè ®−îc kh«i phôc vµ trë l¹i ®ãng vai trß<br /> tÝn ng−ìng gãp phÇn quan träng lµm quan träng vèn cã cña nã trong ®êi sèng<br /> nªn søc hÊp dÉn cña lÔ héi, lµm cho lÔ tinh thÇn cña nh©n d©n. “Cho ®Õn nay<br /> héi cã tÝnh linh thiªng. cã lÏ kh«ng cßn mét lÔ héi quan träng<br /> nµo ®èi víi c¸c lµng cña ng−êi miÒn xu«i<br /> II. Thùc tr¹ng lÔ héi ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y<br /> còng nh− miÒn nói ch−a ®−îc kh«i phôc<br /> 1. Sù bïng ph¸t cña lÔ héi l¹i” (2, tr.8).<br /> Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, lÔ héi truyÒn Kh«ng chØ sè l−îng lÔ héi t¨ng lªn<br /> thèng ®· thùc sù bïng ph¸t ë n−íc ta, trªn ph¹m vi c¶ n−íc mµ quy m« lÔ héi<br /> trë thµnh mét hiÖn t−îng næi bËt trong còng lín h¬n víi thêi gian tæ chøc kÐo<br /> ®êi sèng tinh thÇn cña x· héi. dµi, sè l−îng ng−êi tham gia ®Òu t¨ng<br /> Nãi ®Õn sù bïng ph¸t lÔ héi, tr−íc ®¸ng kÓ. LÔ héi ch−a bao giê thu hót<br /> hÕt lµ nãi ®Õn viÖc mçi n¨m cã hµng ®«ng ®¶o ng−êi tham gia ®Õn vËy.<br /> ngµn lÔ héi ®−îc tæ chøc trªn ph¹m vi c¶ Nh÷ng lÔ héi lµng kh«ng cßn bã hÑp<br /> n−íc. Theo thèng kª cña Côc V¨n hãa c¬ trong ph¹m vi lµng x· mµ më réng ra<br /> së (Ban nÕp sèng míi trung −¬ng) n¨m liªn lµng, liªn vïng trong khi c¸c lÔ héi<br /> 2008, n−íc ta cã 7.966 lÔ héi nãi chung. lín tÇm quèc gia vÉn thu hót kh¸ch<br /> Trong ®ã cã 7.039 lÔ héi d©n gian; 544 lÔ thËp ph−¬ng m¹nh mÏ.<br /> héi t«n gi¸o; 332 lÔ héi lÞch sö c¸ch Mét yÕu tè còng kh«ng thÓ kh«ng<br /> m¹ng; 40 lÔ héi kh¸c (9). Theo PGS. TS. chó ý ®ã lµ thµnh phÇn tham gia lÔ héi<br /> §ç V¨n Trô, Tæng th− ký Héi Di s¶n hÕt søc phong phó, ®ñ mäi giai tÇng<br /> ViÖt Nam, "theo thèng kª b−íc ®Çu, trong x· héi vµ cã xu h−íng trÎ hãa.<br /> hiÖn nay c¶ n−íc cã 7.966 lÔ héi; b×nh Cho dï ng−êi ta tham gia lÔ héi víi<br /> qu©n mçi ngµy cã tíi trªn 20 lÔ héi” (5). nh÷ng t©m nguyÖn kh¸c nhau, kh«ng Ýt<br /> Trªn thùc tÕ, sù bïng ph¸t ë ®©y trong sè ®ã lµ nh»m t×m hiÓu, kh¸m<br /> kh«ng ph¶i lµ sù ra ®êi cña c¸c lÔ héi ph¸, du lÞch, nh−ng ®iÒu ®ã chøng tá lÔ<br /> héi ®· tháa m·n nhu cÇu ®a d¹ng cña<br /> míi mµ lµ sù phôc håi, lµm sèng l¹i,<br /> dùng l¹i c¸c lÔ héi truyÒn thèng nh−ng ng−êi d©n.