Nâng cao hiệu quả đào tạo Tiến sỹ theo hệ thống tín chỉ ở các cơ sở đào tạo sau đại học hiện nay

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 9 (34) - Thaùng 11/2015<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nâng cao hiệu quả đào tạo Tiến sỹ theo hệ thống tín chỉ<br /> ở các cơ sở đào tạo sau đại học hiện nay<br /> Increasing effectiveness of recent doctoral training under credit system in<br /> postgraduate education institutes<br /> <br /> ThS. Lã Thành Trung<br /> Trường Đại học Sài Gòn<br /> <br /> M.B. La Thanh Trung<br /> Sai Gon University<br /> <br /> <br /> Tóm tắt<br /> Việc áp dụng đào tạo tiến sĩ theo hệ thống tín chỉ là một tất yếu, phù hợp xu thế của giáo dục thế giới.<br /> Tuy nhiên, song song với đó, những câu hỏi về chất lượng đào tạo cũng liên tiếp được đặt ra, đòi hỏi các<br /> cơ sở đào tạo sau đại học phải xem xét lại quy trình đào tạo tiến sĩ và cách thức tổ chức, quản lý phù<br /> hợp. Trên cơ sở phân tích thực trạng đào tạo tiến sĩ theo hệ thống tín chỉ trong các cơ sở đào tạo sau đại<br /> học hiện nay ở nước ta, tác giả đã đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động này.<br /> Từ khóa: đào tạo tiến sỹ theo hệ thống tín chỉ, cơ sở đào tạo sau đại học…<br /> Abstreet<br /> The application of credit system in doctoral training becomes inevitable, compactible with worldwide<br /> education trending. However, the quality of these programs is frequently questioned, which requires<br /> postgraduate education institutes to review their procedures and management. Based on practical<br /> analysis of doctoral training under credit system in postgraduate education institutes in Viet Nam, the<br /> author proposes some solutions to improve the effectiveness of this situation.<br /> Keywords: doctoral training under credit system, postgraduate education institutes…<br /> <br /> <br /> <br /> 1. Đào tạo tiến sĩ theo hệ thống theo triết lý “Tôn trọng người học, xem<br /> tín chỉ - sự lựa chọn tất yếu cho đào tạo người học là trung tâm của quá trình đào<br /> nguồn nhân lực chất lượng cao tạo”, tuân theo quy luật giá trị, cạnh tranh<br /> Tín chỉ học tập là một đại lượng đo làm động lực không ngừng nâng cao chất<br /> toàn bộ thời gian bắt buộc của một người lượng nguồn nhân lực (người học được<br /> học bình thường để học một môn học cụ chọn thầy, chọn môn học…) và có khả năng<br /> thể, bao gồm thời gian lên lớp; thời gian ở chuyển đổi ngành nghề nhanh.<br /> trong phòng thí nghiệm, thực tập hoặc các Hình thức đào tạo này lần đầu tiên<br /> phần việc khác đã được quy định ở thời được tổ chức tại trường Đại học Harvard<br /> khóa biểu; thời gian dành cho đọc sách, vào năm 1872 sau đó nó lan rộng ra khắp<br /> nghiên cứu, giải quyết vấn đề, viết hoặc Bắc Mỹ và thế giới. Đến nay, đào tạo theo<br /> chuẩn bị bài… Đây là phương thức đào tạo hệ thống tín chỉ đã khẳng định tính ưu việt,<br /> <br /> 58<br /> hiệu quả không chỉ đối với các nước phát cách khác, đào tạo theo hệ thống tín chỉ<br /> triển mà còn đối với các nước đang phát giúp NCS phát huy hết các tố chất tiềm<br /> triển. Ở Việt Nam, năm 2007, Bộ Giáo dục năng của mình trong việc tự học và nghiên<br /> và Đào tạo ban hành “Quy chế Đào tạo cứu khoa học.