Một số vấn đề xã hội trong giáo dục phổ thông ở đô thị hiện nay: Qua khảo sát tại Đà Nẵng, Nam Định và Hải Phòng - Trịnh Duy Luân

52 X· héi häc thùc nghiÖm X· héi häc sè 3 (91), 2005<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Mét sè vÊn ®Ò x· héi<br /> trong gi¸o dôc phæ th«ng ë ®« thÞ hiÖn nay∗<br /> (Qua kh¶o s¸t t¹i §µ N½ng, Nam §Þnh vµ H¶i Phßng)<br /> <br /> TrÞnh Duy Lu©n<br /> <br /> <br /> Giíi thiÖu<br /> §¶ng vµ Nhµ n−íc lu«n coi ph¸t triÓn gi¸o dôc lµ quèc s¸ch hµng ®Çu. Trong<br /> t×nh h×nh cña nÒn gi¸o dôc hiÖn nay, nhiÖm vô träng t©m ®−îc ®Æt ra lµ n©ng cao<br /> chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cña gi¸o dôc, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi trong gi¸o dôc.<br /> ChiÕn l−îc ph¸t triÓn gi¸o dôc 2001-2010 ®· nªu mét sè chØ tiªu cô thÓ, trong<br /> ®ã, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2005, 50% sè tØnh thµnh sÏ ®¹t chuÈn phæ cËp Trung häc c¬ së<br /> ®Ó ®Õn n¨m 2010, phæ cËp trong c¶ n−íc. T¨ng tû lÖ häc sinh trong ®é tuæi vµo Trung<br /> häc phæ th«ng tõ 38% n¨m 2000 lªn 45% n¨m 2005 vµ 50% vµo n¨m 2010.<br /> C¸c thµnh phè lµ ®Þa bµn cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n so víi n«ng th«n<br /> trong lÜnh vùc nµy. Tuy nhiªn, trong bèi c¶nh kinh tÕ thÞ tr−êng, hÖ thèng gi¸o dôc<br /> phæ th«ng ë c¸c ®« thÞ còng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng ¶nh h−ëng ®a d¹ng vµ phøc t¹p.<br /> KÕt qu¶ kh¶o s¸t ë c¸c thµnh phè Nam §Þnh, H¶i Phßng, §µ N½ng cho thÊy nhiÒu<br /> vÊn ®Ò ®ang ®−îc ®Æt ra trong lÜnh vùc gi¸o dôc phæ th«ng vµ cÇn cã c¸c gi¶i ph¸p<br /> kÞp thêi.<br /> Bµi viÕt chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn nh÷ng khã kh¨n, trë ng¹i, nh÷ng vÊn ®Ò vµ th¸ch thøc<br /> cã liªn quan ®Õn chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cña lÜnh vùc gi¸o dôc phæ th«ng t¹i c¸c thµnh phè<br /> nãi trªn, th«ng qua ý kiÕn ph¶n håi cña ng−êi d©n trªn 4 chñ ®Ò chÝnh sau ®©y:<br /> 1. Kh¶ n¨ng cña ng−êi d©n tiÕp cËn víi c¸c dÞch vô thuéc hÖ thèng gi¸o dôc<br /> phæ th«ng<br /> 2. TÝnh minh b¹ch xung quanh c¸c quyÒn sö dông dÞch vô cña ng−êi d©n<br /> 3. C¬ chÕ ph¶n håi, gãp ý kiÕn cña ng−êi d©n vÒ hiÖu qu¶ vµ chÊt l−îng cña<br /> gi¸o dôc<br /> 4. Møc ®é hµi lßng cña ng−êi d©n víi dÞch vô gi¸o dôc ë ®« thÞ hiÖn nay.<br /> <br /> <br /> ∗<br /> Bµi viÕt dùa trªn kÕt qu¶ kh¶o s¸t cña Ng©n hµng ThÕ giíi (víi sù tham gia t− vÊn trùc tiÕp cña t¸c gi¶), t¹i<br /> 3 thµnh phè vÒ viÖc sö dông "ThÎ b¸o c¸o" cho c«ng t¸c qu¶n lý ®« thÞ trong c¸c lÜnh vùc gi¸o dôc, y tÕ vµ<br /> hµnh chÝnh c«ng, ®−îc thùc hiÖn trong n¨m 2004.<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÞnh Duy Lu©n 53<br /> <br /> 1. Kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi hÖ thèng gi¸o dôc<br /> TrÎ em nghÌo tiÕp tôc chÞu nhiÒu thua thiÖt trong tiÕp cËn gi¸o dôc<br /> phæ th«ng<br /> Tû lÖ trÎ trong ®é tuæi ®ang ®i häc phæ th«ng lµ kh¸ cao ë c¸c ®« thÞ. ë bËc<br /> TiÓu häc vµ Trung häc c¬ së th−êng cã tõ 98-100% (riªng ë §µ N½ng chØ ®¹t 93,6%)<br /> trÎ em trong ®é tuæi ®ang ®i häc. Cßn ë bËc Trung häc phæ th«ng, tû lÖ nµy dao ®éng<br /> ë møc 90% (ë §µ N½ng vµ H¶i Phßng) vµ 95,4% ë Nam §Þnh. Sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c<br /> nhãm trÎ em thuéc c¸c hé gia ®×nh kh«ng nghÌo, nghÌo cã hé khÈu vµ nghÌo kh«ng<br /> hé khÈu còng rÊt ®¸ng kÓ trong c¸c tû lÖ nµy, ®Æc biÖt lµ ë tû lÖ hé gia ®×nh cã trÎ em<br /> trong ®é tuæi hiÖn kh«ng ®i häc.<br /> B¶ng 1: Tû lÖ % sè hé cã con tõ 6-18 tuæi kh«ng ®i häc<br /> <br /> <br /> Thµnh phè Kh¸ gi¶ NghÌo cã hé khÈu NghÌo kh«ng hé khÈu Chung<br /> <br /> §µ N½ng 8,7 17,5 27,6 10,1<br /> <br /> Nam §Þnh 1,9 10,8 41,5 4,0<br /> <br /> H¶i Phßng 7,3 16,3 ... 8,3<br /> <br /> Nh÷ng sè liÖu trªn cho phÐp kh¼ng ®Þnh t×nh tr¹ng chung ë kh¾p n¬i, ngay c¶<br /> t¹i c¸c ®« thÞ lín lµ: trÎ em nghÌo, ®Æc biÖt lµ nghÌo kh«ng cã hé khÈu vÉn cßn cã Ýt<br /> c¬ héi tiÕp cËn gi¸o dôc phæ th«ng h¬n so víi trÎ em ë c¸c hé kh«ng nghÌo, nhÊt lµ ë<br /> nh÷ng bËc häc cao.<br /> Trªn b×nh diÖn ph¸t triÓn x· héi, gi¸o dôc vèn ®−îc xem lµ mét kªnh quan<br /> träng ®Ó lµm gi¶m bít c¸c bÊt b×nh ®¼ng x· héi, song thùc tÕ cho thÊy c¸c bÊt b×nh<br /> ®¼ng nµy cã thÓ sÏ ®−îc tiÕp tôc t¸i t¹o vµ mang tÝnh cÊu tróc nÕu nh− kh«ng cã c¸c<br /> gi¶i ph¸p chÝnh s¸ch can thiÖp vµ ®iÒu chØnh. CÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch phï hîp gãp<br /> phÇn kh¾c phôc nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng trong gi¸o dôc vµ c¸c lÜnh vùc kh¸c cã liªn<br /> quan gi÷a c¸c nhãm x· héi giµu - nghÌo.