<br /> do nhiÒu lý do ®· v¾ng bãng trong ®êi Râ rµng, bïng ph¸t lÔ héi lµ mét<br /> sèng nh©n d©n trong mét thêi gian dµi. thùc tÕ kh¸ch quan, lµm tháa m·n<br /> Thùc tÕ lµ do nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc thï nh÷ng nhu cÇu chÝnh ®¸ng cña ng−êi<br /> thêi chiÕn tranh vµ nh÷ng chÝnh s¸ch d©n, trong ®ã cã nhu cÇu giao l−u, gi¶i<br /> cÊm ®o¸n thêi hËu chiÕn, trong suèt mét trÝ, tÝn ng−ìng, t«n gi¸o... §iÒu ®ã<br /> thêi gian dµi (nh÷ng n¨m 1950-1970), lÔ kh«ng chØ ®−îc thÓ hiÖn qua sè l−îng<br /> héi ®· kh«ng ®−îc tæ chøc; rÊt nhiÒu c¸c lÔ héi, mµ cßn thÓ hiÖn ë tÝnh chÊt,<br /> ®×nh, ®Òn, chïa, miÕu - c¸c kh«ng gian quy m«, sè l−îng ng−êi tham gia vµ tÝnh<br /> lÔ héi bÞ ph¸ bá. Nh−ng dï vËy, lÔ héi ®· phæ biÕn réng r·i trªn ph¹m vi c¶ n−íc.<br /> kh«ng mÊt ®i. Cïng víi sù thay ®æi ViÖc lÔ héi ®−îc phôc håi trë thµnh mét<br /> m¹nh mÏ, toµn diÖn trong ®êi sèng kinh hiÖn t−îng næi bËt trong ®êi sèng v¨n<br /> tÕ - x· héi vµ nh÷ng ®æi míi quan träng hãa x· héi ®ßi hái c¸c nhµ nghiªn cøu,<br /> trong ®−êng lèi chÝnh s¸ch ®èi víi v¨n c¸c c¬ quan qu¶n lý ph¶i cã c¸ch nh×n<br /> Mét sè vÊn ®Ò vÒ lÔ héi... 37<br /> <br /> nhËn, ®¸nh gi¸ hiÖn t−îng nµy mét c¸ch s¾c v¨n hãa cña nhiÒu lÔ héi, g©y bøc<br /> ®Çy ®ñ trªn c¬ së ®¸nh gi¸ ®óng vai trß xóc trong d− luËn x· héi” (1).<br /> còng nh− nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ, nh÷ng C«ng ®iÖn còng chØ râ: “Bé V¨n hãa,<br /> mÆt tr¸i mµ hiÖn t−îng nµy mang l¹i. ThÓ thao vµ Du lÞch vµ ñy ban nh©n d©n<br /> 2. Nh÷ng mÆt tr¸i cña c¸c lÔ héi c¸c cÊp t¨ng c−êng c«ng t¸c thanh tra,<br /> kiÓm tra vµ xö lý nghiªm nh÷ng sai<br /> VÊn ®Ò d− luËn ®Æc biÖt quan t©m lµ<br /> ph¹m trong lÜnh vùc tæ chøc vµ qu¶n lý<br /> cïng víi c¸c lÔ héi ®−îc tæ chøc ngµy<br /> lÔ héi, ng¨n chÆn kÞp thêi c¸c biÓu hiÖn<br /> cµng nhiÒu, cµng quy m«, "c«ng t¸c tæ<br /> tiªu cùc trong lÔ héi nh−: mª tÝn dÞ<br /> chøc vµ qu¶n lý lÔ héi ë n−íc ta ®· cã<br /> ®oan, ®èt ®å m·, ®Æt hßm c«ng ®øc, ®Æt<br /> nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc, gãp phÇn<br /> lÔ, ®Æt ‘tiÒn giät dÇu’ tïy tiÖn, l−u hµnh<br /> quan träng vµo viÖc b¶o vÖ vµ ph¸t huy<br /> v¨n hãa phÈm tr¸i phÐp, n©ng gi¸, Ðp<br /> gi¸ trÞ di s¶n v¨n hãa, n©ng cao ®êi sèng<br /> gi¸ dÞch vô...” (1).