Mùa truyền bệnh sốt rét tại Vĩnh Thạnh (Bình Định) và Chư Sê (Gia Lai) năm 2013‐2014

Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> <br /> MÙA TRUYỀN BỆNH SỐT RÉT TẠI VĨNH THẠNH (BÌNH ĐỊNH)  <br /> VÀ CHƯ SÊ (GIA LAI) NĂM 2013‐2014 <br /> Hồ Văn Hoàng* <br /> TÓM TẮT <br /> Đặt vấn đề: Sốt rét là bệnh diễn biến theo mùa, bệnh thay đổi theo các tháng trong năm nhưng cóđỉnh cao <br /> vào  một  số  tháng.  Xác định  mùa  truyền  bệnh  có  vai  trò  quan  trọng  trong việc  áp dụng  các  biện  pháp phòng <br /> chống sốt rét hiệu quả. <br /> Mục tiêu nghiên cứu: Phân tích hồi cứu diễn biến bệnh nhân sốt rét, yếu tố thời tiết tháng giai đoạn (2000‐<br /> 2010) và nghiên cứu diễn biến mùa truyền bệnh sốt rét hiện nay. <br /> Phương pháp nghiên cứu: Thiết kế hồi cứu và nghiên cứu ngang mô tả theo dõi dọc thu thập số liệu hàng tháng. <br /> Kết quả: Tại Vĩnh Kim và Ia Kor mùa truyền bệnh sốt rét quanh năm, thường có 1 đỉnh vào tháng 9 đến <br /> tháng 11. Nhiệt độ tại Vĩnh Kim và Ia Kor rất thích hợp cho sự phát triển của muỗi và ký sinh trùng sốt rét. Tại <br /> Vĩnh Kim có sự hiện diện của 2 véc tơ chính An. minimus và An. dirus; tại Ia Kor chỉ có An. minimus. An. <br /> minimus phát triển quanh năm, cao nhất từ tháng 8‐11. An. dirus phát triển vào mùa mưa. Tỷ lệ mắc bệnh sốt <br /> rét cao vào những tháng mà mật độ muỗi sốt rét chính cũng như lượng mưa cao nhất. <br /> Kết luận: Tại Vĩnh Kim và Ia Kor mùa truyền bệnh sốt rét quanh năm, có 1 đỉnh cao từ vào tháng 9 đến <br /> tháng 11. Mùa truyền bệnh sốt rét tại Vĩnh Kim và Ia Kor chưa có thay đổi so với giai đoạn trước. <br /> Khuyến  nghị:Triển khai các biện pháp phòng chống sốt rét vào tháng 7 theo mùa truyền bệnh sốt rét để <br /> ngăn chặn sự lan truyền của bệnh sốt rét vào đỉnh cao mùa bệnh. <br /> Từ khóa: Sốt rét, mùa truyền bệnh sốt rét. <br /> <br /> ABSTRACT  <br /> MALARIA TRANSMISSION SEASON IN VINH KIM (BINH DINH) AND IA KOR (GIA LAI) IN 2013‐2014 <br /> Ho Van Hoang* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 6‐ 2014: 74 – 78 <br /> Background: Malaria transmission is characterized by seasional variation, occurs all‐ year round with one <br /> high  peak  at  some  months.  Determing  malaria  transmission  pattern  has  a  important  role  for  the  planning  of <br /> effective malaria intervention. <br /> Study objectives: To analyze retrospectively malaria cases and weather factors occuring by monthly in the <br /> period of 2000‐2010 and to study the pattern of current malaria transmission. <br /> Study methods: Retrospective and longitudinal study to collect the data monthly. <br /> Results: In Vĩnh Kim and Ia Kor, malaria is transmitted all‐ year round, with one high peak from September <br /> to  November.  