<br /> Đại học và Cao đẳng hệ chính quy theo hệ Thông thường, NCS là những người<br /> thống tín chỉ” và năm 2011 là hạn cuối đã có công việc ổn định (tại các trường Đại<br /> cùng để các trường liên quan phải chuyển học, Cao đẳng, Viện nghiên cứu,...). Dẫu<br /> đổi sang hệ thống đào tạo mới này. Hiện rằng tham gia chương trình đào tạo trình độ<br /> nay, các cơ sở giáo dục không chỉ áp dụng tiến sĩ tập trung thì NCS vẫn chịu sự quản<br /> đào tạo theo tín chỉ cho sinh viên bậc Đại lý của cơ quan cử đi học, đồng nghĩa với<br /> học mà còn cho học viên, NCS sau Đại học khó chủ động về thời gian, công việc. Nếu<br /> như: Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, đào tạo theo hệ thống tín chỉ, NCS sẽ chủ<br /> Trường Đại học Bách khoa Thành phố Hồ động, linh hoạt hoàn toàn về mặt thời gian,<br /> Chí Minh, Đại học Cần Thơ, Đại học Quốc sắp xếp công việc để đạt kết quả học tập,<br /> gia Hà Nội, Đại học Quốc gia Thành phố nghiên cứu cao nhất. Bên cạnh đó, NCS<br /> Hồ Chí Minh, Trường Đại học Sư phạm Hà cũng sẽ chủ động trong việc kéo dài hoặc<br /> Nội… Việc lựa chọn đào tạo theo hệ thống rút ngắn thời gian đào tạo. Trên thực tế, đã<br /> tín chỉ đối với đào tạo sau Đại học nói có nhiều NCS chỉ mất gần 3 năm để hoàn<br /> chung và đào tạo tiến sĩ nói riêng là sự lựa thành chương trình đào tạo tiến sĩ.<br /> chọn tối ưu, là con đường tất yếu để đào Trong bối cảnh quốc tế hóa đào tạo<br /> tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Tại sao như hiện nay, các trường Đại học, các cơ<br /> lại như vậy? sở đào tạo sau đại học trong nước có khả<br /> Quy chế đào tạo trình độ tiến sĩ do Bộ năng mở các chương trình đào tạo liên kết<br /> Giáo dục và Đào tạo ban hành theo Thông với các trường Đại học trong khu vực và<br /> tư số 10/2009/TTBGĐT ngày 17/05/2009 trên thế giới theo một chuẩn thống nhất.<br /> của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo xác Nếu áp dụng hình thức đào tạo theo hệ<br /> định mục tiêu đào tạo trình độ tiến sĩ là đào thống tín chỉ, NCS có thể hoàn thành một<br /> tạo những nhà khoa học, có trình độ cao về số tín chỉ cần thiết trong giai đoạn đầu của<br /> lý thuyết và năng lực thực hành phù hợp, chương trình đào tạo trong nước và sau đó<br /> có khả năng nghiên cứu độc lập, sáng tạo, tiếp tục học tập, nghiên cứu tại trường Đại<br /> khả năng phát hiện và giải quyết những vấn học, cơ sở đào tạo sau đại học ở nước<br /> đề mới có ý nghĩa khoa học, công nghệ và ngoài mà nhà trường liên kết đào tạo để<br /> hướng dẫn nghiên cứu khoa học. Trước hoàn thành những tín chỉ còn lại theo yêu<br /> đây, đào tạo trình độ tiến sĩ chưa phát huy cầu của trường Đại học đó qui định.