Nên sinh con hay không? Lựa chọn nào dành cho người có HIV tại Việt Nam

Nghi§n ciiu<br /> Gia d i n h v a G i 6 i<br /> S^ 6 - 2 0 1 2<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nen sinh con hay khong?<br /> Lua Ghgn nao danh cho nguofj c6 HIV tai Viet Nam<br /> <br /> <br /> Vu Thj Thanh Nhan, Nguyen Thr PhircJng Thao<br /> Vien Nghien ci;u Pha! Inen Xa hoi<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T o m t a t : Cac nghien ciiu d Vict n a m va t r e n the gifii cho t h a y<br /> ngUdi song c h u n g v6i HIV (NCH) thiJc s\i c6 n h u cdu sinh con.<br /> Tuy n h i e n n h u cAu n a y con bi h a n che b5i cac rao can hen quan<br /> den ky thi, siic khoe va cac djch vu siic khoe s m h s a n phu hdp,<br /> Cho du chifdng t r i n h dieu tri b^ng thuo'c k h a n g virus (ARV)<br /> diidc xem n h u mot cd hoi lam giam nguy cd lay n h i c m HIV cho<br /> N C H nhifng nhQng ap lac ve viec sinh con trong bo'i canh dien<br /> ngon c h a t lifdng dan so'd Viet Nam ngay cang dUdc de cao cung<br /> chinh la n h i i n g r a o can khien cho mong muo'n sinh con cua NCH<br /> gap nhieu trfi ngai Bai viet nay dua tren nghien cifu dinh tinh<br /> bao gom p h o n g v a n sau, q u a n s a t tai cd sd dieu tri ARV va phan<br /> tich t a i lieu thil cap, v6i muc tieu chinh la tim hieu ve sn ky thj<br /> va p h a n biet do'i x\i do'i vdi ngUdi c6 HIV trong dien ngon chat<br /> lUdng d a n so' va cac chien li_fdc cua ngitdi c6 HIV de doi pho vfli<br /> sii ky t h i do Ben canh nhUng s\£ thieu h u t t r o n g chinh sach ho<br /> trd sinh s a n cho N C H thi viec sinh con t r o n g thdi dai ma "chat<br /> l a d n g d a n s6^' luon la moi quan tarn h a n g dau cua moi gia dinh<br /> c u n g khien cho N C H hoac gap phai s\i khong u n g ho t\i can bo<br /> y te hoac p h a i chiu ap liJc tCr chfnh ban t h a n ho t r a d e n h S n g lo<br /> sd cho r a ddi nhCfng dufa tre chua that SLT h o a n h a o<br /> <br /> Tif k h o a : NgUdi c6 HIV (NCH). Chat lifdng dan so, ARV, N h u<br /> cau s i n h con; Ky thi<br /> 100 Nghien CIJTU Gia dinh vh Gidl, Quyen 22, so'6, t r 99-110<br /> <br /> <br /> 1, Datvan de<br /> <br /> TCr mdl trirfmg hcrp nhiCm HIV l^n d^u tifin ducrc phat hien d Viet Nam<br /> cuO'i nam 1990, tinh de'n qui I nam 2011, loan qud'c c6 185.623 ngudl<br /> dang Chung s6'ng v6i IIIV. 44.701 bfinh nhan AIDS va c6 49.912 ngir6i da<br /> Hi vong do AIDS (VAAC. 2011) COng tac ph6ng chCing lay truy^n HIV va<br /> didu tri cho benh nhan AIDS da vh dang gop ph^n giam s6' ngir6i m k m61,<br /> -so ngircTJ iLT vong va nang cao siJc khoe cho b^nh nhan AIDS. Trong cac<br /> chucfiig irinh do. dac biet phai k^ de'n chircmg trinh dieu tri bang ihu6c<br /> khang virus - ARV. Tij' xu hucmg col AIDS la can bSnh nguy hi^m, la an<br /> tir hinh da dirdc bao trirdc thi bay gicf quan niSm coi AIDS chi la can bSnh<br /> man tinh cung giiip cho nhieu bdnh nhan AIDS c6 co h6i dugc thirc hifin<br /> nhicu mong ircfc trong cu6c s6'ng. Nhi6u nghien cuu tren the' gidi va a Viet<br /> Nam cho thay ngu&i c6 HIV c6 nhu cau sinh con, dac biet khi ma ARV<br /> da tra nen phd bicn va ngay cang nhieu ngudi dupe tiS'p can dieu tri {Qien<br /> etal.. 2001; Panozzo et al.. 2003).<br /> <br /> Tai Viet Nam, da so nhiJng nguai dang chung song v6i HFV 6 trong dO<br /> tuoi ma nhu cau tinh due va kha nang lam cha me rat Icm, so ngirdi c6 HIV<br /> trong do tu6i 20-49 chiem tai 92.59^ tdng so ngirdi nhiem (VAAC, 2011).<br /> Khi kha nang ve sire khoe cija NCH da dirge cai thien, va dac biet tix khi<br /> CO ARV, ihl cac mong muon ve sire khoe tinh due va n6i khat khao dirge<br /> lam cha me tro nen manh liet hon. Theo ket qua dilu ira tren 2500 ngucfi<br /> CO HIV tai Viet Nam. c6 hon mot phan ba so ngudi dang ket h6n, va mgl<br /> phan nam m&u nghien cuu dir dinh sinh con trong vai thang tdi<br /> (ISDS&VCSPA, 2010). Chucmg trinh du phong lay truy^n tij me sang con<br /> (DPLTMC) dugc thuc hien o Viet Nam bat d5u iir cu6'i nhung nam 1996,<br /> ngay sau khi Chien luge Qu6'c gia Phong chdng HIV/AIDS d Viet Nam<br /> ban hanh. Tuy nhien, cho den nay. chi c6 khoang ducji I09f s6' phu niJ c6<br /> thai dirac xel nghiem HIV (Bg Y te, 2006), Nhieu nghien ciiu chi ra rang<br /> mot so phu nir c6 HIV khong tham gia \ao dich vu DPLTMC m5t phan vi<br /> do thie'u kien thi'rc va hieu biet ve HIV, mOt phan do lo sg bi bgc 16 th6ng<br /> tin \'e tinh trang c6 HIV cua mlnh va dieu quan trong la io sg bj ky thi va<br /> phan biei ddi xi'r khi kham benh va sinh con (Khuat Thi Hai Oanh, 2007;<br /> Bnckley et al., 2008).