725
Năng lực nghiên cứu khoa học và hướng dẫn nghiên cứu khoa học
của đội ngũ giảng viên, giáo viên Trường Cao đẳng Sư phạm Đắk Lắk
Thực trạng và giải pháp
Lữ Thị Hải Yến
Tóm tắt
Hoạt động nghiên cứu khoa học và hướng dẫn nghiên cứu khoa học của đội ngũ giảng
viên trường cao đẳng sư phạm là một hoạt động mang tính chuyên nghiệp, tính thực tiễn cao;
tạo cơ sở, điều kiện và tiền đề nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ giảng dạy; góp phn phát triển tư
duy, năng lực sáng tạo, khả năng làm việc độc lập, hình thành và bồi dưỡng tình cảm nghề
nghiệp cho đội ngũ nhà giáo. Tuy nhiên, hoạt động nghiên cứu khoa học và hướng dẫn nghiên
cứu khoa học của đội ngũ giảng viên, giáo viên Trường Cao đẳng Sư phạm Đắk Lắk trong
những năm qua còn khá nhờ nhạt, chứa đựng nhiều hạn chế, bất cập và chưa ngang tm với
nhiệm vụ của người giảng viên, giáo viên. Bài viết đề xuất một số giải pháp phát triển năng lực
nghiên cứu khoa học và hướng dẫn nghiên cứu khoa học cho đội ngũ giảng viên, giáo viên
Trường Cao đẳng Sư phạm Đắk Lắk trong bối cảnh hiện nay.
Từ khóa: Nghiên cứu khoa học, hướng dẫn nghiên cứu khoa học, đội ngũ giảng viên,
giáo viên
1. Đặt vấn đề
Dạy học và nghiên cứu khoa học (NCKH) là hai nhiệm vụ trọng tâm, chủ yếu của mỗi
giảng viên trong các trường đại học, cao đẳng. Trong đó, hoạt động NCKH và hướng dẫn NCKH
có vai trò quan trọng, không chỉ tạo điều kiện để đội ngũ giảng viên, giáo viên nâng cao trình độ
chuyên môn, chất lượng bài giảng, rèn luyện năng lực xử lý tình huống trước những vấn đề bức
xúc của thực tiễn mà còn tăng tiềm lực khoa học.
Năng lực NCKH và hướng dẫn NCKH được xem là “điều kiện cn” để đội ngũ giảng viên,
giáo viên phát huy năng lực tự nghiên cứu, phấn đấu vươn lên tiếp cận tri thức khoa học. Để phát
huy năng lực này, yếu tố quan trọng là sự nỗ lực của bản thân người giảng viên, giáo viên, sự tự
phấn đấu nâng cao năng lực sáng tạo thông qua hoạt động đào tạo và NCKH. Năng lực sáng tạo,
tiềm lực trí tuệ của người giảng viên, giáo viên thể hiện qua chất lượng và hiệu quả các công trình
khoa học; ở tn suất xuất hiện những luận giải khoa học có hiệu quả; ở nhu cu nâng cao trình độ
và năng lực khám phá cái mới của người giảng viên, giáo viên. Lực lượng nòng cốt tham gia hoạt
động NCKH và hướng dẫn NCKH của nhà trường bao gồm đội ngũ giảng viên của Trường Cao
đẳng Sư phạm (CĐSP) và đội ngũ giáo viên của Trường Thực hành Sư phạm Mm non Hoa Hồng.
Tuy nhiên, hoạt động NCKH và hướng dẫn NCKH của đội ngũ giảng viên, giáo viên Trường
CĐSP Đắk Lắk trong những năm qua còn chứa đựng nhiều hạn chế, bất cập và chưa ngang
tầm với nhiệm vụ của người giảng viên, giáo viên.
Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn nêu trên, vấn đề “Năng lực nghiên cứu khoa học
và hướng dẫn nghiên cứu khoa học của đội ngũ giảng viên, giáo viên Trường Cao đẳng Sư
phạm Đắk Lắk” được xác lập.