The  air  temperature  in  Vĩnh  Kim  and  Ia  Kor  is  very  suitable  for  the  development  of  malaria <br /> mosquitoes and parasites. In Vĩnh Kim, there are the presence of 2 main malaria vetors: An. minimus and An. <br /> dirus; In Kor, only An. minimus collected. An. minimus develops all‐ year round, high density from August to <br /> November. An. dirus develops mainly in rainy season. The malaria morbidity is higher in months that highest <br /> density of malaria main vetor and highest quantity of rainfall in the year. <br /> Conclusion: In Vĩnh Kim and Ia Kor, malaria transmission is all‐year round with high peak from September <br /> to November. The current transmission pattern do not deffer from the period of 2000‐2010. <br /> * Viện Sốt rét‐KST‐CT Quy Nhơn <br /> Tác giả liên lạc:Hồ Văn Hoàng <br /> <br /> 74<br /> <br /> ĐT:0914004629 <br /> <br /> Email:ho_hoang64@yahoo.com <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> Recommendation:Apllying  malaria  control  measures  in  July  of  the  year  following  malaria  transmission <br /> season in order to prevent nmalaria transmission in the high peak of malaria season. <br /> Key words: Malaria, malaria transmisson season. <br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ <br /> Sốt  rét  là  một  bệnh  truyền  nhiễm  diễn  biến <br /> theo  mùa,  tỷ  lệ  mắc  bệnh  nhau  theo  các  tháng <br /> trong  năm(6,4,3).  Mặc  dù  chương  trình  phòng <br /> chống  sốt  rét  (PCSR)  ở  Việt  Nam  đã  đạt  được <br /> những thành công đáng kể, nhưng nguy cơ gia <br /> tăng  nắc  bệnh  hiện  nay  vẫn  còn  cao(5).  Việc  áp <br /> dụng các biện pháp phòng chống sốt rét dựa vào <br /> các đỉnh cao của sự mắc bệnh trong năm. <br /> Hiện nay, dưới tác động của biến đổi khí hậu, <br /> có thể làm thay đổi mùa truyền bệnh sốt rét. Vì vậy <br /> việc nghiên cứu mùa truyền bệnh sốt rét giúp xác <br /> định thời điểm can thiệp trong giai đoạn hiện nay <br /> là rất cần thiết nhằm các mục tiêu sau:  <br /> 1. Phân tích hồi cứu diễn biến bệnh nhân sốt <br /> rét và yếu tố thời tiết tại Vĩnh Kim (Bình Định) <br /> và Ia Kor (Gia Lai) giai đoạn (2000‐2010). <br /> 2.  Nghiên  cứu  diễn  biến  mùa  truyền  bệnh <br /> sốt rét hiện nay tại các điểm nghiên cứu. <br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> Địa điểm nghiên cứu <br /> Xã Vĩnh Kim (huyện Vĩnh Thạnh, tỉnh Bình <br /> Định) và xã Ia Kor (huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai) <br /> thuộc vùng sốt rét lưu hành (SRLH) nặng.  <br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu: <br /> Người  dân  sống  ở  2  xã,  bệnh  nhân  sốt  rét <br /> (BNSR)ký  sinh  trùng  sốt  rét  (KSTSR),  muỗi <br /> Anopheles, nhiệt độ, lượng mưa. <br /> <br /> Thiết kế mô tả hồi cứu <br /> Số  liệu  BNSR,  nhiệt  độ,  lượng  mưa  theo <br /> tháng  được  phân  tích  theo  2  giai  đoạn  (2000‐<br /> 2005, 2006‐2010). <br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu ngang <br /> <br /> lượng mưa liên tục 12 tháng trong năm từ tháng <br /> 4 năm 2013 đến tháng 3 năm 2014 (1). <br /> <br /> Cỡ  mẫu  điều  tra  tỷ  lệ  mắc  bệnh  sốt  rét  tại <br /> công đồng: <br /> <br /> n<br /> <br /> Z (21 / 2) pq<br /> d2<br /> <br />  <br /> <br /> Với  =0,05;  Z(1‐/2)=1,96;  p=0,10;  q=  (1‐  p)=1‐<br /> 0,10= 0,90; d=0,03 (p: tỷ lệ nhiễm theo các điều tra <br /> trước  tại  vùng  SRLH  nặng,  d  là  sai  số(6).  Để  bổ <br /> sung  cho  các  trường  hợp  mất  mẫu,  cộng  thêm <br /> 5%  vào  mẫu,  vì  vậy  mỗi  xã  cần  điều  tra  400 <br /> người.  <br /> <br /> Kỹ thuật chọn mẫu <br /> Chọn mẫu ngẫu nhiên hệ thống(1).  <br /> <br /> Phân tích số liệu <br /> Sử dụng phần mềm STATA 8.0 để phân tích <br /> số liệu. <br /> <br /> Kỹ thuật nghiên cứu <br /> Khám lâm sàng phát hiện bệnh; xét nghiệm <br /> lam máu KSTSR dưới kính hiển vi. Thu thập và <br /> định  loại  muỗi  theo  quy  trình  của Viện  Sốt  rét‐<br /> KST‐CT  TW  (2).  Thu  thập  các  yếu  tố  nhiệt  độ, <br /> lượng  mưa  (số  liệu  của  Trạm  khí  tượng  thủy <br /> văn). <br /> <br /> Thời gian <br /> Tháng 4/2013‐4/2014. <br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU <br /> Kết  quả  nghiên  cứu  tại  Vĩnh  Kim  (Vĩnh <br /> Thạnh, Bình Định) <br /> Phân  tích  diễn  biến  BNSR,  thời  tiết  theo <br /> tháng tại Vĩnh Kim từ 2000‐2010 <br /> <br /> Theo  dõi  dọc  tỷ  lệ  nhiễm  KSTSR,  nhiệt  độ, <br /> Bảng 1. Diễn biến BNSR, nhiệt độ, lượng mưa theo tháng tại Vĩnh Kim giai đoạn 2000‐2010 <br /> Chỉ số<br /> <br /> Giai đoạn T1<br /> T2<br /> 2000-2005<br /> 19,83<br /> 18,00<br /> Trung bình<br /> BNSR 2006-2010 9,57 13,14<br /> <br /> T3<br /> 22,33<br /> 13,29<br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br /> T4<br /> 25,00<br /> 13,29<br /> <br /> T5<br /> 25,83<br /> 15,00<br /> <br /> T6<br /> 30,83<br /> 17,29<br /> <br /> T7<br /> 32,83<br /> 17,43<br /> <br /> T8<br /> 33,83<br /> 20,71<br /> <br /> T9<br /> T10<br /> 38,33 38,33<br /> 22,00 20,57<br /> <br /> T11<br /> 32,67<br /> 14,43<br /> <br /> T12<br /> 28,83<br /> 9,29<br /> <br /> 75<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> Chỉ số<br /> <br /> Giai đoạn<br /> Nhiệt độ 2000-2005<br /> trung bình 2006-2010<br /> Lượng mưa 2000-2005<br /> trung bình 2006-2010<br /> <br /> T1<br /> T2<br /> 20,52 21,32<br /> 20,26 21,34<br /> 37,65 9,90<br /> <br /> T3<br /> 23,37<br /> 23,38<br /> 34,03<br /> <br /> T4<br /> 25,70<br /> 25,08<br /> 29,13<br /> <br /> 68,12<br /> <br /> 19,42<br /> <br /> 117,04 243,70 119,72 164,48 206,16 305,96 460,46 769,28 154,26<br /> <br /> 7,72<br /> <br /> T5<br /> T6<br /> T7<br /> T8<br /> T9<br /> T10<br /> T11<br /> T12<br /> 26,53 26,75 26,88 26,63 25,52 23,65 21,82 20,67<br /> 25,82 26,76 26,88 26,40 25,50 23,74 22,06 21,00<br /> 174,10 148,40 134,82 220,48 324,93 486,42 361,85 124,25<br /> <br /> *ghi chúT: Tháng  <br /> Số  liệu  phân  tích  cho  thấy  số  người  mắc <br /> bệnh  sốt  rét  xảy  ra  tất  cả  các  tháng  trong  năm. <br /> BNSR  tập  trung  cao  nhất  vào  tháng  8,  9,  10. <br /> Nhiệt  độ  trung  bình  các  tháng  trong  năm  dao <br /> <br /> động từ 20,26‐26,880C thuận lợi cho sự phát triển <br /> của KSTSR. Trung bình các tháng trong năm đều <br /> có  mưa,  lượng  mưa  dao  động  từ  7,72‐769,28 <br /> mm, đỉnh cao tập trung vào các tháng 8, 9, 10, 11. <br /> <br /> Diễn biến tỷ lệ nhiễm KSTSR, thời tiếttại Vĩnh Kim từ 4/2013‐3/2014 <br /> Bảng 2. Kết quả điều tra KSTSR tại Vĩnh Kim từ tháng 4/2013‐4/2014 <br /> Chỉ số<br /> %KSTSR<br /> An,minimus<br /> An,dirus<br /> Nhiệt độ trung bình<br /> Lượng mưa trung bình<br /> <br /> T4/13<br /> 2,47<br /> 0,010<br /> 0<br /> 26,4<br /> 50,2<br /> <br /> T5<br /> 3,52<br /> 0,016<br /> 0<br /> 26,2<br /> 179,6<br /> <br /> T6<br /> 3,38<br /> 0,010<br /> 0<br /> 25,9<br /> 250,8<br /> <br /> T7<br /> 3,73<br /> 0,006<br /> 0<br /> 25,8<br /> 416,0<br /> <br /> T8<br /> 3,94<br /> 0,016<br /> 0<br /> 25,9<br /> 83,4<br /> <br /> T9<br /> 5,30<br /> 0,031<br /> 0,016<br /> 24,7<br /> 447,2<br /> <br /> T10<br /> 6,31<br /> 0,042<br /> 0,036<br /> 22,9<br /> 366,3<br /> <br /> T11<br /> 5,85<br /> 0,026<br /> 0,021<br /> 22,5<br /> 821,7<br /> <br /> T12<br /> 3,78<br /> 0,010<br /> 0,008<br /> 20,6<br /> 3,8<br /> <br /> T1/14 T2<br /> T3<br /> 1,25 1,51 1,46<br /> 0<br /> 0<br /> 0,005<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 20,5 23,5 26,9<br /> 27,3<br /> 0<br /> 27,4<br /> <br /> tháng  11.  Nhiệt  độ  các  tháng  trong  năm  luôn <br /> Kết  quả  trên  cho  thấy,  tỷ  lệ  nhiễm  KSTSR <br /> >200C thuận lợi cho muỗi và KSTSR phát triển. <br /> xảy ra tất cả các tháng trong năm; cao nhất vào <br /> các tháng 9, 10, 11. Có sự hiện diện của 2 loài vec <br /> Kết quả nghiên cứu tại Ia Kor (Chư Sê, Gia <br /> tơ  sốt  rét  chính  là  An.minimus  và  An.dirus.  Mật <br /> Lai) <br /> độ An.minimus cao nhất vào các tháng 9, 10, 11. <br /> Phân  tích  diễn  biến  BNSR,  thời  tiết  theo <br /> An.dirus chỉ thu thập được vào các tháng 9 đến <br /> tháng tại Ia Kor từ 2000‐2010 <br /> tháng 12. Lượng mưa cao nhất vào tháng 9 đến <br /> Bảng 3. Diễn biến BNSR, nhiệt độ, lượng mưa theo tháng tại Ia Kor giai đoạn 2000‐2010 <br /> Chỉ số<br /> <br /> Giai đoạn<br /> <br /> T1<br /> <br /> T2<br /> <br /> T3<br /> <br /> T4<br /> <br /> T5<br /> <br /> T6<br /> <br /> T7<br /> <br /> T8<br /> <br /> T9<br /> <br /> T10<br /> <br /> T11<br /> <br /> T12<br /> <br /> Trung bình 2000-2005 18,67 21,00<br /> BNSR<br /> 2006-2010 7,43 8,29<br /> <br /> 22,33<br /> <br /> 20,83<br /> <br /> 21,00<br /> <br /> 19,00<br /> <br /> 24,33<br /> <br /> 30,00<br /> <br /> 32,00<br /> <br /> 29,33<br /> <br /> 19,83<br /> <br /> 9,67<br /> <br /> 10,00<br /> <br /> 9,00<br /> <br /> 10,29<br /> <br /> 12,71<br /> <br /> 13,86<br /> <br /> 16,14<br /> <br /> 18,14<br /> <br /> 17,29<br /> <br /> 13,00<br /> <br /> 6,57<br /> <br /> 2000-2005 19,23 20,57<br /> <br /> 22,58<br /> <br /> 24,35<br /> <br /> 23,98<br /> <br /> 23,03<br /> <br /> 22,50<br /> <br /> 22,33<br /> <br /> 22,35<br /> <br /> 22,00<br /> <br /> 20,95 19,78<br /> <br /> 2006-2010 19,52 21,08<br /> <br /> 22,94<br /> <br /> 24,38<br /> <br /> 23,90<br /> <br /> 23,86<br /> <br /> 22,62<br /> <br /> 22,44<br /> <br /> 22,66<br /> <br /> 22,06<br /> <br /> 21,04 19,66<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> 4,15<br /> <br /> 50,15 225,23 296,47 314,72 417,07 269,05 160,47 28,95<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> 4,90<br /> <br /> 54,80 239,78 113,18 354,56 377,52 358,26 203,64 118,24 2,26<br /> <br /> Nhiệt độ<br /> trung bình<br /> <br /> 2000-2005 0,00<br /> Lượng mưa<br /> trung bình 2006-2010 1,56<br /> <br /> Hồi cứu số liệu 2000‐2010 cho thấy mắc bệnh <br /> sốt rét xảy ra tất cả các tháng trong năm. BNSR <br /> tập  trung  cao  nhất  vào  tháng  8,  9,  10.  Nhiệt  độ <br /> trung  bình  các  tháng  trong  năm  dao  động  từ <br /> <br /> 1,80<br /> <br /> 19,52‐24,380C  thuận  lợi  cho  sự  phát  triển  của <br /> KSTSR.  Lượng  mưa  các  tháng  dao  động  từ  0‐<br /> 358,26 mm, bắt đầu tăng từ tháng 5, đỉnh cao tập <br /> trung vào các tháng 7‐8‐9. <br /> <br /> Diễn biến KSTSR tại Ia Kor từ 4/2013‐3/2014 <br /> Bảng 4: Kết quả điều tra KSTSR tại Ia Kor từ tháng 4/2013‐3/2014 <br /> Chỉ số<br /> T4/13<br /> Tỷ lệ % KSTSR 2,79<br /> 0,005<br /> An,minimus<br /> <br /> 76<br /> <br /> T5<br /> 3,46<br /> 0,016<br /> <br /> T6<br /> 3,64<br /> 0,0<br /> <br /> T7<br /> 4,30<br /> 0,010<br /> <br /> T8<br /> 4,44<br /> 0,026<br /> <br /> T9<br /> 5,30<br /> 0,031<br /> <br /> T10<br /> 5,57<br /> 0,036<br /> <br /> T11<br /> 5,24<br /> 0,031<br /> <br /> T12<br /> 2,79<br /> 0,010<br /> <br /> T1/14<br /> 2,40<br /> 0<br /> <br /> T2<br /> 2,99<br /> 0<br /> <br /> T3<br /> 3,02<br /> 0<br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br />  <br /> Chỉ số<br /> An,dirus<br /> Nhiệt độ trung<br /> bình<br /> Lượng mưa<br /> trung bình<br /> <br /> T4/13<br /> 0<br /> <br /> T5<br /> 0<br /> <br /> T6<br /> 0<br /> <br /> T7<br /> 0<br /> <br /> T8<br /> 0<br /> <br /> T9<br /> 0<br /> <br /> T10<br /> 0<br /> <br /> T11<br /> 0<br /> <br /> T12<br /> 0<br /> <br /> T1/14<br /> 0<br /> <br /> T2<br /> 0<br /> <br /> T3<br /> 0<br /> <br /> 24,7<br /> <br /> 24,8<br /> <br /> 23,8<br /> <br /> 23,0<br /> <br /> 22,5<br /> <br /> 22,5<br /> <br /> 22,0<br /> <br /> 21,9<br /> <br /> 18,6<br /> <br /> 17,8<br /> <br /> 20,8<br /> <br /> 23,5<br /> <br /> 124,6<br /> <br /> 225,0<br /> <br /> 408,1<br /> <br /> 291,2<br /> <br /> 495,5<br /> <br /> 524,5<br /> <br /> 179,3<br /> <br /> 235,8<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Tỷ  lệ  nhiễm  KSTSR  xảy  ra  tất  cả  các  tháng <br /> trong năm; cao nhất vào các tháng 9, 10, 11. Có <br /> sự  hiện  diện  của  vec  tơ  sốt  rét  chính  là <br /> An.minimus. Mật độ An.minimus cao nhất vào các <br /> tháng 8, 9, 10, 11. Chưa thu thập được An.dirus. <br /> Lượng  mưa  bắt  đầu  tăng  từ  tháng  5,  cao  nhất <br /> vào  tháng  6  đến  tháng  9.  Nhiệt  độ  các  tháng <br /> trong  năm  luôn  >200C  thuận  lợi  cho  muỗi  và <br /> KSTSR phát triển. <br /> <br /> BÀN LUẬN <br /> Hồi cứu số liệu về BNSR, KSTSR và yếu tố <br /> thời tiết <br /> Số  liệu  BNSR  tại  Vĩnh  Kim  và  Ia  Kor  giai <br /> đoạn  2006‐2010  đều  giảm  hơn  so  với  giai  đoạn <br /> 2000‐2005.  BNSR  trung  bình  hàng  tháng  tập <br /> trung cao nhất vào các tháng 8, 9, 10 hàng năm. <br /> Về nhiệt độ trung bình hàng tháng tại Vĩnh <br /> Kim  và  Ia  Kor  luôn  cao  hơn  190C,  rất  thuận  lợi <br /> cho sự phát triển của muỗi và KSTSR.  <br /> ‐ Tại Vĩnh Kim: Trung bình các tháng ở Vĩnh <br /> Kim đều có mưa. Lượng mưa trung bình ở giai <br /> đoạn 2006‐2010 có tăng cao hơn so với giai đoạn <br /> 2000‐2005.  Tại  Vĩnh  Kim  mưa  bắt  đầu  tăng  từ <br /> tháng  5,  cao  nhất  vào  tháng  9  đến  11;  đây  là <br /> những tháng mà BNSR cũng tăng cao. Tại Vĩnh <br /> Kim  thì  diễn  biến  BNSR  và  lượng  mưa  hàng <br /> tháng  vào  các  giai  đoạn  này  chưa  có  thay  đổi <br /> nhiều. <br /> ‐  Tại  Ia  Kor:  Tháng  1  và  2  không  có  mưa. <br /> Lượng mưa tăng từ tháng 5, cao nhất vào tháng <br /> 6‐8 (giai đoạn 2000‐2005) và tháng 7‐9 (giai đoạn <br /> 2006‐2010).  <br /> <br /> Mùa truyền bệnh sốt rét <br /> Tại Vĩnh Kim và Ia Kor mùa truyền bệnh sốt <br /> rét  quanh  năm  và  thường  có  1  đỉnh.  Diễn  biến <br /> KSRSR cao nhất tập trung vào các tháng 9, 10 và <br /> 11. Kết quả này tương tự với nghiên các nghiên <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br /> cứu  trước  tại  Vân  Canh,  Bình  Định  và  tại  Chư <br /> Sê, Gia Lai(6,3). <br /> Tại  Vĩnh  Kim,  có  sự  hiện  diện  của  2  véc  tơ <br /> chính An. minimus và An. dirus còn tại Ia Kor chỉ <br /> có An. minimus. An. minimus tại các điểm nghiên <br /> cứu phát triển gần như quanh năm, cao nhất vào <br /> các  tháng  8 đến  11.  