<br /> <br /> Mac du da c6 mot so nghien cuu ve trai nghiem mang thai, sinh no cua<br /> phu nif CO HIV a Viet Nam (Oostehoff et al.. 2008; Nguyen Thu Anh et<br /> al„ 2008; Brickley el a l . 2008). tuy nhien sd luong nghien ciru v6 chu de<br /> nay van con han che. VI vay, khac v6i cac nghien cuu tru6c day, muc di'ch<br /> chinh cua nghien cuu nay la mudn tlm hi^u ve su ky thi va phan biet ddi<br /> xu doi vai ngudi c6 HIV trong dien ng6n chat luong dan sd va cac chie'n<br /> luge cua ngudi c6 HIV de doi pho \'di su ky thi do.<br />  Vu Thi Thanh Nhan va NguySn Thj Phtfdng Thao 101<br /> <br /> Nghien cii^ su dung phirong phap nghien cuu dinh tinh bao g6m phong<br /> va'n sau va quan sat tai ca s& di^u tri ARV tai Ha N6i va phan tich tai lieu<br /> thir cap. Tai ca s6 y l€. nhom nghien ciru da tie'n hanh phong va'n tir 2 den<br /> 3 iSn v6i 10 benh nhan AIDS, 2 can b6 y te, 4 thanh viSn gia dinh benh<br /> nhan, 1 nhan vien tu va'n va 2 d6ng dang vign trong thcri gian tir thang<br /> 10/2008 de'n 5/2009.<br /> Ngoai s6 phong van da thirc hien trSn, nhom nghien cilu con s& dung<br /> them cac phong va'n trong mot nghien cuu cua ISDS tien hanh nam 2009<br /> ve "Nhu cSu va quyen Site khoe sinh san va siJc khoe tinh duo cua ngirdi<br /> CO HIV cr Viel Nam" bao g6m 15 phong va'n ngu5i cd HIV dang sinh song<br /> tai dia ban Ha N6i, va 14 ngudi cung cap dich vu siic khoe sinh san va siic<br /> khoe tinh due cho NCH bao gdm dai dien lanh dao, bac si tai bfinh vien<br /> phu san, benh vifin da lilu, dai dien Cue Phong chong HIV/AIDS dai dien<br /> can bo lanh dac Trung tam Phong chong HIV/AIDS.<br /> Trirde khi nghien cuu dugc tien hanh, de cuong nghifen cuu cung nhu bo<br /> cau hoi phong van da dirae giri cho Hoi dong dao diic nghien cuu cua<br /> Truang Dai hoc Columbia va H6i dong dao diJc nghien cuu tai Viet Nam<br /> da phe duyet, Toan bO nhung nguai Iham gia phong va'n deu duac thong bao<br /> va tir nguyfen tham gia nghi6n eu"u. Cae bang ghi am phong van, ban g9<br /> bang deu dugc luugiu bao mat, tenngu6i tham gia nghi6n cuu da dugc thay<br /> d6i theo bang ma va khong xua't hien ten that trong ky hinh van ban nao.<br /> <br /> 2. Viec sinh con cua ngirdi c6 HIV va Dien ngon chat lirdng dan so -<br /> thong qua tifvan va thut hanh cua can bo y te<br /> <br /> Quan diem cua bac si v^ viec c6 con ciia NCH<br /> Trong nhung nam gan day, cac muc tiSu eua dan so Viet Nam, ngoai<br /> viec giu vUng mirc sinh thay the nhu mong muon thi viec hudng Idi cae<br /> mue tieu ve chat lugng dan s6' ''gdp phan nang cao chat luong cugc song,<br /> phat trien ngu6n nhan lire chat lugng cao de phuc vu tien trinh cong nghi^p<br /> hoa, hien dai hoa dat nuac" (Chien luac dan so 2001- 2010) dang la muc<br /> tieu hang dau ciia Dang va Nha nude. Ben canh do, mot trong cac thach<br /> thiic lien quan den qua trinh phat trien chat lugng dan so ihi HIV/AIDS<br /> dugc coi la mot trong nhung tac nhan han che cac co gSng trong viec dat<br /> muc tieu chat lirgng dan sd (Bo Y te, 2001)<br /> Ro rang, viec NCH sinh con trong bdi canh toan xa hoi dang hu6ng t6i<br /> viec nang cao chat lugng dan s6' vdi nhiTng mong muon sinh ra du:a eon<br /> khoe manh, dep de, thong minh ducmg nhu la mot thach IhiJc khong nho<br /> doi v6i ho. Trong noi dung cua chien luge dan so, nhung ngudi c6 HIV<br /> khong phai la doi tugng dugc can thiep sang loc trude sinh. Nhung trang<br /> bao mang tir chinh th6'ng den khong chinh thong {webtretho.net, phunu.net.