<br /> tinh thÇn cña nh©n d©n, thóc ®Èy ph¸t<br /> triÓn c¸c ngµnh dÞch vô, du lÞch” (1), Nh− vËy, nh÷ng vÊn n¹n g¾n liÒn<br /> nh−ng bªn c¹nh ®ã ®· cã kh«ng Ýt víi lÔ héi mµ d− luËn ®· nhiÒu lÇn lªn<br /> nh÷ng vÊn ®Ò, nh÷ng hiÖn t−îng tiªu tiÕng, mét lÇn n÷a ®· ®−îc chØ râ trong<br /> cùc ¨n theo lÔ héi, lµm cho ®êi sèng lÔ C«ng ®iÖn cña Thñ t−íng ChÝnh phñ.<br /> héi nãi riªng, ®êi sèng v¨n hãa tinh Tr−íc hÕt lµ hiÖn t−îng mª tÝn thÓ<br /> thÇn nãi chung trë nªn lén xén, tÝnh hiÖn kh¸ phæ biÕn trong c¸c ho¹t ®éng<br /> thiªng liªng cña lÔ héi bÞ vi ph¹m. lÔ héi. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng, ch−a<br /> §iÒu ®¸ng nãi lµ, nh÷ng hiÖn t−îng bao giê hiÖn t−îng mª tÝn trë nªn phæ<br /> tiªu cùc ¨n theo lÔ héi kh«ng chØ mang biÕn nh− hiÖn nay. ë bÊt cø lÔ héi nµo<br /> tÝnh c¸ biÖt mµ ®· trë nªn phæ biÕn, ¶nh còng cã thÓ b¾t gÆp c¸c hiÖn t−îng mª<br /> h−ëng xÊu nhiÒu mÆt ®Õn x· héi. Tr−íc tÝn. Khi niÒm tin trë nªn mª muéi,<br /> t×nh h×nh ®ã, Thñ t−íng ChÝnh phñ ®· ng−êi ta sÏ cã nh÷ng hµnh ®éng mang<br /> cã C«ng ®iÖn sè 162/ C§-TTg ngµy tÝnh dÞ ®oan. T×nh tr¹ng ng−êi ®i lÔ<br /> 09/2/2011 nh»m chÊn chØnh c¸c ho¹t chen chóc nhau, dÉm ®¹p lªn nhau ®Ó<br /> ®éng lÔ héi. Trong ®ã cã nªu: “...thêi cã ®−îc Ên cña §Òn TrÇn mong cÇu<br /> gian gÇn ®©y, viÖc tæ chøc lÔ héi ®· vµ quan chøc; chen chóc nhau d©ng kh«ng<br /> ®ang xuÊt hiÖn nh÷ng biÓu hiÖn tiªu biÕt bao nhiªu lÔ vËt lªn Bµ Chóa Kho<br /> cùc, ph¶n c¶m nh−: më réng quy m« lÔ ®Ó cÇu vay tiÒn vµ xin léc; c¸c ho¹t ®éng<br /> héi mét c¸ch trµn lan; tr¸ch nhiÖm cña bãi to¸n, bïa phÐp, xin x¨m, ®ång cèt...<br /> ng−êi qu¶n lý vµ ý thøc cña ng−êi tham diÔn ra lén xén, phæ biÕn.