<br /> được khả năng nghiên cứu độc lập của Như vậy, rõ ràng, so với đào tạo theo<br /> NCS bởi mối quan hệ chặt chẽ, có phần học phần, niên chế, đào tạo trình độ tiến sĩ<br /> “công thức”, áp đặt giữa NCS với nhà theo hệ thống tín chỉ dù mới mẻ nhưng<br /> trường, với khoa đào tạo và người hướng cũng đã đem lại kết quả bước đầu, khẳng<br /> dẫn. Thế nhưng, đào tạo theo hệ thống tín định tính ưu việt của hình thức đào tạo này<br /> chỉ đáp ứng được mục tiêu này bởi đây là nói chung và sự phù hợp của nó với đào<br /> hình thức tạo điều kiện cho người học tự tạo trình độ tiến sĩ nói riêng. Chính vì vậy,<br /> học, tự nghiên cứu ở mức độ cao nhất. Nói các trường Đại học, các cơ sở đào tạo sau<br /> <br /> 59<br /> đại học trong nước đã áp dụng hình thức học tập, nghiên cứu độc lập cũng không có<br /> đào tạo này không chỉ với sinh viên mà còn nhiều nên hoặc là người hướng dẫn phải<br /> với học viên Cao học và NCS. “cầm tay chỉ việc” hoặc là để NCS “tự<br /> 2. Thực trạng đào tạo trình độ bơi”. Rất nhiều NCS chỉ gói gọn hoạt động<br /> tiến sĩ theo hệ thống tín chỉ ở một số của mình trong một số công việc như: tham<br /> trường Đại học, cơ sở đào tạo sau đại học gia các học phần, hoàn thành chuyên đề,<br /> ở nước ta hiện nay hoàn thành tiểu luận tổng quan và nộp luận<br /> Hiện nay, hầu hết các trường Đại học án… mà không có sự tự học, tự nghiên cứu<br /> trong nước ta đều đã áp dụng đào tạo tiến trong phạm vi chuyên ngành. Kết quả là<br /> sĩ theo hệ thống tín chỉ và ban hành quy sau 3 - 4 năm theo học tiến sĩ, năng lực<br /> định cụ thể để đảm bảo hiệu quả của hình nghiên cứu của NCS không được cải thiện<br /> thức này. Tuy nhiên, khi số lượng NCS ngoài việc hoàn thành luận án - một phạm<br /> tăng nhanh đáng kể, cùng với đó là thêm vi nghiên cứu rất nhỏ trong phạm vi<br /> rất nhiều cơ sở được cấp phép đào tạo trình chuyên ngành rộng lớn.<br /> độ tiến sĩ thì việc quản lý (ở tầm vĩ mô) sẽ Thứ hai, theo quy định, NCS chỉ phải<br /> rất khó khăn. Thêm vào đó, đào tạo theo tín trải qua các học phần ở trình độ tiến sĩ, một<br /> chỉ là hình thức đào tạo tương đối tự do, số chuyên đề, tiểu luận tổng quan. Sau khi<br /> “mở”, buộc các cơ sở đào tạo sau đại học hoàn thành các nội dung quy định trong<br /> phải đổi mới quy trình, phương thức quản chương trình đào tạo (thường chiếm chưa<br /> lý sao cho vừa đảm bảo sự linh hoạt, mềm đến 1/3 tổng thời gian đào tạo), NCS<br /> dẻo, vừa đảm bảo tính chặt chẽ, ràng buộc không cần đến trường cho đến khi hoàn<br /> người dạy và người học. Thế nhưng thực tế thành luận án. Như vậy, một vấn đề nảy<br /> cho thấy, trình độ quản lý của chúng ta còn sinh là NCS được “tự do” trong một<br /> đôi lúc chưa theo kịp sự đổi mới của khoảng thời gian rất lớn mà không có sự<br /> chương trình đào tạo. Chính vì vậy, nó tạo theo sát, quản lý chặt chẽ về chuyên môn.<br /> ra nhiều kẽ hở dẫn đến một số hạn chế, bất Cơ sở đào tạo sau đại học chỉ quản lý kết<br /> cập như: quả (là tiểu luận, chuyên đề) chứ không<br /> Trước hết, một hạn chế dễ thấy là việc kiểm soát được quá trình nghiên cứu, học<br /> áp dụng đào tạo trình độ tiến sĩ theo hệ tập diễn ra như thế nào? Nhiều NCS đã<br /> thống tín chỉ để thay thế đào tạo theo niên dùng khoảng thời gian này để tiếp tục làm<br /> chế ở một số trường Đại học thực chất chỉ việc tại các cơ quan, đơn vị gốc hoặc nghỉ<br /> là “bình mới rượu cũ”. Bởi để có thể áp ngơi ở gia đình trong