<br /> 102 Nghien c i ^ Gia dinh va Gidl, Quye'n 22, so 6, t r 99-110<br /> <br /> <br /> ihuocbietduocxom v w ) cung cho iha'y viSc mong mu6'n sinh ra diia con<br /> thOng minh, c^io Idn khoe manh la mong u6c va khao khat cua r^t nhi^u bac<br /> cha mc Tren cac diCn dan, cac thanh viSn dugc tu vS'n bdi cac bac si cd<br /> trinh do cao trong vice lam the' nao d^ con khOng bi di tat, lam th^n&o de<br /> con ihOng minh vv. cho tha'y cha't lugng dan s6 dugc quan tam hang d^u<br /> dac biet la viec lam the nao dc san sinh ra cac the he tie'p theo thdng minh<br /> \'i khoe manh. Nhung dien ngOn ve ^'cha'l lugng dan s&' tir chinh sach cua<br /> Nha nude dC'n quan di6m cua tirng ca nhan ngu&i dan ducfng nhu IS nguySn<br /> nhan chinh lao them cac ap life cho NCH. Day cung la m6t trong nhflng I^<br /> do "chinh dang" ma nhung nguai cung cap djch vu sue khoe sinh san c6<br /> ^^quyen" tu va'n cho NCH trong vific c6 con hay kh6ng.<br /> Ngoai ra, dien ngon vc chat lugng dan so cung nay sinh nhung quan<br /> nicm cho rang khi NCH sinh con ihi "cha'l lircmg" cua nhung diJa con do<br /> sc rai vao cac kich ban sau: hoac la dua irc se bi nhiem HIV hoac diJa tre<br /> se bi mo coi. Ca hai vien canh nay deu se la ganh nang d6'i vci xa h6i va<br /> bugc NCH phai c6 trach nhicm dao diic d6i vdi con cai, gia dinh va xa hOi<br /> - nJc la khong dugc sinh ra nhung dua tre c6 H. Theo quan diem cua bac<br /> SI trong cac phong \'a'n ma nhom nghien cuu thuc hien thi t6't nhat la NCH<br /> khong nen co con, du con cua ho c6 nhidm H hay khong thi chat lugng<br /> cua chiing van khong duac dam bao nhu con ciia ngucri "binh thudng". O<br /> day da co su phan tach giua hai khiii niem: nguai co HIV \'a ngu6i binh<br /> thudng (khai niem nguai ^*binh thutmg", theo each nghl cua bac si thi co<br /> le la ngu6i khong co H. Nhimg thuc ic cho thay, trong cac benh vien, ty le<br /> ngu6i mac benh hiem nghco so dong la ngucri "binh thacmg'\ nhung<br /> "ngudi binh thuong" do cung co ihc bi benh hiem ngheo khac, co the chet<br /> VI lai nan giao thong \ a tu dii cac ngu\ ca rui ro trong cugc dcTi. Trong thuc<br /> te ihi bat cu ai "dang song" deu co the co ngu\ ca "cheV\ Nhu vay, k^ ca<br /> nguai binh ihirmig lan khong binh ihuong cung deu co nguy ca de lai<br /> nhung dua con mo coi, nhimg hong cju chu\'cn ciia nhung nhan vien y te<br /> :hl duang nlnr chi co NCIl moi phai nghi den trach nhiem dao diic cua<br /> minh vai con cai?<br /> Y kien cua vi lanh d^u^ benh \ ion phu san the hien ra't ro nhung tac dong<br /> ciia bac si tai hanh \ \ ciia benh nhan. 6 da\. ro rang bac sT da nhan danh<br /> dial lugng dan so dc tu \an cho benh nhan. Vdi ngucfi bac sT nay, chat<br /> luang cua nhung diia ire co ihe bi anh huong bai 2 yen t6: 1) bi lay HIV<br /> [u mc: 2) tra thanh m6 c6i, kh6n« duac nuoi dav de'n nai den chon nhu<br /> nhung tre khac khi cha me chet.<br /> Su that ra la ho rat mong, nhung khi tir van khong nen co con thi ho deu chap<br /> nhan Cho nen quan diem cua chung toi bay gid la tu van cho ho van de nay de<br /> ho quyet dinh la co nen tnet san hay khong 0 cac nude tren the gidi ho khong co<br />  Vu Thi Thanh Nhan va Nguyin Thi Phi^dng Thao 103<br /> <br /> quan diem nay, nhung 5 Viet Nam hien nay trong di^u kien nay, quan diem mS<br /> ngirng sinh san cho phu nP co H la nen bcri vi chOng ta giam diroc ti le ngudi c6<br /> H trong c6ng d6ng mot each tir nhien, vi me co thi ducjng nhien con se co nguy<br /> ca ay roi. C^i digu quan trong thCr hai vdi tirng ca the do la gi, cai ddi s6'ng cQa<br /> ngudi ta trong giai doan hien nay ro rang la benh chua co thudc chifa n6n gioi lam<br /> ngudl ta song dirpc mudi hai muai nam nua thi con ngudi ta co the chua trudng<br /> thanh ma ho da phai di roi..,, song trong mot cai gia canh bo me chet vi benh H<br /> thi no tac dong den dCra con rat nhieu (Lanh dao benh vien A)."^<br /> <br /> Quan diem cua ngudi cung cap dich vu Iu6n cho rang NCH kh6ng nen<br /> sinh con vi lay nhiem va kh6ng ai cham soc diia tre khi bo me chiing qua<br /> d6i. Vi vay, viec ho kh6ng nen cd con khong phai cho chinh ho ma chinh<br /> la VI ''tuong lai ciia diia ire". M6t van de khac nua la trong cau chuySn cua<br /> nhiSng ngucri co H thi viec phan tach khai niem chat luang diJa eon kha ro<br /> khi bac si 66 ra nhung nguy ca: bi HIV va nguy ca mo coi khi bo me chet<br /> VIH.