<br /> Trong sè trÎ hiÖn kh«ng ®i häc, cã kho¶ng mét nöa lµ bá häc gi÷a chõng.<br /> §¸ng l−u ý lµ lu«n cã mét bé phËn c¸c em ch−a bao giê ®Õn tr−êng. Tû lÖ nµy ë nhãm<br /> hé nghÌo kh«ng cã hé khÈu lµ 16,5% ë §µ N½ng vµ 7,6% ë H¶i Phßng.<br /> Cã 2 lý do chÝnh khiÕn sè trÎ nµy kh«ng ®i häc. Thø nhÊt lµ do trÎ häc kÐm vµ<br /> kh«ng muèn ®i häc (37,0%). Thø hai lµ do häc phÝ cao, gia ®×nh kh«ng ®ñ tiÒn chi tr¶<br /> (32,0%), víi c¸c hé nghÌo, tû lÖ nµy lµ 41,6%. VÒ kh¶ n¨ng sè trÎ em nµy cã thÓ ®i häc<br /> trë l¹i, ý kiÕn cña ®¹i ®a sè gia ®×nh (86%) cho lµ “hÇu nh− kh«ng thÓ”. QuyÒn ®−îc<br /> häc tËp cña nhãm c¸c em nµy râ rµng ch−a ®−îc thùc hiÖn. §iÒu nµy còng kh¼ng<br /> ®Þnh thªm vÒ sù thua thiÖt cña c¸c trÎ em nghÌo trong viÖc tiÕp cËn ®Çy ®ñ víi dÞch<br /> vô gi¸o dôc ngay t¹i c¸c ®« thÞ lín.<br /> Theo lo¹i h×nh c¸c tr−êng, trÎ em ë c¸c hé nghÌo (dï cã hay kh«ng cã hé khÈu)<br /> th−êng ph¶i häc ë c¸c tr−êng Trung häc phæ th«ng ngoµi c«ng lËp (b¸n c«ng hay d©n<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 54 Mét sè vÊn ®Ò x· héi trong gi¸o dôc phæ th«ng ë ®« thÞ hiÖn nay<br /> <br /> lËp) nhiÒu h¬n. Lý do chung nhÊt lµ: trÎ em nghÌo th−êng häc yÕu tõ c¸c cÊp d−íi, bÞ<br /> hæng kiÕn thøc, v× thÕ chóng gÆp nhiÒu khã kh¨n h¬n khi thi tuyÓn vµo tr−êng c«ng<br /> lËp ë c¸c cÊp cao h¬n. (§iÓm chuÈn tuyÓn vµo tr−êng c«ng lËp th−êng cao h¬n ®iÓm<br /> vµo tr−êng ngoµi c«ng lËp). Thªm vµo ®ã, häc phÝ vµ c¸c ®ãng gãp kh¸c ë tr−êng<br /> ngoµi c«ng lËp còng th−êng cao h¬n ë tr−êng c«ng lËp. Cã nghÜa lµ trÎ em nghÌo l¹i<br /> thªm mét lÇn chÞu thiÖt thßi hay cã Ýt c¬ héi häc hµnh h¬n so víi trÎ em ë c¸c hé<br /> kh«ng nghÌo. Vµ qua con ®−êng nµy mét sè chªnh lÖch vµ bÊt c«ng x· héi gi÷a ng−êi<br /> nghÌo vµ kh«ng nghÌo sÏ ®−îc duy tr× vµ t¸i t¹o.<br /> VÊn ®Ò miÔn gi¶m häc phÝ<br /> MiÔn gi¶m häc phÝ vµ mét sè kho¶n phÝ kh¸c cho viÖc häc tËp cña nh÷ng ®èi<br /> t−îng ®Æc biÖt lµ mét chÝnh s¸ch x· héi ®· ®−îc ¸p dông tõ l©u. §iÒu 77, môc 2 cña<br /> LuËt Gi¸o dôc chØ ra r»ng ”ChÝnh phñ cã chÝnh s¸ch trî cÊp, miÔn, gi¶m häc phÝ cho<br /> ng−êi häc lµ ®èi t−îng h−ëng chÝnh s¸ch x· héi, ng−êi d©n téc thiÓu sè ë vïng cã ®iÒu<br /> kiÖn kinh tÕ - x· héi khã kh¨n…”. §iÒu 92, môc 1 còng chØ râ "miÔn häc phÝ cho<br /> ng−êi häc lµ ®èi t−îng h−ëng chÝnh s¸ch x· héi vµ nh÷ng ng−êi nghÌo”.<br /> QuyÕt ®Þnh sè 70/1998/Q§-TTg cña Thñ t−íng ban hµnh ngµy 31/3/1998 vÒ<br /> thu vµ sö dông häc phÝ ë c¸c tr−êng phæ th«ng c«ng lËp, ®iÒu 2, môc 2 kh¼ng ®Þnh:<br /> ”MiÔn häc phÝ cho 8 nhãm häc sinh trong ®ã nhãm cuèi cïng gåm c¸c häc sinh ë c¸c<br /> hé gia ®×nh nghÌo (theo tiªu chuÈn cña Bé Lao ®éng, Th−¬ng binh vµ X· héi). Cßn<br /> môc 3.2. th× quy ®Þnh gi¶m 50% häc phÝ cho häc sinh tõ c¸c hé gia ®×nh nghÌo (theo<br /> tiªu chÝ cña Bé Lao ®éng, Th−¬ng binh vµ X· héi ).<br /> Thùc tÕ kh¶o s¸t ë c¶ 3 thµnh phè cho thÊy, c¸c th«ng tin vÒ tiªu chuÈn vµ ®èi<br /> t−îng ®−îc miÔn gi¶m häc phÝ ®−îc ng−êi d©n n¾m b¾t kh¸ tèt vµ minh b¹ch, ®Æc<br /> biÖt lµ c¸c −u tiªn hç trî trÎ em nghÌo. C¸c hé gia ®×nh cã sù hiÓu biÕt kh¸ thèng<br /> nhÊt vÒ ®iÒu nµy. Tuy nhiªn, tû lÖ c¸c hé nghÌo l¹i th−êng cã hiÓu biÕt thÊp h¬n so<br /> víi c¸c hé kh«ng nghÌo vÒ c¸c quyÒn lîi nµy. Lý do cã thÓ do ng−êi nghÌo tiÕp cËn<br /> th«ng tin kh«ng ®Çy ®ñ b»ng c¸c hé kh¸ gi¶.<br /> Trªn thùc tÕ th× con em c¸c hé nghÌo (cã hay kh«ng cã hé khÈu) ®Òu cã tû lÖ<br /> cao h¬n ®−îc miÔn gi¶m häc phÝ. BËc häc cµng cao, tû lÖ nµy còng cµng cao. §©y lµ<br /> mét sù kh¸c biÖt tÝch cùc ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch hç trî ng−êi nghÌo trong<br /> lÜnh vùc gi¸o dôc hiÖn nay.<br /> Nh÷ng khã kh¨n khi ®¨ng ký cho trÎ vµo tr−êng häc<br /> §¨ng ký cho con vµo häc mét tr−êng nµo ®ã, ®Æc biÖt lµ ë líp ®Çu mçi bËc häc<br /> (líp 1, líp 6 vµ líp 10) lµ thñ tôc mµ cha mÑ häc sinh rÊt quan t©m. Theo kÕt qu¶<br /> kh¶o s¸t, c¸c hé gia ®×nh tá ra hµi lßng nhÊt vÒ viÖc ®−îc cung cÊp th«ng tin vÒ c¸c<br /> thñ tôc nhËp häc (®−îc niªm yÕt, th«ng b¸o c«ng khai) cho häc sinh hoÆc vÒ c¸c thñ<br /> tôc ®¨ng ký nhËp häc (®¬n gi¶n, Ýt phiÒn hµ). Tuy nhiªn, còng cã mét tû lÖ nhá c¸c hé<br /> gia ®×nh cho biÕt cã gÆp khã kh¨n trong viÖc ®¨ng ký cho con vµo c¸c tr−êng häc.<br /> Tr−íc hÕt, ®©y lµ lo¹i khã kh¨n mµ c¸c hé nhËp c− kh«ng chÝnh thøc (kh«ng cã hé<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÞnh Duy Lu©n 55<br /> <br /> khÈu) ®ang gÆp ph¶i vµ lµ mét thiÖt thßi cho con em c¸c hé nghÌo nµy. §iÒu nµy hoµn<br /> toµn kh¸c víi tr−êng hîp c¸c gia ®×nh kh¸ gi¶, do muèn chän tr−êng, líp häc tèt h¬n<br /> cho con nªn còng gÆp ph¶i nh÷ng khã nh¨n nhÊt ®Þnh vÒ thñ tôc vµ chi phÝ cho viÖc<br /> häc tr¸i tuyÕn.