Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới- chương 12

Chia sẻ: Nguyen Vuong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:22

Thêm vào BST

Báo xấu

112
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới. Chương 12: Chọn lọc

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nâng cao các kỹ năng về di truyền, sinh sản và lai tạo giống bò thịt nhiệt đới- chương 12

Chän läc B.M.Burns vµ A.D.Herring Chän läc Chän läc c¸c tÝnh tr¹ng sè l−îng Lµ lùa chän c¸c c¸ thÓ −u tó ®Ó lµm cha lµm PhÇn lín c¸c ch−¬ng tr×nh chän läc ®Òu mÑ (hay nãi c¸ch kh¸c lµ lµm gièng) vµ x¸c h−íng tíi viÖc chän läc Ýt nhÊt lµ mét tÝnh ®Þnh chóng cã thÓ s¶n sinh ra bao nhiªu con tr¹ng sè l−îng (n¨ng suÊt). V× r»ng phÇn lín c¸i. Chän läc ®−îc dùa vµo c¸c tÝnh tr¹ng sè c¸c cÆp gen (loci) ¶nh h−ëng tíi c¸c tÝnh l−îng vµ chÊt l−îng. tr¹ng sè l−îng, c¸c kiÓu gen ë tÊt c¶ c¸c loci ®ã ¶nh h−ëng tíi c¸c tÝnh tr¹ng nµy kh«ng C¸c tÝnh tr¹ng chÊt l−îng chØ ®−îc ph©n ra bao giê biÕt ®−îc, cho nªn thËm chÝ chóng ta mét vµi h¹ng. Sù kh¸c nhau gi÷a c¸c con vËt còng kh«ng bao giê biÕt ®−îc bao nhiªu cÆp vÒ c¸c tÝnh tr¹ng nµy lµ do sù kh¸c nhau vÒ gen cã liªn quan. Tuy nhiªn trong nghiªn kiÓu gen, do mét vµi cÆp gen chi phèi. ThÝ cøu vµ øng dông c¸c qui tr×nh chän läc th× dô vÒ c¸c tÝnh tr¹ng lo¹i nµy lµ mµu l«ng ®á- viÖc x¸c ®Þnh mét sè ®o cho kiÓu gen c¸c ®en, cã sõng vµ kh«ng sõng, lïn vµ kh«ng tÝnh tr¹ng sè l−îng lµ ®iÒu cã Ých. Gi¸ trÞ lïn. gièng chÝnh lµ sè ®o ®ã. Ng−îc l¹i, c¸c tÝnh tr¹ng sè l−îng l¹i bÞ chi Gi¸ trÞ gièng cña mét c¸ thÓ nµo ®ã ë mét phèi bëi nhiÒu cÆp gen vµ c¸c yÕu tè m«i tÝnh tr¹ng nµo ®ã lµ béi sè hai cña hiÖu sè tr−êng. TÝnh tr¹ng sè l−îng cña vËt nu«i gi÷a gi¸ trÞ trung b×nh tÝnh tr¹ng ®ã ®o ®−îc kh«ng thÓ xÕp vµo mét hai h¹ng nh− tÝnh trªn ®µn con (cña nã) víi sè l−îng v« tËn vµ tr¹ng chÊt l−îng. Khèi l−îng c¬ thÓ, chiÒu gi¸ trÞ trung b×nh cña quÇn thÓ/®µn (cña nã). cao, n¨ng suÊt s÷a, ®é dµy mì l−ng, tØ lÖ thÞt §Þnh nghÜa nµy ®−îc dùa trªn gi¶ thiÕt lµ xÎ vµ rÊt nhiÒu c¸c tÝnh tr¹ng kh¸c lµ c¸c thÝ ®µn con víi sè l−îng lín ®ã ph¶i cã tõ mÉu dô vÒ c¸c tÝnh tr¹ng sè l−îng. Cã mét sè tÝnh ‘ngÉu nhiªn’ cña c¸c giao phèi kh«ng chän tr¹ng nh− sè con / æ ë lîn vµ cõu mang mét läc. V× r»ng kh«ng cã c¸c con vËt nµo cã thÓ sè tÝnh chÊt cña c¸c tÝnh tr¹ng chÊt l−îng cã mét ®µn con-c¸i v« tËn nh− vËy nªn (ch¼ng h¹n cã thÓ ph©n cõu mÑ thuéc hai chóng ta kh«ng thÓ biÕt chÝnh x¸c ®−îc gi¸ nhãm ®Î ®¬n vµ ®Î ®«i), tuy nhiªn chóng l¹i trÞ gièng thùc cña nã mµ chØ −íc tÝnh. Gi¸ trÞ bÞ chi phèi bëi nhiÒu gen vµ m«i tr−êng v× gièng cña mét con vËt cã thÓ ®−îc −íc tÝnh thÕ còng ®−îc xem nh− lµ c¸c tÝnh tr¹ng sè tõ gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña b¶n th©n, cña c¸c l−îng. thµnh viªn gia ®×nh hoÆc kÕt hîp c¶ hai. NÕu nh− ®−îc c©n ®èi (weight - hiÖu chØnh) mét Tõ khi con ng−êi ta biÕt thuÇn ho¸ vËt nu«i c¸ch hîp lý th× gi¸ trÞ gièng −íc tÝnh ®−îc sÏ th× nhµ ch¨n nu«i còng ®· tiÕn hµnh c«ng chÝnh x¸c vµ cã Ých h¬n. NÕu chän läc chØ viÖc chän läc. Tõ l©u ng−êi ta ®· nhËn ra tiÕn hµnh ë mét tÝnh tr¹ng th× ta cã thÓ cã trong sè con c¸i ®Î ra cã mét sè gièng bè – ®−îc hiÖu qu¶ lín nÕu nh− chän ®−îc c¸c mÑ vµ mét sè l¹i kh«ng. TÊt nhiªn b©y giê con gièng cã gi¸ trÞ gièng cao nhÊt. chóng ta ®· biÕt lµ anh em gièng nhau bëi chóng cã cïng mang chung mét sè gen vµ v× V× phÇn lín, nÕu nh− kh«ng muèn nãi lµ tÊt r»ng c¸c gen nµy ¶nh h−ëng tíi kiÓu h×nh c¶, c¸c tÝnh tr¹ng sè l−îng ®Òu bÞ chi phèi cña c¸c c¸ thÓ kh¸c nhau. KiÓu h×nh cña mét bëi rÊt nhiÒu cÆp gen kh¸c nhau, nªn cã c¸ con vËt vÒ tÝnh tr¹ng nµo ®ã chÝnh lµ gi¸ trÞ thÓ nµy mang mét sè gen cã t¸c dông d−¬ng cña tÝnh tr¹ng ®ã ®−îc ®Þnh l−îng b»ng c¸ch ®èi víi tÝnh tr¹ng nµo ®ã, nh−ng còng cã con c©n - ®o hoÆc quan s¸t trªn b¶n th©n con vËt mang gen cã t¸c ®éng ng−îc l¹i. ¶nh h−ëng ®ã. Ch¼ng h¹n, gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña con d−¬ng cã nghÜa lµ gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña c¸c ngùa vÒ tèc ®é ch¹y ®¬n gi¶n chÝnh lµ tèc ®é c¸ thÓ mang gen nãi ®Õn - cao h¬n trung ch¹y cña nã, kiÓu h×nh cña con bª vÒ thÓ b×nh quÇn thÓ. TÊt nhiªn khi c©n nh¾c viÖc träng lóc cai s÷a chÝnh ®ã khèi l−îng c¬ thÓ chän läc ®èi víi mét con vËt th× cã nghÜa lµ ®−îc c©n lóc cai s÷a. ph¶i chän hoÆc bá c¶ con vËt ®ã, chø kh«ng thÓ chØ chän riªng mét sè gen ‘du¬ng’ cã lîi, v× c¸c gen mµ con vËt ®ã mang ¶nh 75
h−ëng ®Õn ®Æc ®iÓm kiÓu h×nh. Con vËt cã mét tæ hîp gen phô thuéc vµo tÇn suÊt c¸c kiÓu h×nh v−ît quÇn thÓ vÒ tÝnh tr¹ng nµo ®ã, gen liªn quan trong tæ hîp. V× ¶nh h−ëng th−êng mang nhiÒu (1) gen ‘d−¬ng’ h¬n lµ cña mét gen tíi mét tÝnh tr¹ng nµo ®ã phô gen ‘©m’; hoÆc (vµ) mét hoÆc nhiÒu gen cã thuéc c¸c gen kh¸c nªn ¶nh h−ëng trung ¶nh h−ëng d−¬ng lín h¬n. Mçi mét ®øa con b×nh cña mét gen cô thÓ nµo ®ã sÏ kh¸c nhau ®Òu nhËn ngÉu nhiªn mét nöa sè gen tõ bè ë tõng quÇn thÓ kh¸c nhau. vµ mÑ, vµ nÕu nh− bè – mÑ ®ã mang nhiÒu gen t¸c ®éng d−¬ng h¬n sè gen ©m th× trung Nãi mét c¸ch kh¸c, gi¸ trÞ gièng (cña mét b×nh cña thÕ hÖ con th−êng v−ît trung binh tÝnh tr¹ng) ®−îc ®Þnh nghÜa lµ tæng ¶nh quÇn thÓ vÒ tÝnh tr¹ng liªn quan ®ã. Tuy h−ëng trung b×nh cña c¸c gen chi phèi (®Õn nhiªn nÕu s¶n sinh ra nhiÒu con th× thÓ nµo tÝnh tr¹ng ®ã). Gi¸ trÞ gièng cña mét con vËt còng cã con thua kÐm h¬n trung b×nh quÇn cã thÓ kh¸c nhau ë tõng quÇn thÓ mµ nã thÓ. ®−îc ®¸nh gi¸. TÇn suÊt gen vµ ¶nh h−ëng trung b×nh cña c¸c gen lµ tÝnh chÊt cña mét NÕu nh− c¸c c¸ thÓ ®−îc chän läc lµm gièng quÇn thÓ, c¸c tham sè nµy kh«ng ¸p dông v−ît h¬n trung b×nh quÇn thÓ, th× con c¸i cña cho tõng c¸ thÓ riªng biÖt. Gi¸ trÞ gièng lµ chóng th−êng sÏ v−ît h¬n nhãm mµ tõ ®ã bè ®Æc tÝnh riªng cho tõng c¸ thÓ trong quÇn mÑ nã ®−îc chän ra. V× r»ng c¸c tÝnh tr¹ng thÓ. sè l−îng bÞ ¶nh h−ëng bëi c¸c yÕu tè ngo¹i c¶nh nªn sù v−ît tréi cña c¸c c¸ thÓ ®−îc NÕu tõ thÕ hÖ nµy tíi thÕ hÖ kia ta lu«n chän chän läc l¹i cã thÓ lµ do ®iÒu kiÖn ngo¹i läc c¸c c¸ thÓ cã n¨ng suÊt v−ît trung b×nh c¶nh ®em l¹i (chø kh«ng ph¶i lµ do gen), tøc quÇn thÓ th× gi¸ trÞ c¶ ®µn sÏ lu«n ®−îc n©ng lµ víi viÖc chän läc dùa vµo kiÓu h×nh kh«ng lªn. Vµ nÕu nh− chän läc ®−îc tiÕn hµnh liªn nh÷ng ta ®· −u ¸i nh÷ng c¸ thÓ cã gen tèt mµ tôc qua mét sè thÕ hÖ cÇn thiÕt th× trung b×nh c¶ nh÷ng c¸ thÓ phï hîp víi m«i tr−êng. V× quÇn thÓ cã thÓ t¨ng ®Õn chõng nµo mµ tÊt c¶ c¸c yÕu tè m«i tr−êng kh«ng di truyÒn l¹i, c¸c c¸ thÓ trong quÇn thÓ míi vÒ kiÓu h×nh nªn con c¸i cã thÓ v× thÕ mµ kÐm h¬n c¶ bè- tréi h¬n bÊt kú c¸ thÓ nµo trong quÇn thÓ ban mÑ. T−¬ng tù, hiÖu lùc mét sè gen nµy l¹i bÞ ®Çu. §iÒu nµy cã thÓ thùc hiÖn mµ kh«ng chi phèi bëi mét sè gen kh¸c trªn cïng locus cÇn ®−a bÊt kú con gièng míi nµo vµo quÇn (¶nh h−ëng tréi) hoÆc trªn locus kh¸c (¶nh thÓ. Kh«ng cã gen míi nµo ®−îc t¹o ra trong h−ëng lÊn ¸t - epistatic). Nh− thÕ, khi ta qu¸ tr×nh chän läc, nh−ng khi ta chän c¸c c¸ chän läc theo kiÓu h×nh −u tó th× ®ång thêi thÓ tréi h¬n vÒ kiÓu h×nh lµm gièng th× tÇn ta còng cã thÓ chän lu«n c¶ c¸c gen tèt, sau suÊt gen t¹o nªn tÝnh tréi ®ã sÏ t¨ng lªn khi ph©n ly ë ph©n bµo gi¶m nhiÔm vµ t¸i tæ trong quÇn thÓ tíi. Trong quÇn thÓ tíi, phÇn hîp lóc thô tinh c¸c lo¹i tæ hîp trªn cã thÓ bÞ lín (nÕu nh− kh«ng muèn nãi lµ tÊt c¶) mét ph¸ vì. HËu qu¶ lµ, thÕ hÖ con c¸i sÏ kÐm sè con sÏ mang c¸c gen quÝ cßn mét sè sÏ h¬n trung b×nh quÇn thÓ do −u thÕ kiÓu h×nh kh«ng. Khi chän läc tiÕp tôc th× tÇn suÊt gen cña bè mÑ chóng cã tõ sù phï hîp ngo¹i cña c¸c gen mong muèn ®ã sÏ ®−îc t¨ng lªn. c¶nh hoÆc (vµ) tõ c¸c tæ hîp gen nãi trªn. T−¬ng øng, tÇn suÊt gen cña c¸c gen kh«ng mong muèn còng t¨ng lªn. Trong quÇn thÓ Trong di truyÒn c¸c tÝnh tr¹ng sè l−îng, ¶nh ®Çu tiªn hÇu nh− cã mÆt rÊt nhiÒu gen mong h−ëng tréi kh«ng cã nghÜa lµ s¶n phÈm mét muèn, nh−ng ë tÇn suÊt thÊp ®Õn trung b×nh. gen kh«ng hoµn toµn che dÊu mµ lµ chi phèi Mét c¸ thÓ kh«ng cã hy väng mang nhiÒu ®Õn t¸c ®éng cña allel cña nã. T−¬ng tù, ¶nh c¸c gen nµy. ë c¸c thÕ hÖ tiÕp sau khi mµ tÇn h−ëng lÊn ¸t (epistatic) ë mét tÝnh tr¹ng sè suÊt c¸c gen mong muèn ®· ®−îc t¨ng lªn l−îng nµo ®ã cã nghÜa lµ s¶n phÈm cña mét th× tØ lÖ sè c¸ thÓ mang phÇn lín c¸c gen ®ã gen chi phèi tíi hiÖu lùc cña mét gen nµo ®ã còng t¨ng lªn. ë locus kh¸c. Trªn mét tÝnh tr¹ng cô thÓ, ¶nh h−ëng trung b×nh cña mét gen lµ phÇn Nh− ®· nãi tr−íc, khi mµ chän läc ®−îc tiÕn v−ît – hoÆc hôt trung b×nh cña con vËt cã hµnh trªn mét tÝnh tr¹ng cô thÓ th× hiÖu øng mang gen ®ã so víi ®µn hoÆc quÇn thÓ. TÇn chän läc lín nhÊt sÏ cã nÕu ta chän c¸c c¸ suÊt gen lµ tû lÖ cña gen ®ã trong quÇn thÓ, ë thÓ cã gi¸ trÞ gièng cao nhÊt. V× r»ng gi¸ trÞ mét locus liªn quan. TÇn suÊt xuÊt hiÖn cña gièng ë mét tÝnh tr¹ng cña mét c¸ thÓ lµ 76