khi đáng lẽ họ phải<br /> dụng đào tạo theo hệ thống tín chỉ cần phải toàn tâm cho việc nghiên cứu trong thời<br /> có các điều kiện về: số lượng, chất lượng gian theo học NCS. Nói cách khác, NCS<br /> đội ngũ giảng viên; số lượng NCS tham gia không được sống trong “môi trường học<br /> các lớp học; cơ sở vật chất phục vụ giảng thuật” thực thụ nên họ cũng không có<br /> dạy, nghiên cứu… Tuy nhiên, số giảng nghĩa vụ phải nghiên cứu nghiêm túc, liên<br /> viên có thể giảng dạy NCS không nhiều; số tục. Cũng chính vì sự “tự do” và lỏng lẻo<br /> lượng NCS trong một cơ sở giáo dục cũng trong quản lý như thế này nên hiện tượng<br /> có hạn. Do đó, khó có thể tổ chức thành viết hộ luận án diễn ra phổ biến mà bản<br /> các lớp tín chỉ khác nhau để NCS lựa chọn. thân người hướng dẫn, khoa/phòng Sau<br /> Bên cạnh đó, những điều kiện hỗ trợ NCS Đại học không thể kiểm soát được.<br /> <br /> 60<br />  Một trong những ưu việt nổi trội của được mình cần cán bộ hướng dẫn trợ giúp<br /> quá trình đào tạo theo hệ thống tín chỉ là điều gì. Rất nhiều NCS phải “tự lực cánh<br /> người học được phát huy khả năng tự học, sinh” hoàn toàn và luận án chỉ nhằm đối<br /> tự nghiên cứu. Nếu không tự học, tự phó với cán bộ hướng dẫn và hội đồng<br /> nghiên cứu được thì không phải là đào tạo khoa học mà không hướng đến tính khả thi<br /> theo hệ thống tín chỉ, lại càng không cần hoặc giá trị thực tiễn của luận án. Bên cạnh<br /> đến đào tạo tiến sĩ. Đối với NCS, điều này đó, những hạn chế về hệ thống thư viện,<br /> là cần thiết (nếu không nói là bắt buộc). phòng thí nghiệm và khả năng ngoại ngữ<br /> Tuy nhiên, để nghiên cứu độc lập, NCS của NCS cũng ngăn cản họ nghiên cứu<br /> cũng cần phải có sự chỉ đạo, định hướng từ khoa học độc lập theo đúng nghĩa.<br /> phía cán bộ hướng dẫn. Nếu không, việc Yếu tố trung tâm của quá trình đào tạo<br /> nghiên cứu “độc lập” sẽ trở thành tùy tiện, theo hệ thống tín chỉ chính là người học.<br /> không phương hướng. Ví như cán bộ Đào tạo trình độ tiến sĩ theo hệ thống tín<br /> hướng dẫn phải giao nhiệm vụ cho NCS, chỉ, NCS sẽ được làm chủ quá trình học<br /> hỗ trợ NCS các thông tin liên quan đến đề tập, đào tạo của mình theo đúng nghĩa. Tuy<br /> tài (ở nhiều nước, NCS được tham gia vào nhiên, như trên đã nói, điều này sẽ dẫn đến<br /> dự án nghiên cứu dài hơi của cán bộ hướng sự tùy tiện trong hoạt động đào tạo nếu<br /> dẫn). Để làm được điều ấy, đòi hỏi cán bộ không được quản lý chặt chẽ và khoa học.<br /> hướng dẫn phải có trình độ, năng lực Trong khi đó, sự quản lý của khoa/phòng<br /> nghiên cứu nhất định (ít nhất cán bộ hướng Sau Đại học chỉ thuần túy hình thức, chưa<br /> dẫn cũng phải có dự án, chiến lược hướng quản lý sâu về chuyên môn bằng các tiêu<br /> dẫn NCS nghiên cứu), cùng sự hỗ trợ của chí, tiêu chuẩn được “lượng hóa” một cách<br /> hệ thống thông tin thư viện đầy đủ, các cụ thể. Ví như: “khả năng nghiên cứu độc<br /> phòng thí nghiệm hiện đại. NCS cũng cần lập” của NCS trong quá trình đào tạo là gì?