<br /> C¸c kho¶n chi phÝ<br /> Chi phÝ cho häc tËp cña häc sinh ë 3 bËc häc lµ rÊt kh¸c nhau, c¨n cø theo d÷<br /> liÖu cã ®−îc kh«ng tÝnh ®Õn møc sèng. Trong häc kú 1, b×nh qu©n chi phÝ häc tËp cho<br /> 1 häc sinh nh− sau:<br /> B¶ng 2: Chi phÝ cho häc tËp cña häc sinh ë 3 bËc häc<br /> (§¬n vÞ tÝnh: ®ång)<br /> BËc häc H¶i Phßng §µ N½ng Nam §Þnh<br /> <br /> TiÓu häc 616.700 440.700 497.000<br /> <br /> Trung häc c¬ së 825.000 711.000 568.100<br /> <br /> Trung häc phæ th«ng 1.402.800 1.125.000 787.600<br /> <br /> Theo tæng chi phÝ cho mét häc sinh trong häc kú 1, ë c¶ 3 bËc häc, c¸c hé<br /> nghÌo th−êng cã møc chi thÊp h¬n hé kh¸ gi¶ tõ 25-30%. Kho¶ng c¸ch nµy còng lín<br /> h¬n ®¸ng kÓ so víi Nam §Þnh, ë ®ã hé nghÌo chØ chi thÊp h¬n hé kh¸ gi¶ kho¶ng<br /> 10%. Cã thÓ ®©y lµ do sù kh¸c nhau vÒ møc ®é ph¸t triÓn gi÷a 2 thµnh phè (Nam<br /> §Þnh lµ thµnh phè lo¹i 2 thuéc tØnh, trong khi §µ N½ng lµ thµnh phè lo¹i 1, thuéc<br /> Trung −¬ng).<br /> VÒ c¬ cÊu c¸c kho¶n chi, trõ chi phÝ cho viÖc häc b¸n tró cña häc sinh TiÓu<br /> häc, xu h−íng phæ biÕn ë c¶ 3 thµnh phè ®−îc kh¶o s¸t lµ: chi phÝ cho viÖc häc thªm<br /> lu«n chiÕm tû lÖ cao nhÊt ë c¶ 3 cÊp häc vµ trong c¶ 3 nhãm gia ®×nh theo møc sèng.<br /> ë bËc Trung häc, tû lÖ nµy kho¶ng 30% vµ t¨ng lªn ®Õn 50-60% tæng chi phÝ cho häc<br /> hµnh cña mét häc sinh ë bËc Trung häc c¬ së vµ Trung häc phæ th«ng. Mét sè chi phÝ<br /> kh¸c chiÕm tû lÖ nhá h¬n nh−: s¸ch gi¸o khoa, tµi liÖu (8-14%); chi phÝ ngoµi gi¸o dôc<br /> (8-15%); ®ãng gãp x©y dùng tr−êng (4-5%); ban phô huynh häc sinh (4-5%).<br /> §¸ng l−u ý lµ so s¸nh gi÷a 2 hÖ tr−êng c«ng lËp vµ tr−êng ngoµi c«ng lËp<br /> trong c¬ cÊu chi phÝ cho viÖc häc tËp th× thÊy r»ng, cã hai kho¶n chi lín nhÊt vµ còng<br /> cã sù kh¸c biÖt lín lµ häc phÝ (häc sinh ngoµi c«ng lËp ph¶i ®ãng cao h¬n gÊp 2-3 lÇn<br /> häc sinh c«ng lËp), chi phÝ cho viÖc häc thªm th× thËm chÝ häc sinh c«ng lËp chi<br /> nhiÒu h¬n chót Ýt so víi tr−êng ngoµi c«ng lËp.<br /> §¸nh gi¸ vÒ chi phÝ so víi chÊt l−îng gi¸o dôc<br /> MÆc dï kh¸i niÖm “chÊt l−îng gi¸o dôc” lµ kh¸ trõu t−îng vµ khã x¸c ®Þnh,<br /> c¸c hé gia ®×nh khi ®−îc ®Ò nghÞ vÉn cè g¾ng ®−a ra nh÷ng ®¸nh gi¸ chñ quan cña<br /> m×nh. ë bËc TiÓu häc, ®¹i ®a sè c¸c hé cho møc chi phÝ hiÖn nay lµ hîp lý. Lªn bËc<br /> Trung häc c¬ së vµ Trung häc phæ th«ng kho¶ng c¸ch gi÷a 2 tû lÖ nµy thu hÑp dÇn.<br /> Lý dã lµ ë bËc häc cµng cao, viÖc häc hµnh cµng trë nªn ®¾t ®á h¬n, ¸p lùc vÒ chi phÝ<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 56 Mét sè vÊn ®Ò x· héi trong gi¸o dôc phæ th«ng ë ®« thÞ hiÖn nay<br /> <br /> cho viÖc häc hµnh cña con c¸i còng cµng cao.<br /> C¸c nhãm hé cã møc sèng kh¸c nhau cã c¶m nhËn kh¸c nhau vÒ sù kh«ng<br /> t−¬ng xøng gi÷a chi phÝ vµ chÊt l−îng gi¸o dôc. Nh×n chung, lu«n cã kho¶ng tõ 1/3<br /> ®Õn gÇn 1/2 c¸c hé gia ®×nh cho r»ng chi phÝ hiÖn nay cao h¬n so víi chÊt l−îng gi¸o<br /> dôc mµ con em hä nhËn ®−îc. C¸c hé nghÌo, do hoµn c¶nh kinh tÕ khã kh¨n cña hä<br /> nªn c¶m nhËn râ h¬n sù ®¾t ®á cho viÖc häc hµnh cña con em m×nh.<br /> Tuy nhiªn, cÇn ph¶i thÊy r»ng, nÕu nh− chi phÝ lµ tæng sè tiÒn cã thÓ −íc tÝnh<br /> ®−îc th× chÊt l−îng gi¸o dôc lµ mét kh¸i niÖm rÊt t−¬ng ®èi vµ cã thÓ bao hµm nhiÒu<br /> yÕu tè chñ quan, rÊt khã so s¸nh. V× vËy, ë ®©y, c¸c con sè chØ gióp h×nh dung ra<br /> phÇn nµo t©m tr¹ng chñ ®¹o “buéc ph¶i chÊp nhËn” cña c¸c bËc phô huynh vÒ nh÷ng<br /> chi phÝ hiÖn nay cho viÖc häc hµnh cña con em m×nh. §iÒu nµy còng t−¬ng tù nh− ®èi<br /> víi c¸c chØ sè ®¸nh gi¸ møc ®é hµi lßng cña ng−êi d©n ®èi víi hÖ thèng gi¸o dôc ë<br /> thµnh phè cña hä. Còng cÇn nhÊn m¹nh r»ng lu«n cã mét bé phËn ®¸ng kÓ, cô thÓ lµ<br /> c¸c hé nghÌo, ®Æc biÖt lµ hé nghÌo nhËp c− kh«ng cã hé khÈu c¶m thÊy chi phÝ qu¸<br /> cao so víi chÊt l−îng gi¸o dôc mµ con c¸i hä ®−îc thô h−ëng.<br /> Tû lÖ hé gia ®×nh cã con häc tr¸i tuyÕn (ë bËc TiÓu häc vµ Trung häc<br /> c¬ së)<br /> §· cã mét tû lÖ nhÊt ®Þnh c¸c hé gia ®×nh ®« thÞ cè g¾ng cho con theo häc c¸c<br /> tr−êng tr¸i tuyÕn (th−êng víi lý do chän tr−êng “tèt” h¬n), vµ v× thÕ ph¶i ®ãng mét<br /> kho¶n tiÒn cho viÖc nµy. ë bËc Trung häc, cã kho¶ng 6% ë §µ N½ng; 15,6% ë H¶i<br /> Phßng, cßn ë bËc Trung häc c¬ së, tíi 9% ë §µ N½ng; 9,9% ë H¶i Phßng, c¸c hé gia<br /> ®×nh ®· cã ®iÒu kiÖn thùc hiÖn viÖc nµy. Cã vÎ nh− xu h−íng nµy m¹nh h¬n ë phÝa<br /> B¾c (H¶i Phßng), cho dï ë Nam §Þnh l¹i cã tû lÖ rÊt thÊp vµ thËm chÝ kh«ng ghi<br /> nhËn ®−îc lµ cã t×nh h×nh nµy.