2. Giải quyết vấn đề
2.1. Một số khái niệm có liên quan đến vấn đề nghiên cứu
2.1.1. Nghiên cứu khoa học
726
Xuất phát từ ý nghĩa và tm quan trọng của hoạt động Nghiên cứu khoa học, đã có nhiều
tác giả nghiên cứu về thuật ngữ này theo nhiều cách tiếp cận khác nhau. Tựu chung, có thể trình
bày một số hướng tiếp cận phổ biến sau:
“Nghiên cứu khoa học là hoạt động khám phá, phát hiện, tìm hiểu bản chất, quy luật của
sự vật, hiện tượng tự nhiên, xã hội và tư du, sáng tạo giải pháp nhằm ứng dụng vào thực tiễn”
(Quốc hội nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam 2013).
“Nghiên cứu khoa học là sự phát hiện bản chất sự vật, phát triển nhận thức khoa học về
thế giới; hoặc là sáng tạo phương pháp mới và phương tiện kỹ thuật mới để làm biến đổi sự vật
phục vụ cho mục tiêu hoạt động của con người” (Vũ Cao Đàm 2023, 35-36).
Từ những định nghĩa trên, theo chúng tôi, có thể hiểu thuật ngữ Nghiên cứu khoa học như
sau: Nghiên cứu khoa học (Scientific Research) là một hoạt động tìm kiếm, phát hiện, xem xét,
điều tra hoặc thử nghiệm những kiến thức mới, lý thuyết mới… về tự nhiên và xã hội.
2.1.2. Hoạt động khoa học và công nghệ
Thuật ngữ Hoạt động khoa học và công nghệ cũng được nhiều nhà nghiên cứu, nhà khoa
học quan tâm. Dưới đây là một số cách hiểu về thuật ngữ Hoạt động khoa học và công nghệ:
“Hoạt động khoa học và công nghệ là hoạt động nghiên cứu khoa học, nghiên cứu và triển
khai thực nghiệm, phát triển công nghệ, ứng dụng công nghệ, dịch vụ khoa học và công nghệ,
phát huy sáng kiến và hoạt động sáng tạo khác nhằm phát triển khoa học và công nghệ” (Quốc
hội nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam 2013).
“Hoạt động khoa học và công nghệ trong cơ sở giáo dục đại học là hoạt động nghiên cứu
khoa học, nghiên cứu và triển khai thực nghiệm, ứng dụng công nghệ, dịch vụ khoa học và công
nghệ, phát huy sáng kiến và các hoạt động sáng tạo khác nhằm phát triển khoa học và công
nghệ gắn kết với đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao, góp phn phát triển kinh tế - xã hội của
đất nước”. (Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam 2022).
Như vậy, Hoạt động khoa học và công nghệ được hiểu như sau: Hoạt động khoa học và
công nghệ (Scientific and Technological Activities) là các hoạt động có hệ thống liên quan chặt
chẽ với việc sản xuất, nâng cao, truyền bá và ứng dụng các tri thức khoa học và kỹ thuật trong
mọi lĩnh vực của khoa học và công nghệ, là các khoa học tự nhiên, engineering và công nghệ,
các khoa học y học và nông nghiệp cũng như các khoa học xã hội và nhân văn.
2.2. Thực trạng về hoạt động nghiên cứu khoa học và hướng dẫn nghiên cứu khoa học
của đội ngũ giảng viên, giáo viên Trường Cao đẳng Sư phạm Đắk Lắk
Nhận thức được tm quan trọng của hoạt động NCKH và hướng dẫn NCKH, trong những
năm qua, Trường CĐSP Đắk Lắk không ngừng đổi mới hoạt động NCKH theo quy định về tổ chức,
quản lý hoạt động khoa học và công nghệ; xác định dạy học và NCKH là hai nhiệm vụ quan trọng
cùng với quá trình đổi mới nội dung và phương pháp dạy học. Việc tham gia hoạt động NCKH và
hướng dẫn NCKH không chỉ là trách nhiệm của giảng viên, giáo viên mà còn góp phn khẳng định
uy tín, tiềm lực về khoa học - công nghệ của nhà trường. Hoạt động NCKH và hướng dẫn NCKH
còn góp phn phát triển năng lực đội ngũ, nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường thông qua
việc kết hợp chặt chẽ giữa NCKH với dạy học và hoạt động NCKH của sinh viên.