Còn  An. dirus  tại  Vĩnh Kim <br /> chỉ phát triển vào mùa mưa, từ tháng 9 đến 11. <br /> Diễn  biến  KSTSR  tại  các  điểm  nghiên  cứu <br /> thường  cao  vào  những  tháng  mà  mật  độ  muỗi <br /> cũng như lượng mưa cao nhất. <br /> Nghiên  cứu  mùa  truyền  bệnh  năm  1976  tại <br /> Vân  Canh  (Bình  Định),  Lak  (Dak  Lak),  Đồng <br /> Xoài  (Sông  Bé),  Phong  Phú  (TP.Hồ  Chí  Minh) <br /> cho  thấy:  Sốt  rét  ở  Việt  Nam  lây  truyền  quanh <br /> năm, có 1 đến 2 đỉnh cao tùy vùng, tùy muỗi sốt <br /> rét chính và liên quan chặt chẽ với mùa mưa(6).  <br /> Nghiên  cứu  mùa  truyền  bệnh  tại  miền <br /> Trung‐Tây  Nguyên  giai  đoạn  1995‐1998  cho <br /> thấy: tại Vân Canh, Bình Định mùa truyền bệnh <br /> sốt  rét  quanh  năm  và  có  1  đỉnh  cao  là  tháng <br /> 8,9,10. Tại Khánh Vĩnh, Khánh Hòa mùa truyền <br /> bệnh sốt rét quanh năm, có 2 đỉnh bệnh là tháng <br /> 4‐5  và  tháng  9,10,11.  Tại  Chư  Sê,  Gia  Lai  mùa <br /> truyền bệnh sốt rét quanh năm nhưng có 1 đỉnh <br /> cao của bệnh là tháng 9,10,11(4). <br /> Giai đoạn 1994‐2000, nghiên cứu mùa truyền <br /> bệnh sốt rét tại Vân Canh (Bình Định) cho thấy <br /> bệnh sốt rét lây truyền quanh năm nhưng chỉ có <br /> 1 đỉnh cao vào mùa mưa (tháng 9,10,11). So với <br /> 1995‐1998,  mùa  bệnh  sốt  rét  tại  Vân  Canh  năm <br /> 2000  chưa  có  gì thay  đổi,  bệnh sốt  rét  vẫn  phát <br /> triển vào đỉnh cao trong các tháng 9,10,11(3). <br /> Số liệu thống kê tại miền Trung‐Tây Nguyên <br /> cho thấy trong những năm trở lại đây, tỷ lệ mắc <br /> bệnh sốt rét tập trung vào các tháng 9, 10, 11 ở cả <br /> 2 khu vực miền Trung và Tây Nguyên(5). <br /> <br /> 77<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br /> <br />  <br /> Như vậy lan truyền bệnh sốt rét ở Kim (Bình <br /> Định)  và  Ia  Kor  (Gia  Lai)  xảy  ra  quanh  năm <br /> nhưng tập trung cao nhất vào các tháng 9, 10, 11. <br /> Mùa  truyền  bệnh  chưa  có  gì  thay  đổi  với  giai <br /> đoan trước đây.  <br /> <br /> KẾT LUẬN  <br /> Phân tích hồi cứu số liệu về BNSR, KSTSR <br /> và yếu tố thời tiết 2000‐2010 <br /> BNSR giai đoạn 2006‐2010 đều giảm hơn so <br /> với giai đoạn 2000‐2005. <br /> BNSR  trung  bình  hàng  tháng  tại  Vĩnh  Kim <br /> và  Ia  Kor  tập  trung  cao  nhất  vào  tháng  8,  9,  10 <br /> hàng năm. <br /> <br /> Nhiễm  KSTSR  tại  Ia  Kor  quanh  năm,  cao <br /> nhất vào tháng 9‐10‐11 trùng với thời gian lượng <br /> mưa gia tăng và mật độ muỗi sốt rét cao nhất. <br /> Chỉ sự hiện diện của véc tơ sốt rét chính An. <br /> minimus;An. minimus phát triển quanh năm, (trừ <br /> tháng 1‐2‐3); cao nhất từ tháng 8‐11.  <br /> <br /> KHUYẾN NGHỊ <br /> Thời điểm can thiệp các biện pháp: Các biện <br /> pháp  phòng  chống  vectơ  nên  được  triển  khai <br /> vào  tháng  7  khi  bắt  đầu  có  sự  gia  tăng  mật  độ <br /> muỗi sốt rét chính và tỷ lệ nhiễm KSTSR. <br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO <br /> 1.<br /> <br /> Bộ  Y  tế  (2007),  Xác  định  cỡ  mẫu  trong  các  nghiên  cứu  y  tế, <br /> Nhà xuất bản y học, tr.23‐26. <br /> <br /> 2.<br /> <br /> Lê Đình Công (1992). Các chỉ số đánh giá trong chương trình <br /> quốc  gia  PCSR.  Thông  tin  phòng  chống  bệnh  sốt  rét  và  các <br /> bệnh ký sinh trùng, Viện sốt rét KST‐CT Hà Nội, (1), tr. 13‐22. <br /> <br /> 3.<br /> <br /> Lê Khánh Thuận, Hồ Minh Hoàn (2002). Mùa truyền bệnh sốt <br /> rét  ở  Vân  Canh.  Kỷ  yếu  CTNCKH  1991‐2000.  Viện  Sốt  rét‐<br /> KST‐CT Quy Nhơn, nhà xuất bản y học, 2002, tr.254‐362. <br /> <br /> 4.<br /> <br /> Lê Khánh Thuận, Trương Văn Có (2002). Nghiên cứu một số <br /> đặc điểm sinh học vectơ, các yếu tố thời tiết (nhiệt độ, ẩm độ, <br /> lượng mưa) liên quan đến lan truyền của các vectơ sốt rét ở 3 <br /> điểm nghiên cứu. Kỷ yếu CTNCKH 1991‐2000). Viện Sốt rét‐<br /> KST‐CT Quy Nhơn, nhà xuất bản y học,2002, tr.219‐239. <br /> <br /> 5.<br /> <br /> Viện  sốt  rét  KST‐CT  Quy  Nhơn  (2011),  “Tổng  kết  công  tác <br /> PCSR và giun sán 2006‐2010 và triển khai kế hoạch 2011”. <br /> <br /> Nhiễm KSTSR tại Vĩnh Kim quanh năm, cao <br /> vào tháng 9‐10‐11 trùng với mùa mưa và mật độ <br /> muỗi sốt rét cao nhất. <br /> <br /> 6.<br /> <br /> Vũ Thị Phan (1996). Mùa sốt rét ở Việt Nam, Dịch tễ học bệnh <br /> sốt rét và PCSR ở Việt Nam. Nhà xuất bản y học, 1996, tr.188‐<br /> 194. <br /> <br /> Có sự hiện diện của 2 véc tơ sốt rét chính An. <br /> minimus  và  An. dirus;  An. minimus  phát  triển  từ <br /> tháng  3  đến  tháng  12  (trừ  tháng  1  và  tháng  2); <br /> cao nhất vào các tháng 8‐11. An. dirus phát triển <br /> vào mùa mưa tháng 9‐12. <br /> <br /> Ngày nhận bài báo:    <br /> <br /> Nhiệt độ rất thuận lợi cho sự phát triển của <br /> muỗi và KSTSR <br /> Tại Vĩnh Kim: Lượng mưa bắt đầu tăng vào <br /> tháng 5 kéo dài đến tháng 11, sau đó giảm dân. <br /> Tại Ia Kor, lượng mưa trung bình tăng từ tháng <br /> 5 kéo dài đến tháng 9 sau đó giảm dần. <br /> <br /> Mùa truyền bệnh sốt rét hiện nay <br /> Tại Vĩnh Kim, Bình Định <br /> Tại Vĩnh Kimmùa truyền bệnh sốt rét quanh <br /> năm, có 1 đỉnh vào các tháng 9‐10‐11. <br /> <br />  <br /> <br />  <br /> <br /> 8/9/2014 <br /> <br /> Ngày phản biện nhận xét bài báo:   12/9/2014 <br /> Ngày bài báo được đăng: <br /> <br />  <br /> <br /> 14/11/2014 <br /> <br />  <br /> <br /> Tại Ia Kor, Gia Lai <br /> Tại  Ia  Kor  mùa  truyền  bệnh  sốt  rét  quanh <br /> năm, có 1 đỉnh vào các tháng 9‐10‐11. <br />  <br /> <br />  <br /> <br /> 78<br /> <br />  <br /> <br /> Chuyên Đề Y Tế Công Cộng <br /> <br />