<br /> <br /> Theo quan niem cua em thi khong nen cd con. Vi co the la no iay sang con thi<br /> tuong lai rd rang nose rat xau. Mechetthiainudi con day. Ong bacGngchet, bo<br /> me deu chet thi ai nuoi con day. Con vat vd thi cGng rat la khd. Quan niem cua<br /> em, khi bo me khoe manh, con cai nhieu khi cung khong duoc cham soc den noi<br /> den chon dung khong Dang nay bo me 6m dau, Me chet vi HIV, con cai co the<br /> no khong bj nhiem HIV, no co the khoe manh nhirng ai la ngudi cham soc no Em<br /> thi em cir quan niem la khong nen. Vi cac chau, vi tuong lai cac chau (Bac sT,<br /> trudng khoa).<br /> <br /> Xu hudng ap dat cac chuan muc ve viec co con hay khong cho tiing ca<br /> nhan NCH da khien cho nhung ngu&i cung cap dich vu dua ra nhiJng 16i<br /> khuyen mang tinh ap dat va doi khi khien cho NCH kho co nhiJng ea hoi<br /> lua chon nao khac 0 day, cau chuyen ve diln ngon chat lugng dan so da<br /> hinh thanh cho nhung nhan vien y te'co them m6t vai tro mdi, do la nhan<br /> danh nhung diJa ire (da hoac chua ra ddi) dfi' v6 hinh chung tao ap lire len<br /> nhirng ngu5i muon co con. Dieu nay co the' lam cho NCH trong hanh trinh<br /> sinh con se gap phai nhung ap luc: ap luc vdi xa hoi khi khong cham soc<br /> dugc con minh de ra va ap lire v6i chinh dira con cua minh khi dem lai<br /> nhung nguy ca lay nhilm H va nguy ca mo coi.<br /> Nhi^u nghien cuTi da chi ro mong muon co con co the a bat ky con<br /> ngucfi nao, gia dinh nao va thanh phan xuat than the nao (KhuSt Thu Hong,<br /> 1996) vi nhin chung tam ly cua ngudi Viet Nam luon thich co con, dac biet<br /> la con trai. Tuy nhien neu theo quan diem cua cac m6t so ngudi cung cap<br /> dich vu thi v6 hinh chung viec NCH mudn cd con lai thuoc nhuTig hang<br /> ngudi "irinh do van hoa thap, song ngoai vong phap luat va khong nhan<br /> thiic dugc van de" trong xa hoi. Quan diem cua vi lanh dao nay the hien<br /> 104 Nghien cufu Gia dinh va Gi6i. Quyen 22, so 6, t r 99-110<br /> <br /> <br /> kha ro sir ky thj d6'i vdi NCH khi phan tdch ra nhung NCH cd van hoa va<br /> khdng cd vSn hda, chi cd NCH khdng cd van hda thi mdi cha'p nhan sinh<br /> con. Di6u nay cd su khac biet vdi phai hien tir mdt sd nghien ciru khac ve<br /> nhu cdu sinh con khi cho rang ap luc sinh con cua cac cap vg chdng cd H<br /> thudng xay ra trong h£iu he'l c^c gia dinh dac biet la khi ngudi ch6ng la con<br /> trai trudng hoac con trai duy nhat (Ooslerhoff el al, 2008).<br /> Van dS phan ddi tuang thi tdi cOng vira noi vdi chj IS',. -phai nhOng ngudi thudc<br /> tang Idp cd ki^n thdc, cd trinh dd van hda ngucri ta mdi nhan thO'c ra van de, thi<br /> nhOng ngudi day ngudi ta se cSn nhac van d^ co con ma thudng 1^ khong mudn<br /> cd con Cdn nhiTng ddi tupng muon cd con \A nhQng ddi tugng thudng thudc tang<br /> Idp hoac nhOng ddi tugng trinh dd van hda no cung khdng cao l§m (PVS lanh dao<br /> benh vien B),<br /> <br /> Ddi vdi vi lanh dao nay, dudng nhu nhimg NCH mudn co con la nhirng<br /> ngudi cung dau cung c6 vi kh6ng chiu nghe theo Idi khuySn cua bac si<br /> Cau chuyen cua vi bac sT nay the' hien la ong da la va'n cho NCH ve chuyen<br /> sinh con, tuy nhien. thay vi dua ra cac phucmg an cho ho tu lua chon thi<br /> ong lai nghieng nhieu vl bien phap khdng nen sinh con ne'u cd HIV.<br /> Ngudi ta hoi thi minh tu van cho ngudi ta Theo nhu tdi da ndi ve car van de<br /> dudng lay, van de ti le tre con de ra cd the lanh ian, cd mot ti le nhu the. nhung<br /> ma no cung lay nhiem qua dudng sinh san rat nhieu, day cung la mot nguy co Tat<br /> nhien trong sd dira tre ma de ra no cd ti le nguy co cao ve nhi§m HIV nhu the thi<br /> tot nhat minh nen tranh. cdn neu ma anh cir cd tinh va cd thich chang han, thi cai<br /> y thich cua anh cung khdng ai ngan can duoc (Lanh dao benh vien B),<br /> <br /> NhiJng kieu phan xel kha danh thep nhu iren ciia bac sy dudng nhu<br /> ngay cang tach NCH ra khdi nhung dich vu sinh san ndi chung. Ho, vi sinh<br /> con ma bi len an la hoc van thap, la gidng nhu nhirng ngudi coi thudng<br /> phap luat, la mang lai ganh nang cho xa hoi, da phai dung trudc mot rao<br /> can rat Idn trong hanh Irinh tim kicm nhung dua con ciia chinh minh, Phat<br /> hien tir nhirng phong van ngudi cung cap dich vu cho thay ngoai su ky thi<br /> va loai nhung NCH ra khdi cac nhu cau sinh san ma ho duong nhien dugc<br /> hudng thi nhiJng nhan vien y te cdn ^lir cho" minh "quyln" dugc cd trach<br /> nhiem ve chat lugng dan sd tir NCH de "giam bdt" ganh nang cho xa hoi.