<br /> có trình độ ngoại ngữ thông thạo để tiếp NCS nắm vững “kiến thức nền tảng, vững<br /> cận với các tài liệu khoa học nước ngoài. chắc về các học thuyết và lý luận của<br /> Thế nhưng, những điều này lại khó có ngành” thì nên hiểu “nền tảng”, “vững<br /> thể thực hiện được ở nước ta. Thực tế cho chắc” này ở mức độ nào? Ai là người kiểm<br /> thấy có rất nhiều giáo viên/cán bộ hướng chứng? Luận án là “công trình nghiên cứu<br /> dẫn khoa học vẫn đồng ý hướng dẫn NCS khoa học sáng tạo” của NCS, sự “sáng tạo”<br /> những đề tài nằm ngoài lĩnh vực nghiên này như thế nào thì đạt yêu cầu tối thiểu?<br /> cứu của mình. NCS đề xuất người hướng Quy chế đào tạo trình độ tiến sĩ mà Bộ<br /> dẫn cũng vì “độ nổi tiếng” hay vị trí chính Giáo dục và Đào tạo ban hành rất khoa học<br /> trị của họ chứ không hẳn vì định hướng nhưng đó chỉ là để quản lý ở tầm vĩ mô,<br /> nghiên cứu của bản thân phù hợp với người chung cho các trường Đại học và viện<br /> hướng dẫn. Nhất là ở các trường Đại học, nghiên cứu. Các cơ sở đào tạo trình độ tiến<br /> dù số lượng giảng viên có học hàm, học vị sĩ phải có trách nhiệm cụ thể hóa quy định<br /> GS, PGS, TS nhiều nhưng những người có ấy và các khoa chuyên ngành lại phải tiếp<br /> thể nghiên cứu khoa học và hướng dẫn tục cụ thể hóa quy định ấy một mức nữa để<br /> nghiên cứu không nhiều. Rất nhiều trường xây dựng các tiêu chí, tiêu chuẩn đặc thù<br /> hợp người hướng dẫn không có gì để với chuyên ngành. Thế nhưng khi được<br /> “hướng dẫn” và NCS cũng không xác định triển khai, quy định đào tạo trình độc tiến<br /> <br /> 61<br /> sĩ của trường lại vẫn chung chung, khái là rất cần thiết bởi nếu không trải qua thí<br /> quát. Mục được cụ thể hóa thì lại triển khai nghiệm thì sẽ không có kết luận khoa học,<br /> rất hình thức trên thực tế (ví như báo cáo không có phát hiện mới. Đối với NCS các<br /> tiến độ thực hiện đề tài, bảo vệ chuyên đề, chuyên ngành khoa học xã hội, hệ thống<br /> tiểu luận…). Vì sự lỏng lẻo này nên rất thông tin thư viện cần phải được kiện toàn,<br /> nhiều NCS không đủ năng lực vẫn được cập nhật thêm nhiều tài liệu mới ở trong<br /> công nhận là tiến sĩ. nước và trên thế giới (thư viện các trường<br /> Như vậy, có thể thấy, đào tạo trình độ hiện nay còn thiếu tài liệu về các chuyên<br /> tiến sĩ theo hệ thống tín chỉ đã chứng tỏ ngành hẹp). Đặc biệt, các thư viện cần tăng<br /> tính ưu việt, tất yếu của nó so với hình thức cường liên kết, hợp tác để NCS có thể sử<br /> đào tạo truyền thống. Tuy nhiên, khi áp dụng nguồn học liệu phong phú ở các<br /> dụng vào thực tiễn, nó lại bộc lộ nhiều bất trường khác nhau. Thư viện cũng cần có<br /> cập, mà một trong những tồn tại nổi bật là chế độ “chăm sóc” khi bạn đọc sử dụng tài<br /> quy trình quản lý đào tạo khá lỏng lẻo, liệu trong thời gian dài (ví như các phòng<br /> không phát huy được tính tích cực, khả đọc đặc thù; chỗ nghỉ ngơi buổi trưa,<br /> năng tự học, tự nghiên cứu của NCS. Việc phương tiện đưa đón khi thời tiết bất lợi,<br /> kiểm tra, giám sát quá trình học tập, nghiên khi đọc tài liệu muộn…).