tæng ¶nh h−ëng trung b×nh cña c¸c gen mµ gi¸ trÞ thùc. Dï lµ ph−¬ng ph¸p chän läc thÕ c¸ thÓ ®ã mang vµ v× r»ng gen ¶nh h−ëng nµo th× hiÖu øng chän läc còng sÏ lµ: ®Õn ®Æc tr−ng kiÓu h×nh nªn kiÓu h×nh chÝnh lµ hiÓn thÞ cña gi¸ trÞ gièng. HÖ sè di truyÒn gi¸ trÞ gièng con ®ùc + gi¸ trÞ gièng con c¸i cña mét tÝnh tr¹ng lµ mét th−íc ®o møc SRx = ----------------------------------------------------- 2 chÝnh x¸c khi thÓ hiÖn gi¸ trÞ gièng qua kiÓu NÕu c¸c con vËt ®−îc chän läc cã gi¸ trÞ h×nh. HÖ sè di truyÒn ®−îc th¶o luËn kü ë gièng cao nhÊt, gi¸ trÞ gièng ®−îc −íc tÝnh Phô lôc 1. chÝnh x¸c qua viÖc sö dông c¸c nguån th«ng tin hiÖn nay th× hiÖu øng chän läc sÏ ®−îc Tr¶i qua nhiÒu thÕ kû, kiÓu h×nh vÉn lµ c¬ së t¨ng lªn. Møc ®é chÝnh x¸c trong viÖc x¸c c¬ b¶n cña c«ng viÖc chän läc. Mét sè nhµ ®Þnh gi¸ trÞ gièng ®−îc t¨ng lªn nhê viÖc sö chän gièng ®· sö dông sè liÖu cña tæ tiªn (hÖ dông nhiÒu nhÊt c¸c nguån th«ng tin phô - ph¶), con c¸i vµ c¸c thµnh viªn gia ®×nh ®Ó ®Æc biÖt lµ th«ng tin tõ thÕ hÖ con c¸i – hç trî viÖc chän läc. Tõ khi cã sù ph¸t triÓn nh−ng viÖc thu thËp sè liÖu ®ã trªn mét con hÖ thèng sæ gièng vµ c¸c hiÖp héi gièng vËt thËt lµ khã kh¨n. V× r»ng chän läc con trong hai thÓ kû qua, hÖ ph¶ ®· ®−îc sö dông vËt ®Ó lµm bè lµm mÑ – tøc lµ tr−íc lóc cã réng r·i h¬n tr−íc ®©y. KiÕn thøc di truyÒn th«ng tin tõ thÕ hÖ con nªn viÖc chän läc dùa cho phÐp c¸c nhµ chän gièng ®−¬ng ®¹i sö vµo nguån th«ng tin ban ®Çu ®−îc xem lµ dông nhiÒu nguån th«ng tin h¬n tr−íc. chän läc pha mét. Chän läc dùa vµo nguån th«ng tin sau nµy ®−îc xem lµ chän läc pha Nªn nhí r»ng, gi¸ trÞ gièng cña mét con ®ùc hai. HiÖu øng chän läc ®−îc t¨ng lªn phô lµ béi sè hai cña phÇn tréi h¬n cña thÕ hÖ thuéc vµo møc ®é chÝnh x¸c cña c¸c gi¸ trÞ con – s¶n phÈm tõ c¸c con mÑ kh«ng chän gièng ®−îc −íc tÝnh, vµo viÖc ¸p dông läc – so víi trung b×nh ®µn. Nh− vËy, nÕu ph−¬ng ph¸p chän läc pha hai – ngoµi ra cßn nh− mét nhãm ®ùc ®−îc chän läc - ®−îc phô thuéc vµo c¸c yÕu tè kh¸c. C¸c yÕu tè phèi víi mét nhãm c¸i kh«ng chän läc, th× kh¸c ®ã lµ c−êng ®é chän läc, biÕn dÞ di trung b×nh kiÓu h×nh cña thÕ hÖ con sÏ xÊp xØ truyÒn vµ kho¶ng c¸ch hai thÕ hÖ. b»ng gi¸ trÞ trung b×nh cña ®µn ban ®Çu céng víi 0.5 trung b×nh gi¸ trÞ gièng cña c¸c con C−êng ®é chän läc cã nghÜa lµ c¸c con vËt ®ùc, víi gi¶ thiÕt lµ tÊt c¶ c¸c con ®ùc sinh ra ®−îc chän ®Ó lµm gièng −u tó thÕ nµo. Chän tõng Êy sè con. Sù t¨ng lªn so víi trung b×nh läc cã c−êng ®é cao tøc lµ chän c¸c con vËt ®µn ban ®Çu do chän läc con ®ùc chÝnh lµ dÉn ®Çu vÒ tÝnh tr¹ng cÇn chän läc nµo ®ã. hiÖu øng chän läc con ®ùc. Ly sai chän läc chuÈn (standardized selection differential), i, lµ th−íc ®o vÒ sè T−¬ng tù, nÕu mét nhãm c¸i ®−îc chän läc l−îng cña gi¸ trÞ c−êng ®é chän läc. Li sai phèi gièng víi mét nhãm ®ùc kh«ng ®−îc chän läc lµ hiÖu gi÷a gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña chän läc th× hiÖu øng chän läc sÏ b»ng 0.5 nhãm vËt ®−îc chän víi ®µn. NÕu nh− viÖc lÇn gi¸ trÞ gièng trung b×nh cña con c¸i chän läc dùa vµo chØ sè mµ trong nã gi¸ trÞ (dams). NÕu c¶ con ®ùc (sires) vµ c¸i (dams) kiÓu h×nh cña c¸c c¸ thÓ ®· ®−îc hiÖu chØnh ®Òu ®−îc chän läc th× th× hiÖu øng chän läc theo hÖ ph¶, nh− lµ mÑ, bµ ngo¹i th× li sai sÏ b»ng 0.5 lÇn gi¸ trÞ gièng trung b×nh cña chän läc sÏ lµ hiÖu cña trung b×nh chØ sè cña con ®ùc céng víi 0,5 lÇn gi¸ trÞ gièng trung c¸c con vËt ®−îc chän läc víi trung b×nh c¶ b×nh cña con c¸i, nãi c¸ch kh¸c th× hiÖu øng ®µn. chän läc sÏ b»ng trung b×nh gi¸ trÞ gièng cña con ®ùc céng víi trung b×nh gi¸ trÞ gièng Ly sai chän läc chuÈn , i, lµ ly sai chän läc cña con c¸i. Chóng ta kh«ng bao giê biÕt mµ ®¬n vÞ tÝnh cña nã lµ ®é lÖch chuÈn ®−îc chÝnh x¸c gi¸ trÞ gièng cña con ®ùc lÉn (standard deviations). §é lÖch chuÈn lµ con c¸i, nh−ng cã thÓ −íc tÝnh ®−îc chóng. th−íc ®o cña sù biÕn dÞ (variability). NÕu ®é NÕu sö dông ®−îc ph−¬ng ph¸p thÝch hîp th× lÖch chuÈn kiÓu h×nh cña mét tÝnh tr¹ng nµo sè tr−êng hîp ®−îc ®¸nh gi¸ qu¸ cao còng sÏ ®ã lín th× cã nghÜa lµ cã sù kh¸c biÖt rÊt lín b»ng sè tr−êng hîp bÞ ®¸nh gi¸ qu¸ thÊp vµ vÒ kiÓu h×nh gi÷a c¸c con vËt vµ tÊt nhiªn cã nh− vËy gi¸ trÞ gièng trung b×nh ®−îc −íc nhiÒu con vËt sÏ kh¸c h¼n sè ®«ng cßn l¹i. tÝnh trªn mét sè l−îng gia sóc lín sÏ chÝnh lµ 77
Trong tr−êng hîp ph©n bè chuÈn, 68 % quÇn thÓ sÏ n»m trong ph¹m vi trªn – d−íi mét ®é T−¬ng quan gi÷a tiªu chuÈn chän läc víi gi¸ lÖch chuÈn so víi trung b×nh vµ 95 % sÏ n»m trÞ gièng thùc cña con vËt lµ th−íc ®o ®é trong ph¹m vi trªn – d−íi hai ®é lÖch chuÈn. chÝnh x¸c cña chän läc. Trong tÊt c¶ mäi PhÇn cña quÇn thÓ – tÊt nhiªn lµ tÝnh b»ng tr−êng hîp vÒ tiªu chuÈn chän läc th× hiÖu ®¬n vÞ ®é lÖch chuÈn – v−ît trªn hoÆc n»m øng chän läc tÝnh cho mét n¨m sÏ lµ: d−íi gi¸ trÞ trung b×nh cña quÇn thÓ lµ cã thÓ ACCsisδBV + ACCDiDδBV x¸c ®Þnh ®−îc. Vµ nh− vËy th× ly sai chän ASRx = ------------------------------ läc chuÈn cã thÓ ®−îc −íc tÝnh tõ phÇn cña GIs + GID quÇn thÓ ®−îc chän ®Ó l¹i lµm gièng víi gi¶ Trong ®ã, ACCs lµ t−¬ng quan gi÷a gi¸ trÞ thiÕt lµ phÇn ®Ó l¹i lµm gièng nµy n»m trªn gièng vµ tiªu chuÈn ®−îc dïng trong viÖc ®Ønh cña quÇn thÓ. Trong b¶ng 1 cã ghi, nÕu chän läc ®ùc gièng; ACCD lµ gi¸ trÞ t−¬ng 15% sè vËt ®−îc chän läc th× ly sai chän läc øng ®èi víi c¸i gièng; is vµ iD lµ ly sai chän chuÈn, i , lµ 1.55, vµ nÕu lµ 50% th× i sÏ lµ läc chuÈn cña con ®ùc vµ con c¸i; δBV lµ ®é 0,8. Nh©n ly sai chän läc chuÈn víi ®é lÖch lÖch chuÈn gi¸ trÞ gièng vµ GIs vµ GID chuÈn ta sÏ cã ly sai chän läc. kho¶ng c¸ch thÕ hÖ cña con ®ùc vµ c¸i. BiÕn dÞ di truyÒn lµ c¸i gèc kh«ng thÓ thiÕu Nh− c«ng thøc nªu trªn ®· chØ râ hiÖu øng ®−îc cho viÖc chän läc. NÕu nh− gi÷a c¸c c¸ chän läc mçi n¨m t−¬ng quan d−¬ng víi (1) thÓ trong ®µn kh«ng cã sù kh¸c nhau vÒ di møc ®é chÝnh x¸c cña tiªu chuÈn chän läc truyÒn th× ch¼ng cã sù kh¸c nhau gi÷a c¸c trong viÖc s¾p h¹ng c¸c c¸ thÓ chän läc, (2) con vËt ®−îc chän läc v× thÕ hÖ con c¸i cña víi c−êng ®é chän läc vµ (3) biÕn ®éng cña chóng ®Î ra sÏ nh− nhau. §é lÖch chuÈn gi¸ gi¸ trÞ gièng vµ t−¬ng quan nghÞch víi trÞ gièng, δBV lµ th−íc ®o ®é biÕn di di kho¶ng c¸ch thÕ hÖ. Cã thÓ lµm kh«ng nhiÒu truyÒn. §èi víi mét tÝnh tr¹ng cô thÓ nµo ®ã ®Ó t¸c ®éng tíi møc biÕn ®éng cña gi¸ trÞ th× ®é lÖch chuÈn gi¸ trÞ gièng chÝnh lµ ®é gièng nh−ng c¸c nhµ nh©n gièng cã thÓ kiÓm lÖch chuÈn cña gi¸ trÞ gièng cña c¸c c¸ thÓ so¸t ®−îc møc ®é chÝnh x¸c khi −íc tÝnh gi¸ trong ®µn tøc lµ th−íc ®o møc ®é kh¸c nhau trÞ gièng, c−êng ®é chän läc vµ kho¶ng c¸ch vÒ gi¸ trÞ gièng cña c¸c con vËt. NÕu nh− gi¸ thÕ hÖ. Tuy nhiªn thay ®æi mét trong c¸c yÕu trÞ nµy lín sÏ cã nhiÒu con cã gi¸ trÞ gièng tè trªn sÏ ¶nh h−ëng tíi mét hoÆc c¶ hai yÕu cã thÓ cã ®Ó chän läc. tè cßn l¹i. T−¬ng t¸c gi÷a møc ®é chÝnh x¸c cña Mét ®µn vËt nu«i Ýt khi cã thÓ thay thÕ ®−îc chän läc, c−êng ®é chän läc vµ kho¶ng b»ng c¶ mét ®µn gièng trÎ. ¶nh h−ëng cña c¸ch thÕ hÖ thÕ hÖ chän läc kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc Møc ®é chÝnh x¸c cña chän läc cã thÓ t¨ng hoµn toµn chõng nµo thÕ hÖ giµ ch−a thay lªn b»ng thö qua ®êi sau vµ b»ng t¨ng c−êng thÕ hÕt ®−îc b»ng thÕ hÖ trÎ. Kho¶ng c¸ch c¸c sè ®o hoÆc quan tr¾c (thÝ dô chän läc thÕ hÖ lµ sè n¨m trung b×nh tÝnh ®−îc gi÷a dùa vµo ®é chÝnh x¸c cña khèi l−îng ë cõu thêi ®iÓm thÕ hÖ nµy sinh ra ®Õn thÕ hÖ tiÕp con trong 3 n¨m liªn tôc mµ kh«ng ph¶i chØ sinh ra. ThÕ hÖ bao giê còng dµi h¬n tuæi mµ lµ mét n¨m). §Ó sö dông th«ng tin qua ®êi con vËt ®ã sinh ra con c¸i vµ ng¾n h¬n tuæi sau hoÆc c¸c sè liÖu nhiÒu chiÒu cÇn ph¶i ¸p mµ con vËt giµ nhÊt bÞ lo¹i ra khái ®µn. NÕu dông chän läc hai pha. Trong pha ®Çu c¸c con c¸i ®−îc sinh ra tõ bè mÑ cã tuæi kh¸c con vËt sÏ ®−îc chän läc víi môc ®Ých thu nhau ®−îc ®Ó l¹i thay thÕ th× kho¶ng c¸ch thËp th«ng tin cña thÕ hÖ con c¸i vµ th«ng tin thÕ hÖ sÏ lµ tuæi trung b×nh cña bè mÑ khi nã tõ c¸c quan tr¾c thªm; trong pha hai chän ®Î ra con c¸i. Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ th−êng läc dùa vµo nguån th«ng tin míi. §èi víi ®−îc tÝnh lµ 10 n¨m ®èi víi ngùa, 6 n¨m ®èi chän läc pha hai cÇn ph¶i ®ñ sè l−îng víi bß, 4 n¨m ®èi víi cõu vµ 2 n¨m ®èi víi lîn. B¶ng 1: Ly sai chän läc tÝnh b»ng ®é lÖch chuÈn cho mét quÇn thÓ lín 78
TØ lÖ l−u l¹i .00 .01 .02 .03 .04 .05 .06 .07 .08 .09 .0 0.0 2.67 2.42 2.27 2.15 2.06 1.99 1.92 1.86 1.80 .1 1.75 1.71 1.67 1.63 1.59 1.55 1.52 1.49 1.46 1.43 ..2 1.40 1.37 1.35 1.32 1.30 1.27 1.25 1.22 1.30 1.18 .3 1.16 1.14 1.12 1.10 1.08 1.06 1.04 1.02 1.00 0.98 .4 0.97 0.95 0.93 0.91 0.90 0.88 0.86 0.85 0.83 0.81 .5 0.80 0.78 0.77 0.75 0.74 0.72 0.70 0.69 0.67 0.66 .6 0.64 0.63 0.61 0.60 0.58 0.57 0.56 0.54 0.52 0.51 .7 0.50 0.48 0.47 0.45 0.44 0.42 0.41 0.39 0.38 0.36 .8 0.35 0.34 0.32 0.30 0.29 0.27 0.26 0.24 0.23 0.21 .9 0.19 0.18 0.16 0.14 0.13 0.11 0.09 0.07 0.05 0.03 (Theo Pearson’s (1931) Tables, Part II. vËt nu«i ®Ó cã thÓ chän läc pha hai; ®iÒu ®ã cã läc b»ng c¸ch gi¶m kho¶ng c¸ch thÕ hÖ. ë mét nghÜa lµ c¸c con vËt bÞ lo¹i sau khi cã ®−îc sè loµi, nh− bß mµ phÇn lín bß c¸i ®−îc gi÷ l¹i nguån th«ng tin phô th× kÝch th−íc cña ®µn chØ ®Ó thay thÕ sù gi¶m sót c−êng ®é chän läc ®ñ lín cã thÓ duy tr× nÕu nh− sè con vËt ®−îc duy tr× ®Ó khiÕn cho hiÖu øng chän läc hµng n¨m gi¶m ®i kiÓm tra nhiÒu h¬n sè l−îng cÇn thiÕt ph¶i cã thùc sù v× viÖc lo¹i th¶i ë løa tuæi nhá. H¬n n÷a trong ®µn. §iÒu nµy cã nghÜa r»ng c−êng ®é phÝ tæn liªn quan ®Õn ph¸t triÓn ®µn c¸i thay thÕ chän läc ë pha ®Çu thÊp; ®Ó lät c¸c con vËt lÏ ra sÏ lín v× lo¹i th¶i con c¸i ë tuæi thÊp Ýt lîi nhuËn ph¶i ®−îc lo¹i nÕu nh− c−êng ®é chän läc cao, h¬n läai th¶i ë tuæi cao. hy väng lµ sÏ ph¸t hiÖn ®−îc mét sè con vËt cã gi¸ trÞ gièng cao nh−ng mét sè con vËt kÐm còng MÆc dï thay ®æi ë kho¶ng c¸ch thÕ hÖ vµ c−êng l¹i tån t¹i ®Ó kiÓm nghiÖm. ®é chän läc cã xu h−íng triÖt tiªu lÉn nhau trong t¸c ®éng ®Õn hiÖu øng chän läc, viÖc thay ®æi NÕu chän läc mét hoÆc hai pha ®−îc ¸p dông qu¶n lý ®«i khi còng cho phÐp gi¶m kho¶ng c¸ch trong ch−¬ng tr×nh nh©n gièng th× kho¶ng c¸ch thÕ hÖ mµ kh«ng lµm gi¶m nhiÒu ®Õn c−êng ®é thÕ hÖ sÏ cã ¶nh h−ëng ®Õn mäi tr−êng hîp; ¶nh chän läc. Gi¶m tuæi ®Î lÇn ®Çu lµ mét trong c¸ch h−ëng thùc phô thuéc vµo tØ lÖ sè con c¸i ®−îc thøc ®Ó ®¹t môc tiªu nµy. Phèi gièng cho bß lóc cho sinh ra ®Ó kiÓm nghiÖm so víi sè kh«ng hai n¨m thay v× ba n¨m tuæi cã thÓ lµm gi¶m dïng ®Ó kiÓm nghiÖm. NÕu nh− mét phÇn lín kho¶ng c¸ch thÕ hÖ nÕu nh− dinh d−ìng ®Çy ®ñ con c¸i ®−îc sinh ra tõ c¸c bè mÑ kh«ng kiÓm ®Ó cho bª thµnh dôc ë tuæi 15 th¸ng vµ bß hai nghiÖm (tøc lµ c¸c bè mÑ hiÖn ®ang ®−îc kiÓm n¨m tuæi cã thÓ phèi l¹i ngay sau khi ®Î. ViÖc nghiÖm) , vµ nhiÒu bè – mÑ nµy ®−îc lo¹i th¶i ë gi¶m tuæi ®Î lÇn ®Çu nµy ®«i lóc bÞ h¹n chÕ v× tuæi sím th× kho¶ng c¸ch thÕ hÖ sÏ ®−îc gi¶m c¸c ®Æc ®iÓm di truyÒn nh− t×nh tr¹ng ®Î khã ë xuèng. NÕu phÇn lín con c¸i ®−îc sinh ra tõ bè – gièng bß Brahman lóc 2 tuæi mÆc dï dinh d−ìng mÑ ®−îc kiÓm nghiÖm th× kho¶ng c¸ch thÕ hÖ sÏ hîp lý. bÞ t¨ng lªn v× r»ng c¸c con vËt sÏ bÞ giµ ®i tr−íc khi cã nguån th«ng tin phô. Mét c¸ch thøc qu¶n lý kh¸c cã thÓ lµm gi¶m kho¶ng c¸ch thÕ hÖ mµ kh«ng g©y ¶nh huëng lín Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ cã thÓ gi¶m xuèng b»ng ®Õn c−êng ®é chän läc ®ã lµ cho sè ®ùc gièng c¸ch lo¹i th¶i bít ngay khi chóng cßn trÎ, ®iÒu phèi – hoÆc b»ng thô tinh nh©n t¹o hoÆc nh¶y nµy sÏ cho phÐp t¨ng cao hiÖu øng chän läc nÕu trùc tiÕp – víi sè l−îng lín con c¸i. B»ng c¸ch nh− kh«ng cã g× thay ®æi. Tuy nhiªn nÕu nh− nµy ta cÇn Ýt ®ùc gièng h¬n vµ nh− thÕ ta cã thÓ lo¹i th¶i ë løa tuæi trÎ th× ®é lín cña ®µn chØ cã thay thÕ ®ùc gièng ngay ë ®é tuæi sím mµ kh«ng thÓ duy tr× mét khi sè vËt ®−îc d÷ l¹i thay thÕ cã cÇn ph¶i t¨ng sè l−îng ®Ó thay thÕ. nhiÒu. NÕu mét phÇn lín con – c¸i ®−îc gi÷ l¹i ®Ó thay thÕ th× c−êng ®é chän läc sÏ gi¶m; ®iÒu nµy Ýt nhÊt sÏ thu hÑp møc t¨ng hiÖu øng chän 79
C¸ch thøc t¨ng ®é chÝnh x¸c trong chän läc Sè liÖu vÒ bè mÑ vµ anh em cã ý nghÜa quan träng khi chän läc tÝnh tr¹ng h¹n chÕ bëi giíi T−¬ng quan gi÷a tiªu chuÈn chän läc vµ gi¸ trÞ tÝnh hoÆc kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc tr−íc khi chän gièng thùc ®èi víi mét tÝnh tr¹ng cô thÓ nµo ®ã läc pha mét diÔn ra. Kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a ë bß ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng ®é chÝnh x¸c trong chän läc. s÷a vµ c¸c ®Æc ®iÓm lµm mÑ ë ®éng vËt cã vó Mèi t−¬ng quan nµy lµ th−íc ®o møc ®é kh¨ng chÝnh lµ c¸c tÝnh tr¹ng bÞ giíi h¹n ë c¶ hai giíi khÝt gi÷a thø h¹ng tiªu chuÈn chän läc cña c¸c (cã nghÜa lµ kh«ng x¸c ®Þnh ®−îc trªn con ®ùc) con gièng víi thø h¹ng gi¸ trÞ gièng cña chóng. vµ ch−a x¸c ®Þnh ®−îc chõng nµo con c¸i ch−a NÕu viÖc chän läc dùa vµo kiÓu h×nh th× ®é chÝnh sinh ®Î. Sè liÖu vÒ c¸c thµnh viªn c¸i cã cïng x¸c trong chän läc ®−îc thÓ hiÖn b»ng c¨n bËc huyÕt thèng sÏ lµ c¸c tÝn hiÖu rÊt quan träng khi hai cña hÖ sè di truyÒn (cïng víi nhiÒu c¸ch chän läc c¸c tÝnh tr¹ng nµy. ThËm chÝ khi mét kh¸c, hÖ sè di truyÒn ®−îc tÝnh lµ gi¸ trÞ b×nh tÝnh tr¹ng cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc tr−íc khi chän ph−¬ng cña hÖ sè t−¬ng quan gi¸ trÞ kiÓu h×nh vµ läc xÈy ra th× th«ng tin hÖ ph¶ vµ th«ng tin tõ gi¸ trÞ gièng). §èi víi c¸c tÝnh tr¹ng cã thÓ ®−îc phÝa anh em huyÕt thèng nÕu ®−îc liªn kÕt víi c©n ®o ë c¶ con ®ùc lÉn con c¸i tr−íc lóc phèi sè liÖu cña chÝnh con vËt ®ã th× ®é chÝnh x¸c gièng th× ®Êy chÝnh lµ d¹ng chän läc ®¬n gi¶n trong chän läc cã thÓ ®−îc c¶i thiÖn kho¶ng 10% nhÊt; nÕu nh− hÖ sè di truyÒn kho¶ng 0,4 hoÆc hoÆc h¬n so víi viÖc chän läc chØ dùa vµo sè liÖu cao h¬n th× chän läc dùa vµo kiÓu h×nh sÏ hoµn riªng cña b¶n th©n nã. toµn hiÖu qu¶. V× ®é chÝnh x¸c trong chän läc lµ mét yÕu tè quan träng ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu øng NÕu nh− ghi ®−îc sè liÖu tõ rÊt nhiÒu con-c¸i th× chän läc, c¶i thiÖn møc ®é chÝnh x¸c cña viÖc gi¸ trÞ gièng cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc víi møc ®é x¸c ®Þnh gi¸ trÞ gièng sÏ t¨ng hiÖu øng chän läc chÝnh x¸c hoµn toµn. V× thÕ nÕu khai th¸c hîp lý hµng n¨m nÕu nh− viÖc c¶i tiÕn nµy kh«ng ph¶i th× viÖc ®¸nh gi¸ qua ®êi sau lµ mét c«ng cô rÊt bï trõ b»ng viÖc gi¶m c−êng ®é chän läc vµ/hoÆc hiÖu nghiÖm cña c¸c nhµ nh©n gièng, ®iÒu nµy t¨ng kho¶ng c¸ch thÕ hÖ. C¶i tiÕn ®é chÝnh x¸c còng ®óng ngay c¶ khi mµ c−êng ®é chän läc ë trong chän läc sÏ lµm cho hiÖu øng chän läc Ýt bÞ pha mét cã thÓ bÞ gi¶m. §Ó cho ®¸nh gi¸ qua ®êi thÊt th−êng h¬n. sau cã hiÖu qu¶ th× mét bè / mÑ Ýt nhÊt cÇn tíi 5 con, nÕu kh«ng viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ gièng sÏ mÊt C¸c lo¹i th«ng tin ®−îc dïng ®Ó t¨ng ®é chÝnh chÝnh x¸c. ChÝnh v× thÕ ®¸nh gi¸ qua ®êi sau cã x¸c trong chän läc ®èi víi mét tÝnh tr¹ng nµo ®ã Ých h¬n trong viÖc chän läc ®ùc gièng h¬n lµ c¸i lµ (1) c¸c sè liÖu tõ phÝa c¸c thµnh viªn huyÕt gièng v× sè con –c¸i cña ®ùc gièng nhiÒu h¬n thèng, (2) c¸c sè liÖu vÒ c¸c tÝnh tr¹ng liªn ®íi vµ con cña c¸i gièng. TÊt nhiªn viÖc ®¸nh gi¸ qua nÕu cã thÓ lµ c¸c sè liÖu phô cña chÝnh con vËt vÒ ®êi sau ë c¸c loµi cã nhiÒu con, nh− lîn, sÏ n¨ng tÝnh tr¹ng ®ã. V× hÖ sè di truyÒn lµ th−íc ®o tÝnh ®éng h¬n loµi cã Ýt con, nh− bß. thùc tÕ kiÓu h×nh nh− lµ chØ thÞ sè cña gi¸ trÞ gièng, ba lo¹i sè liÖu trªn sÏ lµ rÊt cã Ých ®Ó t¨ng §¸nh gi¸ gi¸ trÞ gièng cã lîi ®èi víi c¸c lo¹i tÝnh ®é chÝnh x¸c trong chän läc ®èi víi c¸c tÝnh tr¹ng cã (1) hÖ sè di truyÒn thÊp, (2) kh«ng c©n tr¹ng cã hÖ sè di truyÒn thÊp. NÕu hÖ sè di truyÒn ®o ®−îc trªn con ®ùc (thÝ dô nh− s÷a) vµ (3) cao, kiÓu h×nh lµ chØ sè rÊt tèt cho gi¸ trÞ gièng kh«ng x¸c ®Þnh ®uîc ë trªn con vËt ë tr¹ng th¸i vµ c¸c sè liÖu phô kh«ng mÊy cã Ých nh− trong sèng (thÝ dô nh− tØ lÖ xÎ thÞt). Mét yÕu ®iÓm cña tr−êng hîp hÖ sè di truyÒn thÊp. ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ gièng lµ c¸c sè liÖu th−êng chØ thu ®−îc muén h¬n thêi ®iÓm tån t¹i Sè liÖu vÒ c¸c thµnh viªn cïng huyÕt thèng ®−îc cña con vËt. Tr−êng hîp nµy th−êng xÈy ra ë c¸c sinh ra tr−íc hoÆc cïng thêi lóc c¸ thÓ ®ã ®−îc tÝnh tr¹ng nh− lµ n¨ng suÊt s÷a vµ sè con ®Î ra, chän lµm gièng hoÆc sè liÖu vÒ c¸c tÝnh tr¹ng nh÷ng tÝnh tr¹ng nµy chØ cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc liªn ®íi mµ ta cã thÓ cã tr−íc tuæi khi con vËt sau khi cã gi¸ trÞ gièng. V× thÕ phÇn lín tuæi s¶n ®−îc chän läc; cã thÓ ®−îc dïng ®Ó c¶i thiÖn ®é xuÊt cña c¸c con vËt th−êng kÕt thóc tr−íc khi cã chÝnh x¸c trong chän läc mµ kh«ng cÇn ph¶i thay sè liÖu vÒ con-c¸i cña chóng. ë bß s÷a tinh cã ®æi c−êng ®é chän läc vµ kho¶ng c¸ch thÕ hÖ. thÓ ®−îc cÊt tr÷ ®Ó vÒ sau cã thÓ phèi víi bß c¸i, MÆc dï sè liÖu thÕ hÖ con – c¸i vµ sè liÖu phô cã nh−ng ë c¸c loµi mµ tinh trïng kh«ng l−u tr÷ vÒ con vËt cã thÓ c¶i tiÕn ®é chÝnh x¸c trong ®«ng kh« ®−îc th× ®ùc gièng ch¼ng thÓ sö dông chän läc, c−êng ®é chän läc vµ kho¶ng c¸ch thÕ ®−îc tiÕp sau khi chóng dõng s¶n xuÊt tinh. TÊt hÖ cã lÏ bÞ ¶nh h−ëng nÕu nh− viÖc chän läc dùa nhiªn c¸c lo¹i sè liÖu chØ cã sau khi con vËt ®ã vµo c¸c lo¹i sè liÖu ®ã. kh«ng cßn cã kh¶ n¨ng sinh ra con-c¸i th× còng 80
ch¼ng cßn cã Ých g× trong viÖc chän läc. Tuy dïng ®Ó phèi lµ mét yÕu tè h¹n chÕ. ViÖc ®¸nh nhiªn c¸c sè liÖu nµy cã thÓ sö dông ®Ó biÕt vÒ tæ gi¸ mét sè l−îng ®ùc qu¸ lín so víi ®µn c¸i cã tiªn cña c¸c con gièng ®ang ®−îc kiÓm tra. thÓ ®−a tíi c¸c hËu qu¶ lµ (1): ph¶i sö dông mét sè con ®ùc kÐm do viÖc chän läc ë pha mét diÔn Kho¶ng c¸ch thÕ hÖ t¨ng ®−îc xem nh− lµ mét ra víi c−êng ®é chän läc thÊp, (2) mét con ®ùc bÊt lîi ®èi víi viÖc ®¸nh gi¸ qua ®êi sau. Nh− ®· sÏ cã qu¸ Ýt con ®Ó ®¸nh gi¸ dÉn tíi sù thiÕu nãi ë phÇn tr−íc ®¸nh gi¸ qua ®êi sau (hoÆc bÊt chÝnh x¸c khi x¸c ®inh gi¸ trÞ gièng cña nã, vµ kú mét ch−¬ng tr×nh chän läc hai pha nµo) cuèi cïng (3) lµ h¹n chÕ viÖc sö dông c¸c con kh«ng ®ßi hái ph¶i t¨ng kho¶ng c¸ch thÕ hÖ; ¶nh ®ùc gièng ®· ®−îc kiÓm nghiÖm. Ng−îc l¹i, khi h−ëng cña viÖc t¨ng kho¶ng c¸ch thÕ hÖ phô chØ cã mét sè Ýt ®ùc ®−îc tham gia qu¸ tr×nh thuéc vµo tØ lÖ sè con c¸i cña c¸c con vËt ®−îc kiÓm nghiÖm th× mét sè con ®ùc −u tó cã thÓ v« kiÓm tra so víi c¸c con vËt kh«ng ®−îc kiÓm tra. t×nh bÞ bá l¹i. Vµ cho dï thÕ nµo ®i n÷a th× viÖc T¨ng kho¶ng c¸ch thÕ hÖ kh«ng h¼n cã t¸c ®éng v« t×nh sÏ xÈy ra ®ã lµ mét sè con ®ùc tèt sÏ bÞ nghÞch cho hiÖu øng chän läc. HiÖu øng chän läc bá l¹i vµ mét sè con kÐm l¹i ®−îc thö nghiÖm. phô thuéc vµo gi¸ trÞ di truyÒn cña c¸c vËt dù TÝnh thiÕu chÝnh x¸c liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh ®Þnh chän lµm gièng. NÕu nh− ta cã mét con chän läc ban ®Çu khã cã thÓ tr¸nh ®uîc b»ng c¸c gièng ®· giµ vµ qua viÖc ®¸nh gi¸ qua ®êi sau ta nguån th«ng tin phô vÒ c¸c con vËt ®−îc chän cã mét gi¸ trÞ gièng vÒ tÝnh tr¹ng cÇn chän läc läc ®ã. §©y lµ mét yÕu tè quan träng. Khi chØ cã ®ã hoÆc tÝnh tr¹ng liªn ®íi cao h¬n gi¸ trÞ gièng mét tØ lÖ nhá sè vËt nu«i ®−îc gi÷ l¹i (tøc lµ cña c¸c con gièng Ýt tuæi h¬n th× trung b×nh cña c−êng ®é chän läc cao) th× chuyÖn th−êng t×nh thÕ hÖ con-c¸i sÏ cao h¬n nÕu sö dông tÝch cùc xÈy ra lµ mét sè con vËt cã tiÒm n¨ng di truyÒn h¬n con gièng giµ tuæi kia. Tuy nhiªn qua viÖc −u viÖt sÏ bÞ lo¹i. ®¸nh gi¸ qua ®êi sau c¸c con vËt trÎ trong khi vÉn tiÕp tôc sö dông con gièng giµ ta vÉn cã thÓ §Ó nhËn ra ®−îc c¸c con vËt ®Çu b¶ng ta ph¶i ph¸t hiÖn thªm c¸c con trÎ cã gi¸ trÞ gièng thËm kiÓm nghiÖm mét sè l−îng trung b×nh. NÕu chÝ cao h¬n c¸c con gièng giµ. ph−¬ng tiÖn cho phÐp ta cÇn ph¶i kiÓm nghiÖm ®ñ sè l−îng ®ùc Ýt tuæi vµ ®Ó råi cã thÓ lo¹i ®i Ýt §Ó chÝnh x¸c ta nªn tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ qua ®êi nhÊt mét nöa. sau c¸c con vËt nÕu cã thÓ trong c¸c ®iÒu kiÖn gièng nhau. C¸c con c¸i ®−îc phèi gièng víi c¸c NÕu nu«i ®ñ ®ùc ®Ó cã thÓ lo¹i bít ®i sè ®ùc kÐm con ®ùc ph¶i lµ ®¹i diÖn cña nhãm; râ rµng nÕu (dùa vµo ®¸nh gi¸ qua ®êi sau) th× sè ®Ó l¹i sau nh− mét con ®ùc ®−îc phèi víi c¸c con c¸i ®· chän läc pha hai cã kh¶ n¨ng cã gi¸ trÞ gièng cao ®−îc chän läc cao th× sÏ khã mµ kÕt luËn ®−îc h¬n so víi nhãm cïng sè l−îng ®−îc chän läc tõ r»ng thÕ hÖ con chóng lµ −u viÖt v× bè hay v× mÑ. ®µn ®ã tr−íc khi thu thËp ®−îc sè liÖu vÒ con-c¸i. §èi víi c¸c tÝnh tr¹ng bÞ m«i tr−êng chi phèi (tøc §Ó cho mét ch−¬ng tr×nh ®¸nh gi¸ qua ®êi sau lµ hÖ sè di truyÒn thÊp) th× ®iÒu kiÖn quan träng ®−îc hiÖu qu¶ th× c¸c con vËt ®−îc ®¸nh gi¸ cã nhÊt lµ c¸c con ®ùc ®ã ph¶i ®−îc ®¸nh gi¸ trong tÝnh tr¹ng mong muèn ph¶i ®−îc sö dông nhiÒu cïng c¸c ®µn trong cïng n¨m vµ nÕu cã thÓ trong trong quÇn thÓ. C¸c con vËt ®−îc kiÓm nghiÖm c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c nh− nhau ®Ó ¶nh h−ëng cña nµy nªn ®−îc so s¸nh trªn mét c¬ së liªn tôc víi c¸c yÕu tè m«i tr−êng kh«ng lµm lÉn lén gi¸ trÞ c¸c con vËt trÎ ®ang ®−îc kiÓm nghiÖm nh− thÕ gièng cña c¸c con ®ùc ®ã. nh÷ng c¸ thÓ hîp lý nµy cã thÓ sö dông nhiÒu trong t−¬ng lai. §ùc gièng ®· ®−îc kiÓm nghiÖm §èi víi mét ch−¬ng tr×nh nh©n gièng mµ ë ®ã kÜ cã thÓ ®−îc phèi víi ®µn c¸i theo hai c¸ch phèi thuËt ®¸nh gi¸ qua ®êi sau ®−îc øng dông th× tù nhiªn vµ thô tinh nh©n t¹o. C¸c con gièng dï mét c©u hái rÊt quan träng ®−îc ®−a ra ®ã lµ sè ®ã lµ ®ùc hay lµ c¸i nÕu cã gi¸ trÞ lín th× nªn sö ®ùc trÎ ®−îc ®¸nh gi¸ lµ bao nhiªu. §iÒu kiÖn vËt dông nh− lµ thñy tæ trong ch−¬ng tr×nh t¹o dßng chÊt th−êng lµ yÕu tè h¹n chÕ ®èi víi c«ng viÖc (line breeding). Thªm n÷a, v× c¸c tÝnh tr¹ng sè nµy. NÕu ¸p dông phèi gièng tù nhiªn th× sè l−îng ®ang ®−îc chän läc mét ®ùc gièng kh«ng l−îng ®ång cá lµ mét yÕu tè h¹n chÕ; chi phÝ ®−îc phÐp cã ¶nh h−ëng qu¸ lín ®Õn ®µn mét khi dïng s¶n xuÊt ®ùc ®Ó kiÓm tra bao giê còng lµ nã ch−a ®−îc kiÓm tra c¸c ®Æc ®iÓm kÐm do gen mét sù c©n nh¾c quan träng. Bªn c¹nh c¸c yÕu tè lÆn còng nh− kh¶ n¨ng lµm mÑ cña c¸c con g¸i qu¶n lý nh− ®· vÝ dô th× mét sè yÕu tè mang tÝnh mµ nã sinh ra. di truyÒn còng ®−îc c©n nh¾c trong viÖc ®Þnh Sö dông c¸c tÝnh tr¹ng liªn quan th−êng rÊt quan l−îng sè ®ùc cÇn thiÕt cho viÖc ®¸nh gi¸. NÕu träng trong chän läc ®Æc biÖt khi mµ tÝnh tr¹ng nhiÒu ®ùc ®−îc ®−a vµo kiÓm tra th× sè l−îng c¸i trùc tiÕp cÇn chän ®ã l¹i kh«ng thÓ c©n ®o ®ong 81