<br /> <br /> NhuTig trai nghiem trong ca sd v te: tu van, triet san va nao pha<br /> thai cho NCH<br /> Trai nghiem tu nhieu ngudi da timg den ca sd y te cQng cho thay benh<br /> nhan hau nhu ft co phan img ddi vdi bac si. Trong nhieu phong van, NCH<br /> to ra ra't lo sg va bi dong khi den tham kham.<br /> Trudc luc day em dugc ud'ng 2 vien thuoc thi em hoi thuoc gi, thi ngudi ta cho<br /> minh uong thudc thi minh phai hoi chir The chj y ta bao la cd mudn de hay khdng<br />  Vu Thi Thanh Nhan va Nguyen Thi PhUdng Thao 105<br /> <br /> ma hoi thudc gi, em cd nin nhjn em khdng hoi nOa (NO NCH, 05).<br /> <br /> Quyen cd con va trach nhiem sinh con khoe manh dudng nhu ludn la<br /> hai dieu kien ma ngudi cung ca'p dich vu dua ra cho benh nhan lua chon.<br /> Noi chung la cung phai can nhac giOa quygn cd con. nhung ma con de ra khoe<br /> manh thi day lai la trach nhiem cua ho ddi vdi con cai. Cho nen vlin phai tu van<br /> cho ho la da cd HIV thi tdi nghl la khuyen khdng nSn cd con, ma da cd con rdi thi<br /> khdng nen cho con bu bang sCTa me. Vi du sao minh cung la trach nhiem, minh de<br /> ra mdt dCra con cd HIV (Bac sT dieu trj).<br /> <br /> Trong nhung cau chuyen vdi ngudi cung ca'p dich vu, mac dii cd su ap<br /> dat quan di^m cua minh cho benh nhan, da sd nhOng ngudi cung cap dich<br /> vu d^u cho rang ho la nhung ngudi cd Uach nhiem trong viec nang cao chat<br /> lugng dan sd cho dSt nude, ho lam nhung viec nhu khuyen bao NCH "khong<br /> sinh con, triel san vv." vdi muc dich cud'i ciing la dem lai nhung dieu td't dep<br /> cho chinh ban than NCH va ca xa hdi. VI vay, quan diem can phai lira chon<br /> giiJa viec de cho NCH dugc sinh de nhu y mudn cua ho hay la dam bao sir<br /> "sach se ve gidng ndi" cho xa hoi da lam nhung ngudi cung cap dich vu d<br /> eSp dd nao di chang niJa cung se nghieng ve su lira chon thu" hai.<br /> Vien canh khi NCH sinh con<br /> Hau nhu ngudi cung ca'p djch vu nao cung dua ra nhiJng ly le xac dang<br /> cho viec NCH khong nen cd con. Trong bdi canh ma xa hoi dang de cao<br /> chat lugng dan sd de lay nguon nhan luc phuc vu dat nude thi ban than<br /> NCH da la '^ganh nang'\ neu sinh con cd the ho lai sinh ra them mdt "ganh<br /> nang" nua cho xa hdi,<br /> Y kie'n dudi day cho thay su ky thi cua xa hdi ddi vdi NCH va con cua<br /> ho gan lien vdi dien ngon chat lugng dan sd. Viec nhan danh chat lugng<br /> dan sd khie'n cho nhieu can bo y te da tu va'n cho NCH dinh san va "giup"<br /> ho nhan ra mot chan ly: phai biet hy sinh quyen cd con de dem lai cho xa<br /> hdi nhttng dila tre khdng H.<br /> Neu nhu ngudi cd H sinh con bi lay, nuoi ho khong xong lai quay ra nudi con<br /> ho, chua ke cai xa hoi minh v§n cdn cai ki thi vdi nhQng dira tre cd H, hoc nhu the<br /> nao. CO giao nhu the nao, truang nhu the nao, khdng phai d dau cung cd mdt cai<br /> nhin than thien. d dau cung chia se va chinh cai dieu dd, tdi tu van cho ho sSn<br /> sang dinh san. Mudn thi ai cung mudn nhung khi tu van cho ho thi ngudi ta nhan<br /> thirc ra mot bai toan (Lanh dao benh vien A),<br /> <br /> Cac vien canh den tdi va mang tinh tieu cue Iu6n dugc ngudi cung ca'p<br /> dich vu dua ra de hu dga NCH. Thong tin tu phong van cac NCH cung it<br /> cd bang chiing cho tha'y ho nhan dugc mgl su tu van day du trong viec sinh<br /> eon. HSu nhu nhung Idi tu van deu dua ra mdl tuang lai khong may tot dep<br /> 106 Nghien curu Gia dinh vh Gidi, Quyen 22, so 6, tr. 99-110<br /> <br /> <br /> cho NCH ne'u sinh con. M6t R6 nghien ciru khdc cung cho th^y h^u haft cdn<br /> bO y [€d&u cho rang cac cap nhiSm HIV nfin nhan con nu6i hoac nhSn Ikm<br /> cha me d5 dSu cua diJa tre nao dd thay vj de con (Oosterhoff et al., 2008;<br /> Brickley et al., 2008). Viec cho rang NCH sinh con va nhung nguy co<br /> IchOng nudi dirge con d^n tu6i truang th&nh v6 hinh chung bi^n ^ djnh sinh<br /> con cua ho ihknh mOt hanh d6ng gay ra "n6i kh6 co sinh mk khflng c6<br /> du&ng" cho the'he con cai cua NCH.<br /> T6i nghl IS neu chung ta chet thi chung ta cung kh6ng nSn de ra mdt dira tre<br /> 6i ma cu6i cung ban than no kh6, cho n6n nhij'ng ngudi gia r6i t6i cung khuyen cdo<br /> IS kh6ng nfin de, ngoai cSi nguy co vfi benh tat cdn co nguy co nifa la gi? Chung ta<br /> CO the chet trade khi tre trudng thanh va nudi mdt dira Ire mdi kho chir de khdng khd.