<br /> NÐt chung lµ hÇu hÕt c¸c hé cã con häc Trung häc hoÆc Trung häc c¬ së tr¸i<br /> tuyÕn ®Òu cã møc sèng kh¸ gi¶. Cã nghÜa lµ ë ®©y, c¸c gia ®×nh kh¸ gi¶ ®· cã thÓ t¹o<br /> nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho viÖc häc hµnh cña con em hä, so víi c¸c hé nghÌo.<br /> VÊn ®Ò häc thªm<br /> “Häc thªm” lµ mét hiÖn t−îng phæ biÕn trong gi¸o dôc phæ th«ng, trªn quy m«<br /> toµn quèc, vµ ®· nhiÒu lÇn ®−îc th¶o luËn, chÊt vÊn t¹i diÔn ®µn cña Quèc héi, trªn<br /> c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn th«ng vµ trong c«ng luËn nãi chung. Sè liÖu ®iÒu tra còng<br /> kh¼ng ®Þnh tû lÖ rÊt cao c¸c gia ®×nh ®· tr¶ tiÒn cho viÖc häc thªm cña con c¸i hä, tõ<br /> 80-100% ë c¶ 3 thµnh phè.<br /> Lý do phæ biÕn cña viÖc nµy ®−îc c¸c hé gia ®×nh nªu ra lµ “thÊy cÇn thiÕt”<br /> (kho¶ng 65-90% ý kiÕn). ChØ ë bËc TiÓu häc tû lÖ nµy cã thÊp h¬n vµ t−¬ng øng vµ cã<br /> kho¶ng 15-25% ý kiÕn nªu lý do “tr−êng, gi¸o viªn yªu cÇu” ph¶i cho con häc thªm.<br /> Nh÷ng ý kiÕn nªu trªn lµ kh¸ thèng nhÊt, kh«ng cã kh¸c biÖt gi÷a c¸c hé nghÌo vµ<br /> kh«ng nghÌo, gi÷a c¸c tr−êng c«ng vµ ngoµi c«ng lËp.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÞnh Duy Lu©n 57<br /> <br /> B¶ng 3: Tû lÖ c¸c hé gia ®×nh tr¶ phÝ cho viÖc häc thªm vµ c¸c lý do chÝnh (%)<br /> <br /> <br /> BËc häc<br /> <br /> TiÓu häc Trung häc c¬ së Trung häc phæ th«ng<br /> <br /> Tû lÖ hé gia ®×nh tr¶ phÝ häc thªm<br /> <br /> §µ N½ng 56,4 80,5 80,2<br /> <br /> H¶i Phßng 65,3 90,4 95,8<br /> <br /> Nam §Þnh 82,4 98,1 100,0<br /> <br /> Tû lÖ hé gia ®×nh cho viÖc häc thªm “lµ cÇn thiÕt”, sî con em m×nh “thiÕu kiÕn thøc”<br /> <br /> §µ N½ng 68,9 89,0 89,8<br /> <br /> H¶i Phßng 75,7 79,0 89,5<br /> <br /> Nam §Þnh 65,2 88,0 78,4<br /> <br /> Chi phÝ cho viÖc häc thªm<br /> ý kiÕn ®¸nh gi¸ cña ng−êi d©n vÒ chi phÝ bá ra cho viÖc häc thªm còng cho<br /> thÊy mét th¸i ®é chÊp nhËn ®Õn møc “®−¬ng nhiªn” cña hiÖn t−îng nµy. T−¬ng tù<br /> nh− ý kiÕn ®¸nh gi¸ vÒ møc phÝ chi tr¶ so víi chÊt l−îng gi¸o dôc mµ häc sinh nhËn<br /> ®−îc, trong viÖc ®¸nh gi¸ møc chi phÝ bá ra cho viÖc häc thªm, ®a sè c¸c hé gia ®×nh<br /> (tõ 71% ®Õn 85% ë §µ N½ng; 62-70% ë H¶i Phßng; 53-64% ë Nam §Þnh) ®Òu cho r»ng<br /> møc chi phÝ nh− hiÖn nay lµ hîp lý, chÊp nhËn ®−îc. Tû lÖ ý kiÕn nµy kh¸ ®ång ®Òu ë<br /> c¶ 3 bËc häc.<br /> Nh− vËy, th¸i ®é cña ng−êi d©n ë c¶ 3 thµnh phè ®èi víi viÖc häc thªm vµ chi<br /> phÝ cho viÖc nµy mang nhiÒu nÐt cña sù chÊp nhËn vµ thËn träng. Tuy nhiªn, kh¸c<br /> biÖt gi÷a ng−êi nghÌo vµ ng−êi kh«ng nghÌo trong viÖc coi chi phÝ häc thªm hiÖn nay<br /> lµ cao th× l¹i kh¸ râ. C¸c hé nghÌo th−êng cã nhiÒu ý kiÕn h¬n vÒ møc “Cao” cña chi<br /> phÝ häc thªm hiÖn nay do hä th−êng xuyªn ph¶i chÞu søc Ðp vÒ tµi chÝnh kh«ng chØ<br /> cho viÖc häc hµnh cña con c¸i mµ cßn c¶ trong cuéc sèng hµng ngµy cña hä.<br /> T−¬ng øng víi tû lÖ cao c¸c hé gia ®×nh cho viÖc häc thªm cña con em hä lµ<br /> “cÇn thiÕt”, tuyÖt ®¹i ®a sè (90-95%) c¸c hé cho con ®i häc thªm ®Òu nªu lý do v× “sî<br /> con thiÕu kiÕn thøc”. Tû lÖ cao nhÊt lµ ý kiÕn c¸c hé gia ®×nh cã con ®ang häc Trung<br /> häc phæ th«ng: tõ 90-100% nªu nªu lý do - b¨n kho¨n nµy khiÕn hä ph¶i cho con<br /> häc thªm.<br /> 2. TÝnh minh b¹ch vÒ th«ng tin vµ tµi chÝnh<br /> HiÓu biÕt cña c¸c hé gia ®×nh vÒ c¸c c¸c tiªu chuÈn ®Ó ®−îc miÔn gi¶m häc<br /> phÝ, c¸c kho¶n ®ãng gãp vµ c¸ch thøc cã th«ng tin vÒ viÖc nhµ tr−êng sö dông c¸c<br /> kho¶n tiÒn thu ®−îc nh− thÕ nµo lµ nh÷ng néi dung cÇn cã tÝnh minh b¹ch cao.<br /> Tû lÖ bè mÑ häc sinh biÕt vÒ c¸c tiªu chuÈn nµy lµ t−¬ng ®èi cao, nhÊt lµ víi<br /> tiªu chuÈn “trÎ em nghÌo” vµ “con Th−¬ng binh, LiÖt sÜ”. Tuy nhiªn, vÉn cã mét tû lÖ<br /> nhá (5-7%) c¸c hé gia ®×nh cã con ®ang ®i häc kh«ng biÕt ai lµ ®èi t−îng ®−îc miÔn<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 58 Mét sè vÊn ®Ò x· héi trong gi¸o dôc phæ th«ng ë ®« thÞ hiÖn nay<br /> <br /> gi¶m häc phÝ. §Æc biÖt tû lÖ nµy l¹i cao h¬n (kho¶ng 15%) ë c¸c hé gia ®×nh nghÌo<br /> nh÷ng ng−êi ®−îc h−ëng lîi tõ chÝnh s¸ch miÔn gi¶m nµy. §iÒu nµy mét phÇn lµ do<br /> c¬ chÕ th«ng tin, th«ng b¸o cña ngµnh, cña c¸c tr−êng cßn ch−a ®Çy ®ñ, ch−a dÔ dµng<br /> ®Õn tËn tay cha mÑ häc sinh. V× vËy, vÊn ®Ò c¬ chÕ phæ biÕn th«ng tin cÇn ®−îc chó ý<br /> h¬n, ®ång thêi víi viÖc tuyªn truyÒn ®Ó cha mÑ häc sinh “quan t©m h¬n” ®Õn th«ng<br /> tin vÒ c¸c vÊn ®Ò nµy.