®Õm. ThÝ dô nh− hiÖu qu¶ sö dông thøc ¨n ch¼ng suÊt s÷a cho ta biÕt møc ®é chÝnh x¸c cña viÖc h¹n – th−êng ®−îc ‘x¸c ®Þnh’ qua kh¶ n¨ng t¨ng dïng chØ sè ®ã ®Ó −íc tÝnh n¨ng suÊt chu k× sau träng. §Ó cã thÓ −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng cña mét dùa vµo n¨ng suÊt chu k× 1. V× r»ng ®¸nh gi¸ qua tÝnh tr¹ng tõ kiÓu h×nh cña mét tÝnh tr¹ng kh¸c ta ®êi sau con c¸i th−êng bÞ h¹n chÕ bëi sè con sinh cÇn ph¶i tÝnh ®−îc hÖ sè t−¬ng quan di truyÒn ra nªn hÖ sè lÆp l¹i cã gi¸ trÞ nhiÒu h¬n ®èi víi cña chóng trªn cïng mét con vËt. HÖ sè t−¬ng con c¸i h¬n lµ con ®ùc (cã nghÜa lµ, c¸c tÝnh quan di truyÒn nµy chÝnh lµ t−¬ng quan vÒ gi¸ trÞ tr¹ng nh− khèi l−îng l«ng cõu cã thÓ c©n ®−îc gièng cña hai tÝnh tr¹ng ®ã. NÕu gi¸ trÞ nµy lµ nhiÒu lÇn trªn cïng mét cõu ®ùc, sè liÖu vÒ con- d−¬ng th× cã nghÜa lµ gi¸ trÞ gièng cña tÝnh tr¹ng c¸i cã thÓ thu thËp ®−îc ®Çy ®ñ ®Ó t¹o nªn sè ®o nµy cµng lín vµ tÝnh tr¹ng kia còng vËy vµ hÖ sè lÆp l¹i cña mét gi¸ trÞ h¹n chÕ). HÖ sè lÆp l¹i giao t−¬ng quan ©m th× cã nghÜa ng−îc l¹i. T−¬ng ®éng tõ kh«ng (0) ®Õn mét (1), ®èi víi c¸c tÝnh quan di truyÒn g©y nªn bëi (1) hiÖn t−îng tr¹ng cã hÖ sè nµy cao th× c¸c sè ®o thªm chØ cã pleiotrophy (tøc lµ mét hay nhiÒu gen t¸c ®éng gi¸ trÞ h¹n chÕ v× r»ng chØ cÇn mét sè ®o lµ ®ñ ®Ó ®Õn c¶ hai tÝnh tr¹ng) vµ (2) lµ liªn kÕt gen (tøc x¸c ®Þnh n¨ng suÊt cña nã trong lÇn tíi. ThÝ dô lµ c¸c gen t¸c ®éng ®Õn hai tÝnh tr¹ng ë trªn cïng nh− hÖ sè lÆp l¹i cña chiÒu cao v©y cña mét bß nhiÔm s¾c thÓ). HiÖn t−îng pleiotrophy cã thÓ lµ c¸i tr−ëng thµnh rÊt cao (gÇn 1.0) nh−ng cña s¶n phÈm cña mét gen trong c¸c ph¶n øng sinh khèi l−îng c¬ thÓ l¹i thÊp h¬n nhiÒu, v× r»ng ho¸ kh¸c nhau, hoÆc (1) do hai tÝnh tr¹ng ®ã b¶n mang thai, tiÕt s÷a còng nh− lµ chÕ ®é dinh chÊt lµ mét, thÝ dô nh− khèi l−îng cña cõu lóc d−ìng ¶nh h−ëng tíi khèi l−îng c¬ thÓ cña nã cai s÷a vµ lóc mét ngµy tuæi ®Òu lµ mét sè ®o vÒ nhiÒu h¬n lµ chiÒo cao v©y. NÕu ®· cã mét sè ®o khèi l−îng c¬ thÓ; hoÆc kiÓu h×nh cña tÝnh tr¹ng vÒ chiÒu cao th× sè ®o c¸c lÇn sau còng ch¼ng nµy t¸c ®éng ®Õn kiÓu h×nh cña tÝnh tr¹ng kh¸c mÊy cã ý nghÜa v× r»ng sè ®o ®Çu kh«ng kh¸c sè (thÝ dô nh− cïng mËt ®é vµ ®é dµi cña l«ng th× ®o sau lµ mÊy. Cßn gi¸ trÞ trung b×nh vÒ khèi diÖn tÝch bÒ mÆt th©n cõu cã liªn quan chÆt chÏ l−îng c¬ thÓ tÝnh tõ c¸c sè ®o sÏ cã nghÜa nhiÒu ®Õn khèi l−îng l«ng cña nã). C¸c mèi t−¬ng h¬n lµ mét sè. HÖ sè lÆp l¹i vµ øng dông ®−îc quan d−¬ng vµ ©m ®Òu cã gi¸ trÞ nh− nhau ®èi bµn nhiÒu ë Phô lôc 2. víi nhµ nh©n gièng. HiÖu øng liªn quan ®Õn chän läc NÕu nh− kiÓu h×nh cña mét tÝnh tr¹ng Y ®−îc dïng ®Î −íc tÝnh gi¸ trÞ gièng cña tÝnh tr¹ng X C¸c tÝnh tr¹ng liªn quan cã thÓ dïng lµm chuÈn th× ®é chÝnh x¸c cña gi¸ trÞ gièng −íc tÝnh ®ã lµ ®Ó chän läc v× gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña chóng lµ chØ tÝch sè cña t−¬ng quan di truyÒn cña hai tÝnh sè cña gi¸ trÞ gièng. T−¬ng tù, khi chän läc mét tr¹ng vµ c¨n bËc hai hÖ sè di truyÒn cña Y. Hai tÝnh tr¹ng nµy sÏ thay ®æi tÝnh tr¹ng kh¸c bÊt hoÆc nhiÒu tÝnh tr¹ng liªn quan cã thÓ dïng ®ång chÊp tiªu chuÈn chän läc ®Æt ra lµ nh− thÕ nµo. thêi ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ gièng cña mét tÝnh tr¹ng. ThÝ dô khi chän läc ®Ó t¨ng khèi l−îng c¬ thÓ C¸c gi¸ trÞ nh− thÕ cã nguån gèc tõ c¸c ph−¬ng mét n¨m tuæi ch¾c ch¾n còng ®ång thêi lµm t¨ng tr×nh håi qui mµ ë ®ã c¸c hÖ sè (coefficients) lµ khèi l−îng c¬ thÓ lóc tr−ëng thµnh. Chän läc kÕt qu¶ cña c¸c ph−¬ng tr×nh håi qui ®ång thêi t¨ng n¨ng suÊt s÷a sÏ ®i ®«i víi viÖc lµm gi¶m tØ liªn ®íi ®Õn hÖ sè di truyÒn, ®é lÖch chuÈn kiÓu lÖ b¬. ChiÒu h−íng cña hiÖu øng liªn quan ®«i h×nh cña hÖ sè t−¬ng quan vµ ®é lÖch chuÈn kiÓu khi còng cã mãc xÝch víi tÝnh chÊt cña quÇn thÓ. h×nh cña c¸c tÝnh tr¹ng. Gi¸ trÞ gièng tÝnh ®−îc ThÝ dô ë mét ®µn lîn mµ ®é dµy mì l−ng trung qua c¸c tÝnh tr¹ng liªn quan chÝnh lµ c¬ së ®Ó b×nh ®· t−¬ng ®èi cao (thÝ dô lµ 3.8 cm ë lîn 90 x©y dùng chØ sè chän läc. Ph−¬ng ph¸p ®Ó x¸c kg), th× chän läc lµm gi¶m tÝnh tr¹ng nµy còng ®Þnh gi¸ trÞ gièng ®−îc tr×nh bµy trong Phô lôc 3. ®ång thêi lµm gi¶m nhu cÇu ¨n cña con vËt tÝnh trªn mét kg t¨ng träng, nh−ng ë mét ®µn lîn cã C¸c sè ®o bæ sung vÒ mét tÝnh tr¹ng cña mét c¸ ®é dµy mì l−ng kÐm h¬n th× viÖc chän läc t¨ng thÓ cã thÓ lµm t¨ng møc ®é chÝnh x¸c cña gi¸ trÞ tÝnh tr¹ng nµy l¹i lµm t¨ng nhu cÇu thøc ¨n. gièng trong mét vµi tr−êng hîp. ThÝ dô, gi¸ trÞ gièng cña mét bß s÷a sÏ ®−îc ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c Khi mµ xu h−íng cña hiÖu øng chän läc liªn h¬n trªn sè liÖu tõ 4 chu k× h¬n lµ tõ mét. §Ó x¸c quan ®i ®óng h−¬ng th× ch¼ng sao. Tuy nhiªn ®Þnh gi¸ trÞ gièng tõ c¸c sè ®o lÆp l¹i ta cÇn ®Õn hiÖu øng nµy th−êng ®i kh«ng ®óng h−íng nh− hÖ sè lÆp l¹i. TÝnh lÆp l¹i cña mét tÝnh tr¹ng, c¸i mong muèn, thÝ dô nh− t¨ng n¨ng suÊt s÷a l¹i cã thÓ ®o ®−îc kh«ng ph¶i mét lÇn, lµ th−íc ®o gi¶m tØ lÖ b¬ hoÆc t¨ng nhu cÇu ¨n l¹i gi¶m mì thùc tÕ cña c¸c sè ®o tr−íc ®ã vµ lµ chØ sè cho l−ng. ChÝnh v× thÕ khi x©y dùng mét ch−¬ng c¸c sè ®o lÇn sau. ThÝ dô, hÖ sè lÆp l¹i cña n¨ng 82
tr×nh nh©n gièng chóng ta ph¶i hÕt søc l−u t©m ®−îc qui ®Þnh c¸c møc tèi thiÓu, con vËt ®ã sÏ ®Õn hiÖu øng liªn ®íi nµy. ®−îc ®Ó l¹i lµm gièng nÕu nã v−ît ®−îc c¸c tiªu chuÈn tèi thiÓu ®ã. §Ó cã thÓ duy tr× sè l−îng Chän läc nhiÒu tÝnh tr¹ng ®µn th−êng th× c¸c tiªu chuÈn ®Ò ra trong ph−¬ng ph¸p lo¹i th¶i ®éc lËp th−êng thÊp h¬n tiªu chuÈn Th−êng th×, tÊt nhiªn kh«ng ph¶i lµ lu«n lu«n, ®Ò ra trong ph−¬ng ph¸p chän läc cùc ®oan. c¸c nhµ chän gièng thÝch chän läc nhiÒu tÝnh Nh−îc ®iÓm chÝnh cña ph−¬ng ph¸p lo¹i th¶i ®éc tr¹ng mét lÇn. Vµ v× thÕ, kiÓu h×nh cña mét vµi lËp lµ −u viÖt cña mét tÝnh tr¹ng kh«ng ®−îc tÝnh tr¹ng ®−îc xem xÐt ®ång thêi ®Ó x¸c ®Þnh phÐp khai th¸c ®Ó trung hoµ thÕ yÕu ë mét tÝnh con vËt nµo nªn ®Ó l¹i lµm gièng, nh−ng Ýt khi tr¹ng kh¸c. Ph−¬ng ph¸p nµy t−¬ng ®èi h÷u Ých. ng−êi ta ¸p dông mét qui tr×nh chÝnh thøc ®Ó x¸c §−îc dïng ®Ó chän läc ®ång thêi c¸c tÝnh tr¹ng ®Þnh søc nÆng cña tõng tÝnh tr¹ng. MÆc dï qui sè l−îng vµ chÊt l−îng. tr×nh chän läc chÝnh thøc cã thÓ h÷u Ých còng nh− bÊt k× mét qui tr×nh chÝnh thøc sau ®©y øng Ph−¬ng ph¸p thø 4 ®ã lµ chän läc theo chØ sè dông trong tõng ph¹m trï riªng biÖt, viÖc xem (Selection Index). Mét chØ sè ®−îc x¸c ®Þnh cho xÐt c¸c qui tr×nh chän läc ®a tÝnh tr¹ng chÝnh qui tõng c¸ thÓ trong d¹ng mét hµm sè kiÓu h×nh cho cho phÐp hiÓu biÕt râ h¬n c¸c vÊn ®Ò ®¹i c−¬ng nhiÒu tÝnh tr¹ng kh¸c nhau. Mét lo¹i chØ sè liªn quan ®Õn viÖc chän läc ®ång thêi nhiÒu tÝnh th−êng ®−îc dïng nhiÒu nhÊt (chØ sè tuyÕn tÝnh tr¹ng. Cã 4 qui tr×nh chän läc nh− thÕ cã thÓ sö kh«ng h¹n chÕ) gi¸ trÞ l·i thùc (net) ®−îc thÓ dông. hiÖn nh− lµ tæng hiÖu chØnh gi¸ trÞ gièng ®èi víi c¸c tÝnh tr¹ng kh¸c nhau. ThÝ dô, gi¸ trÞ l·i thùc Víi ph−¬ng ph¸p chän läc thø tù (tandem) ta cã cña bß thÞt gièng lµ: thÓ chän läc mét tÝnh tr¹ng ®Õn møc ®é cÇn thiÕt NM = 0.25 BVww – 0.50BVBW vµ sau ®ã l¹i chän ®Õn tÝnh tr¹ng thø 2 vµ cø thÕ. Trong ®ã, BVww vµ BVBW lµ gi¸ trÞ gièng ®èi víi ThÝ dô ta cã thÓ chän läc ®Ó gi¶m ®é dµy mì khèi l−îng c¬ thÓ lóc cai s÷a vµ míi sinh, gi¸ trÞ l−ng xuèng 3.1 cm ë khèi l−îng c¬ thÓ 90 kg. gièng cña tÝnh tr¹ng ®Çu ®−îc céng vµo Khi ®· ®−îc møc nµy ta l¹i chän läc ®Ó t¨ng kh¶ (positive) v× thu nhËp cµng t¨ng khi khèi l−îng n¨ng t¨ng träng. C¸c vÊn ®Ò chÝnh cña ph−¬ng lóc cai s÷a cµng lín, cßn cña tÝnh tr¹ng sau bÞ ph¸p nµy lµ, (1) c¸c m«i t−¬ng quan gi÷a c¸c gi¶m ®i (dÊu trõ) v× bª cµng to th× cµng khã ®Î. tÝnh tr¹ng kh«ng ®−îc tÝnh ®Õn trong qu¸ tr×nh Gi¸ trÞ gièng cña tÝnh tr¹ng ‘khèi l−îng lóc cai chän läc mét tÝnh tr¹ng, vµ (2) nÕu c¸c tÝnh tr¹ng s÷a’ ®−îc x¸c ®Þnh tõ kiÓu h×nh cña c¶ hai tÝnh cã mèi t−¬ng quan ©m th× (hoÆc lµ t−¬ng quan tr¹ng (®−îc miªu t¶ trong phô lôc 3). T−¬ng tù d−¬ng khi mµ chän läc ®ang ë h−íng thuËn ®èi nh− thÕ, gi¸ trÞ gièng cña tÝnh tr¹ng ‘khèi l−îng víi mét tÝnh tr¹ng vµ h−íng nghÞch ®èi víi tÝnh lóc míi sinh’ còng ®−îc x¸c ®Þnh nh− thÕ. ChØ sè tr¹ng kh¸c), chän läc trªn mét tÝnh tr¹ng sÏ cã cho tõng con vËt ®−îc tÝnh tõ gi¸ trÞ gièng cña c¶ thÓ ®¶o ng−îc hiÖu øng ®· ®¹t ®èi víi mét tÝnh hai tÝnh tr¹ng, nh− sau: tr¹ng kh¸c. I = 0.25 BVww – 0.50BVBW Mçi con vËt dÒu cè chØ sè riªng nh− thÕ ®−îc Qui tr×nh thø hai dïng ®Ó chän läc ®a tÝnh tr¹ng tÝnh tõ sù kÕt hîp c¸c nguån sè liÖu vµo mét gi¸ ®ã lµ chän läc cùc ®oan (selection of extrems). trÞ. C¸c chØ sè nµy lµ c¬ së ®Ó chóng ta s¾p h¹ng Víi ph−¬ng ph¸p nµy tiªu chuÈn chän läc ®−îc ®µn vËt. Sù gièng nhau vÒ gi¸ trÞ gièng trung x¸c ®Þnh cho tõng tÝnh tr¹ng; sÏ gi÷ l¹i tÊt c¶ c¸c b×nh ë c¸c nhãm cïng thêi (contemporary) ®−îc con vËt v−ît qu¸ tiªu chuÈn cña mét trong c¸c mÆc nhËn khi ta tiÖm cËn víi vÊn ®Ò chØ sè chän tÝnh tr¹ng ®ã. Nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nµy läc. NÕu sù mÆc nhËn nµy bÞ vi ph¹m th× c¸c lµ mét con vËt nµo ®ã nÕu ®¹t t−¬ng ®èi phÇn lín tham sè di truyÒn sÏ bÞ thiªn lÖch. Sù thiªn lÖch c¸c tiªu chuÈn th× còng sÏ bÞ lo¹i nÕu nh− kh«ng lµ nguyªn nh©n bÊt kú khiÕn cho viÖc so s¸nh bÞ ®¹t ®ñ tiªu chuÈn mét trong sè c¸c tÝnh tr¹ng ®ã. mÐo mã. V× thÕ chØ sè chän läc nªn chØ ®−îc ¸p Vµ ng−îc l¹i, con vËt ®ã ®−îc gi÷ l¹i lµm gièng dông trong ph¹m vi mét ®µn. nÕu cã mét tÝnh tr¹ng ®¹t tiªu chuÈn mÆc dï c¸c tÝnh tr¹ng kh¸c rÊt kÐm. Víi kh¸i niÖm tæng qu¸t h¬n, nÕu gi¸ trÞ l·i thùc ®−îc tÝnh: Cã mét ®«i nÐt gièng nhau gi÷a chän läc cùc NM = a1BVX + a2BVY ®oan víi chän läc theo lo¹i th¶i ®éc lËp th× chØ sè chän läc ®−îc tÝnh: (Independent Culling Level). Víi ph−¬ng ph¸p I = a1BVX + a2BVY chän läc møc lo¹i th¶i ®éc lËp th× c¸c tÝnh tr¹ng 83