Hoạt động khoa học - công nghệ của Trường CĐSP Đắk Lắk được triển khai dưới nhiều hình
thức như: thực hiện đề tài khoa học - công nghệ; viết bài đăng trên các tạp chí khoa học chuyên
727
ngành trong nước và quốc tế; đăng Thông tin khoa học của nhà trường; các bài tham luận đăng kỷ
yếu Hội thảo khoa học các cấp; viết sáng kiến kinh nghiệm; thực hiện chuyên đề seminar ở bộ môn;
biên soạn giáo trình, tài liệu tham khảo phục vụ dạy - học; hướng dẫn sinh viên làm khóa luận tốt
nghiệp.
Trong 5 năm qua, hoạt động NCKH và hướng dẫn NCKH của đội ngũ giảng viên, giáo
viên Trường CĐSP Đắk Lắk đã đạt được một số kết quả đáng ghi nhận, cụ thể: 13 đề tài khoa
học công nghệ cấp cơ sở (12 đề tài được xếp loại Khá, Tốt; 01 đề tài được xếp loại Đạt). 06 ấn
phẩm Thông tin khoa học của nhà trường (năm học 2018-2019 gồm ấn phẩm số 10, 11; năm học
2019-2020 gồm ấn phẩm số 12, 13; năm học 2021-2022 gồm ấn phẩm số 14; năm học 2022-2023
gồm ấn phẩm số 15). 34 bài báo khoa học đăng trên các tạp chí khoa học chuyên ngành trong nước,
và quốc tế, Hội thảo khoa học các cấp (04 bài đăng tạp chí khoa học quốc tế; 30 bài đăng tạp chí
khoa học chuyên ngành và Hội thảo khoa học các cấp). 985 báo cáo chuyên đề seminar cấp bộ môn
được phê duyệt và thông qua. 19 sáng kiến kinh nghiệm các cấp gồm 04 sáng kiến kinh nghiệm
cấp trường; 15 sáng kiến kinh nghiệm cấp Sở (01 loại A; 11 loại B; 03 loại C). 01 Hội thảo khoa
học cấp Khoa với 07 tham luận. 91 khóa luận tốt nghiệp cuối khoá của sinh viên, 100% được xếp
loại khá, giỏi trở lên. Kết quả được thể hiện qua số liệu 05 năm học như sau:
Bảng 1: Bảng tổng hợp số liệu hoạt động nghiên cứu khoa học và hướng dẫn nghiên cứu khoa
học ở Trường CĐSP Đắk Lắk trong 5 năm học gần nhất
TT
Hình thức
thực hiện
Năm học
2018-2019
Năm học
2019-2020
Năm học
2020-2021
Năm học
2021-2022
Năm học
2022-2023
1
Thực hiện đề tài nghiên
cứu khoa học (cấp cơ
sở)
01
02
04
03
03
2
Thực hiện chuyên đề
seminar cấp bộ môn
53
276
233
222
201
3
Viết bài báo đăng tạp
chí khoa học chuyên
ngành trong nước và
quốc tế; Hội thảo khoa
học các cấp
14
05
07
06
02
4
Viết bài báo đăng
Thông tin khoa học
trường
21
15
0
08
07
5
Viết sáng kiến kinh
nghiệm
0
03
02
04
10
6
Hướng dẫn sinh viên
làm khóa luận tốt
nghiệp cuối khoá
50
32
05
03
01
7
Biên soạn đề cương chi
tiết học phn
0
0
0
20
0
8
Tổ chức Hội thảo khoa
học (cấp khoa)
0
0
0
0
01
Nguồn: Báo cáo tổng kết 5 năm học
728
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động NCKH và hướng dẫn NCKH của
nhà trường vẫn còn một số mặt tồn tại, hạn chế đó là:
- Trong nhiều năm liền, nhà trường chỉ triển khai các đề tài cấp cơ sở (13), số đề tài cấp Tỉnh,
cấp Bộ không có. Chất lượng các đề tài còn có những hạn chế nhất định, tính ứng dụng chưa cao.