<br /> VÒ c¸c kho¶n ®ãng gãp còng nh− vÒ c¸ch thøc nhµ tr−êng c«ng khai ng©n<br /> s¸ch, ®a sè c¸c bËc phô huynh cßn biÕt rÊt h¹n chÕ, hoÆc ch−a chó ý. Nh×n chung<br /> th«ng tin mµ ng−êi d©n cã ®−îc vÒ nh÷ng vÊn ®Ò nµy vÉn cßn kh¸ nghÌo nµn (mét<br /> sè ng−êi Ýt quan t©m). §iÒu nµy rÊt cÇn ®−îc l−u ý ®Ó x©y dùng mét c¬ chÕ th«ng<br /> tin ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c h¬n, nh»m b¶o ®¶m tÝnh minh b¹ch trong c«ng khai tµi<br /> chÝnh cña nhµ tr−êng, bao gåm c¶ c¬ chÕ th«ng tin lÉn tõ ý thøc vµ sù quan t©m<br /> cña ng−êi d©n.<br /> VÊn ®Ò tÆng quµ, tiÒn cho gi¸o viªn<br /> Víi môc ®Ých ®Ó con ®−îc nhËn vµo tr−êng, cã kho¶ng 3-4% (riªng ë Nam<br /> §Þnh cao h¬n: 11,0%) sè hé ®−îc hái x¸c nhËn ®· tÆng quµ cho gi¸o viªn hoÆc ng−êi<br /> gióp ®ì ®Ó con ®−îc nhËn vµo tr−êng. C¶ c¸c hé kh«ng nghÌo lÉn c¸c hé nghÌo ®Òu cã<br /> tû lÖ nhá nh− vËy.<br /> Víi môc ®Ých ®Ó gi¸o viªn chó ý h¬n tíi con m×nh, cã tõ 5-7% (21,2% ë Nam<br /> §Þnh) c¸c hé x¸c nhËn ®· tÆng quµ, tiÒn cho gi¸o viªn trong n¨m häc nµy. Còng<br /> kh«ng thÊy cã sù kh¸c biÖt lín nµo gi÷a hé nghÌo vµ hé kh«ng nghÌo trong c¸ch c−<br /> xö nµy.<br /> Víi môc ®Ých thÓ hiÖn sù quan t©m tíi gi¸o viªn, kho¶ng mét nöa sè hé ®−îc<br /> hái x¸c nhËn ®· tÆng quµ, tiÒn cho gi¸o viªn trong n¨m häc nµy, trong ®ã hé nghÌo<br /> thËm chÝ cã tû lÖ cao h¬n chót Ýt so víi hé kh«ng nghÌo.<br /> Lý do phæ biÕn vµ rÊt tËp trung cña viÖc tÆng quµ nµy lµ sù tù nguyÖn, ®Ó c¶m<br /> ¬n cña c¸c hé gia ®×nh. Tû lÖ nµy lµ 100% ë §µ N½ng (víi tÊt c¶ c¸c bËc häc, c¸c<br /> nhãm hé gia ®×nh), ë Nam §Þnh kho¶ng 85%, H¶i Phßng kho¶ng 80%. Nh− vËy, th¸i<br /> ®é cña ng−êi d©n cã vÎ kh¸ râ rµng trong 2 h×nh thøc: 1) tÆng quµ; 2) th¸i ®é øng xö,<br /> ®èi víi gi¸o viªn: lo¹i ®Çu mang tÝnh “vô lîi” h¬n (®Ó con ®−îc nhËn vµo tr−êng, ®−îc<br /> chó ý), lo¹i thø 2 mang tÝnh t×nh c¶m nhiÒu h¬n (chØ ®Ó tá lßng biÕt ¬n).<br /> 4. C¬ chÕ ®ãng gãp ý kiÕn<br /> KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy rÊt hiÕm tr−êng hîp cã sù khiÕu kiÖn, phª b×nh<br /> gãp ý trùc tiÕp cña ng−êi d©n ®èi víi c¸c ho¹t ®éng thuéc lÜnh vùc gi¸o dôc.<br /> Trong tr−êng hîp c¸c hé gia ®×nh cã tÆng quµ, tiÒn kh«ng chÝnh thøc cho gi¸o<br /> viªn víi c¸c môc ®Ých kh¸c nhau nh− ®· nªu trªn, hÇu nh− kh«ng cã hé gia ®×nh nµo<br /> ph¶n ¸nh nh÷ng ®iÒu nµy víi ai.<br /> T−¬ng tù, nhiÒu gia ®×nh trong n¨m ®· tõng tÆng gi¸o viªn quµ, tiÒn víi môc<br /> ®Ých ®Ó gi¸o viªn quan t©m ®Õn con m×nh, hay ®Ó thÓ hiÖn sù quan t©m cña gia ®×nh<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÞnh Duy Lu©n 59<br /> <br /> tíi gi¸o viªn song trong sè ®ã, kh«ng cã gia ®×nh nµo phµn nµn g× vÒ viÖc nµy. Lý do<br /> kh«ng lµm nh− vËy ®−îc c¸c tuyÖt ®¹i ®a sè c¸c hé gi¶i thÝch: “§ã lµ ®iÒu b×nh<br /> th−êng”. Tû lÖ cßn l¹i, tõ 10-15% c¸c hé cho lµ "§ã lµ ®iÒu qu¸ nhá, kh«ng ®¸ng phµn<br /> nµn”. §iÒu nµy Ýt nhÊt ph¶n ¸nh hai th¸i ®é. Mét lµ, nã thÓ hiÖn quan niÖm truyÒn<br /> thèng “t«n s− träng ®¹o”, “muèn con hay ch÷ th× yªu lÊy thÇy” cña ng−êi ViÖt Nam<br /> (mÆc dï ®· cã pha Ýt nhiÒu s¾c th¸i cña kinh tÕ thÞ tr−êng). Thø hai, còng cho thÊy<br /> tinh thÇn hiÕu häc vµ chiÕn l−îc sèng ®Þnh h−íng vµo gi¸ trÞ häc vÊn cña con c¸i cña<br /> c¸c gia ®×nh ViÖt Nam hiÖn nay. §iÒu nµy lµ kh¸ phæ biÕn vµ rÊt Ýt thÊy cã sù ph©n<br /> biÖt gi÷a nhãm c¸c gia ®×nh giµu hay nghÌo. KÕt qu¶ nghiªn cøu nµy cã lÏ còng ph¶n<br /> ¸nh t©m lý nh− vËy.<br /> V× thÕ, cho ®Õn nay, ch−a cã c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é ho¹t ®éng còng nh−<br /> hiÖu qu¶ cña c¬ chÕ ®ãng gãp ý kiÕn ph¶n håi vÒ c¸c vÊn ®Ò gÆp ph¶i trong lÜnh vùc<br /> dÞch vô nµy. Cã thÓ nãi hiÖn ch−a h×nh thµnh “kªnh th«ng tin” nµy. VÊn ®Ò ph¶i<br /> ®−îc b¾t nguån tõ nhu cÇu, ý thøc cïng c¸c kü n¨ng tham gia cña ng−êi trong nh÷ng<br /> ®iÒu kiÖn míi. §iÒu nµy chØ cã thÓ ®−îc h×nh thµnh tõng b−íc theo thêi gian, nh»m<br /> t¨ng c−êng huy ®éng sù tham gia tÝch cùc vµ tù gi¸c cña mäi ng−êi d©n vµo qu¸ tr×nh<br /> “x· héi hãa gi¸o dôc” hay khÈu hiÖu quen thuéc “kÕt hîp nhµ tr−êng, gia ®×nh vµ x·<br /> héi” trong lÜnh vùc nµy.<br /> Vai trß vµ ho¹t ®éng cña phô huynh häc sinh<br /> Ban Phô huynh häc sinh lµ mét tæ chøc g¾n kÕt gi÷a nhµ tr−êng vµ gia ®×nh<br /> trong ho¹t ®éng gi¸o dôc häc sinh. Nh×n chung ë c¶ 3 cÊp häc, c¶ ë c¸c hé gia ®×nh<br /> nghÌo vµ kh«ng nghÌo ®Òu ghi nhËn ho¹t ®éng th−êng xuyªn cña Ban Phô huynh<br /> häc sinh. Kh«ng cã sù kh¸c biÖt g× ®¸ng kÓ gi÷a c¸c nhãm nghÌo vµ kh«ng nghÌo<br /> trong vÊn ®Ò nµy.<br /> ý kiÕn cña phô huynh ®«i khi còng ®· ®−îc ®−îc ®−a ra th¶o luËn ë c¸c cuéc<br /> häp cña Ban Phô huynh häc sinh. Tuy nhiªn, ®¹i ®a sè ng−êi tr¶ lêi cho lµ Ban Phô<br /> huynh häc sinh kh«ng cã ¶nh h−ëng g× tíi ch−¬ng tr×nh häc tËp ë tr−êng. Lý do lµ<br /> Ch−¬ng tr×nh häc cña c¸c bËc, c¸c líp ®· ®−îc th«ng nhÊt theo quy ®Þnh cña Bé Gi¸o<br /> dôc vµ §µo t¹o. RÊt Ýt khi ch−¬ng tr×nh ®−îc ®iÒu chØnh, vµ nÕu muèn ®iÒu chØnh<br /> còng cÇn cã sù cho phÐp vµ phª duyÖt cña c¸c cÊp cã cã thÈm quyÒn.