Trong c«ng thøc nµy cã thÓ ¸p dông cho bao dông sao cho gi¸ trÞ gièng trung b×nh cña c¸c c¸ nhiªu tÝnh tr¹ng tuú ý, cßn ë ®©y chØ ghi hai ®Ó thÓ ®−îc chän c©n xøng víi møc chªnh lÖch gi÷a ®¬n gi¶n ®i. C¸c −u viÖt cña chän läc theo chØ sè trung b×nh ®µn víi c¸c gi¸ trÞ lý t−ëng. so víi c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c lµ: (1) t−¬ng quan gi÷a c¸c tÝnh tr¹ng kh¸c nhau ®−îc sö dông trong C¸c tÝnh tr¹ng ¶nh h−ëng tõ phÝa mÑ d¹ng tèi −u nhÊt vµ (2) −u thÕ cña mét tÝnh tr¹ng ®−îc phÐp bï ®¾p cho khiÕm khuyÕt cña mét tÝnh Gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña rÊt nhiÒu tÝnh tr¹ng sè tr¹ng kh¸c. VÊn ®Ò cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ c¸c l−îng bÞ chi phèi bëi kh¶ n¨ng lµm mÑ cña con hÖ sè t−¬ng quan kiÓu di truyÒn lÉn kiÓu h×nh c¸i. C¸c tÝnh tr¹ng lo¹i nµy ®−îc xem nh− lµ c¸c kh«ng bao giê cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc chÝnh x¸c tÝnh tr¹ng bÞ ¶nh h−ëng tõ phÝa mÑ. KiÓu h×nh hoµn toµn. Vµ nh− ®· th¶o luËn trong phÇn hiÖu cña mét con vËt vÒ lo¹i tÝnh tr¹ng nµy lµ hµm sè øng liªn quan, hÖ sè t−¬ng quan di truyÒn gi÷a cña kiÓu gen cña chÝnh nã (¶nh h−ëng trùc tiÕp) c¸c tÝnh tr¹ng cã thÓ kh¸c nhau hoµn toµn ë tõng vµ kh¶ n¨ng lµm mÑ cña con mÑ (¶nh h−ëng phÝa ®µn. HÖ sè t−¬ng quan di truyÒn tÝnh trªn ®µn mÑ), vµ m«i tr−êng. ThÝ dô, thÓ träng lóc cai s÷a nµy kh«ng phï hîp ®Ó ¸p dông ë ®µn kh¸c; còng cña mét con bª lµ hµm sè cña kh¶ n¨ng sinh thÕ, hÖ sè t−¬ng quan di truyÒn cã thÓ thay ®æi tr−ëng cña chÝnh con bª ®ã vµ kh¶ n¨ng cho s÷a nh− lµ hµm sè cña hiÖu øng chän läc, khiÕn cho cña mÑ nã. Khèi l−îng s¬ sinh cña con bª lµ hµm c¸c hÖ sè ®ã ®−îc x¸c ®Þnh tõ tr−íc trë nªn sè cña tiÒm n¨ng di truyÒn cña nã víi m«i tr−êng kh«ng hîp lý ®Ó dïng trong viÖc x¸c ®Þnh chØ sè d¹ con cña con mÑ nã. Khèi l−îng cai s÷a ë lîn chän läc. con lµ hµm sè cña søc sinh tr−ëng cña c¸c con vËt ®ã víi sè con sinh ra trong mét æ vµ víi kh¶ Trong tÊt c¶ c¸c ph−¬ng ph¸p chän läc ®a tÝnh n¨ng tiÕt s÷a cña con mÑ. tr¹ng nãi trªn th× chän läc theo chØ sè lµ c¸ch thøc c¶i tiÕn kh¶ dÜ nhÊt ®èi víi c¸c lo¹i tÝnh §èi víi lo¹i tÝnh tr¹ng nµy th× kiÓu h×nh cña con tr¹ng hiÖn tÝnh ®Õn. Tuy thÕ, chØ sè chän läc vËt lµ chØ sè cña gi¸ trÞ gièng cña chÝnh nã (¶nh kh«ng tÝnh ®Õn khuynh h−íng di truyÒn (genetic h−ëng trùc tiÕp) vµ gi¸ trÞ gièng cña mÑ nã (¶nh trend) mét c¸ch tèt nhÊt. h−ëng phÝa mÑ). V× con-c¸i nhËn mét nöa gen cña mÑ, nªn chØ sè gi¸ trÞ gièng cña con mÑ vÒ Mét kiÓu chØ sè kh¸c ®ã lµ ‘môc tiªu nh©n kh¶ n¨ng lµm mÑ sÏ lµ chØ sè gi¸n tiÕp thÓ hiÖn gièng’ (Breeding object) vµ cã c©n ®èi bëi c¸c kh¶ n¨ng lµm mÑ cña c¸ thÓ ®ã. Ph−¬ng ph¸p yÕu tè kinh tÕ. ®¸nh gi¸ qua ®êi sau th«ng th−êng chØ cã thÓ x¸c H = v1BV1 + v2BVY2 + ... vmBVm ®Þnh gi¸ trÞ gièng cña con ®ùc ®èi víi c¸c ¶nh h−ëng trùc tiÕp. Cßn ®èi víi c¸c tÝnh tr¹ng ¶nh Gi¸ trÞ BV (H) nµy ®−îc thÓ hiÖn b»ng tiÒn (hoÆc h−ëng tõ con mÑ th× viÖc ®¸nh gi¸ qua ®êi sau b»ng ®¬n vÞ kinh tÕ kh¸c) thÓ hiÖn cho gi¸ trÞ ph¶i ®−îc tiÕn hµnh trªn ch¸u ngo¹i cña con nã. kinh tÕ. MÆc dï c¸c c¸ thÓ anh-em-cïng-mÑ cã t−¬ng Chän läc tèi −u (ideal) quan di truyÒn víi nhau nh− thÓ c¸c c¸ thÓ anh- em-cïng-cha (bá qua liªn kÕt gen vµ di truyÒn tÕ §èi víi mét lo¹t ®iÒu kiÖn vÒ m«i tr−êng vµ s¶n bµo chÊt – cytoplasmatic), nh−ng anh em cïng xuÊt s½n cã th× bao giê còng cã c¸c møc tèi −u mÑ vÉn gièng nhau nhiÒu h¬n anh em cïng cha ®èi víi c¸c tÝnh tr¹ng sè l−îng kh¸c nhau. T¨ng v× r»ng anh em cïng mÑ ®Òu bÞ chung mét ¶nh møc n¨ng suÊt cña c¸c tÝnh tr¹ng nµy sÏ t¨ng h−ëng tõ phÝa mÑ. hiÖu qu¶ s¶n xuÊt ®Õn mét mèc; v−ît qu¸ mèc ®ã nÕu t¨ng n¨ng suÊt c¸c tÝnh tr¹ng ®ã sÏ gi¶m Mét sè nghiªn cøu ®· ph¸t hiÖn ¶nh h−ëng ©m hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. ThÝ dô, v× ¶nh h−ëng ®Õn sinh cña kh¶ n¨ng lµm mÑ cña con mÑ ®Õn kh¶ n¨ng tr−ëng cña bª, t¨ng s¶n xuÊt s÷a ë bß thÞt sÏ cã lµm mÑ cña con con. ThÝ dô, lîi ®Õn møc ®é nµo ®ã; c¸c stress dinh d−ìng kÕt hîp víi nhu cÇu tiÕt s÷a sÏ lµm gi¶m kh¶ n¨ng 1. Bß c¸i h−¬ng thÞt cã n¨ng suÊt s÷a cao sinh s¶n (fertility) ®èi víi bß cã n¨ng suÊt s÷a th−êng cho ra ®êi lò con bÐo lóc cai s÷a; sù cao. NÕu c¸c gi¸ trÞ cho tõng tÝnh tr¹ng kh¸c tÝch mì tuyÕn vó ¶nh h−ëng xÊu tíi kh¶ nhau ®−îc chän ®Ó thÓ hiÖn c¸c ý t−ëng chän n¨ng s¶n xuÊt s÷a cña con g¸i. läc, th× chØ sè chän läc h¹n chÕ cã thÓ dïng trong 2. Sè con ®«ng cã thÓ ¶nh h−ëng tíi sè con sau viÖc chän läc tèi −u. §èi víi lo¹i chØ sè chän läc nµy cña lîn; gi¶m sè con s¬ sinh vµ t¨ng sè nµy, c¸c yÕu tè ®èi träng (weighting) ®−îc sö 84
con / æ h×nh nh− lµm gi¶m n¨ng lùc cña thai tiÒm n¨ng di truyÒn. ChÝnh v× lÏ ®ã viÖc sö dông vµ h¹n chÕ sè con. c¸c con gièng tõ ngoµi vµo cÇn ph¶i nghiªn cøu 3. Cõu sinh ®«i vµ ®−îc nu«i nh− lµ bé sinh hÕt søc cÈn thËn; vµ nÕu ®¸nh gi¸ qua ®êi sau ®«i-ba th−êng nhá con h¬n cõu ®¬n con; sè chóng minh ®−îc nã cã tiÒm n¨ng di truyÒn thùc cõu con Ýt cña mét cõu mÑ nÕu ®−îc nu«i sù th× viÖc du nhËp nh− vËy míi ®¸ng gi¸. nh− thÓ lµ con sinh ®«i-ba cã thÓ cã ¶nh Khi chän läc tiÕn hµnh trªn mét tÝnh tr¹ng th× Ýt h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng sinh ®«i-ba cña nã. nhÊt tÇn sè mét sè gen cã ¶nh h−ëng tèt tíi tÝnh tr¹ng ®ã sÏ t¨ng lªn. Hy väng tÇn sè cña tÊt c¶ Trong c¸c tr−êng hîp nh− vËy, hiÖu øng chän läc c¸c gen cã ¶nh h−ëng mong muèn ®Õn tÝnh tr¹ng sÏ khã cã thÓ ®¹t ®−îc so víi tr−êng hîp kh«ng sÏ ®−îc t¨ng lªn, nh−ng v× tÊt c¶ con vËt, mÆc cã t−¬ng quan ©m gi−· kh¶ n¨ng lµm mÑ cña nã cho gi¸ trÞ gièng cña chóng cao ®Õn bao nhiªu, víi kh¶ n¨ng ®ã cña con g¸i nã. ThÝ dô, chän läc hÇu nh− vÉn mang mét sè gen cã t¸c ®éng kh«ng dùa vµo kiÓu h×nh ®èi víi mét tÝnh tr¹ng cã ¶nh mong muèn ®Õn tÝnh tr¹ng, nªn tÇn suÊt cña mét h−ëng tõ phÝa mÑ, nh− khèi l−îng lóc cai s÷a cã sè gen mong muèn trªn vÉn cã thÓ bÞ gi¶m. §iÒu thÓ chØ c¶i tiÕn ®−îc rÊt it thËm chÝ lµ kh«ng c¶i nµy lµ ®óng trong tr−êng hîp ta sö dông qu¸ tiÕn kh¶ n¨ng lµm mÑ cña c¸c con c¸i trong ®µn. nhiÒu mét con ®ùc trong ®µn cña m×nh. TÇn sè c¸c gen kh«ng mong muèn mµ con ®ùc gièng nä Mét sè ®iÓm tæng kÕt vÒ chän läc c¸c tÝnh cã ®−îc sÏ t¨ng lªn vµ t−¬ng øng c¸c gen kh¸c tr¹ng sè l−îng trªn cïng locus sÏ gi¶m xuèng. C¸c gen kh«ng mong muèn cã thÓ æn ®Þnh (fixed) (tøc lµ tÊt c¶ C−êng ®é chän läc ®−îc xem nh− lµ mét yÕu tè c¸c con vËt trong ®µn lµ ®ång hîp tö ®èi víi mét ¶nh h−ëng tíi hiÖu øng chän läc; ë quÇn thÓ lín gen cô thÓ nµo ®ã) trong ®µn thËm chÝ trong c¶ c−êng ®é chän läc cao h¬n ë quÇn thÓ bÐ. C¬ héi gièng. Sö dông nhiÒu ®ùc gièng (tøc lµ t¨ng kÝch ®Ó cã mét con gièng cùc tèt ë mét ®µn lín lµ cì quÇn thÓ hiÖu lùc – effective population size) nhiÒu h¬n ®¬n gi¶n v× nã sinh nhiÒu. NÕu ta ph¸t sÏ gi¶m c¬ héi æn ®Þnh gen kh«ng mong muèn. hiÖn ®−îc mét con gièng cã ®Æc ®iÓm quÝ vµ khai Nh− vËy t¨ng c−êng ®é chän läc sÏ t¨ng hiÖu th¸c nã tèi ®a (tøc phèi víi nhiÒu ®ùc / hoÆc c¸i) øng chän läc, ®Æc biÖt lµ trong mét kho¶ng thêi th× ta sÏ g©y t¸c ®éng lín tíi t−¬ng lai cña ®µn vÒ gian ng¾n, tuy nhiªn sÏ xÈy ra c¸c vÊn ®Ò liªn tÝnh tr¹ng ®ã. MÆc dï Ýt cã kh¶ n¨ng t¨ng ®µn, quan ®Õn kÝch cì quÇn thÓ hiÖu lùc bÐ nhá, ®iÒu viÖc chän läc con gièng tõ ®µn kh¸c cho phÐp ®ã cã thÓ lµ hËu qu¶ cña c−êng ®é chän läc qu¸ t¨ng c−êng ®é chän läc nhiÒu h¬n lµ chän läc tõ cao. mét ®µn khÐp kÝn. §iÒu nµy cã nghÜa lµ nÕu dïng mét con gièng ®−îc chän tõ ®µn kh¸c cã gi¸ trÞ gièng cao h¬n bÊt kú con nµo trong ®µn cña m×nh ®Ó c¶i t¹o ®µn cña m×nh th× hiÖu øng chän läc sÏ cao h¬n. Mét vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc sö dông con gièng tõ ®µn kh¸c lµ c¸c sè liÖu vÒ nã sÏ khã ®Çy ®ñ – hoµn chØnh h¬n so víi sè liÖu thu ®−îc trªn con vËt chÝnh ë ®µn riªng cña chóng ta. Vµ hËu qu¶ lµ chän läc con gièng ë ®µn kh¸c sÏ kh«ng chÝnh x¸c nh− lµ chän läc con tõ chÝnh ®µn cña m×nh. Mét vÊn ®Ò kh¸c n÷a liªn quan ®Õn viÖc chän läc con gièng tõ ®µn kh¸c ®ã lµ ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng, thÝ dô nh− chÕ ®é dinh d−ìng cã thÓ g©y nªn hiÖn t−îng lµ c¸c c¸ thÓ sinh ra tõ ®µn nµy l¹i cã n¨ng suÊt cao h¬n c¸c c¸ thÓ ®−îc sinh ra tõ ®µn kh¸c mÆc dï vÒ di truyÒn chóng nã ch¼ng h¬n/kÐm nhau lµ bao. ThÝ dô mét con bß gièng cña mét ®µn kh¸c cã −u thÕ vÒ sinh tr−ëng ®−îc mang vÒ ®µn cña ta ®Ó phôc vô viÖc c¶i t¹o th× ph¶i xem −u thÕ cña nã cã ph¶i do m«i tr−êng sinh ra tèt h¬n kh«ng hay lµ do Phô lôc 1: HÖ sè di truyÒn HÖ sè di truyÒn (h2) cña mét tÝnh tr¹ng nµo ®ã ë mét quÇn thÓ vËt nu«i lµ gi¸ trÞ biÓu thÞ møc ®é kiÓu h×nh chuÈn cña mét nhãm vËt nu«i, biÓu 85
hiÖn mét c¸ch chÝnh x¸c kiÓu h×nh cña thÕ hÖ kh¸c nhau ®èi víi mét tÝnh tr¹ng nhÊt ®Þnh, con cña chóng ®èi víi tÝnh tr¹ng ®ã. VÝ dô, hÖ sè nh−ng sù kh¸c nhau chñ yÕu lµ do sù thiÕu chÝnh di truyÒn cña khèi l−îng s¬ sinh ë bß lµ gi¸ trÞ x¸c vÒ c¸ch tÝnh. V× vËy, gi¸ trÞ trung b×nh cña trung b×nh kiÓu h×nh cña mét sè bª biÓu thÞ mét mét sè tham sè ®èi víi mét tÝnh tr¹ng th× tin cËy c¸ch chÝnh x¸c kiÓu h×nh cña thÕ hÖ con cña sÏ cao h¬n so víi bÊt k× mét gi¸ trÞ tÝnh to¸n chóng ®èi víi tÝnh tr¹ng ®ã. Nãi mét c¸ch kh¸c riªng biÖt nµo. V× lÏ ®ã, c¸c nhµ t¹o gièng vËt hÖ sè di truyÒn cña mét tÝnh tr¹ng lµ gi¸ trÞ biÓu nu«i th−êng sö dông mét sè hÖ sè di truyÒn lý thÞ møc ®é chuÈn x¸c kiÓu h×nh ®èi víi tÝnh tr¹ng thuyÕt tõ s¸ch vë h¬n lµ dïng gi¸ trÞ hÖ sè di ®ã, biÓu thÞ gi¸ trÞ gièng ®èi víi tÝnh tr¹ng ®ã. truyÒn tÝnh ®−îc tõ ®µn gia sóc riªng cña b¶n Theo quan ®iÓm vÒ di truyÒn sè l−îng, hÖ sè di th©n hä cã. Nh÷ng ph−¬ng ph¸p sau ®©y cã thÓ truyÒn cña mét tÝnh tr¹ng lµ b×nh ph−¬ng t−¬ng ®−îc sö dông ®Ó tÝnh hÖ sè di truyÒn: quan kiÓu h×nh vµ gi¸ trÞ gièng ®èi víi tÝnh tr¹ng ®ã (cã nghÜa lµ c¨n bËc hai cña hÖ sè di truyÒn 1. HÖ sè di truyÒn b»ng hai lÇn hÖ sè t−¬ng quan b»ng hÖ sè t−¬ng quan gi÷a gi¸ trÞ gièng vµ kiÓu gi÷a kiÓu h×nh cña thÕ hÖ con (O) vµ kiÓu h×nh h×nh). HÖ sè di truyÒn biÕn ®éng trong ph¹m vi cña bè (S) hoÆc mÑ (D). C«ng thøc tÝnh: tõ 0 ®Õn 1. h 2 = 2rOD hoÆc h 2 = 2rOS HÖ sè di truyÒn cña mét tÝnh tr¹ng còng lµ hÖ sè VÝ dô, nÕu khèi l−îng s¬ sinh ®· ®−îc ghi chÐp ë håi quy cña gi¸ trÞ gièng víi gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña mét nhãm bß khi chóng võa míi sinh ra vµ bª tÝnh tr¹ng ®ã. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ hÖ sè di truyÒn cña bß ®ã sinh ra, hÖ sè di truyÒn khèi l−îng s¬ lµ ®é lÖch trung b×nh vÒ gi¸ trÞ gièng liªn quan sinh cã thÓ ®−îc tÝnh b»ng 2 lÇn hÖ sè t−¬ng tíi mét ®¬n vÞ kiÓu h×nh trong hai c¸ thÓ ®èi víi quan cña khèi l−îng s¬ sinh cña nh÷ng con bª vµ tÝnh tr¹ng ®ã. V× hÖ sè di truyÒn lµ håi quy cña khèi l−îng s¬ sinh cña mÑ chóng nã. gi¸ trÞ gièng kiÓu h×nh, gi¸ trÞ di truyÒn ®−îc sö 2. HÖ sè di truyÒn b»ng hai lÇn hÖ sè håi quy (b) dông trong tÝnh to¸n gi¸ trÞ gièng cña mçi c¸ thÓ kiÓu h×nh cña thÕ hÖ con (O) ®èi víi kiÓu h×nh tõ gi¸ trÞ kiÓu h×nh riªng cña nã vµ hoÆc kiÓu cña bè (S) hoÆc mÑ (D). C«ng thøc tÝnh: h×nh cña nh÷ng thµnh viªn th©n thuéc cña nã. h 2 = 2bOD hoÆc h 2 = 2bOS 3. HÖ sè di truyÒn b»ng hÖ sè håi quy (b) cña Ngoµi hai ®Þnh nghÜa vÒ hÖ sè di truyÒn nªu trªn, kiÓu h×nh cña thÕ hÖ con (O) ®èi víi trung b×nh hÖ sè di truyÒn cßn ®−îc tÝnh b»ng ph−¬ng sai kiÓu h×nh cña bè (S) hoÆc mÑ (D). §iÒu nµy cã gi¸ trÞ gièng chia cho ph−¬ng sai kiÓu h×nh cña nghÜa lµ håi quy kiÓu h×nh cña thÕ hÖ con (O) ®èi tÝnh tr¹ng ta ®ang ®Ò cËp ®Õn. Ph−¬ng sai kiÓu víi gi¸ trÞ trung b×nh kiÓu h×nh cña bè (S) vµ mÑ h×nh cña mét tÝnh tr¹ng lµ gi¸ trÞ ®o vÒ møc ®é (D). C«ng thøc tÝnh: biÕn ®éng cña tÝnh tr¹ng, cã nghÜa lµ ph−¬ng sai h 2 = bOM kiÓu h×nh lµ gi¸ trÞ ®o ®−îc møc ®é chªnh lÖch cã ®−îc gi÷a c¸c kiÓu h×nh cña mét sè c¸ thÓ. 4. HÖ sè di truyÒn b»ng bèn lÇn hÖ sè t−¬ng quan Mét c¸ch t−¬ng tù, ph−¬ng sai cña gi¸ trÞ gièng gi÷a c¸c c¸ thÓ cã cïng nöa møc ®é huyÕt thèng lµ gi¸ trÞ ®o ®−îc møc ®é kh¸c nhau cã ®−îc gi÷a (vÝ dô, cïng cha kh¸c mÑ). HÖ sè t−¬ng quan c¸c gi¸ trÞ gièng cña c¸c c¸ thÓ kh¸c nhau ®èi víi trong c¸c líp, t, lµ gi¸ trÞ ®−îc tÝnh bëi ph−¬ng tÝnh tr¹ng ®ã. Nh− vËy, hÖ sè di truyÒn lµ tû lÖ ph¸p ph©n tÝch ph−¬ng sai, nã ®−îc sö dông ®Ó cña sù biÕn ®éng kiÓu h×nh do ¶nh h−ëng trung tÝnh hÖ sè di ruyÒn bëi v× quan hÖ cïng cha kh¸c b×nh cña c¸c gen cña c¸c c¸ thÓ trong quÇn thÓ mÑ kh«ng thÓ t¸ch lËp thµnh 2 nhãm kh¸c nhau ®ã. nh− ®èi víi gi÷a bè vµ con cña chóng. C«ng thøc tÝnh nh− sau: §èi víi mét tÝnh tr¹ng nhÊt ®Þnh, hÖ sè di truyÒn h 2 = 4t ®−îc x¸c ®Þnh tõ møc ®é quan hÖ gi÷a c¸c c¸ thÓ 5. Trong tr−êng hîp thÝ nghiÖm nghiªn cøu vÒ cã quan hÖ huyÕt thèng víi nhau ®èi víi tÝnh hiÖu qu¶ chän läc, hÖ sè di truyÒn cña mét tÝnh tr¹ng ®ã. §Ó tÝnh hÖ sè di truyÒn mét c¸ch chÝnh tr¹ng cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó tÝnh hiÖu qu¶ chän x¸c cÇn cã mét sè l−îng vËt nu«i lín. Th−êng läc ®èi víi tÝnh tr¹ng ®ã. V× vËy, nÕu chän läc th−êng, hÖ sè di truyÒn tÝnh ®−îc cña mét tÝnh ®−îc thùc hiÖn vµ hiÖu qu¶ chän läc ®· ®−îc x¸c tr¹ng kh¸c nhau tõ ®µn nµy sang ®µn kh¸c. PhÇn ®Þnh, ph−¬ng tr×nh hiÖu qu¶ chän läc cã thÓ ®−îc kh¸c nhau gi÷a c¸c gi¸ trÞ tÝnh to¸n lµ do c¸c sö dông ®Ó tÝnh hÖ sè di truyÒn. quÇn thÓ kh¸c nhau cã thÓ cã hÖ sè di truyÒn 86
L−u ý, c¸c ký hiÖu trong 5 c¸ch tÝnh hÖ sè di truyÒn truyÒn cña mét tÝnh tr¹ng lµ gi¸ trÞ møc ®é chÝnh ®−îc tr×nh bµy trªn ®©y lµ: x¸c kiÓu h×nh ®èi víi tÝnh tr¹ng biÓu thÞ gi¸ trÞ - h2 lµ hÖ sè di truyÒn cña tÝnh tr¹ng ®ang ®Ò cËp tíi gièng ®èi víi tÝnh tr¹ng ®ã. HÖ sè di truyÒn cña - S lµ biÓu thÞ cña bè (Sire) khèi l−îng bª cai s÷a sÏ cã khuynh h−íng cao - D lµ biÓu thÞ cña mÑ (Dam) h¬n nÕu khèi l−îng cai s÷a ®· hiÖu chØnh ®−îc - O lµ biÓu thÞ cña thÕ hÖ con (Offpring) dïng ®Ó biÓu thÞ kiÓu h×nh ®èi víi tÝnh tr¹ng ®ã. - r lµ hÖ sè t−¬ng quan - b lµ hÖ sè håi quy - M lµ biÓu thÞ gi¸ trÞ trung b×nh cña bè vµ mÑ (Mid- parent) - t lµ hÖ sè t−¬ng quan trong c¸c líp trong phÐp ph©n tÝch ph−¬ng sai - n lµ sè lÇn lÆp l¹i cña tÝnh tr¹ng ®ang ®Ò cËp tíi - R lµ hÖ sè lÆp l¹i cña tÝnh tr¹ng ®ang ®Ò cËp tíi Nh÷ng tÝnh to¸n vÒ hÖ sè di truyÒn nµy ®óng gi¶ sö nÕu kh«ng cã mèi quan hÖ gi÷a m«i tr−êng cña nh÷ng c¸ thÓ cã quan hÖ huyÕt thèng. NÕu m«i tr−êng cña nh÷ng c¸ thÓ cã quan hÖ huyÕt thèng ®ång ®Òu h¬n so víi m«i tr−êng cña nh÷ng c¸ thÓ kh«ng cã quan hÖ huyÕt thèng th× nh÷ng c¸ch tÝnh hÖ sè di truyÒn trªn ®©y ®−îc ®¸nh gi¸ qu¸ cao. T−¬ng tù, nh÷ng tÝnh to¸n vÒ hÖ sè di truyÒn nµy ®óng gi¶ sö kh«ng cã t−¬ng t¸c gi÷a kiÓu di truyÒn vµ m«i tr−êng. Cã sù t−¬ng t¸c gi÷a kiÓu di truyÒn vµ m«i tr−êng cã nÕu sù kh¸c nhau gi÷a c¸c ®Æc diÓm cña hai kiÓu di truyÒn vµ cã sù kh¸c nhau cña m«i tr−êng nµy so víi m«i tr−êng kh¸c. VÝ dô, nÕu mét kiÓu di truyÒn ®−îc h×nh thµnh tèt nhÊt trong mét m«i tr−êng nµy nh−ng mét kiÓu di truyÒn kh¸c l¹i ®−îc h×nh thµnh tèt nhÊt trong mét m«i tr−êng kh¸c th× cã sù t−¬ng t¸c gi÷a kiÓu di truyÒn vµ m«i tr−êng. Cã mét sè mèi t−¬ng t¸c gi÷a kiÓu di truyÒn vµ m«i tr−êng nhÊt ®Þnh, nh−ng trong mét sè giíi h¹n nhÊt ®Þnh vÒ ®iÒu kiÖn m«i tr−êng nh− lµ nh÷ng m«i tr−êng ®èi víi mét ®µn gia sóc nhÊt ®Þnh th× nh÷ng t−¬ng t¸c gi÷a kiÓu di truyÒn vµ m«i tr−êng th−êng coi nh− v« cïng nhá bÐ vµ kh«ng ®¸ng kÓ. Gi¸ trÞ −íc tÝnh vÒ hÖ sè di truyÒn sÏ cã khuynh h−íng lín h¬n vµ c¸c gi¸ trÞ −íc tÝnh vÒ gi¸ trÞ gièng sÏ cã ®é chÝnh x¸c cao h¬n nÕu sè liÖu thu thËp ®−îc hiÖu chØnh ®èi víi c¸c yÕu tè cã c¸c ¶nh h−ëng lín ®èi víi tÝnh tr¹ng ta ®ang nghiªn cøu, nh−ng kh«ng liªn quan ®Õn gi¸ trÞ gièng. VÝ dô, nÕu khèi l−îng cai s÷a ®−îc hiÖu chØnh theo tuæi cña mÑ, tuæi vµ tÝnh biÖt cña cña bª, gi¸ trÞ gièng cña khèi l−îng cai s÷a cã thÓ tÝnh ®−îc mét c¸ch chÝnh x¸c h¬n. Nh− ta ®· biÕt, hÖ sè di 87
Phô lôc 2: TÝnh to¸n gi¸ trÞ (trung b×nh kiÓu h×nh mét nhãm cïng nöa huyÕt thèng, vÝ dô cïng cha kh¸c mÑ, hoÆc mét nhãm gièng cña thÕ hÖ con). Gi¸ trÞ gièng cña mét c¸ thÓ vËt nu«i ®èi víi mét NÕu bÊt kú mét trong 5 nguån th«ng tin nªu trªn tÝnh tr¹ng nhÊt ®Þnh lµ ®¹i l−îng biÓu thÞ møc ®é ®−îc sö dông trong viÖc tÝnh to¸n gi¸ trÞ gièng vÒ gièng ®èi víi tÝnh tr¹ng ®ã. Nãi mét c¸ch cña mét c¸ thÓ th× tÝnh to¸n sÏ ®¬n gi¶n h¬n chuyªn s©u h¬n, ®èi víi mét tÝnh tr¹ng sè l−îng, nhiÒu. NÕu gi¸ trÞ liªn quan cïng víi 1 trong 5 gi¸ trÞ gièng cña mét c¸ thÓ b»ng 2 lÇn gi¸ trÞ nguån th«ng tin trªn ®−îc ký hiÖu b»ng S vµ nÕu trung b×nh cña quÇn thÓ v« cïng lín cña thÕ hÖ trung b×nh kiÓu h×nh cña ®µn ®èi víi tÝnh tr¹ng con cña c¸ thÓ ®ã xa rêi tõ quÇn thÓ hoÆc trung liªn quan víi lo¹i nguån th«ng tin nµy ®−îc ký b×nh ®µn cña tÝnh tr¹ng ®ã. Do kh«ng cã mét c¸ hiÖu b»ng P®µn, th× c«ng thøc tÝnh gi¸ trÞ gièng lµ: thÓ nµo cã thÓ sinh ra mét quÇn thÓ con v« cïng lín, chóng ta kh«ng bao giê biÕt mét c¸ch chÝnh EBV = b BVS (S - P ®µn) (1) x¸c vÒ gi¸ trÞ gièng mµ chØ cã thÓ −íc tÝnh ®−îc nã mµ th«i. Gi¸ trÞ gièng cña mét c¸ thÓ vËt nu«i VÝ dô, nÕu gi¸ trÞ gièng cña mét c¸ thÓ vËt nu«i cã thÓ ®−îc −íc tÝnh tõ (1) C¸c sè ®o cña chÝnh ®èi víi mét tÝnh tr¹ng nhÊt ®Þnh ®−îc tÝnh tõ kiÓu b¶n th©n nã (Sè liÖu thu ®−îc cña mét c¸ thÓ cã h×nh cña nã ®èi víi cïng tÝnh tr¹ng ®ã, gi¸ trÞ S thÓ bao gåm kiÓu h×nh cña nã ®èi víi c¸c tÝnh sÏ lµ biÓu thÞ kiÓu h×nh cña tÝnh tr¹ng vµ P®µn sÏ lµ tr¹ng cã liªn quan. NÕu 1 tÝnh tr¹ng ®−îc x¸c biÓu thÞ trung b×nh ®µn cña tÝnh tr¹ng ®ã. NÕu ®Þnh ®o ®−îc nhiÒu h¬n 1 lÇn, sè liÖu thu ®−îc gi¸ trÞ gièng ®−îc tÝnh cho kiÓu h×nh cña mét c¸ cña c¸ thÓ ®ã cã thÓ bao hµm nhiÒu sè ®o lÆp l¹i thÓ ®èi víi mét tÝnh tr¹ng liªn quan, S biÓu thÞ ®èi víi tÝnh tr¹ng ®ã) (2) C¸c sè ®o thu thËp cña kiÓu h×nh cña c¸ thÓ ®ã ®èi víi tÝnh tr¹ng liªn anh chÞ em th©n thuéc cña b¶n th©n nã (3) C¸c sè quan vµ Pherd biÓu thÞ trung b×nh kiÓu h×nh cña ®o thu thËp do kÕt hîp cña c¸c nguån th«ng tin ®µn ®èi víi tÝnh tr¹ng liªn quan nµy. kh¸c nhau. Khi cµng sö dông nhiÒu th«ng tin th× ®é tin cËy cña gi¸ trÞ gièng −íc tÝnh (EBV) sÏ hy Nãi mét c¸ch kh¸c, hÖ sè di truyÒn (h2) cña mét väng cao h¬n nÕu nguån th«ng tin ®−îc chØnh lý tÝnh tr¹ng lµ håi quy cña gi¸ trÞ gièng ®èi víi mét c¸ch thÝch hîp. kiÓu h×nh cña tÝnh tr¹ng nµy. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ hÖ sè di truyÒn biÓu thÞ sù ph©n t¸ch kú väng cña Ph−¬ng tr×nh håi quy ®−îc sö dông trong viÖc kiÓu h×nh cao hay thÊp h¬n cã thÓ di truyÒn l¹i tÝnh to¸n gi¸ trÞ gièng. Håi quy cña y ®èi víi x cho thÕ hÖ con c¸i cña chóng. V× vËy, gi¸ trÞ ®−îc ký hiÖu b»ng b biÓu thÞ kú väng biÕn ®æi gièng cña mét c¸ thÓ ®èi víi mét tÝnh tr¹ng X cã cña y trªn mét ®¬n vÞ biÕn ®æi cña x. VÝ dô, nÕu thÓ ®−îc tÝnh nh− sau: y biÓu thÞ khèi l−îng vµ c biÓu thÞ cao v©y cña bß th× gi¸ trÞ b lµ kh¸c nhau trung b×nh vÒ khèi EBVX = h2X (PX - P ®µn) (2) l−îng trªn mçi ®¬n vÞ kh¸c nhau vÒ cao v©y. NÕu ë ®©y: b = 16 kg/cm cã nghÜa cø 1 cm vÒ chªnh lÖch - PX lµ kiÓu h×nh cña c¸ thÓ nµy ®èi víi tÝnh cao v©y cã liªn quan ®Õn 16 kg chªnh lÖch vÒ tr¹ng X khèi l−îng. §iÒu nµy cã nghÜa lµ nÕu cao v©y - Pherd lµ gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh cña ®µn ®èi trung b×nh cña ®µn bß lµ 127cm th× khèi l−îng víi tÝnh tr¹ng nµy cña ®µn bß sÏ lµ 394 kg vµ nÕu cao v©y trung - h2 lµ hÖ sè di truyÒn cña tÝnh tr¹ng nµy b×nh cña ®µn bß lµ 130 cm, bß sÏ cã khèi l−îng lµ 403 kg. C¸c kiÓu th«ng tin cã thÓ sö dông cho Trong mét sè tr−êng hîp, gi¸ trÞ gièng −íc tÝnh viÖc tÝnh to¸n gi¸ trÞ gièng cña mét c¸ thÓ bao sÏ lín h¬n so víi gi¸ trÞ gièng thùc cña c¸ thÓ ®ã gåm (1) KiÓu h×nh cña c¸ thÓ nµy ®èi víi tÝnh ®èi víi tÝnh tr¹ng nhÊt ®Þnh. Trong mét tr−êng tr¹ng mµ ë ®ã gi¸ trÞ gièng ®ang ®−îc tÝnh to¸n, hîp kh¸c, gi¸ trÞ gièng thùc sÏ thÊp h¬n gi¸ trÞ (2) Gi¸ trÞ trung b×nh cña c¸c lÇn ®o lÆp l¹i cña −íc tÝnh. Gi¸ trÞ tÝnh to¸n nµy lµ gi¸ trÞ trung tÝnh tr¹ng nµy thuéc c¸ thÓ nµy, (3) KiÓu h×nh b×nh gièng cña vËt nu«i víi kiÓu h×nh nµy ®èi víi cña c¸ thÓ nµy ®èi víi mét tÝnh tr¹ng cã liªn tÝnh tr¹ng nµy. Møc ®é tin cËy cña c¸c gi¸ trÞ quan, (4) KiÓu h×nh cña mét c¸ thÓ th©n thuéc vÒ gièng −íc tÝnh ®−îc ®Ò cËp s©u trong phÇn tíi. huyÕt thèng, vµ (5) Trung b×nh kiÓu h×nh cña mét nhãm c¸ thÓ th©n thuéc vÒ huyÕt thèng 88