<br /> gia lÔ héi cßn nhiÒu h¹n chÕ, bÊt cËp C¸c ho¹t ®éng thê cóng víi lÔ vËt ®å<br /> dÉn ®Õn th¸i ®é vµ hµnh vi, øng xö ch−a sé, c¸ch bµy tá niÒm tin tíi c¸c ®Êng<br /> v¨n hãa ®èi víi mét sè lÔ héi; c¸c hiÖn ®−îc xem lµ linh thiªng... mang tÝnh<br /> t−îng tiªu cùc nh−: mª tÝn dÞ ®oan, x©m chÊt thùc dông, l·ng phÝ diÔn ra ë nhiÒu<br /> ph¹m c¶nh quan m«i tr−êng, an ninh n¬i. Tôc ®èt vµng m· vèn g¾n liÒn víi<br /> trËt tù kh«ng ®¶m b¶o, th−¬ng m¹i hãa ho¹t ®éng thê cóng cña ng−êi ViÖt<br /> lÔ héi cã chiÒu h−íng ph¸t triÓn... Thùc nh−ng khi ng−êi ta ®èt c¶ xe, c¶ kho<br /> tr¹ng nµy ®ang lµm gi¶m ®i gi¸ trÞ ch©n vµng m· (hiÖn t−îng th−êng x¶y ra t¹i<br /> thùc vèn cã vµ lµm sai lÖch gi¸ trÞ b¶n §Òn Bµ Chóa Kho) th× râ rµng ®ã lµ mét<br /> 38 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2012<br /> <br /> <br /> sù l·ng phÝ lín, g©y « nhiÔm m«i tr−êng c«ng ®øc ®ãng gãp, v× thÕ viÖc ®æi tiÒn lÎ<br /> vµ tr¸i víi truyÒn thèng thê cóng cña ®Ó c«ng ®øc ®· trë thµnh phæ biÕn, biÕn<br /> d©n téc. t−íng thµnh mét d¹ng bu«n b¸n tiÒn tÖ.<br /> Nh÷ng ®ång tiÒn lÎ nhá nhÊt ®−îc ng−êi<br /> Nh÷ng hiÖn t−îng mª tÝn nµy, dÜ<br /> nhiªn thuéc vÒ th¸i ®é, hµnh vi cña hµnh lÔ dïng ®Ó c«ng ®øc ch¼ng kh¸c g×<br /> ng−êi tham gia lÔ héi. Nh−ng xÐt mét trß hèi lé thÇn th¸nh (rÎ m¹t).<br /> c¸ch toµn diÖn, kh«ng thÓ kh«ng xem Sù yÕu kÐm trong c«ng t¸c tæ chøc lÔ<br /> xÐt tr¸ch nhiÖm cña ®¬n vÞ tæ chøc lÔ héi còng thÓ hiÖn râ trong viÖc qu¶n lý<br /> héi, cña c«ng t¸c tæ chøc lÔ héi. c¸c ho¹t ®éng bu«n b¸n, l−u hµnh c¸c<br /> H¬n n÷a, c«ng t¸c tæ chøc lÔ héi Ên b¶n v¨n hãa phÈm tr¸i phÐp, t×nh<br /> còng ®· béc lé nhiÒu yÕu kÐm. §ã lµ do tr¹ng n©ng gi¸ dÞch vô, t×nh tr¹ng trém<br /> thêi gian dµi c¸c lÔ héi kh«ng ®−îc tæ c−íp... diÔn ra kh¸ phæ biÕn, nhÊt lµ ë<br /> chøc nªn cã thÓ nãi ®· x¶y ra hiÖn t−îng c¸c lÔ héi lín. C«ng t¸c ®¶m b¶o an ninh<br /> ®øt g·y, gi¸n ®o¹n, viÖc phôc dùng l¹i trËt tù, an toµn cho ng−êi ®i lÔ; vÖ sinh<br /> c¸c lÔ héi ë nhiÒu n¬i ®· lµm lÔ héi trë an toµn thùc phÈm, ®¶m b¶o giao<br /> nªn mÐo mã, kh«ng cßn gi÷ ®−îc hån cèt th«ng... còng ®¸ng b¸o ®éng. V× thÕ,<br /> cña lÔ héi truyÒn thèng, thËm chÝ lµ nhiÒu lÔ héi ®· trë nªn kh«ng an toµn<br /> nhÕch nh¸c, lµm biÕn t−íng lÔ héi. ®èi víi ng−êi tham gia, trë thµnh ®iÓm<br /> NhiÒu lÔ héi ®−îc tæ chøc thiÕu c¨n cø nãng g©y mÊt trËt tù an toµn x· héi.<br /> khoa häc lµm cho néi dung trïng lÆp, Nh÷ng hiÖn t−îng trªn lµ cã thùc,<br /> kh«ng thÓ hiÖn ®−îc b¶n chÊt, ®Æc ®· vµ ®ang kÝ sinh víi c¸c ho¹t ®éng lÔ<br /> tr−ng; cã biÓu hiÖn pha t¹p, vay m−în héi, lµm cho lÔ héi mÊt ®i tÝnh thiªng<br /> hoÆc c¶i biªn lµm biÕn d¹ng nghi thøc lÔ liªng, mÊt ®i ý nghÜa nh©n v¨n ®Ých<br /> héi d©n gian, khiÕn phai mê b¶n s¾c c¸c thùc cña nã.<br /> lÔ héi. ViÖc khai th¸c vµ ph¸t huy c¸c<br /> 3. Mét sè vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi c«ng<br /> diÔn x−íng, trß ch¬i, ho¹t ®éng thÓ thao<br /> t¸c qu¶n lý<br /> d©n gian cßn h¹n chÕ, thay vµo ®ã lµ c¸c<br /> trß ch¬i míi kh«ng thÓ hiÖn tinh thÇn Nh− vËy, sù bïng næ cña lÔ héi ë<br /> th−îng vâ, sù cè kÕt céng ®ång, nhiÒu ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ngoµi<br /> trß ch¬i cã tÝnh chÊt ®¸nh b¹c tr¸ h×nh. nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn ®êi sèng<br /> YÕu tè thÞ tr−êng hãa lÔ héi thÓ hiÖn nh©n d©n, ®· béc lé nh÷ng h¹n chÕ, bÊt<br /> kh¸ râ. T×nh tr¹ng "®Æt hßm c«ng ®øc, cËp lín, thËm chÝ ®Õn møc nhøc nhèi, tõ<br /> ®Æt lÔ, ®Æt 'tiÒn giät dÇu' tïy tiÖn, l−u ®ã ®ßi hái ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý<br /> hµnh v¨n hãa phÈm tr¸i phÐp, n©ng gi¸, hµnh chÝnh cøng r¾n, thËm chÝ cã ý kiÕn<br /> Ðp gi¸ dÞch vô...” lµm cho kh«ng gian lÔ ®ßi xãa bá lÔ héi, xãa bá mét sè nghi lÔ.<br /> héi nhuèm mµu thùc dông. ë ®©y, yÕu Sù ®a d¹ng trong c¸c quan ®iÓm xung<br /> tè thùc dông béc lé râ nÐt c¶ tõ phÝa nhµ quanh vÊn ®Ò nµy còng ph¶n ¸nh tÝnh<br /> tæ chøc lÔ héi lÉn ng−êi ®i lÔ. DÜ nhiªn, phøc t¹p cña vÊn ®Ò, ®ßi hái c¸c cÊp<br /> th¸i ®é cña nhµ tæ chøc lÔ héi ®· cæ xóy qu¶n lý cÇn hÕt søc cÈn träng trªn c¬ së<br /> tÝnh thùc dông trong t©m lý ng−êi hµnh ph©n tÝch thÊu ®¸o, toµn diÖn vÒ lÔ héi.<br /> lÔ. SÏ rÊt khã xö cho ng−êi hµnh lÔ khi Lµm sao ®Ó lÔ héi ph¶i thËt sù lµ dÞp<br /> nh×n thÊy “hßm c«ng ®øc” mµ kh«ng cã t«n vinh c¸c gi¸ trÞ v¨n hãa truyÒn<br /> Mét sè vÊn ®Ò vÒ lÔ héi... 39<br /> <br /> thèng, lµ n¬i mang l¹i cho con ng−êi ®«ng ®óc, chen lÊn lµ mét phÇn cña lÔ<br /> nh÷ng kho¸i c¶m thÈm mü tinh thÇn, cè héi truyÒn thèng. Sau phÇn lÔ linh<br /> kÕt céng ®ång. Nh−ng qu¶n lý nh− thÕ thiªng vµ nghiªm trang, phÇn héi chÝnh<br /> nµo lµ c¶ mét vÊn ®Ò phøc t¹p. NÕu lµ sù gi¶i táa, vui ch¬i, n¬i mµ c¸c lÔ<br /> qu¶n lý mét c¸ch th« b¹o sÏ giÕt chÕt lÔ gi¸o th−êng ngµy bÞ t−íc bá mét c¸ch tèi<br /> héi, qua ®ã giÕt chÕt c¸c di s¶n v¨n hãa ®a, n¬i ng−êi ta ®−îc sèng tho¶i m¸i nhÊt,<br /> tinh thÇn cña d©n téc. VÒ vÊn ®Ò nµy b¶n n¨ng nhÊt (nhiÒu lÔ héi cßn cho phÐp<br /> chóng ta ®· cã bµi häc lÞch sö ®Õn nay ngo¹i t×nh, “th¸o kho¸n” ngay trong<br /> vÉn cßn nguyªn gi¸ trÞ. kh«ng gian lÔ héi). §ã lµ mét nÐt v¨n hãa<br /> chø kh«ng ph¶i ph¶n v¨n hãa. H·y t−ëng<br /> Chóng t«i cho r»ng, cÇn thiÕt ph¶i t−îng mét lÔ héi d©n gian truyÒn thèng<br /> cã quan ®iÓm thùc sù toµn diÖn khi øng nghiªm trang tõ ®Çu ®Õn cuèi, n¬i mäi<br /> xö víi lÔ héi nãi riªng, víi ®êi sèng tinh ng−êi chØ ®i nhÑ, nãi khÏ... cã cßn lµ<br /> thÇn cña nh©n d©n nãi chung. CÇn thiÕt kh«ng gian lÔ héi truyÒn thèng?<br /> ph¶i hÕt søc cÈn träng trong viÖc ®−a ra<br /> c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh can thiÖp vµo Nªn nhí r»ng, ®èi víi ng−êi ®i lÔ<br /> c¸c ho¹t ®éng v¨n hãa tinh thÇn cña mang nÆng tÝnh chÊt t©m linh, ®Òn,<br /> nh©n d©n, ë ®©y l¹i lµ ho¹t ®éng cã g¾n chïa nµo, lÔ héi nµo kh«ng thËt sù ®«ng<br /> liÒn víi tÝn ng−ìng. LÔ héi lµ mét phÇn ®óc l¹i ®ång nghÜa víi quan niÖm kh«ng<br /> rÊt quan träng trong ®êi sèng v¨n hãa thËt sù linh thiªng. §èi víi ®a sè ng−êi<br /> tinh thÇn cña ng−êi ViÖt, sù bïng næ d©n tham gia lÔ héi, sù ®«ng ®óc l¹i<br /> m¹nh mÏ cña c¸c lÔ héi tÝn ng−ìng chÝnh lµ mét "th−¬ng hiÖu" thu hót hä.<br /> truyÒn thèng, ¶nh h−ëng cña chóng ®èi Kh«ng ai chän mét kh«ng gian v¾ng<br /> víi ®êi sèng nh©n d©n, sù tham gia ®«ng lÆng, mét lÔ héi Ýt ng−êi ®Ó tham gia. §ã<br /> ®óc, tù nguyÖn cña ng−êi d©n c¶ n−íc, lµ t©m lý cña ng−êi ®i lÔ héi. Mµ ®·<br /> ®Çy ®ñ c¸c giíi trong x· héi... lµ nh÷ng ®«ng ng−êi tham gia trong mét kh«ng<br /> th«ng ®iÖp vÒ søc sèng m·nh liÖt cña lÔ gian chËt hÑp, mét kho¶ng thêi gian<br /> héi. Ch¾c ch¾n lÔ héi ®· gióp tháa m·n ng¾n víi ý thøc ch−a cao tÊt yÕu dÉn<br /> nh÷ng nhu cÇu nµo ®ã cho ng−êi d©n ®Õn c¶nh lén xén, chen lÊn... §ã lµ<br /> nªn ng−êi d©n míi ®Õn víi lÔ héi trong nh÷ng th¸ch thøc lín ®Æt ra cho c«ng<br /> nh÷ng kh«ng gian, thêi gian rÊt ®Æc biÖt t¸c qu¶n lý.<br /> (trªn nói cao, lóc nöa ®ªm...). Kh«ng cã<br /> GS. T« Ngäc Thanh tõng nãi ®¹i ý<br /> mét mÖnh lÖnh hµnh chÝnh nµo cña<br /> r»ng, víi lÔ héi cæ truyÒn cña nh©n d©n,<br /> chÝnh quyÒn b¾t buéc hä ph¶i tham gia<br /> gi¸ trÞ cña nã ë rÊt nhiÒu mÆt, nh−ng<br /> mµ nã xuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®éng c¬ s©u<br /> h¹t nh©n cña nã ph¶i lµ tÝnh linh<br /> kÝn nhÊt, ®ã chØ cã thÓ lµ nh÷ng ®éng c¬<br /> thiªng. Ng−êi ta ®Õn héi lµ ®Ó ®¾m<br /> tinh thÇn mang tÝnh thiªng liªng.<br /> m×nh trong kh«ng gian thiªng cña héi,<br /> VÊn ®Ò mµ nhiÒu ng−êi cho r»ng n¬i héi tô cña anh linh trêi ®Êt, n¬i héi<br /> cÇn lªn ¸n lµ t×nh tr¹ng chen lÊn dÉn tíi nhËp cña qu¸ khø vµ hiÖn t¹i, cña tæ<br /> lén xén trong c¸c lÔ héi, råi tôc tranh tiªn vµ con ch¸u, ®Ó cã ®−îc nh÷ng gi©y<br /> c−íp c¸c vËt thiªng ®Ó mong ®−îc may phót th¨ng hoa, ®Ó ®−îc tho¸t ra khái<br /> m¾n... cÇn ®−îc nh×n nhËn thÊu ®¸o c¸i th©n phËn th−êng ngµy cña m×nh.<br /> trªn c¬ së hiÓu biÕt vÒ lÔ héi. ThËt ra, sù Tr¹ng th¸i th¨ng hoa Êy ®· t¹o ra rÊt<br /> 40 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 7.2012<br /> <br /> <br /> nhiÒu h×nh thøc v¨n häc nghÖ thuËt page/portal/chinhphu/hethongvanb<br /> mang ®Ëm chÊt d©n téc. Bëi vËy míi cã an?class_id=2&mode=detail&org_gr<br /> c©u "t¶ t¬i xem héi". "R¸ch" t¶ t¬i vÉn oup_id=0&org_id=0&type_group_id<br /> ®i, dï chen víi nhau vÉn ph¶i ®Õn héi. =0&type_id=0&document_id=98966<br /> Héi x−a nÕu kh«ng cã yÕu tè linh thiªng<br /> 2. Lª Hång Lý. Sù t¸c ®éng cña kinh tÕ<br /> th× kh«ng cßn héi n÷a. Nãi nh− vËy ®Ó<br /> thÞ tr−êng vµo lÔ héi tÝn ng−ìng. H.:<br /> kh¼ng ®Þnh r»ng, ®èi víi c¸c lÔ héi,<br /> V¨n hãa - Th«ng tin, 2008.<br /> kh«ng thÓ kh«ng cã sù ®«ng ®óc, vµ<br /> kh«ng thÓ tr¸nh khái sù lén xén. VÊn ®Ò 3. Michico Suenary. Sù phôc h−ng cña<br /> lµ c«ng t¸c qu¶n lý ph¶i gi÷ ®−îc c¸i tÝn ng−ìng d©n gian ViÖt Nam (trÝch<br /> ®«ng ®óc Êy ë mét giíi h¹n trËt tù nhÊt yÕu). T¹p chÝ V¨n hãa d©n gian, sè<br /> ®Þnh. Lén xén ®Õn møc hçn lo¹n, ®Õn 3/1996.