<br /> §Ó n©ng cao chÊt l−îng häc tËp cña häc sinh, c¸c hé gia ®×nh quan t©m ®Õn<br /> kh¸ nhiÒu lo¹i ho¹t ®éng. Tõ “hç trî vÒ c¬ së vËt chÊt”, “hç trî c¸c ho¹t ®éng h−íng<br /> nghiÖp vµ d¹y nghÒ”, ®Õn viÖc “gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi trong häc sinh”. §Æc biÖt<br /> lµ viÖc “gãp ý cho gi¸o viªn vÒ viÖc gi¶ng d¹y c¸c m«n häc” ®−îc nhiÒu phô huynh ®Ò<br /> cao. Trong viÖc ®Ò xuÊt c¸c ý kiÕn nµy, cã thÓ thÊy c¸c hé gia ®×nh kh«ng nghÌo tá ra<br /> tù tin, chñ ®éng vµ tÝch cùc h¬n. Trong c¸c ho¹t ®éng nµy, c¸c hé nghÌo cã hé khÈu<br /> vµ ®Æc biÖt lµ c¸c hé nghÌo kh«ng cã hé khÈu tá ra hÕt søc dÌ dÆt trong c¸c ý kiÕn ®Ò<br /> xuÊt. Tû lÖ ý kiÕn cña c¸c hé nghÌo thÊp h¬n h¼n so víi c¸c hé kh«ng nghÌo. ë ®©y<br /> Èn chøa tÝnh thiÕu tù tin cña ng−êi nghÌo trong viÖc tham gia vµo c¸c c«ng viÖc cïng<br /> víi nhµ tr−êng trong lÜnh vùc gi¸o dôc con em m×nh.<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 60 Mét sè vÊn ®Ò x· héi trong gi¸o dôc phæ th«ng ë ®« thÞ hiÖn nay<br /> <br /> C¸c nhãm hé kh¸c nhau cã con em häc ë c¸c bËc häc còng kh¸ nhÊt trÝ trong<br /> viÖc ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ vµ thiÕt thùc nh−: gi¶m hoÆc bá h¼n viÖc ®ãng tiÒn<br /> x©y dùng tr−êng vµ c¸c phÝ kh¸c. §Æc biÖt, trªn 1/2 sè ý kiÕn ®ång ý víi ®Ò xuÊt “Cho<br /> trÎ em nghÌo miÔn c¸c kho¶n ®ãng gãp".<br /> Trong c¸c ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao chÊt l−îng gi¸o dôc, ®¸ng l−u ý<br /> lµ ng−êi d©n ®· tËp trung ý kiÕn vµo c¸c ®iÓm cã liªn quan nhiÒu ®Õn chÊt l−îng<br /> gi¸o viªn, ch−¬ng tr×nh häc, vµ kh¾c phôc t×nh tr¹ng c¸c tÖ n¹n x· héi ®ang len vµo<br /> c¸c tr−êng häc hiÖn nay. §iÒu nµy mét phÇn ph¶n ¸nh nh÷ng lo ng¹i ch−a ®−îc nãi<br /> ra vÒ chÊt l−îng gi¸o dôc phæ th«ng hiÖn nay trªn c¶ n−íc vµ ë ®Þa ph−¬ng, ®ång<br /> thêi còng ph¶n ¸nh nh÷ng kú väng cña ng−êi d©n mong muèn cã ®−îc c¸c dÞch vô<br /> gi¸o dôc tèt h¬n cho con c¸i hä trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, bÊt kÓ gia ®×nh hä lµ kh¸<br /> gi¶ hay nghÌo.<br /> 4. Møc ®é hµi lßng víi hÖ thèng gi¸o dôc phæ th«ng<br /> §©y lµ mét th−íc ®o trùc tiÕp mµ ng−êi d©n cã c¬ héi sö dông ®Ó ®¸nh gi¸<br /> hiÖu qu¶ vµ chÊt l−îng cña dÞch vô gi¸o dôc cña thµnh phè m×nh.<br /> Nh×n chung, møc ®é hµi lßng ®èi víi hÖ thèng gi¸o dôc phæ th«ng ë 3 thµnh<br /> phè ®−îc c¸c hé gia ®×nh ghi nhËn ë møc kh¸ cao, ë møc ”nãi chung lµ hµi lßng”, nhÊt<br /> lµ vÒ viÖc cung cÊp th«ng tin, thñ tôc nhËp häc c«ng khai cho häc sinh; vÒ c¸c thñ tôc<br /> ®¨ng ký nhËp häc (®¬n gi¶n, kh«ng g©y phiÒn hµ).<br /> PhÝ ®ãng gãp x©y dùng tr−êng bËc TiÓu häc, gi¸o tr×nh cho bËc Trung häc vµ<br /> Trung häc c¬ së, kiÕn thøc vµ kü n¨ng mµ häc sinh häc ®−îc ë bËc Trung häc c¬ së, sÜ<br /> sè líp häc vµ häc phÝ ë bËc Trung häc phæ th«ng lµ nh÷ng yÕu tè mµ c¸c bËc phô<br /> huynh hµi lßng ë møc t−¬ng ®èi thÊp h¬n so víi c¸c yÕu tè kh¸c.<br /> C¸c hé gia ®×nh còng kh¸ hµi lßng víi viÖc gi¶i tr×nh râ rµng, minh b¹ch ®èi<br /> víi c¸c lo¹i phÝ mµ nhµ tr−êng thu v× trªn thùc tÕ vÊn ®Ò nµy c¸c tr−êng lµm kh¸ tèt.<br /> Nh×n chung, ®¸nh gi¸ møc ®é hµi lßng cña c¸c hé gia ®×nh víi dÞch vô gi¸o<br /> dôc thÓ hiÖn t©m lý vµ nh÷ng ®¸nh gi¸ kh¸ tÝch cùc, Ýt s¾c th¸i tiªu cùc, phª ph¸n.<br /> MÆt kh¸c, còng cã thÓ do nhËn thøc, hiÓu biÕt vµ ®−îc th«ng tin vÒ c¸c vÊn ®Ò cã liªn<br /> quan cßn h¹n chÕ, nªn ng−êi d©n chØ cã thÓ ®¸nh gi¸ nh÷ng g× hä ®ang cã, chø kh«ng<br /> thÓ so s¸nh thùc tr¹ng víi yªu cÇu, kú väng vÒ c¸c dÞch vô gi¸o dôc tèt h¬n (cã thÓ cã)<br /> cho con c¸i hä ngay trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay.<br /> Còng cã thÓ nghÜ ®Õn ¶nh h−ëng cña yÕu tè t©m lý trong quan hÖ gi÷a gia<br /> ®×nh, nhµ tr−êng vµ gi¸o viªn. V× vËy, ë ®©y cã thÓ cßn Èn chøa nh÷ng nhËn ®Þnh<br /> kh¸c mµ ng−êi kh«ng tiÖn nãi ra? Cã thÓ thÊy ®iÒu nµy qua viÖc ng−êi d©n ®−a ra c¸c<br /> ®Ò xuÊt ®Ó c¶i thiÖn chÊt l−îng dÞch vô gi¸o dôc, ph¶n ¸nh nh÷ng kú väng mµ hiÖn<br /> nay hÖ thèng nµy cßn ch−a ®¹t tíi.<br /> 5. Mét sè khuyÕn nghÞ tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch<br /> 1. TiÕp tôc thùc hiÖn môc tiªu “gi¸o dôc cho tÊt c¶ mäi ng−êi”, cÇn ®Æc biÖt<br /> quan t©m ®Õn viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vµ −u ®·i ®Ó tÊt c¶ trÎ em<br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÞnh Duy Lu©n 61<br /> <br /> trong ®é tuæi ®Òu ®i häc vµ thùc hiÖn phæ cËp gi¸o dôc kh«ng chØ ë bËc TiÓu häc mµ<br /> c¶ Trung häc c¬ së vµ Trung häc phæ th«ng.