Do mét sè lý do, gi¸ trÞ gièng th−êng ®−îc tÝnh ë ®©y: tõ sè liÖu thu ®−îc ®èi víi c¸c c¸ thÓ cã huyÕt - RXY lµ hÖ sè th©n thuéc gi÷a c¸c vËt nu«i mµ thèng th©n thuéc víi gia sóc mµ gi¸ trÞ gièng cña gi¸ trÞ gièng cña nã ®ang tÝnh nã ®ang ®−îc tÝnh to¸n. Mét sè tÝnh tr¹ng nh− - RXX lµ hÖ sè th©n thuéc gi÷a bÊt kú cÆp vËt nu«i kh¶ n¨ng s¶n xuÊt s÷a, kho¶ng c¸ch løa ®Î, ... nµo trong nhãm huyÕt thèng th©n thuéc ®ã kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®−îc trªn c¶ 2 giíi tÝnh. Gi¸ trÞ gièng cña giíi tÝnh ®ùc th−êng ®−îc tÝnh dùa NÕu gi¸ trÞ gièng ®−îc tÝnh tõ trung b×nh cña mét vµo gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña chÞ hoÆc em g¸i cã nhãm thuéc thÕ hÖ con, RXY = 1/2 vµ RXX = 1/4. huyÕt thèng th©n thuéc ®èi víi c¸c tÝnh tr¹ng ®ã. Gi¸ trÞ nµy ®èi víi RXX gi¶ thiÕt r»ng tÊt c¶ c¸c c¸ Tõ mét sè liÖu kiÓu h×nh ®¬n gi¶n cña mét c¸ thÓ thÓ thuéc thÕ hÖ con lµ quan hÖ huyÕt thèng mét cïng hÖ huyÕt thèng th©n thuéc, gi¸ trÞ gièng cña nöa. NÕu mét sè c¸ thÓ thuéc thÕ hÖ con cã quan c¸ thÓ ®ã ®−îc tÝnh theo c«ng thøc sau: hÖ huyÕt thèng trän vÑn víi nhau nhiÒu h¬n sè cã quan hÖ huyÕt thèng mét nöa th× gi¸ trÞ gièng EBV = Rxyh2 (PR - P ®µn) (3) sÏ ®−îc x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c h¬n nÕu ë ®©y: c¸ch tÝnh cã sù biÕn ®æi chót Ýt. NÕu gi¸ trÞ gièng - RXY lµ hÖ sè th©n thuéc gi÷a c¸ thÓ X víi c¸c ®−îc tÝnh tõ trung b×nh cña mét nhãm bè mÑ cã c¸ thÓ th©n thuéc cña nã ®é huyÕt thèng chung nhau mét nöa th× RXY = - PR lµ gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña c¸ thÓ th©n thuéc RXX = 1/4 ë c«ng thøc trªn ®©y ®èi víi K. TÝnh ®èi víi tÝnh tr¹ng liªn quan gi¸ trÞ gièng dùa trªn gi¸ trÞ trung b×nh cña mét nhãm cã huyÕt thèng th©n thuéc ®−îc thùc hiÖn VÝ dô, gi¸ trÞ gièng cña mét bß ®ùc gièng ®èi víi theo c«ng thøc sau: tÝnh tr¹ng s¶n l−îng s÷a (SLS) cã thÓ ®−îc tÝnh tõ sè liÖu vÒ SLS cña bß mÑ sinh ra nã. C«ng EBV = K ( PR - P ®µn) (5) thøc tÝnh lµ: ë ®©y: EBVS = 1/2 h2(PD - Pherd) - PR lµ trung b×nh kiÓu h×nh cña nhãm cã huyÕt ë ®©y: thèng th©n thuéc gi÷a c¸c vËt nu«i mµ gi¸ trÞ - EBVS lµ gi¸ trÞ gièng vÒ SLS cña ®ùc gièng gièng cña nã ®ang tÝnh - 1/2 lµ quan hÖ gi÷a mÑ (Dam) vµ con (O) - K lµ håi quy cña gi¸ trÞ gièng cña vËt nu«i ®èi - PD lµ gi¸ trÞ kiÓu h×nh vÒ s¶n l−îng s÷a cña mÑ víi trung b×nh kiÓu h×nh cña c¸c c¸ thÓ cã huyÕt sinh ra ®ùc gièng ®ã. thèng th©n thuéc cña nã (Xem ph−¬ng tr×nh 4). Th−êng th−êng, c¸c sè liÖu cña c¸c c¸ thÓ cã NÕu gi¸ trÞ gièng cña mét c¸ thÓ ®èi víi tÝnh quan hÖ huyÕt thèng lµ ®Çy ®ñ. Gi¸ trÞ gièng cã tr¹ng X ®−îc tÝnh to¸n tõ gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña nã thÓ ®−îc tÝnh mét c¸ch chÝnh x¸c nhÊt nÕu sö ®èi víi tÝnh tr¹ng Y th× c¸ch tÝnh lµ: dông ®−îc tÊt c¶ c¸c nguån th«ng tin ®ã. §èi víi mét tÝnh tr¹ng mµ tÝnh tr¹ng ®ã chØ cã thÓ thu EBVx = (hxrGxGyhyσpy / σpy )(Py - Py) (6) ®−îc tõ giíi tÝnh c¸i duy nhÊt th× gi¸ trÞ gièng cña mét c¸ thÓ ®ùc gièng cã thÓ ®−îc tÝnh tõ gi¸ ë ®©y: trÞ trung b×nh cña c¸c chÞ em g¸i cïng cha kh¸c - rGxGy lµ t−¬ng quan di truyÒn gi÷a hai tÝnh mÑ víi ®ùc gièng ®ã. NÕu cã ®ñ sè liÖu cña Ýt tr¹ng X vµ Y nhÊt 5 chÞ em g¸i th× gi¸ trÞ gièng cña ®ùc gièng - σpx vµ σpy lµ ®é lÖch chuÈn kiÓu h×nh cña tÝnh nµy dùa trªn 5 sè liªô ®ã chÝnh x¸c h¬n nhiÒu so tr¹ng X vµ Y víi sö dông c¸ch tÝnh dùa trªn gi¸ trÞ kiÓu h×nh - hx vµ hy lµ c¨n bËc hai cña hÖ sè di truyÒn cña cña mÑ nã. Gi¸ trÞ gièng cã thÓ ®−îc tÝnh mét c¸c tÝnh tr¹ng X vµ Y c¸ch chÝnh x¸c nhÊt tõ gi¸ trÞ trung b×nh cña mét sè l−îng c¸ thÓ lín cña thÕ hÖ con. Håi quy vÒ - Py lµ kiÓu h×nh cña tÝnh tr¹ng Y cña c¸ thÓ mµ gi¸ trÞ gièng cña mét c¸ thÓ ®èi víi mét nhãm K gi¸ trÞ gièng ®ang tÝnh cña anh chÞ em cã huyÕt thèng th©n thuéc víi c¸ - Py lµ trung b×nh kiÓu h×nh cña ®µn ®èi víi tÝnh thÓ ®ã cã thÓ ®−îc tÝnh nh− sau: tr¹ng Y Rxy b2 K = ------------------------------ (4) Gi¸ trÞ gièng cña mét c¸ thÓ ®èi víi mét tÝnh [(1 + Rxx h2 (k-1)]/k tr¹ng nµo ®ã cã thÓ ®−îc tÝnh dùa vµo sè sè liÖu 89
(n) cña gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña nã ®èi víi tÝnh tr¹ng biÕn ®æi ë kiÓu h×nh ®èi víi tÝnh tr¹ng X. T−¬ng ®ã: tù, b2 lµ trung b×nh biÕn ®æi trong gi¸ trÞ gièng h2 ®èi víi tÝnh tr¹ng X cã mèi liªn quan ®Õn 1 ®¬n EBV = ------------------------ (PI - P®µn) (7) vÞ sai kh¸c ë S2 nÕu S1 kh«ng thay ®æi. BÊt kú [1 + (n - 1)R]/n mét sè l−îng lo¹i th«ng tin kh¸c nhau nµo còng ë ®©y: cã thÓ ®−îc sö dông ®ång thêi trong viÖc tÝnh - PI lµ gi¸ trÞ trung b×nh cña n sè liÖu cña 1 c¸ to¸n gi¸ trÞ gièng, nh−ng ®Ó ®¬n gi¶n 2 trong sè thÓ ta ®ang tÝnh gi¸ trÞ gièng ®ã ®−îc sö dông th¶o luËn s©u ë c¸c phÇn tiÕp - R lµ hÖ sè lÆp l¹i ®èi víi tÝnh tr¹ng ®ã theo. CÇn nhí r»ng, hÖ sè lÆp l¹i cña mét tÝnh tr¹ng lµ HÖ sè b1 vµ b2 ë c«ng thøc 8 râ rµng lµ liªn quan gi¸ trÞ ®o møc ®é chÝnh x¸c vÒ gi¸ trÞ kiÓu h×nh ®Õn bBV.S ë c«ng thøc 1. Trong tr−êng hîp nµy, b1 cña tÝnh tr¹ng biÓu thÞ ®Æc tÝnh t−¬ng lai cña tÝnh cã thÓ ®−îc biÓu thÞ b»ng: tr¹ng ®ã. Râ rµng, c«ng thøc 7 ®−îc ¸p dông duy nhÊt cho nh÷ng tÝnh tr¹ng cã thÓ ®o ®−îc trªn 1 b1 = b VS, S1 - b2 bS1 S2 (9) lÇn ë cïng mét vËt nu«i nh− s¶n l−îng s÷a, sè con sinh ra mçi løa vµ khèi l−îng l«ng cõu mçi ë ®©y: lÇn c¾t. - bBV.S1 lµ håi quy cña gi¸ trÞ gièng ®èi víi S1 - bS1S2 lµ håi quy cña S2 ®èi víi S1 Chó ý r»ng, c¸c c«ng thøc 2, 3, 5, 6 vµ 7 lµ c¸c - b1 vµ b2 t−¬ng tù nh− ë c«ng thøc 8 d¹ng ®Æc biÖt cña c«ng thøc sè 1. Khi sö dông th«ng tin nhiÒu h¬n 1 lÇn lÆp l¹i ®Ó tÝnh gi¸ trÞ Mét c¸ch t−¬ng tù, gi¸ trÞ håi quy b2 ®−îc tÝnh gièng, mét ph−¬ng tr×nh håi quy ®a chiÒu cÇn theo c«ng thøc sau: ®−îc sö dông. NÕu hai lo¹i th«ng tin S1 vµ S2 ®−îc sö dông ®Ó tÝnh gi¸ trÞ gièng cña 1 c¸ thÓ b2 = b VS, S2 - b1 bS1 S2 (10) ®èi víi 1 tÝnh tr¹ng nµo ®ã th× gi¸ trÞ gièng cã thÓ ®−îc tÝnh theo c«ng thøc sau: Nh− vËy, b1 ë c«ng thøc 8, gi¸ trÞ mµ EBVX lµ mong ®îi sù sai lÖch trªn mét ®¬n vÞ kh¸c nhau ë EBVx = b1 (S1 - PI) + b2 (S2 - P2) (8) S1 trõ gi¸ trÞ mµ b2(S2-P2) lµ mong ®îi ®Ó kh¸c biÖt ®èi víi cïng ®¬n vÞ kh¸c nhau ë s1. HÖ sè b2 ë ®©y: ë c«ng thøc 8 cã cïng mèi quan hÖ tíi S2 mµ b1 - PI vµ P2 lµ c¸c gi¸ trÞ kiÓu h×nh trung b×nh ®µn cã ®èi víi S1. ®èi víi tÝnh tr¹ng cã liªn quan t−¬ng øng ®Õn lo¹i th«ng tin S1 vµ S2. Gi¸ trÞ P1 vµ P2 th−êng Khi c¶ 2 nguån th«ng tin ®Òu ®Çy ®ñ ®Ó biÓu thÞ gièng nhau. NÕu S1 ®Ò cËp ®Õn khèi l−îng hµng vÒ th«ng tin gi¸ trÞ gièng cña 1 c¸ thÓ, gi¸ trÞ n¨m cña mét bß ®ùc gièng vµ S2 ®Ò cËp ®Õn gièng cña b¶n th©n nã cã thÓ ®−îc tÝnh tõ c¶ 2 trung b×nh khèi l−îng hµng n¨m cña 1 bß cã nguån th«ng tin ®ã. Hai gi¸ trÞ tÝnh ®−îc cã thÓ quan hÖ anh chÞ em cïng cha kh¸c mÑ víi nã th× gièng nhau, nh−ng th−êng kh«ng b»ng nhau. Khi P1 – P2 cã thÓ b»ng trung b×nh khèi l−îng hµng sö dông ®ång thêi c¶ 2 nguån th«ng tin, gi¸ trÞ n¨m cña ®µn. thu ®−îc cã thÓ cã ®é tin cËy cao h¬n. NÕu cã Gi¶ sö nguån th«ng tin ë ®©y bÞ thÊt l¹c, mÊt ®i bÊt kú mét sù phï hîp nµo gi÷a 2 nguån th«ng mét sè liÖu th× hÖ sè b1 vµ b2 ë c«ng thøc 8 lµ håi tin, mét c¸ch ®¬n gi¶n lµ céng c¸c gi¸ trÞ dùa vµo quy tõng phÇn: b1 lµ phÇn håi quy cña gi¸ trÞ c¸c nguån th«ng tin t¸ch biÖt riªng lÎ lµ cã thÓ gièng ®èi víi tÝnh tr¹ng X ë S1 vµ b1 lµ phÇn håi kh«ng chÝnh x¸c. VÝ dô, gi¸ trÞ gièng cña mét c¸ quy cña gi¸ trÞ gièng ®èi víi tÝnh tr¹ng X ë S2. thÓ ®−îc tÝnh tõ kiÓu h×nh cña mÑ nã vµ kiÓu HÖ sè b1 lµ trung b×nh sai kh¸c cña gi¸ trÞ gièng h×nh cña mét chÞ em g¸i v× cïng mÑ, cã thÓ cã sù ®èi víi tÝnh tr¹ng X liªn quan ®Õn 1 ®¬n vÞ kh¸c phï hîp gi÷a 2 kiÓu h×nh mèi quan hÖ di truyÒn nhau ë S1 nÕu S2 kh«ng thay ®æi. NÕu S1 ®Ò cËp gi÷a mÑ nã vµ con g¸i cña mÑ nã (cïng mÑ kh¸c ®Õn kiÓu h×nh cña mét c¸ thÓ ®èi víi tÝnh tr¹ng X cha víi c¸ thÓ mµ gi¸ trÞ gièng ®ang ®−îc tÝnh). vµ S2 ®Ò cËp ®Õn kiÓu h×nh cña nã ®èi víi 1 tÝnh T−¬ng tù, gi¸ trÞ b1 vµ b2 cã liªn quan ®Õn c«ng tr¹ng cã mèi liªn quan, b1 lµ trung b×nh biÕn thøc 1. Trong tr−êng hîp nµy, b1 ë c«ng thøc 8 lµ ®éng trong gi¸ trÞ gièng liªn quan ®Õn 1 ®¬n vÞ bBV.S1, gi¸ trÞ sö dông ë c«ng thøc 1 ®Ó tÝnh gi¸ trÞ gièng duy nhÊt tõ S1, trõ phÇn mµ t−¬ng øng c¸c 90
gi¸ trÞ gièng tÝnh cho phï hîp gi÷a S1 vµ S2. tÝnh gi¸ trÞ gièng ®−îc ký hiÖu bëi PR1 vµ PR2, gi¸ T−¬ng tù, b2 lµ gi¸ trÞ bBV.S2 trõ ®i 1 phÇn kh¸c mµ trÞ gièng cña c¸ hÓ ®ã cã thÓ ®−îc tÝnh nh− sau: t−¬ng øng c¸c gi¸ trÞ gièng tÝnh cho phï hîp gi÷a S1 vµ S2. EBV = b1 (PR1 - P®µn) + b2 (PR2 - P®µn) (14) TÝnh gi¸ trÞ gièng tõ mét sè liÖu riªng biÖt vµ ë ®©y: b1 vµ b2 ®−îc tÝnh tõ mét sè c¸ thÓ trong tõ trung b×nh cña mét nhãm th©n thuéc c¸c nhãm, mèi quan hÖ cña c¸c c¸ thÓ trong c¸c nhãm víi c¸ thÓ mµ chóng ta ®ang tÝnh gi¸ trÞ §èi víi c¸c tÝnh tr¹ng cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc tr−íc gièng. NÕu K1 vµ K2 lµ c¸c hÖ sè cã thÓ ®−îc khi ®Õn tuæi sinh ®Î, kiÓu h×nh cña mçi c¸ thÓ dïng trong viÖc tÝnh to¸n gi¸ trÞ gièng cña c¸ thÓ th−êng lµ chØ sè quan träng nhÊt vÒ gi¸ trÞ gièng ®ã t¸ch biÖt nhãm quan hÖ th©n thuéc ë c«ng cña nã. ThÕ nh−ng, ®Æc biÖt ®èi víi tÝnh tr¹ng mµ thøc 5, nÕu J12 lµ hÖ sè cã thÓ ®−îc sö dông trong hÖ sè di truyÒn thÊp, th«ng tin vÒ hÖ ph¶ hoÆc viÖc tÝnh to¸n gi¸ trÞ gièng cña bÊt cø c¸ thÓ nµo th«ng tin vÒ quan hÖ th©n thuéc, sö dông thªm trong nhãm th©n thuéc thø nhÊt tõ trung b×nh kiÓu h×nh riªng cña c¸ thÓ, cã thÓ lµm t¨ng møc kiÓu h×nh cña nhãm th©n thuéc thø 2 ë c«ng thøc ®é chÝnh x¸c vÒ viÖc tÝnh gi¸ trÞ gièng vµ nh− vËy 5 vµ nÕu J21 lµ hÖ sè cã thÓ ®−îc sö dông trong t¨ng ®é tin cËy trong chän läc. T−¬ng tù, khi víi viÖc tÝnh to¸n gi¸ trÞ gièng cña bÊt cø c¸ thÓ nµo sè l−îng h¹n chÕ vÒ th«ng tin cña thÕ hÖ con ®èi trong nhãm th©n thuéc thø 2 tõ trung b×nh kiÓu víi 1 c¸ thÓ, sè liÖu kiÓu h×nh riªng cña con vËt, h×nh cña nhãm th©n thuéc thø 1 th× gi¸ trÞ b1 vµ sö dông thªm cho sè liÖu thÕ hÖ con cña nã, cã b2 ë c«ng thøc 14 cã thÓ ®−îc Ýnh nh− sau: thÓ lµm t¨ng møc ®é chÝnh x¸c vÒ viÖc tÝnh gi¸ b1 = K1 - J21b2 (15) trÞ gièng. b2 = K2 - J12b1 (16) Khi gi¸ trÞ gièng cña 1 c¸ thÓ ®èi víi mét tÝnh VÝ dô, nÕu gi¸ trÞ gièng cña 1 bß ®ùc gièng ®èi tr¹ng nhÊt ®Þnh ®−îc tÝnh to¸n tõ kiÓu h×nh riªng víi tÝnh tr¹ng s¶n l−îng s÷a ®−îc tÝnh tõ 1 nhãm cña b¶n th©n nã (P) vµ trung b×nh kiÓu h×nh (PR) cña k con g¸i cña nã vµ n chÞ em g¸i cïng cha cña 1 nhãm th©n thuéc cña nã, c¸ch tÝnh gi¸ trÞ kh¸c mÑ cña nã, gi¸ trÞ gièng cña bß ®ùc gièng gièng ®ã lµ: ®ã ®−îc tÝnh nh− sau: EBV = b1 (P - P ®µn) + b2 (PR - P ®µn) (11) EBV = b1 (P0 - P®µn) + b2 (PPHS - P®µn) T¹i ®©y, 2 gi¸ trÞ b1 vµ b2 ®· ®−îc cho s½n theo ë ®©y: c«ng thøc sau: - P0 lµ biÓu thÞ trung b×nh kiÓu h×nh cña con g¸i. - PPHS biÓu thÞ trung b×nh kiÓu h×nh cña chÞ em b1 = h2 (1 - Rxy b2) (12) g¸i cïng cha kh¸c mÑ vµ b2 = K (1 - b1) (13) Gi¸ trÞ K1 ë c«ng thøc 15 cã thÓ ®−îc tÝnh nh− ë ®©y: sau: 1 RXY lµ hÖ sè th©n thuéc gi÷a 1 c¸ thÓ mµ gi¸ trÞ /2 h 2 gièng ®ang ®−îc tÝnh to¸n vµ mçi mét c¸ thÓ ë K1 = ----------------------------------- trong nhãm th©n thuéc nh− ®· tr×nh bµy ë c«ng [(1 + 1/4 h2 (k-1)]/k thøc 4. Gi¸ trÞ K ë c«ng thøc 13 lµ t−¬ng tù nh− ë ®©y: gi¸ trÞ K ë c«ng thøc 4 ®èi víi lo¹i th©n thuéc - 1/2 lµ biÓu thÞ mèi quan hÖ cña bè vµ con g¸i. nµy. L−u ý, nÕu cØ cã duy nhÊt 1 c¸ thÓ ë trong - 1/4 lµ biÓu thÞ mèi quan hÖ gi÷a bÊt kú 2 con nhãm th©n thuéc th× gi¸ trÞ K = RXYh2. g¸i víi nhau. TÝnh gi¸ trÞ gièng tõ trung b×nh 2 nhãm th©n Gi¸ trÞ J21 ë c«ng thøc 15 cã thÓ tÝnh nh− sau: 1 thuéc /8 h 2 NÕu vËt nu«i ë trong 2 nhãm th©n thuéc (vÝ dô J21 + ------------------------------------- nhãm cïng cha kh¸c mÑ vµ nhãm thÕ hÖ con), ký [(1 + 1/4 h2 (k-1)]/k hiÖu b»ng R1 vµ R2 vµ trung b×nh kiÓu h×nh t−¬ng ë ®©y: øng ®èi víi tÝnh tr¹ng mµ ta ®ang ®Ò cËp ®Õn khi 91