<br /> Neu de ra ma khong dudng, sinh ra ma khdng dudng thi bay gid la mdt n6i khd, mot<br /> gia dinh ma mat bo mat me sdm, dira con y thi khdng hoan thi6n, thi thi bSy gid neu<br /> ma vdi tdi thi tdi cung sSn sang chap nhan (Lanh dao bSnh vi6n A).<br /> <br /> Ngoai ra. quan diem ciia mot s6' ngudi cung c^p djch vu cho rSng NCH<br /> chi nen co m6t con v6 hinh chung tro thanh m6t y kien mang tinh "ban<br /> cm" cho ho. Y kie'n dudi day cho tha'y nhilu can bo y te da bat d^u to ra<br /> "khoan dung" hcfn vdi nhu c^u sinh con ciia NCH vi ho cho ring khi co su<br /> h6 trg ciia thuo'c men viec giiip NCH sinh I dira con da la tot llm r6i, vi<br /> vay viec NCH mudn sinh thSm dira thii' hai la khong the' cha'p nhan dugc.<br /> Tdi nghl nhu the nay, nhcrng ngudi cd H bay gid thi thudc men no rat la nhieu,<br /> thi CO con cung dudc, nhung chi nen cd mdl dira thdi. Tdi rat phe phan nhSng<br /> ngudl CO H roi vin de them dira con thu- hai, a day da cd rat nhieu trudng hop c6<br /> H de dua con thd hai, vi ngudi ta If luan rang con thir nhat khdng bj Thi con thir<br /> nhat khdng bi chac gi con thir hai da khdng bi (Bac si tu van ve SKSS).<br /> <br /> Quan diem ciia nhiJiig ngucri cung cap dich vu y te trong viec co con<br /> ciia NCH chii yeu theo chicu huong mang ti'nh phe phan NCH hon la h6<br /> iro ho cac dich vu phong la_\' truj'cn mc con. Va nhu vay, cau chuyen NCH<br /> CO con dugc nhin nhan nhir sau: thir nha'l. co con la dSc an ciia nhimg<br /> ngudi khong I IIV; thir hai, giln lien gui tri dao due vdi viec NCH muon cd<br /> con (cd con la lam kho ban than ho. lam khd dira con, lam khd cho gia<br /> dinh, nhung ngucfi cd dao diJc se khdng lam nhu vay); thu ba, NCH cd con<br /> la do nhan Ihii:c khdng diing dan \a ihieu trach nhiem.<br /> Cac chien luge ciia NCH trong hanh trinh tim kiem dira con<br /> Chien luac thi't nhat: khong sinh con mot each hodn loan tu nguyin<br /> Trong mdt so phong van, nhom nghien ciru nhan tha'y nhi^u NCH da<br /> chap nhan khdng sinh con mdl each hoan toan tu nguyen. Ho nghl den sire<br /> khoe cua ho hien lai va tuang lai bang each dua ra mdt chiSn luac: khong<br />  Vu Thi Thanh Nhan va Nguyin Thi Phiftfng Thao 107<br /> <br /> sinh con.<br /> Thi/c ra me anh ay cung noi chuyen vdi em la tat nhiSn ngirfli phu nO' se mong<br /> muon rat nhieu, ngirdi flan ong cung mong mu6n rat nhi^u nhirng tCiy theo sCrc<br /> khoe cue hai vd chong. Me thi rat muon co chau, mac du co hai dira chau con cua<br /> chi gai nhung van muon hai 6(IB CO mot dira con. Nhung neu sCrc khoe cua hai<br /> dCra khong cho phep thi kh&ng can phai nghl den bo me ma nghT den chinh ban<br /> than minh (NQ, 29 tudi, Ha Nfli),<br /> <br /> Chien lucfc thA 2: khong sinh con va chap nhan triet san vi sire ep tit<br /> nhan vien y te<br /> Da sd nhOng ngirdi co Hflentu6i dirdi 30. Rat tre. Ma thudng nhung ngirdi chira<br /> CO con hoac mdi co mot con The cho nen nhu cau co con la cua tat ca. Thi tam li ho<br /> van muon co nhimg ho nghl den tifong lai cua ho, ho nghl flen benh li cua ho. Ho<br /> nghTddn nguy co lay truyen me con, ho nghl den ddi song cija ho va ho thay rang<br /> duoc bac sTta van nhu the that la tnet san luon (Lanh dao benh vien A).<br /> <br /> Phd thai vi chat litang dan so<br /> Da tirng co con roi thi it thdi, da sd la chua co con,, ..rat it ngudi sang dira thCr<br /> hai. Cd dira thir hai la Ian trudc ta van roi, nhung ma nhd thi flen day chung tdi lai<br /> tu van va thai da to roi khdng phaflUDcnCa, Cdn nhirng tuoi thai ma phafluacthi<br /> chung tdi khuyen ho nen pha thai (Bac sT trudng khoa san),<br /> <br /> Chien luac thitS: tim kiem cac cffhpi sinh con bat chap cac kho khan<br /> Trong dieu 4 Luat Phong chong HIV/AIDS ndi ve quyen va nghla vu<br /> cua NCH khong cam NCH sinh con, nghia la NCH dirac sinh con nhu<br /> nhung nguai Ichong co HIV. Tuy nhien, ben canh dd, cac nghi dinh ve h6<br /> iro sinh san cho NCH lai khong ung hO cac ky thuat sinh con cho NCH,<br /> trong dd cu the la ky thuat loc tinh triing (Nghi dinh 12/2003, xem Dieu<br /> 4, Dieu 8).