Rất nhiều giảng viên trẻ chưa bảo đảm sự cân đối trong chức năng dạy học và NCKH. Số lượng
các đề tài nghiên cứu chưa tương xứng với tiềm lực của người giảng viên (vốn có chức năng quan
trọng là NCKH và hướng dẫn NCKH). Hàng năm, nhà trường và các khoa đào tạo chưa tổ chức
được các hội thảo khoa học các cấp, trong khi những buổi hội thảo này là cơ hội để giảng viên trẻ
trao đổi chuyên môn, học thuật và học hỏi lẫn nhau. Việc công bố các công trình nghiên cứu trên
các tạp chí khoa học quốc tế, hội thảo quốc tế hu như rất khiêm tốn.
- Một bộ phận không nhỏ giảng viên khối CĐSP chỉ hoàn thành nhiệm vụ NCKH một
cách chiếu lệ, cốt sao cho xong nhiệm vụ khoa học hằng năm mà chưa chú trọng về chất lượng,
hiệu quả; điều này thể hiện ở số lượng chuyên đề seminar cấp bộ môn hàng năm khá lớn (976
chuyên đề/5 năm), tuy nhiên tính ứng dụng chưa cao; hình thức tổ chức còn rập khuôn, chưa
khoa học, chưa bài bản và thiếu sự kiểm tra, giám sát của đơn vị chức năng; nội dung một số
seminar nội dung còn tản mạn, chưa gắn với chương trình ngành đào tạo, với người học, người
dạy.
- Số viên chức tham gia các nội dung NCKH hằng năm tập trung chủ yếu ở một số giảng
viên, giáo viên tích cực; giảng viên trẻ; giảng viên đi học sau đại học, số giảng viên thi thăng hạng
và số giảng viên, giáo viên đăng ký danh hiệu chiến sĩ thi đua các cấp; số giảng viên chuẩn bị thi
thăng hạng; số viên chức hành chính hu như không tham gia hoạt động NCKH.
- Mặc dù có sự giúp đỡ, định hướng của giảng viên và cố vấn học tập, quy mô sinh viên làm
khóa luận tốt nghiệp ngày càng giảm (năm học 2018 - 2019: 50, năm học 2022 - 2023: 01). Có thể
thấy một thực trạng chung là sinh viên có học lực xuất sắc, giỏi, khá có tâm lý ngại khó, chưa mạnh
dạn đăng ký làm khóa luận tốt nghiệp cuối khóa do thiếu kinh nghiệm viết và xử lý số liệu trong
NCKH. Hơn nữa, do yêu cu ngày càng cao về điều kiện xét làm khóa luận tốt nghiệp; quy trình
thực hiện và bảo vệ khóa luận tốt nghiệp đối với sinh viên ngày càng chặt chẽ…
- Chế độ, chính sách phát triển hoạt động khoa học - công nghệ của nhà trường được bổ sung,
sửa đổi và hoàn thiện qua các năm học, tuy nhiên nguồn kinh phí dành cho công tác NCKH và
hướng dẫn NCKH ngày càng thu hp, do đó chưa tạo được động lực thúc đẩy giảng viên, giáo viên,
sinh viên tham gia NCKH và có những đóng góp, hiến kế thiết thực, hiệu quả cho hoạt động khoa
học - công nghệ của nhà trường.
Những tồn tại, hạn chế trên bắt nguồn từ những nguyên nhân sau:
- Thứ nhất, Phòng Đào tạo - Khoa học và Công nghệ đã có nhiều cố gắng trong việc tham
mưu cho lãnh đạo nhà trường ban hành các văn bản về tổ chức, quản lý hoạt động khoa học - công
nghệ, tuy nhiên trong nhiều năm qua, nhà trường chưa chú trọng tổ chức các Hội thảo khoa học
thường niên; chưa đề ra những biện pháp hữu hiệu, thiết thực để khuyến khích giảng viên, giáo viên
tích cực, hưởng ứng tham gia hoạt động NCKH và hướng dẫn NCKH.
- Thứ hai, một bộ phận nhà giáo chưa nắm và hiểu rõ quyền lợi khi tham gia hoạt động
NCKH và hướng dẫn NCKH nên đã có những ý kiến trái chiều, vô tình làm cản trở nhiệt huyết
của đội ngũ nhà giáo đối với công tác này.