- 1/8 lµ biÓu thÞ mèi quan hÖ cña 1 con g¸i cña vµ ®ùc gièng víi 1 chÞ em g¸i cïng cha kh¸c mÑ cña b2 = (hxrGxGyhyσpx/σpy) - (rpxpy σpx/σpy)b1 bß ®ùc gièng ®ã. - 1/4 lµ biÓu thÞ mèi quan hÖ gi÷a bÊt kú 2 con ë ®©y: g¸i víi nhau. - h2X vµ h2Y lµ hÖ sè di truyÒn cña tÝnh tr¹ng X vµ Y Gi¸ trÞ K2 ë c«ng thøc 16 cã thÓ tÝnh nh− sau: - vµ lµ ®é lÖch chuÈn cña c¸c tÝnh tr¹ng X vµ Y 1 /4 h 2 - rGxGyvµ rGxGy lµ c¸c hÖ sè t−¬ng quan di truyÒn K2 = ----------------------------------- vµ kiÓu h×nh gi÷a 2 tÝnh tr¹ng [(1 + 1/4 h2 (n-1)]/n ë ®©y: BÊt kú mét nguån th«ng tin nªu lªn gi¸ trÞ gièng - 1/4 ë tö sè lµ hÖ sè cËn th©n cña bè víi mçi chÞ cña 1 c¸ thÓ cã thÓ ®ång thêi ®−îc më réng thªm em g¸i cïng cha kh¸c mÑ cña bß ®ùc gièng ®ã. ®èi víi c¸c c«ng thøc tÝnh ®· nªu trªn ®©y. NÕu - 1/4 ë mÉu sè lµ biÓu thÞ mèi quan hÖ gi÷a bÊt c¸c tham sè nh− hÖ sè di truyÒn, t−¬ng quan di kú 2 chÞ em g¸i cïng cha kh¸c mÑ. truyÒn vµ t−¬ng quan kiÓu h×nh ®−îc biÕt mét c¸ch chÝnh x¸c, tÝnh gi¸ trÞ gièng dùa trªn c¸c Gi¸ trÞ J12 ë c«ng thøc 16 cã thÓ tÝnh nh− sau: th«ng tin tæng hîp ch¾c ch¾n sÏ cã ®é tin cËy 1 /8 h 2 h¬n khi sö dông nguån th«ng tin Ýt h¬n. J12 + ------------------------------------- [(1 + 1/4 h2 (n-1)]/n Møc ®é tin cËy cña tÝnh to¸n gi¸ trÞ gièng ë ®©y: Mèi t−¬ng quan gi÷a gi¸ trÞ gièng thùc víi gi¸ trÞ - 1/8 lµ biÓu thÞ mèi quan hÖ gi÷a con g¸i vµ c¸c gièng −íc tÝnh lµ møc ®o ®é tin cËy cña gi¸ trÞ chÞ em g¸i cïng cha kh¸c mÑ cña bß ®ùc gièng. gièng. §é tin cËy phô thuéc vµo sè l−îng vµ lo¹i - 1/4 lµ biÓu thÞ mèi quan hÖ gi÷a bÊt kú 2 chÞ em th«ng tin ®· sö dông trong tÝnh to¸n. §é chÝnh g¸i cïng cha kh¸c mÑ. x¸c cµng cao trong chän läc th× kho¶ng c¸ch gi÷a gi¸ trÞ gièng thùc víi gi¸ trÞ gièng −íc tÝnh TÝnh gi¸ trÞ gièng tõ kiÓu h×nh cña tÝnh tr¹ng cµng nhá. ThÕ nh−ng, trong mét sè tr−êng hîp, mµ gi¸ trÞ gièng ®ang tÝnh to¸n vµ tõ kiÓu gi¸ trÞ gièng −íc tÝnh cña 1 c¸ thÓ dùa trªn 1 h×nh cña 1 tÝnh tr¹ng cã liªn quan nguån th«ng tin riªng lÎ sÏ kh¸c Ýt h¬n gÝa trÞ gièng thùc cña nã so víi tÝnh to¸n dùa trªn c¶ NÕu chän läc thùc hiÖn cho mét sè tÝnh tr¹ng mµ hai: nguån th«ng tin nµy vµ thªm mét nguån kiÓu h×nh cã thÓ ®o ®−îc ë c¶ 2 tÝnh tr¹ng vµ tÝnh th«ng tin kh¸c. §é tin cËy cña tÝnh gi¸ trÞ gièng tr¹ng liªn quan ®Õn nã, chän läc dùa trªn kiÓu ®Ò cËp ®Õn ®é tin cËy trung b×nh cña mét sè h×nh cña 2 tÝnh tr¹ng th× Ýt nhÊt ®é tin cËy còng l−îng lín dùa trªn c¸c nguån th«ng tin sö dông b»ng khi chØ dùa trªn duy nhÊt 1 tÝnh tr¹ng. NÕu cho qu¸ tr×nh tÝnh to¸n. X biÓu thÞ cho tÝnh tr¹ng mµ gi¸ trÞ gièng ®ang tÝnh to¸n vµ Y biÓu thÞ cho tÝnh tr¹ng liªn quan, NÕu gi¸ trÞ gièng ®−îc tÝnh cho 1 c¸ thÓ tõ kiÓu gi¸ trÞ gièng ®−îc tÝnh theo c«ng thøc: h×nh cña nã ®èi víi tÝnh tr¹ng ®ang cÇn tÝnh, ®é tin cËy cña tÝnh to¸n b»ng b×nh ph−¬ng c¨n bËc EBVX = b1 (PX - PX) + b2 (PY - PY) hai cña hÖ sè di truyÒn cña tÝnh tr¹ng ®ã. HÖ sè di truyÒn cña tÝnh tr¹ng dµy mì l−ng (DML) ë ë ®©y: lîn lµ 0,5. V× vËy, ®é tin cËy cña gi¸ trÞ gièng - PX vµ PY lµ kiÓu h×nh ®èi víi tÝnh tr¹ng X vµ Y dùa trªn kiÓu h×nh cña chÝnh c¸ thÓ ®ã ®èi víi cña c¸ thÓ mµ gi¸ trÞ gièng ®ang ®−îc tÝnh DML lµ 0,71. - PX vµ PY lµ trung b×nh cña ®µn cña c¸c tÝnh Sè liÖu tõ bÊt kú sè l−îng nµo cña c¸c lo¹i th©n tr¹ng ®ã. thuéc kh¸c nhau cã thÓ ®−îc sö dông trong viÖc tÝnh to¸n gi¸ trÞ gièng. NÕu tÊt c¶ sè liÖu sö dông Gi¸ trÞ b1 vµ b2 ë c¸c c«ng thøc sau ®−îc tÝnh nh− lµ nh÷ng sè liÖu vÒ tÝnh tr¹ng mµ gi¸ trÞ gièng sau: ®ang ®−îc tÝnh vµ nÕu Xi quy cho ®é lÖch trung b1 = h2x - (rpxpy σpy/σpx)b2 92
b×nh phªn«typ cña thø i lo¹i th©n thuéc th× gi¸ trÞ gi¸ trÞ gièng cña 1 lîn ®ùc gièng ®èi víi dµy mì gièng sÏ ®−îc tÝnh theo c«ng thøc sau: l−ng (DML) ®−îc tÝnh tõ DML cña chÝnh b¶n th©n nã vµ trung b×nh DML tõ 5 con thÕ hÖ con EBV = b1x1 + b2x2 + b3x3 +....bnxn cña nã cña c¸ løa ®Î kh¸c nhau, gi¸ trÞ gièng cã thÓ ®−îc tÝnh theo: NÕu gi¸ trÞ bi ®· ®−îc tÝnh ®Ó nhÊn m¹nh kiÓu h×nh cña mét sè lo¹i th©n thuéc, t−¬ng quan gi÷a EBV = .369( P − Pherd ) + .524( PO − Pherd ) gi¸ trÞ gièng thùc vµ gi¸ trÞ gièng −íc tÝnh dùa trªn mét sè nguån th«ng tin cã thÓ ®−îc tÝnh theo: §é tin cËy ë tÝnh to¸n nµy lµ 0,794. Gi¸ trÞ cña ®é tin cËy nµy cã thÓ ®−îc tÝnh theo c«ng thøc sau: ACC= b1Rx1Y = b2Rx2Y +.....+ b3RXnY ACC = .369(1) + .524(1 / 2) = .794 ë ®©y: ë ®©y: RXY lµ hÖ sè th©n thuéc gi÷a thø i lo¹i th©n thuéc - HÖ sè 0,369 ph¶i nh©n víi 1 v× 1 lµ hÖ sè th©n vµ c¸ thÓ Y mµ gi¸ trÞ gièng ®ang ®−îc tÝnh. thuéc cña 1 c¸ thÓ víi chÝnh nã. NÕu gi¸ trÞ gièng cña 1 c¸ thÓ ®èi víi 1 tÝnh tr¹ng - HÖ sè 0,524 ph¶i nh©n víi 1/2 v× 1/2 lµ hÖ sè nµo ®ã lµ gi¸ trÞ tÝnh tõ kiÓu h×nh riªng cña nã vµ th©n thuéc cña bè hoÆc mÑ víi chÝnh con m×nh. tõ trung b×nh nhãm thÕ hÖ con cña nã th× gi¸ trÞ gièng ®−îc tÝnh theo: H·y nhí l¹i phÇn ®· tr×nh bµy tr−íc ®©y, ®é tin EBV = b1 ( P − P herd ) + b2 ( P 0 − P herd ) cËy cña gi¸ trÞ gièng khi chØ duy nhÊt sö dông kiÓu h×nh chØ lµ 0,71 khi sö dông hÖ sè di truyÒn lµ 0,5. T¹i b¶ng 2, gi¸ trÞ b1, b2 vµ ®é tin cËy (ACC) liªn quan víi c¸c hÖ sè di truyÒn kh¸c nhau vµ sè T¹i b¶ng 2 cho thÊy râ rµng nÕu sè l−îng cña thÕ l−îng thÕ hÖ con kh¸c nhau. hÖ con t¨ng th× gi¸ trÞ b2 sÏ t¨ng vµ ®¹t ®−îc ®Õn 2,0. Trong lóc ®ã, gi¸ trÞ b1 l¹i gi¶m dÇn vµ sÏ B¶ng 2: HÖ sè vµ ®é tin cËy liªn quan víi c¸c gi¶m xuèng ®Õn gi¸ trÞ 0. Do sè l−îng c¸ thÓ ®êi hÖ sè di truyÒn kh¸c nhau vµ sè l−îng thÕ hÖ con t¨ng lªn, gi¸ trÞ gièng dùa vµo duy nhÊt sè con kh¸c nhau liÖu cña con c¸i nªn nã ®¹t ®Õn tin cËy hoµn chØnh. T−¬ng tù, t¨ng thªm nguån th«ng tin nh− Sè b1 b2 ACC kiÓu h×nh cña tõng c¸ thÓ lµ kh«ng cÇn thiÕt ë l−îng trong tr−êng hîp khi mét sè l−îng th«ng tin cña cña thÕ thÕ hÖ con ®Çy ®ñ. hÖ con 1 0,098 0,045 0,347 §é tin cËy c¸c gi¸ trÞ gièng khi tÝnh tr¹ng liªn 2 h = 0,1 5 0,090 0,209 0,441 quan ®−îc sö dông trong tÝnh to¸n 10 0,081 0,377 0,519 100 0,030 1,397 0,853 Khi gÝa trÞ gièng ®èi víi tÝnh tr¹ng X ®−îc tÝnh to¸n tõ kiÓu h×nh cña tÝnh tr¹ng liªn quan Y nh− 1 0,084 0,107 0,581 ®· tr×nh bµy t¹i c«ng thøc 6, ®é tin cËy cña tÝnh h2 = 0,3 5 0,233 0,445 0,675 to¸n nµy lµ hyrGxGy. NÕu gÝa trÞ gièng ®èi víi tÝnh 10 0,191 0,728 0,745 tr¹ng X ®−îc tÝnh to¸n tõ kiÓu h×nh cña c¶ hai 100 0,045 1,700 0,946 tÝnh tr¹ng nµy, tÝnh tr¹ng X vµ tÝnh tr¹ng liªn 1 0,467 0,133 0,730 quan Y ë trong c«ng thøc h2 = 0,5 5 0,369 0,524 0,794 EBVX = b1 ( PX − PX ) + b2 ( PY − PY ) 10 0,292 0,833 0,842 100 0,061 1,756 0,969 th× ®é tin cËy cña gi¸ trÞ gièng ®−îc tÝnh theo c«ng thøc: Nh− ®· tr×nh bµy ë c¸c phÇn tr−íc ®©y, hÖ sè di truyÒn cña ®é dµy mì l−ng (DML) lµ 0,5. NÕu ACC = b1 + b2 rGxG y σ BV y / σ BV x 93
løa hoÆc lµ 0,32. NÕu sö dông gi¸ trÞ trung b×nh VÝ dô, c¸c hÖ sè di truyÒn vÒ khèi l−îng cai s÷a sè con s¬ sinh cña 4 løa ®Î ®Çu cña lîn n¸i ®ã th× vµ s¬ sinh cña bß lµ 0,25 vµ 0,40; HÖ sè t−¬ng c¸ch tÝnh gi¸ trÞ gièng nh− sau: quan kiÓu gen vµ kiÓu h×nh gi÷a 2 tÝnh tr¹ng ®ã .1 lµ 0,6 vµ 0,4 vµ c¸c ®é lÖch chuÈn phªn«typ EBV = PI − Pherd t−¬ng øng c¸c tÝnh tr¹ng trªn lµ 20,45kg vµ (1 + (4 − 1)(.2)) / 4 3,86kg. DÜ nhiªn, c¸c gi¸ trÞ trªn ®©y cã thÓ biÕn ®æi tõ ®µn nµy sang ®µn kh¸c. Do hÖ sè di truyÒn §é tin cËy gi¸ trÞ gièng cña tÝnh to¸n nµy sÏ lµ: b»ng ph−¬ng sai gi¸ trÞ gièng chia cho ph−¬ng .1 sai kiÓu h×nh, ®é lÖch chuÈn gi¸ trÞ gièng cña 1 ACC = = .5 (1 + (4 − 1)(.2)) / 4 tÝnh tr¹ng b»ng ®é lÖch chuÈn phªn«typ nh©n víi c¨n bËc hai cu¶ hÖ sè di truyÒn cña tÝnh tr¹ng ®ã. V× vËy, ®é lÖch chuÈn gi¸ trÞ gièng cña tÝnh tr¹ng V× vËy, ®é tin cËy cña gi¸ trÞ gièng tÝnh to¸n ®· khèi l−îng cai s÷a vµ s¬ sinh cña bß lµ 22,5kg vµ t¨ng tõ 0,32 lªn 0,50 khi sö dông c¸c sè liÖu lÆp 5,38kg. C¨n cø vµo c¸c th«ng sè trªn, gi¸ trÞ l¹i lµ b¶n chÊt cña sù sö dông sè liÖu lÆp l¹i trong gièng cña tÝnh tr¹ng khèi l−îng cai s÷a cña bß cã tÝnh to¸n gi¸ trÞ gièng nµy. thÓ tÝnh theo c«ng thøc sau: L−u ý: Nh÷ng ph−¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trÞ gièng nªu EBVWW = .21( PWW − PWW ) + .57( PBW − PBW ) trªn ®©y ph¶i tu©n thñ theo gi¶ thuyÕt r»ng: 1. Kh«ng cã cËn huyÕt §é tin cËy cña gi¸ trÞ tÝnh dùa trªn c«ng thøc nµy cã thÓ tÝnh b»ng: 2. C¸c c¸ thÓ th©n thuéc mµ nh÷ng sè liÖu cña nã ACC = .21 + .57(.6)(5.37) / 22.5 = .54 ®−îc sö dông trong tÝnh to¸n lµ liªn quan víi nhau vµ liªn quan víi c¸ thÓ mµ gi¸ trÞ gièng cña nã ®ang ®−îc tÝnh to¸n bëi v× thÕ hÖ con duy Gi¶ sö, hÖ sè di truyÒn cña tÝnh tr¹ng khèi l−îng nhÊt chØ cã 1 dßng, vµ cai s÷a lµ 0,25 th× ®é tin cËy cña gi¸ trÞ gièng nÕu chØ dùa vµo duy nhÊt gi¸ trÞ kiÓu h×nh cña tÝnh 3. M«i tr−êng cña c¸c c¸ thÓ th©n thuéc gÇn tr¹ng khèi l−îng cai s÷a cña bß, cã thÓ b»ng c¨n t−¬ng tù nh− m«i tr−êng cña c¸c c¸ thÓ kh«ng bËc 2 cña hÖ sè di truyÒn cña tÝnh tr¹ng khèi th©n thuéc. l−îng cai s÷a hoÆc lµ 0,5. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ®é NÕu c¸c gi¶ thuyÕt nµy kh«ng ®¸p øng ®Çy ®ñ, tin cËy cña gi¸ trÞ gièng tÝnh to¸n vÒ khèi l−îng cã thÓ sö dông mét sè ph−¬ng ph¸p kh¸c gÇn cai s÷a t¨ng tõ 0,50 lªn 0,54 nÕu sö dông thªm t−¬ng tù nh− mét sè ph−¬ng ph¸p trªn ®©y. gi¸ trÞ kiÓu h×nh khèi l−îng s¬ sinh trong tÝnh to¸n. §é tin cËy cña c¸ gi¸ trÞ tÝnh ®−îc dùa vµo sè liÖu lÆp l¹i nhiÒu lÇn Khi mét tÝnh tr¹ng cã thÓ ®−îc ®o ®¹c nhiÒu h¬n 1 lÇn trªn cïng 1 c¸ thÓ, gi¸ trÞ gièng cã thÓ ®−îc tÝnh theo c«ng thøc 7 ®· nªu trªn ®©y. §é tin cËy cña c¸ gi¸ trÞ tÝnh dùa vµo sè liÖu lÆp l¹i nhiÒu lÇn cã thÓ ®−îc tÝnh nh− sau: h2 ACC = (1 + (n − 1) R) / n VÝ dô, hÖ sè di truyÒn cña sè con s¬ sinh mçi løa ®Î ë lîn lµ 0,10 vµ hÖ sè lÆp l¹i lµ 0,20. NÕu gi¸ trÞ gièng vÒ sè con s¬ sinh mçi løa cña 1 lîn n¸i ®−îc tÝnh dùa vµo sè con s¬ sinh cña løa ®Çu tiªn th× ®é tin cËy cña tÝnh to¸n cã thÓ b»ng c¨n bËc hai cña hÖ sè di truyÒn cña sè con s¬ sinh mçi 94