<br /> Cac chuong trinh hd tro lien quan d€n smh san cua NCH co chuong<br /> trinh du phong lay truyen tir me sang con khuyen khich phu nu mang thai<br /> xet nghiem s6m HIV, du phong cho con miSn phi, h6 tra nuoi con bang<br /> siJa ihay the. Tuy nhien chuang trinh nay khuyen khich xel nghiem sam.<br /> con thuc tehau het phu nu mang thai xel nghiem HIV trong cac benh vifin<br /> Idn a Viet Nam lai d tuan thai thu 37 ciia thai ky. Neu theo chuang trinh<br /> du phong lay truyen me con thi cac can ihiep cho ngu5i me d giai doan<br /> nay la qua muOn.<br /> Nhu tren da phan tich, vdi tam ly ua thich con do chinh minh sinh ra<br /> neu hSu hg't nhung NCH deu mong mudn duac lu minh sinh con. Cau<br /> chuyen cua cap vg chong "trai dau" d€n benh vien de tim cac ky thuat sinh<br /> con. Sau nhOng trao ddi qua lai Ihi ngudi vg lai thu tinh nhan tao tir tinh<br /> 106 Nghien curu Gia dinh va Gidi. Quy^n 22, so 6, t r 99-110<br /> <br /> <br /> trung cua em trai chdng minh (do em irai kh6ng cd HIV). Ngucri Mc si l^<br /> giai cdch giai quyet n^y bang m6t giong kha tam dac: dang nao thi cung<br /> con cua ho, mau mu cua ho.<br /> CSi quan tam nh^t cua ho IS lam th6 nSo d l con khfing bj nhi5m HIV; ngudi ta<br /> h6i tdi. vf du nhu la bay gid chfing bj, w khdng bj thi lam bifin phap nao. Chiing<br /> tdi cd th^ khuySn ho la l^y tinh trung cCia em giai. em giai cua ch6ng ^y, th6 la lay<br /> van ddng gidng cua ho. va bom tinh trung vao cho va. vo khdng bi. Sau dd 6e diJa<br /> con an toan lanh manh va ngudi va d^y, ngudi ch6ng day, hai va ch6ng s§ nudi<br /> mdt dira con tinh trung cda em giai, co ngudi lam nhu thi, Tu van dugc va ho nghe<br /> nhu thg- Mdi dau thi ho ddi lay tinh trting cua ch6ng 6i rira. nhung ma cai IJ le<br /> nay khdng bao dam 100% dugc va khuyfin ho lay cua em giai va ho quay sang<br /> lay tinh (rung cua em giai (Truang khoa bSnh vign A).<br /> <br /> Phat hien tir phong va'n dudi day the hien ra't ro cac chieh luge cua NCH<br /> de ddi phd vdi dien ngon chat lugng dan s6' ma bac .sT thu6ng dua ra d^ tac<br /> dOng vao ho. Trong cau chuyen ma vi lanh dao benh vien chia se cho thity<br /> NCH da chap nhan sinh con, cho du neu minh kh6ng nuGi dugc con thi se<br /> nhdem nu6i gium.<br /> Cd ngudi nghe tdi tu van thi ngudi ta bao thdi thdi vang em xin triet san. cdn<br /> cd nguoi thi ndi the thdi nha em rat hiem. em cd the chet di nhung cdn con em,<br /> dCra em em nd vin song cd the nudi con em duac va ti le lay cung chi mudi may<br /> phan tram, biet dau con em rai vao khoang may chuc phan tram kia Em van nudi<br /> de mai kia cd dira hUdng khdi cho em (Lanh dao benh vien A).<br /> <br /> Chien luoc thir 4: Tim tdi sir hd tr& cua cac ban dong dang<br /> HSu het cac cap vg chong mong mudn sinh con deu thich tim de'n cac<br /> dong dang vien (dac biet la nhOng ddng dang vien da thanh cOng irong<br /> viec sinh con) de tu va'n va lim hieu ve \'iec sinh con. Trong nhutig l^n de'n<br /> phong van va quan sat lai khu \vc phai thudc ARV cho benh nhan d benh<br /> vien Dong Da, chiing loi nhan tha'y cd I ban dong dang vien dang cd b^u,<br /> 1 ban ddng dang vien da sinh em be (ket qua em be dd am tinh) luon la<br /> tam diem ciia su chu y. Rat nhieu ngudi dang mong cd con (chinh ban than<br /> NCH, cha me cua NCH. vg/chdng cua NCH) ra hdi tham, s6 bung vdi<br /> nhung anh mat rat hao hire.<br /> Ban em (cung co HIV) thi ho c6 theo each la, vE dy nhu ho cam thay den ngay<br /> flay la co the thu thai dugc thi ho van smh hoat binh tliadng the la dau la dau thdi.<br /> Khi dau roi thi ho lai dung bao cao su de tranh nhiem thdi (Nam benh nhan danq<br /> dieu tri ARV)<br /> <br /> Nhu vay, viec hoc hdi kinh nghiem tu nhung ban ddng d k g la mOt trong<br /> nhieu each ma NCH ap dung trong hanh trinh tun kie'm diia con cua minh.<br /> Cho dii cac kinh nghiem dd chua dugc khoa hoc coi la hihi hieu hoac khdng<br />  Vu Thi Thanh Nhan va Nguyen Thi PhUdng Thao 109<br /> <br /> CO trong cac van ban phap qui hien hanh nhimg do cQng la m6t trong nhung<br /> chiSh luge ua thich cua NCH d^ sinh ra m6t diia con khoe nianh.