<br /> cứu, thẩm định kết quả nghiên cứu của Thứ hai, đổi mới nội dung chương<br /> NCS còn chưa đáng tin cậy. Nếu các cơ sở trình, hình thức đào tạo<br /> đào tạo sau đại học không kịp thời điều Để quá trình đào tạo trình độ tiến sĩ<br /> chỉnh thì việc đào tạo trình độ tiến sĩ theo thực chất là đào tạo những người làm khoa<br /> hệ thống tín chỉ không những không đạt học thì việc đào tạo theo mô hình tập trung<br /> được mục tiêu mong đợi mà còn trở nên là điều cần thiết. Theo mô hình này, NCS<br /> tùy tiện, hình thức, không đem lại hiệu quả phải có mặt ở trường hay viện nghiên cứu<br /> đào tạo trên thực tế. toàn thời gian. Trong thời gian theo<br /> 3. Giải pháp nâng cao hiệu quả học/nghiên cứu, NCS phải dự các buổi<br /> đào tạo trình độ tiến sĩ theo hệ thống giảng của các chuyên gia theo định kỳ,<br /> tín chỉ hiện nay phải tham gia tất cả các hội thảo liên quan<br /> Để có thể nâng cao hiệu quả đào tạo tiến đến lĩnh vực nghiên cứu (dù với tư cách là<br /> sĩ theo hệ thống tín chỉ, theo chúng tôi, các người nghe) và phải báo cáo tiến độ thực<br /> trường Đại học, các cơ sở đào tạo sau đại học hiện các nhiệm vụ nghiên cứu được giao<br /> nên tập trung làm tốt một số việc sau: với giáo viên hướng dẫn hàng tháng.<br /> Thứ nhất, tăng cường cơ sở vật chất Tương ứng, giáo viên hướng dẫn phải đưa<br /> (đặc biệt là hệ thống thông tin, thư viện, ra các nhiệm vụ cụ thể trong quá trình<br /> phòng thí nghiệm) nghiên cứu và yêu cầu NCS hoàn thành<br /> Đào tạo trình độ tiến sĩ là đào tạo nhà trong khoảng thời gian nhất định. Các<br /> khoa học. Muốn vậy, các trường, các cơ sở nhiệm vụ này không nhất thiết là nội dung<br /> đào tạo sau đại học phải xây dựng cơ sở cụ thể của các phần trong luận án mà có<br /> vật chất hiện đại, đầu tư công nghệ cao cho thể là những vấn đề liên quan, có phạm vi<br /> các phòng nghiên cứu. Đối với NCS các gần gũi. Nói cách khác, tất cả đều được<br /> chuyên ngành khoa học tự nhiên, hệ thống thiết kế để NCS hoà mình trong thế giới<br /> phòng thí nghiệm với các thiết bị tiên tiến học thuật và khoa học để nâng cao khả<br /> <br /> 62<br /> năng nghiên cứu và luyện sự độc lập của sáng tạo của đề tài so với các công trình<br /> nghiên cứu sinh.. nghiên cứu trước đó.<br /> Chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào Trong quá trình học tập, nghiên cứu,<br /> tạo bắt buộc nghiên cứu sinh phải có chứng các trường cũng cần đánh giá năng lực của<br /> chỉ quốc tế về tiếng Anh và có bài báo NCS dựa trên kết quả nghiên cứu đa dạng,<br /> đăng trên các tạp chí quốc tế là một yêu ví như: khả năng hợp tác trong nhóm<br /> cầu rất cao, khó thực hiện nhưng cần thiết nghiên cứu (cùng với nhóm NCS thực hiện<br /> để góp phần nâng cao chất lượng đào tạo một hoặc một số đề tài trong phạm vi<br /> trình độ tiến sĩ và góp phần nâng cao chất chuyên ngành), khả năng nghiên cứu độc<br /> lượng nghiên cứu khoa học ở Viêt Nam. lập (tự triển khai một hoặc một số đề tài),<br /> Đối với các ngành khoa học tự nhiên, điều khả năng nghiên cứu dưới sự định hướng<br /> này nên bắt buộc (vì tri thức của khoa học của người hướng dẫn (thực hiện một nhiệm<br /> tự nhiên là tri thức phổ quát). Đối với NCS vụ nghiên cứu mà người hướng dẫn<br /> các ngành khoa học xã hội, các bài báo có giao)… Những kết quả nghiên cứu này sẽ<br /> thể được đăng ở một số tạp chí chuyên chiếm khoảng 30 - 40% trong việc quyết<br /> ngành uy tín và phải được kiểm duyệt bởi định NCS có được công nhận học vị tiến sĩ<br /> hội đồng khoa học một cách nghiêm túc. hay không (cùng với luận án).