729
- Thứ ba, tỷ lệ giảng viên, giáo viên có trình độ sau đại học chiếm 50,71% trong tổng số
cán bộ, viên chức của nhà trường (71/140 - số liệu tại thời điểm đu năm học 2022 - 2023), tuy
nhiên lực lượng này còn ít tham gia NCKH; phong trào tham gia NCKH và hướng dẫn NCKH
chưa mạnh, chưa khích lệ giảng viên, giáo viên trẻ và sinh viên cùng tham gia; một số sinh viên
chưa có kỹ năng, chưa quen với hoạt động này nên còn e ngại.
- Thứ tư, hoạt động NCKH và hướng dẫn NCKH chưa thực sự có sức lan tỏa và chưa trở
thành một hoạt động mạnh trong tập thể giảng viên, giáo viên. Điều này thể hiện ở định mức
quy ra giờ chuẩn từng hoạt động NCKH; ở khâu đánh giá chất lượng viên chức và xếp loại thi
đua hằng năm; ở kinh phí dành cho hoạt động khoa học - công nghệ, ở kế hoạch công tác hàng
năm của các đơn vị chức năng và các khoa đào tạo.
2.3. Thực trạng về năng lực nghiên cứu khoa học và hướng dẫn nghiên cứu khoa học
của đội ngũ giảng viên, giáo viên Trường Cao đẳng Sư phạm Đắk Lắk
Năng lực NCKH và hướng dẫn NCKH trong các trường CĐSP không chỉ tạo điều kiện để
đội ngũ nâng cao trình độ chuyên môn, chất lượng bài giảng, rèn luyện năng lực xử lý tình huống
trước những vấn đề bức xúc của thực tiễn mà còn tăng tiềm lực khoa học của nhà trường. Tác giả
đã tiến hành khảo sát hệ năng lực này đối với 24 người gồm giảng viên khối CĐSP và giáo viên
Trường Thực hành Sư phạm Mm non Hoa Hồng (số phiếu phát ra: 35; số phiếu thu về: 24), kết
quả thu được như sau:
Bảng 2: Tự đánh giá của giảng viên, giáo viên về công tác NCKH và hướng dẫn NCKH
TT
Nội dung tự đánh giá
Tốt
Khá
Trung
bình
Yếu
1
Lập kế hoạch nghiên cứu khoa
học
12
(50%)
7
(29,2%)
5
(20,8%)
0
(0%)
2
Thực hiện các chương trình, đề
án, đề tài nghiên cứu khoa học
ứng dụng, phát triển công nghệ
4
(16,7%)
9
(37,5%)
9
(37,5%)
2
(8,3%)
3
Công bố kết quả nghiên cứu trên
tạp chí khoa học trong và ngoài
nước; viết chuyên đề, báo cáo khoa
học, tham luận tại các hội nghị, hội
thảo khoa học
5
(20,8%)
8
(33,3%)
10
(41,7%)
1
(4,2%)
4
Chủ trì hoặc phối hợp tổ chức các
seminar; hội thảo chuyên đề trong
lĩnh vực chuyên môn
12
(50%)
6
(25%)
4
(16,7%)
2
(8,3%)
5
Biên soạn đề cương bài giảng,
tài liệu hướng dẫn học tập; tham
gia biên soạn giáo trình, sách
tham khảo
8
(33,3%)
7
(29,2%)
7
(29,2%)
2
(8,3%)
6
Tìm hiểu các quy định về sở hữu
trí tuệ và thương mại hóa kết
quả nghiên cứu
2
(8,3%)
9
(37,5%)
8
(33,3%)
5
(20,9%)
7
Thực hiện chuyển giao, thương
mại hóa kết quả nghiên cứu
khoa học và công nghệ
2
(8,3%)
4
(16,7%)
7
(29,2%)
11
(45,8%)
8
Thực hiện đánh giá đề tài nghiên
cứu khoa học, khóa luận tốt
9
(37,5%)
8
(33,3%)
5
(20,9%)
2
(8,3%)