<br /> Nhin lai hanh trinh co con cua nhirng NCH cho tha'y ho gap kh6ng it<br /> nhflng thach thiic, tuy nhign trai nguoc vdi cac xel doan, Icfi khuyfen va cac<br /> diln ngon xa h6i v^ chat lugng dan s6 hay cac dinh kien ve viec NCH<br /> muon cd con thi nhimg cap vg chdng van hang ngay mong tlm ra dugc cai<br /> giai phap co con cho chinh ho. NhiJng each sinh con ciia NCH khOng<br /> gi6'ng vdi nhOng Icfi khuyen ciia ngucri cung cap dich vu nhung dieu do cho<br /> tha'y nhu cSu co con cua NCH la m6t dieu thuc su cd that va ho luon tlm<br /> each (dii CO khoa hoc hay khdng) dd dat dugc mong mudn do.<br /> <br /> 3. Ke) luan<br /> <br /> Trong b6'i canh Viet Nam dang co cam ket manh me trong chuang trinh<br /> du phong lay truyen me con nam 2012 "dam bao tat ca cac benh nhan co<br /> nhu cau dieu tri dugc tiep can vcfi thuoc dieu trj dac hieu" (VAAC 2012),<br /> sir san CO ARV tucmg nhu la mdl bu6c ngoat cd the giup cho NCH de dang<br /> thuc hidn mong u6c co con ciia ho b6i ARV giup giam ty IS lay nhiem tif<br /> me sang con (tij- 30-40% xuong khoang 2-5%). Tuy nhien, nhung phat<br /> hien tijf nghien cuu nay lai cho thay su ky thi vSn la mdt trong nhflng rao<br /> can khie'n cho NCH gap trcr ngai trong hanh trinh tim kiem dita con cua<br /> ho. Trong nghien cuu nay, su ky thi xuat phai tir nhieu phi'a, thil nhaf<br /> chinh gia dinh va cgng dong da lam cho NCH neu muon dugc coi la nguoi<br /> "binh thucmg" thi phai chap nhan sinh con; thu" hai: su ky thi cua nhutig<br /> ngu6i cung cap djch vu an chiJa dudi chat lugng dan so va doi khi d^y<br /> NCH tra thanh ngudi gay ra ganh nang cho xa hoi neu co tinh sinh con.<br /> Cho den nay, nhcr nhung n6 luc cua chinh phii va cac td chiJc xa hOi dan<br /> su tai Viet Nam, cac van de lien quan de'n nhan thu:c, di^u tri va moi trucrtig<br /> thuan Id cho NCH dugc cai thien ro ret (Tuyen bo, 2007) Tuy nhien, viec<br /> ly giai tai sao chung ta co day du cac yeu td: co thudc, co ngan sach, co<br /> su tham gia mot each toan dien cua cac to chiic xa h6i nhung NCH khi<br /> sinh con van gap phai muon van kho khan van la mot thach thtJc. Trong<br /> khi toan xa hoi dang mong moi co nhung diJa con khoe manh, thi viec<br /> NCH cd con ducmg nhu la m6t nhu cau di ngugc lai voi nhOng mong mudn<br /> va chuan muc chung cua xa hdi. NCH lu6n dimg giua nhung ''trach<br /> nhiem" va "quyen Igi" ma xa h6i dang gan cho ho. iVIac du nhieu NCH<br /> hi^u ring ho co quyen sinh con nhung vdi each nhin nhan tif phia xa hOi,<br /> tCr phfa nhung ngudi cung cap dich vu lam cho ho cd cam giac rang nhung<br /> NCH CO hi^u bie't va dao diSc se khong lam nhu vay. Nhung ly do nhu tang<br /> ly le nhiem HIV tu nhien tCr me sang con, dem lai cai "hoa m6 coi" cho<br /> gia dinh va xa hoi khi NCH sinh con chinh la nhung rao can khien cho<br /> hanh trmh sinh con cua NCH gap nhieu trd ngai.<br />  110 Nghien curu Gia dinh va Gidi. Quyen 22, so 6, t r 99-110<br /> <br /> <br /> Ngoai ra, nhCfng han che'trong i^\X ket hgp giffa diiu tri ARV va chinh<br /> sach cung nhu dich vu sire khoe sinh san cd thd Ihm giam ca h6i dap dug<br /> nhu c3u xa hdi toan difin cua ngudi cd HIV. Di tSng cudng hieu qua cua<br /> chucmg tnnh di^u Iri ARV cSn dua ndi dung y6 sii'c khoe sinh san va quy^n<br /> sinh san ciia NCH v^o trong c^c chuang trinh dao tao, truyen thdng cho<br /> nhan vien y te'va gia dinh, cdng ddng cung nhu ban than NCH."<br /> <br /> <br /> Chii thich<br /> Cac Inch diln irong nghien culi nay chung loi khSng dua ten that ciia benh vien<br /> mil dung c.k ky hifiu chO cai,<br /> <br /> Tiii lieu tham khao<br /> Bo Y le. 2006. Bao cao ve phong chong HIV. giai doan 2001 - 2005.<br /> Bo Y te. 2001. CT-BYT. Chi ihi cua Bo Y te v^ irien khai thuc hien Chie'n luac<br /> Quoc gia cham soc stfc khoe sinh san giai doan 2001 - 2010. thang 5/2001.<br /> Brickley D.B et al. 2008. Community. Family, and Partner-related stigma experi-<br /> enced by pregnant and postpartum women with HIV m Ho Chi Minh city.<br /> Vietnam AIDS and Behavior. 13. 1197-1204. 2008.<br /> Chen. J. M.K Choe et al, 2001. Community Enviroment and HIV/AIDS - Ralated<br /> stigma in AIDS Education and Prevention. No 17, China.<br /> Chien luac dan so v,i stJc khoe sinh san 2011 ~ 2020.<br /> [SDS va VCSPA 2010. Nhu cau va c|u>en siJc khoe sinh san va sue khoe tinh due<br /> CLia ngucri CO HIV 6 Viet Nam. Thang 3-2010.<br /> Khuat Thi Hai Oanh. 2007. DiW//,L; chh, i ,v; AIDS