<br /> Việc đào tạo trình độ tiến sĩ không đơn Bên cạnh đó, các trường, cơ sở đào tạo<br /> thuần là việc tổ chức các lớp học phần, sau đại học cần xây dựng các tiêu chí đánh<br /> giao chuyên đề và bảo vệ luận án mà nên giá cụ thể về năng lực nghiên cứu của<br /> tăng cường tích hợp nghiên cứu khoa học NCS; tiêu chuẩn đánh giá luận án; ý thức,<br /> với đào tạo bằng cách hướng các NCS vào thái độ trong quá trình học tập… Trong<br /> việc nghiên cứu giải quyết các tình huống phạm vi có thể, những tiêu chuẩn này cần<br /> lý luận và thực tiễn, đặc biệt là những tình được “lượng hóa” cụ thể đến mức tối đa để<br /> huống mới cần tư duy sáng tạo để giải dễ dàng cho việc đánh giá, tránh tình trạng<br /> quyết vấn đề. “mập mờ”, chung chung dẫn đến để lọt<br /> Thứ ba, đổi mới quy trình kiểm tra, những nghiên cứu kém giá trị.<br /> đánh giá theo hướng chú trọng năng lực tự Các cơ sở đào tạo sau đại học cũng cần<br /> học, tự nghiên cứu kết hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng<br /> Để làm được điều này, các trường, cơ cơ quan nơi tiến sĩ làm việc xem xét lại<br /> sở đào tạo sau đại học cần bổ sung một tiêu những trường hợp sau thời gian bảo vệ 2 -<br /> chí xét tuyển là NCS cần phải có một số 3 năm không có công trình nghiên cứu nào<br /> bài báo khoa học đăng trên các tạp chí mới để tránh tâm lý cho rằng bảo vệ luận<br /> trong nước, tức là phải được tập dượt án tiến sĩ là “xong”, chấm dứt quá trình<br /> nghiên cứu và có trình độ nghiên cứu ở nghiên cứu, thay vào đó là tập trung vào<br /> một mức độ nhất định trước khi tham gia những việc làm khác… không liên quan<br /> đào tạo tiến sĩ. Đào tạo trình độ tiến sĩ là đến học vị.<br /> quá trình làm cho các năng lực, kỹ năng ấy Thứ tư, tăng cường vai trò, trách<br /> trở nên nhuần nhuyễn, hệ thống chứ không nhiệm của cán bộ hướng dẫn đối với hoạt<br /> phải là “tập dượt” nghiên cứu nữa. Bên động chuyên môn của NCS<br /> cạnh đó, việc đánh giá dự định nghiên cứu Một chân lý thực tiễn là muốn có trò<br /> của NCS phải tập trung ở những điểm mới, giỏi phải có thầy giỏi. Trong một môi<br /> <br /> 63<br /> trường đòi hỏi sử dụng tri thức và năng lực câu hỏi về chất lượng đào tạo sẽ tiếp tục<br /> nghiên cứu ở mức độ cao như đào tạo trình được đặt ra, đòi hỏi các trường Đại học, cơ<br /> độ tiến sĩ thì điều này càng đúng hơn bao sở đào tạo sau đại học cần phải xem xét lại<br /> giờ hết. Trước hết, người được trao nhiệm quy trình đào tạo, cách thức quản lý của<br /> vụ hướng dẫn NCS nhất thiết phải có bài mình. Phải làm sao để quản lý NCS phải là<br /> báo trên tạp chí quốc tế (đối với khoa học quản lý về chuyên môn, học thuật nhằm<br /> tự nhiên) và các tạp chí chuyên ngành uy nâng cao trình độ chuyên môn, nghiên cứu<br /> tín trong nước (đối với khoa học xã hội). khoa học của NCS chứ không đơn thuần<br /> Cán bộ hướng dẫn phải có dự án nghiên chỉ là quản lý về thủ tục hành chính. Có<br /> cứu gần gũi hoặc am hiểu về lĩnh vực NCS như vậy, việc đào tạo trình độ tiến sĩ mới<br /> nghiên cứu. Trong quá trình NCS học tập thực hiện được mục tiêu đề ra là đào tạo<br /> và nghiên cứu, giáo viên hướng dẫn phải những nhà khoa học làm động lực cho sự<br /> chịu trách nhiệm thay khoa/phòng Sau Đại phát triển khoa học công nghệ nước nhà.<br /> học quản lý NCS về chuyên môn, nhất là<br /> việc định hướng, kiểm tra, đánh giá quá Tài liệu tham khảo<br /> trình nghiên cứu khoa học của NCS mình<br /> hướng dẫn (bởi số lượng NCS/giáo viên 1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2009), Quy chế đào<br /> hướng dẫn không nhiều, đôi khi tỉ lệ là 1/1 tạo tiến sĩ ban hành theo Thông tư số<br /> nên rất dễ quản lý. Hơn ai hết, giáo viên 10/2009/TTBGĐT ngày 17/05/2009.<br /> hướng dẫn là người gần gũi NCS nhất, chứ 2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2012), Thông tư số<br /> 05/2012/TT-BGDĐT Về việc sửa đổi, bổ sung<br /> không phải là khoa/phòng Sau Đại học). một số điều của Quy chế đào tạo trình độ tiến<br /> Chất lượng NCS trước hết phải do cán bộ sĩ ban hành kèm theo Thông tư số<br /> hướng dẫn chịu trách nhiệm (chứ không 10/2009/TT-BGDĐT ngày 07 tháng 5 năm<br /> đơn thuần chỉ là chịu trách nhiệm chất 2009 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo.<br /> lượng luận án). Nếu không phát huy tinh 3. Học viện Kỹ thuật quân sự (2009), Báo cáo<br /> tham luận Hội nghị Tổng kết 30 năm đào tạo<br /> thần trách nhiệm của cán bộ hướng dẫn thì tiến sĩ tại Học viện Kỹ thuật quân sự, Hà Nội.<br /> việc lơi lỏng quản lý, để NCS “bơi” tự do<br /> 4. Phạm Thị Ly (2006), “Chuyển đổi sang hệ<br /> dẫn đến giảm sút chất lượng đào tạo sẽ vẫn thống đào tạo theo tín chỉ - kinh nghiệm của<br /> tiếp tục diễn ra. Trung Quốc”, Kỷ yếu Hội thảo khoa học<br /> Giáo dục Việt Nam đang tiến những thường niên Đào tạo theo hệ thống tín chỉ -<br /> nhận thức và kinh nghiệm triển khai tại các<br /> bước dài và có nhiều chủ trương mang tính<br /> trường Đại học, Cao đẳng Việt Nam, Ban<br /> đột phá. Một trong những chủ trương có Liên lạc các trường Đại học, Cao đẳng Việt<br /> phần táo bạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo là Nam, Đà Nẵng.<br /> đến năm 2020 sẽ đào tạo bổ sung được 20 5. Đỗ Đức Minh (2014), “Thành tựu và một số<br /> 000 tiến sĩ, góp phần nâng cao chất lượng hạn chế của đào tạo sau Đại học ở nước ta”<br /> truy cập tại: http://www.tapchicongsan.org.vn<br /> giáo dục Đại học Việt Nam. Việc chuyển<br /> đổi đào tạo trình độ tiến sĩ theo hệ thống tín 6. Lâm Quang Thiệp (2006), Về việc áp dụng<br /> học chế tín chỉ trên thế giới và ở Việt Nam,<br /> chỉ là bước đi đúng để có thể đào tạo Kỷ yếu Hội thảo Xây dựng chương trình đào<br /> “nhiều” và “nhanh” số lượng tiến sĩ như kế tạo theo hệ thống tín chỉ có sử dụng Internet,<br /> hoạch. Tuy nhiên, song song với đó, những Viện Nghiên cứu Giáo dục.<br /> <br /> <br /> Ngày nhận bài: 22/7/2015 Biên tập xong: 05/11/2015 Duyệt đăng: 10/11/2015<br /> <br /> 64<br />