<br /> Hoµn thiÖn viÖc phæ biÕn th«ng tin ®Õn tËn gia ®×nh häc sinh vÒ c¸c chÝnh<br /> s¸ch −u ®·i vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho trÎ em nghÌo, con em gia ®×nh th−¬ng binh, liÖt sü<br /> vµ trÎ khuyÕt tËt ®Ó hä tËn dông ®iÒu kiÖn ®Õn tr−êng häc ®Çy ®ñ.<br /> 2. Trong sè trÎ em nghÌo, nhãm nghÌo kh«ng hé khÈu (th−êng lµ ë c¸c gia<br /> ®×nh di c− tõ n«ng th«n tíi) ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n h¬n c¸c nhãm kh¸c trong viÖc<br /> ®Õn tr−êng. ChÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng c¸c cÊp vµ c¸c c¬ quan cã liªn quan cÇn chó ý<br /> nhiÒu h¬n ®Õn nhãm ®Æc biÖt nµy ®Ó gióp ®ì, hç trî vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho hä theo kh¶<br /> n¨ng vµ nh÷ng nguån lùc s½n cã.<br /> 3. Minh b¹ch hãa c¸c th«ng tin, thñ tôc, quy tr×nh ®¨ng ký nhËp häc, tiªu<br /> chuÈn −u tiªn, miÔn gi¶m häc phÝ vµ c¸c kho¶n ®ãng gãp. ChuÈn hãa c¸c thñ tôc vµ<br /> quy tr×nh c«ng khai tµi chÝnh c¸c kho¶n thu chi trong vµ ngoµi ng©n s¸ch cña nhµ<br /> tr−êng tíi tËn gia ®×nh häc sinh.<br /> 4. T×m c¸c biÖn ph¸p lµm c©n ®èi h¬n, hîp lý h¬n c¬ cÊu c¸c kho¶n chi mµ<br /> gia ®×nh häc sinh ®ang ph¶i chi tr¶ hiÖn nay. Lµm râ h¬n thùc tr¹ng vµ lý do thùc<br /> sù cña viÖc häc thªm tõ t×nh h×nh vµ ®Æc ®iÓm cña ®Þa ph−¬ng. Kh¼ng ®Þnh tÝnh<br /> hîp lý, hîp ph¸p hay c¸c hÖ qu¶ kh¸c cña t×nh h×nh nµy, cã chó ý ®Õn nh÷ng d−<br /> luËn chung hiÖn nay.<br /> 5. Lµm râ ý nghÜa vµ hiÓu ®óng tinh thÇn cña c¸c h×nh thøc quµ tÆng cho gi¸o<br /> viªn víi c¸c lý do phæ biÕn, c«ng khai ®Ó tr¸nh sù hiÓu nhÇm cã liªn quan ®Õn c¸c<br /> hiÖn t−îng tiªu cùc nh− hèi lé, ch¹y ®iÓm, ch¹y tr−êng, líp,…<br /> 6. T×m ra c¸c h×nh thøc ®a d¹ng h¬n ®Ó huy ®éng sù tham gia vµ n©ng cao<br /> vai trß cña Ban Phô huynh häc sinh vµo c¸c ho¹t ®éng gi¸o dôc cña nhµ tr−êng.<br /> Lµm th«ng suèt c¸c kªnh th«ng tin tõ c¶ 2 phÝa: nhµ tr−êng vµ phô huynh häc<br /> sinh. KhuyÕn khÝch vµ l¾ng nghe tiÕng nãi cña c¸c gia ®×nh häc sinh, nhÊt lµ c¸c<br /> gia ®×nh nghÌo trong c¸c cuéc häp phô huynh vµ sinh ho¹t víi líp vµ tr−êng. Chó ý<br /> tiÕp thu vµ ®¸p øng c¸c ®Ò xuÊt, kiÕn nghÞ hîp lý tõ phÝa Ban Phô huynh, ®Æc biÖt<br /> lµ c¸c kiÕn nghÞ vÒ chÊt l−îng gi¸o viªn, ch−¬ng tr×nh gi¶ng d¹y, chÊt l−îng cña giê<br /> häc trªn líp.<br /> 7. T¨ng c−êng th«ng tin vÒ qu¸ tr×nh d©n chñ hãa, sù tham gia, c¸c quyÒn cña<br /> ng−êi sö dông dÞch vô. Th«ng b¸o c«ng khai vÒ c¬ chÕ gãp ý, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng−êi<br /> d©n biÕt vµ sö dông c¬ chÕ gãp ý nµy trong c¸c tr−êng hîp cÇn thiÕt mµ kh«ng g©y<br /> r¾c rèi cho b¶n th©n hä vµ con c¸i hä, gãp phÇn gi¸m s¸t chÊt l−îng vµ hiÖu qu¶ cña<br /> dÞch vô gi¸o dôc cña thµnh phè.<br /> 8. Tham kh¶o møc ®é hµi lßng cña ng−êi d©n vÒ c¸c yÕu tè cña dÞch vô gi¸o<br /> dôc, ph©n tÝch vµ nghiªn cøu ®Ó cã c¸c quyÕt ®Þnh gi¸m s¸t, ®iÒu chØnh thÝch hîp<br /> hoÆc ®Ó gi¶i thÝch cho ng−êi d©n hiÓu râ h¬n b¶n chÊt cña sù viÖc.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 62 Mét sè vÊn ®Ò x· héi trong gi¸o dôc phæ th«ng ë ®« thÞ hiÖn nay<br /> <br /> 9. T¨ng c−êng c¸c h×nh thøc ®èi tho¹i b×nh ®¼ng gi÷a nhµ tr−êng, gi¸o viªn,<br /> c¸n bé ngµnh gi¸o dôc víi ng−êi d©n, Ban Phô huynh häc sinh vµ c¸c nhãm x· héi<br /> kh¸c cã liªn quan ®Õn lÜnh vùc gi¸o dôc.<br /> <br /> Tµi liÖu tham kh¶o<br /> 1. Ng©n hµng ThÕ giíi t¹i ViÖt Nam. B¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ sö dông thÎ b¸o c¸o trong lÜnh vùc<br /> gi¸o dôc t¹i §µ N½ng. 9/2004.<br /> 2. Ng©n hµng ThÕ giíi t¹i ViÖt Nam. B¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ sö dông thÎ b¸o c¸o trong lÜnh vùc<br /> gi¸o dôc t¹i H¶i Phßng. 9/2004.<br /> 3. Ng©n hµng ThÕ giíi t¹i ViÖt Nam. B¸o c¸o kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ sö dông thÎ b¸o c¸o trong lÜnh vùc<br /> gi¸o dôc t¹i Nam §Þnh. 9/2004.<br /> 4. LuËt Gi¸o dôc. Quèc héi Khãa X th«ng qua ngµy 02 th¸ng 12 n¨m 1998.<br /> 5. ChiÕn l−îc ph¸t triÓn gi¸o dôc 2001-2010.<br /> 6. QuyÕt ®Þnh sè 70/1998/Q§-TTg cña Thñ t−íng ChÝnh phñ ban hµnh ngµy 31/3/1998 vÒ thu vµ sö dông<br /> häc phÝ ë c¸c tr−êng phæ th«ng c«ng lËp.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trªn gi¸ s¸ch cña nhµ X· héi häc<br /> T¹p chÝ X· héi häc ®· nhËn ®−îc s¸ch cña c¸c nhµ xuÊt b¶n, c¸c t¸c gi¶ sau ®©y göi tÆng.<br /> C¸m ¬n c¸c nhµ xuÊt b¶n, c¸c t¸c gi¶ vµ tr©n träng giíi thiÖu cïng b¹n ®äc.<br /> T¹p chÝ x· héi häc<br /> <br /> <br /> • Lª Xu©n B¸, NguyÔn ThÞ Kim Dung, TrÇn H÷u H©n. Mét sè vÊn ®Ò vÒ ph¸t<br /> triÓn thÞ tr−êng lao ®éng ë ViÖt Nam. Nxb Khoa häc kü thuËt. 