<br /> mÊt an toµn, ¶nh h−ëng tíi søc kháe<br /> 4. §inh Gia Kh¸nh, Lª H÷u TÇng (chñ<br /> cña ng−êi tham gia lÔ héi, t¹o ®iÒu kiÖn<br /> biªn). LÔ héi truyÒn thèng trong ®êi<br /> cho c¸i xÊu, c¸i ¸c ph¸t triÓn th× cÇn<br /> sèng x· héi hiÖn ®¹i. H.: Khoa häc x·<br /> ph¶i xem xÐt ®Ó ®iÒu chØnh.<br /> héi, 1996.<br /> Nh÷ng biÖn ph¸p hµnh chÝnh cÊm<br /> ®o¸n, can thiÖp th« b¹o vµo ®êi sèng lÔ 5. §ç V¨n Trô. §æi míi c«ng t¸c qu¶n<br /> héi cÇn ph¶i hÕt søc cÈn träng, bëi chØ cã lý lÔ héi - Mét vÊn ®Ò cÊp b¸ch. Héi<br /> ý thøc, sù tù gi¸c, th¸i ®é t«n träng lÔ th¶o C«ng t¸c qu¶n lý lÔ héi. H¶i<br /> héi, t«n träng di s¶n tõ mçi ng−êi d©n D−¬ng, ngµy 02/06/2010.<br /> tíi c¸c cÊp chÝnh quyÒn míi thay ®æi (http://hoidisan.vn/index.php?optio<br /> ®−îc t×nh h×nh trªn, n©ng tÇm lÔ héi n=com_content&view=article&id=15<br /> truyÒn thèng lªn mét tÇm cao míi, ®¸p 8:hoi-thao-cong-tac-quan-ly-le-hoi-<br /> øng nhu cÇu cña ng−êi ViÖt trong giai dan-gian&catid=44:hoi-<br /> ®o¹n hiÖn nay. thao&Itemid=97)<br /> <br /> Sù bïng næ cña lÔ héi ë n−íc ta ph¶i 6. Lª Trung Vò (chñ biªn). LÔ héi cæ<br /> ®−îc xem lµ mét hiÖn t−îng ®¸ng l−u truyÒn. H.: Khoa häc x· héi, 1992.<br /> t©m trong ®êi sèng tinh thÇn x· héi ViÖt 7. TrÇn Quèc V−îng. Mïa xu©n vµ lÔ<br /> Nam hiÖn nay, nguyªn nh©n cña nã h¼n héi ViÖt Nam. T¹p chÝ X−a vµ nay,<br /> kh«ng lµ ngÉu nhiªn mµ xuÊt hiÖn tõ ®êi sè 3/1994.<br /> sèng x· héi... Tuy cßn cã nh÷ng biÓu hiÖn<br /> tiªu cùc, ph¶n v¨n hãa, thËm chÝ lµ vi 8. Träng S¬n. Vai trß cña lÔ héi truyÒn<br /> ph¹m ph¸p luËt xung quanh ho¹t ®éng thèng trong x· héi ®−¬ng ®¹i.<br /> lÔ héi, nh−ng kh«ng v× thÕ mµ cã thÓ phñ http://www.baobinhthuan.com.vn/v<br /> nhËn vai trß quan träng cña nã trong ®êi n/default.aspx?cat_id=580&news_id<br /> sèng tinh thÇn cña ng−êi ViÖt Nam. =37055<br /> 9. Côc v¨n ho¸ c¬ së. Thèng kª lÔ héi.<br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> http://www.vhttcs.org.vn/modules.<br /> 1. C«ng ®iÖn 162/C§ cña Thñ t−íng php?name=News&opcase=detailsne<br /> ChÝnh phñ ws&mid=944&mcid=343&sub=&me<br /> http://vanban.chinhphu.vn/portal/ nuid=<br />