2003. 210 trang.<br /> • TrÇn V¨n BÝnh (chñ biªn). Toµn cÇu hãa vµ quyÒn c«ng d©n ë ViÖt Nam nh×n tõ khÝa<br /> c¹nh v¨n hãa. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia. 2003. 508 trang.<br /> • Vò Minh Chi. Nh©n häc v¨n hãa - Con ng−êi víi thiªn nhiªn, x· héi vµ thÕ giíi siªu<br /> nhiªn. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia. 2004. 427 trang.<br /> • NguyÔn Sinh Cóc. N«ng nghiÖp, n«ng th«n ViÖt Nam thêi kú ®æi míi (1986 - 2002).<br /> Nxb Thèng kª. 2003. 1056 trang.<br /> • Vò c−¬ng, TrÇn thÞ h¹nh. ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai cho t¨ng tr−ëng vµ xo¸ ®ãi gi¶m<br /> nghÌo (s¸ch tham kh¶o). Nxb V¨n hãa th«ng tin.2004. 297 tr.<br /> • §ç §øc §Þnh (chñ biªn). Kinh tÕ ®èi ngo¹i - xu h−íng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ë mét sè<br /> n−íc Ch©u ¸ trong bèi c¶nh toµn cÇu hãa vµ tù do hãa. Nxb ThÕ giíi. 2003. 378 tr.<br /> • Phan h÷u dËt. MÊy vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn cÊp b¸ch liªn quan ®Õn mèi quan hÖ<br /> d©n téc hiÖn nay. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia. 2001. 356 trang.<br /> • J. Michael Finger, Philip Schuler, NguyÔn ViÕt C«ng, Lª thÞ Thu<br /> Giang. KiÕn thøc cña ng−êi nghÌo: C¸c ho¹t ®éng thóc ®Èy viÖc thu lîi tõ tµi s¶n trÝ<br /> tuÖ ë c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn. Nxb Tæng hîp Hå ChÝ Minh. 2004. 367 trang.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÞnh Duy Lu©n 63<br /> <br /> • Hµn L©m Hîp. Max Weber. Nxb ThuËn hãa. 2004. 200 trang.<br /> • NguyÔn V¨n Huyªn (chñ biªn). TriÕt lý ph¸t triÓn. Nxb Khoa häc x· héi. 2002. 294 trang.<br /> • NguyÔn V¨n Kim. NhËt B¶n víi ch©u ¸ - nh÷ng mèi liªn hÖ lÞch sö vµ chuyÓn biÕn<br /> kinh tÕ x· héi. §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 2003. 534 trang.<br /> • NguyÔn Xu©n KÝnh. Con ng−êi, m«i tr−êng vµ v¨n hãa. Nxb Khoa häc x· héi. 2003. 410 trang.<br /> • TrÇn ngäc Khuª. T©m lý x· héi trong qu¸ t×nh thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ c¬ së. Nxb<br /> ChÝnh trÞ Quèc gia. 2004. 433 trang.<br /> • Vâ ®¹i l−îc (chñ biªn). Bèi c¶nh quèc tÕ vµ nh÷ng ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn<br /> kinh tÕ ë mét sè n−íc lín. Nxb Khoa häc x· héi. 2003. 443 trang.<br /> • Caroline O.N. Moser, NguyÔn ThÞ Hiªn. KÕ ho¹ch ho¸ vÒ giíi vµ ph¸t triÓn: lý<br /> thuyÕt, thùc hµnh vµ huÊn luyÖn. Nxb Phô n÷. 1996. 439 trang.<br /> • Edgar Morin (chñ biªn), Chu TiÕn Anh, V−¬ng Toµn (dÞch), Ph¹m Khiªm Ých<br /> (biªn tËp). Liªn kÕt tri thøc: Th¸ch ®è cña thÕ kû XXI. Nxb §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 720 trang.<br /> • D−¬ng Xu©n Ngäc, L−u V¨n An (chñ biªn): ThÓ chÕ chÝnh trÞ thÕ giíi ®−¬ng ®¹i.<br /> Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia. 2003. 455 trang.<br /> • NguyÔn V¨n Thanh. Sôp ®æ Cancun - Toµn cÇu ho¸ vµ Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ<br /> giíi. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia. 2003. 171 trang.<br /> • TrÇn §øc Th¶o. Sù h×nh thµnh con ng−êi. §¹i häc Quèc gia Hµ Néi. 2004. 144 trang.<br /> • T«n ngò Viªn. Toµn cÇu hãa: NghÞch lý cña thÕ giíi t− b¶n chñ nghÜa. Nxb Thèng kª.<br /> 2003. 238 trang.<br /> • §¹i häc Quèc gia Hµ Néi - ViÖn Quèc tÕ Kondad - Andennauer -<br /> Stiftung. Toµn cÇu hãa vµ t¸c ®éng ®èi víi sù héi nhËp cña ViÖt Nam. Nxb ThÕ giíi<br /> 2003. 448 trang.<br /> • Héi nhµ b¸o ViÖt Nam. C¸c v¨n b¶n cña §¶ng, Nhµ n−íc vÒ d©n chñ c¬ së: X©y<br /> dùng vµ thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë x·, ph−êng. Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia. 2004. 400 trang.<br /> • Trung t©m khoa häc x∙ héi vµ nh©n v¨n. Kinh tÕ häc ph¸t triÓn - nh÷ng<br /> vÊn ®Ò ®−¬ng ®¹i. Nxb Khoa häc x· héi 2003. 438 trang.<br /> • Trung t©m Th«ng tin ph¸t triÓn ViÖt Nam. NghÌo: B¸o c¸o ph¸t triÓn ViÖt<br /> Nam 2004: B¸o c¸o chung cña c¸c nhµ t¹i trî t¹i Héi nghÞ t− vÊn c¸c nhµ tµi trî ViÖt<br /> Nam. 2003. 145 trang.<br /> • Trung t©m th«ng tin ph¸t triÓn ViÖt Nam: ViÖt Nam quan hÖ ®èi t¸c phôc<br /> vô ph¸t triÓn. 2003. 133 trang.<br /> • ViÖn chiÕn l−îc vµ ph¸t triÓn - Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t−. Quy ho¹ch tæng<br /> thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ ph−¬ng h−íng hîp t¸c ph¸t triÓn khu vùc biªn giíi ba<br /> n−íc ViÖt Nam - Lµo - Campuchia. B¸o c¸o tæng hîp: Tam gi¸c ph¸t triÓn khu vùc biªn<br /> giíi ba n−íc ViÖt Nam - Lµo - Campuchia. 2003. 234 trang.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />