Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật trong tập truyện ngắn “Mây và mặt trời” của Rabindranath Tagore

L. T. B. Thủy / Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật trong tập truyện ngắn “Mây và mặt trời”…<br /> <br /> NGHỆ THUẬT MIÊU TẢ TÂM LÝ NHÂN VẬT TRONG TẬP TRUYỆN NGẮN<br /> MÂY VÀ MẶT TRỜI CỦA RABINDRANATH TAGORE<br /> Lê Thị Bích Thủy<br /> Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh<br /> Ngày nhận bài 03/7/2017, ngày nhận đăng 05/10/2017<br /> Tóm tắt: Rabindranath Tagore được xem là thiên tài kỳ diệu của văn học Ấn Độ.<br /> Suốt cuộc đời, R. Tagore đã cất lên những bài đạo ca để tôn vinh, tỏ lòng sùng kính đối<br /> với con người. Những sáng tác của ông luôn xuất phát từ lòng yêu thương con người.<br /> Mây và mặt trời là tập truyện ngắn thành công trên nhiều phương diện và nổi bật là<br /> nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật. R. Tagore thường nhìn sâu vào thế giới nội tâm<br /> con người bằng đôi mắt của tình yêu thương và miêu tả tâm lý nhân vật thông qua hình<br /> ảnh thiên nhiên, ngôn ngữ và cử chỉ, hành động của nhân vật. Qua đó, người đọc thấy<br /> được quan niệm nghệ thuật, quan niệm nhân sinh cũng như tài năng văn chương của<br /> nhà văn vĩ đại R. Tagore.<br /> <br /> 1. Mở đầu<br /> Rabindranath Tagore là ngôi sao sáng<br /> của nền văn hóa, văn học Ấn Độ, được<br /> coi như mặt trời của Ấn Độ, là nhà khai<br /> sáng vĩ đại và “đỉnh cao của văn hóa nhân<br /> loại”. Qua sáng tác của mình, ông lên án<br /> xã hội với những quan niệm lạc hậu, sự<br /> phân biệt đẳng cấp, sự bất công và áp bức,<br /> bóc lột của thực dân đã khiến cho nhân<br /> dân Ấn Độ phải chịu nhiều đau khổ. Đồng<br /> thời, những sáng tác của ông còn thể hiện<br /> rõ “tinh thần nhân đạo chủ nghĩa, lòng<br /> yêu thiên nhiên, đất nước và con người<br /> Ấn Độ, lòng yêu nhân loại, yêu hòa bình<br /> và tinh thần chống phong kiến thực dân<br /> đế quốc, chống chiến tranh” [3, tr. 827].<br /> R. Tagore đặt ra nhiều vấn đề trong các<br /> tác phẩm mà nổi bật là vấn đề giải phóng<br /> dân tộc, giải phóng phụ nữ, bảo vệ trẻ em<br /> và tìm kiếm tự do đích thực cho con<br /> người.<br /> Tập truyện ngắn Mây và mặt trời gồm<br /> 25 truyện ngắn với thế giới nhân vật<br /> phong phú, đa dạng và phức tạp. Trong<br /> đó, ông luôn dành nhiều tình cảm cho<br /> những nhân vật chịu nhiều thiệt thòi bất<br /> công trong xã hội như trẻ em, phụ nữ,<br /> .<br /> <br /> Email: Lebichthuyhcm@gmail.com<br /> <br /> 56<br /> <br /> người lao động nghèo, những trí thức yêu<br /> nước… Khi miêu tả nhân vật, R. Tagore<br /> thường nhìn sâu vào thế giới nội tâm bằng<br /> đôi mắt của tình yêu thương. R. Tagore<br /> miêu tả tâm lý nhân vật với quá trình diễn<br /> biến tâm lý thông qua cách miêu tả trực<br /> tiếp tâm lý nhân vật, miêu tả thông qua<br /> những hình ảnh thiên nhiên, qua ngôn<br /> ngữ, cử chỉ và hành động của nhân vật.<br /> 2. Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân<br /> vật trong tập truyện ngắn Mây và mặt<br /> trời của R. Tagore<br /> 2.1. Miêu tả trực tiếp tâm lý nhân vật<br /> R. Tagore thành công trong miêu tả<br /> trực tiếp tâm lý nhân vật qua việc nắm bắt<br /> những nét tâm lý riêng biệt của từng nhân<br /> vật và quá trình diễn biến tâm lý của nhân<br /> vật qua những bối cảnh rộng và bối cảnh<br /> cụ thể. Trong đó, trẻ em là đối tượng được<br /> R. Tagore khắc họa có chiều sâu, với<br /> những phẩm chất trong sáng, thơ ngây và<br /> tốt đẹp. Trong tập Mây và mặt trời có<br /> 12/25 truyện xuất hiện nhân vật trẻ em và<br /> phần lớn nhân vật trẻ em giữ vai trò là<br /> nhân vật trung tâm của tác phẩm. Trong<br /> những tác phẩm này, nhân vật trẻ em<br /> <br /> Trường Đại học Vinh<br /> <br /> thường là điểm hội tụ nhiều nhất các chi<br /> tiết quan trọng, các vấn đề trung tâm, các<br /> mâu thuẫn, các quan điểm nghệ thuật,<br /> triết học của tác phẩm. Đồng thời, trẻ em<br /> cũng là những nhân vật trung tâm có ảnh<br /> hưởng rất lớn tới chiều hướng vận động<br /> của các chi tiết trong tác phẩm. Để người<br /> đọc hiểu rõ hơn về thế giới tâm hồn trẻ<br /> thơ, R. Tagore sử dụng phương thức miêu<br /> tả tâm lý trực tiếp. Sự miêu tả này thường<br /> nằm ở những lời bình luận của người kể<br /> chuyện hay những lời nửa trực tiếp xuất<br /> hiện cùng với những lời miêu tả ngôn<br /> ngữ, hành động, cử chỉ của nhân vật. Đối<br /> với những trẻ em có cuộc sống tốt đẹp,<br /> bình yên thì thế giới tâm hồn của các em<br /> rất dễ miêu tả và nắm bắt như trong<br /> truyện Người chủ bút, Bác hàng rong<br /> người Kabun… Nhưng với những nhân<br /> vật trẻ em bất hạnh, thế giới tâm hồn của<br /> các em có nhiều dằn vặt, khổ đau, mâu<br /> thuẫn nên tác giả phải sử dụng nhiều hơn<br /> những lời miêu tả trực tiếp tâm lý nhân<br /> vật như truyện Đứa trẻ bơ vơ, Kẻ lang<br /> thang, Xuba… R. Tagore đã miêu tả trực<br /> tiếp tâm lý đau khổ, ghen tức của cậu bé<br /> Ninkata trong Đứa trẻ bơ vơ khi thấy<br /> mình trở thành kẻ bị bỏ rơi và đẩy ra<br /> ngoài lề từ lúc có Xatit, người em trai của<br /> Sarat xuất hiện: “Trong lòng nó tràn đầy<br /> một nỗi cay đắng mà nó cảm thấy phải<br /> trút lên đầu ai nỗi cay đắng ấy hoặc một<br /> cái gì đó cho bõ hờn” [2, tr. 281]. Do đó,<br /> Ninkata đã phá phách vô lối, đánh bạn,<br /> đánh chó, đánh cả những cái cây ven<br /> đường và rồi nó bỏ ăn, khóc thầm trong<br /> bóng tối sau những nỗ lực để Kiran quan<br /> tâm nhưng đều vô ích: “Và nó mong đợi<br /> được ai đền bù? Cuối cùng khi không có<br /> ai đến, Bà - Mẹ - Giấc - Ngủ, bằng những<br /> vuốt ve êm ái đã xoa dịu trái tim bị<br /> thương của đứa trẻ không mẹ” [2, tr. 282].<br /> Đặc biệt, tâm trạng phức tạp, ngổn ngang<br /> với những giằng xé của Ninkata khi thấy<br /> Kiran phát hiện ra thứ đồ bị mất ở trong<br /> <br /> Tạp chí khoa học, Tập 46, Số 2B (2017), tr. 56-62<br /> <br /> rương của nó. Đó là tâm trạng xấu hổ của<br /> một tên trộm khi bị phát hiện xen lẫn tâm<br /> trạng phẫn uất khi không thể thanh minh<br /> cho hành động lấy trộm cái giá bút của<br /> Xatit không phải xuất phát từ lòng tham<br /> và đặc biệt là cảm giác buồn tủi khi bị<br /> Kiran rình nó như một kẻ trộm. R. Tagore<br /> đã miêu tả tâm trạng phức tạp với những<br /> hoảng loạn, rối bời đau khổ qua việc pha<br /> trộn các câu hỏi, câu trần thuật, câu cầu<br /> khiến xen lẫn với những lời thoại giả<br /> định: “Làm sao nó có thể hy vọng nổi cho<br /> nàng tin được nó không phải là một đứa<br /> ăn trộm, mà chỉ do muốn báo thù nó đã<br /> lấy cái giá bút, định bụng hễ có dịp là<br /> quảng ngay xuống sông? Nhưng trong<br /> một phút yếu đuối nó đã nhét chiếc giá<br /> bút ấy vào rương. “Tôi không phải là một<br /> thằng ăn cắp”, trái tim nó gào lên “Tôi<br /> không phải một thằng ăn cắp!”. Vậy thì<br /> nó là gì? Nó có thể nói gì được? Nói rằng<br /> nó đã lấy cắp, nhưng nó vẫn không phải là<br /> một kẻ cắp ư? Không bao giờ nó có thể<br /> giải thích được cho Kiran hiểu là nàng<br /> tưởng lầm biết bao và làm sao nó chịu nổi<br /> cái ý nghĩ là chị đã tìm cách dò la nó” [2,<br /> tr. 286]. Bằng sự thấu hiểu tâm lý trẻ thơ,<br /> qua việc miêu tả những trạng thái tâm lý<br /> hờn ghen, vỡ mộng của đứa trẻ, R. Tagore<br /> đã cho người đọc hiểu rằng nguyên nhân<br /> sâu xa của những hành động của trẻ thơ<br /> đều xuất phát từ nhu cầu tình cảm, chúng<br /> thiếu thốn tình yêu thương nên rất cần<br /> được yêu thương.<br /> Thế giới tâm hồn của người phụ nữ<br /> đang yêu là một thế giới tâm trạng phức<br /> tạp và đầy mâu thuẫn. Đó là cảm giác<br /> choáng ngợp trước cuộc đời của những cô<br /> gái suốt ngày chỉ ở trong những bức<br /> tường của ngôi nhà, cũng có khi là niềm<br /> hối hận nuối tiếc khôn nguôi của con<br /> người tưởng chừng như đã để hạnh phúc<br /> tuột khỏi tầm tay, có khi là tâm trạng đau<br /> khổ, thất vọng khi người phụ nữ hiểu rõ<br /> sức mạnh tình yêu không đủ để vượt qua<br /> 57<br /> <br /> L. T. B. Thủy / Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật trong tập truyện ngắn “Mây và mặt trời”…<br /> <br /> những ràng buộc khắt khe của tôn giáo.<br /> Những biểu hiện, hành động bề ngoài của<br /> nhân vật tưởng chừng như phi logic<br /> nhưng R. Tagore đã nắm bắt được những<br /> trạng thái tâm lý riêng biệt, nhỏ lẻ, bằng<br /> những lời bình luận, phân tích của mình,<br /> ông đã chứng minh cho người đọc thấy<br /> logic bên trong nhân vật - logic của tình<br /> yêu thương. Tác giả thường dành những<br /> đoạn văn có dung lương dài trong khuôn<br /> khổ hạn chế của truyện ngắn để giúp nhân<br /> vật giải bày tâm trạng. Cô gái Giribala<br /> trong truyện Mây và mặt trời luôn dùng<br /> những trò tinh nghịch để thu hút sự chú ý<br /> của Xasibuxan khi chàng đang mải mê<br /> đọc sách bên ngoài cửa sổ. Tưởng chừng<br /> như hành động này thật khó hiểu và khó<br /> lý giải, nhưng nhìn bằng đôi mắt của một<br /> nhà tâm lý, R. Tagore cho người đọc thấy<br /> đó là hành động của một cô gái đang yêu.<br /> Ông mô tả tường tận những nét tâm lý<br /> vừa yêu thương, vừa hờn giận của cô gái<br /> khi cô muốn tạo điều kiện để chàng trai<br /> chủ động bắt chuyện với mình nhưng<br /> chàng trai chỉ biết đến sách vở đã không<br /> hiểu ý cô. Tác giả miêu tả trực tiếp tâm<br /> trạng của cô gái khi những cố gắng của cô<br /> không được đáp đền: “Giribala rưng rưng<br /> nước mắt. Cô thấy trái tim tổn thương của<br /> mình được an ủi đôi phần khi nghĩ rằng<br /> Xasibuxan sẽ vô cùng hối hận nếu cô<br /> quên các bài học anh đã dạy, và trong óc<br /> tưởng tượng của cô bé bỗng vọt ra một<br /> dòng suối xót thương cho cô bé Girabala<br /> tội nghiệp này, đã quên mất hết những gì<br /> đã học chỉ vì lỗi lầm của Xasibuxan” [2,<br /> tr. 31]. Cũng có khi R. Tagore dùng<br /> những câu văn dài mở rộng biên độ so<br /> sánh, liên tưởng để miêu tả tâm lý nhân<br /> vật thấm đẫm chất trữ tình với những hình<br /> ảnh thiên nhiên vừa sống động vừa gần<br /> gũi: “Cô thấy cuộc sống ấy trôi đi nhẹ<br /> nhàng như một con suối trong trẻo, rì rầm.<br /> Cô tưởng mọi con đường của thế giới<br /> trước mặt cô đều rộng rãi, thẳng tắp và<br /> 58<br /> <br /> huy hoàng. Cô nghĩ tất cả hạnh phúc đợi<br /> chờ ngay ngoài cửa sổ nhà mình. Chỉ có<br /> trong trái tim khốn khổ, xốn xang của các<br /> cô gái ham muốn không được thỏa mãn<br /> mới tìm thấy chất nuôi dưỡng chúng.<br /> Ngọn gió xuân nhè nhẹ thổi vào từng thớ<br /> thịt con người cô, trái đất mênh mông<br /> được bao bọc trong một làn hơi ấm áp.<br /> Hemsasi có cảm tưởng bầu trời xanh rờn<br /> run rẩy theo mỗi rung động của trái tim cô<br /> và xung quanh hạt nhân thơm ngát này cả<br /> vũ trụ đã xòe mở các cánh hoa của nó” [2,<br /> tr. 339].<br /> Khi miêu tả nội tâm của những nhân<br /> vật nam trong tập Mây và mặt trời, R.<br /> Tagore đã chú ý miêu tả những góc khuất<br /> trong tâm hồn của họ qua hình ảnh giọt<br /> nước mắt với nhiều nguyên nhân phong<br /> phú và đối tượng được mở rộng. Miêu tả<br /> giọt nước mắt đàn ông, R. Tagore đặt<br /> nhân vật vào những tình huống khác<br /> nhau. Có khi giọt nước mắt để khóc<br /> thương cho chính mình “giọt nước mắt<br /> làm giọng anh nghẹn lại”, có lúc là giọt<br /> nước mắt khi tình cảm của họ giành cho<br /> người khác không được đáp đền hay có<br /> khi bất ngờ xúc động vì nhận được sự ban<br /> phát tình thương yêu. Cũng có khi giọt<br /> nước mắt là sự ân hận, tiếc nuối vì đã phụ<br /> lòng người khác và làm người khác đau<br /> khổ và có cả tiếng nấc nghẹn ngào trong<br /> những tình huống đau khổ, bất lực và cầu<br /> xin tha thứ: Rajib hiểu là sấm sét đã nổ.<br /> Anh quỳ sụp xuống ôm hôn hai bàn chân<br /> nàng, khóc lóc: “Em hãy tha thứ cho anh”<br /> [4, tr. 79].<br /> Sự am hiểu tâm lý con người của R.<br /> Tagore còn được thể hiện qua việc miêu<br /> tả chi tiết, phân tích cặn kẽ những khoảnh<br /> khắc bừng ngộ trong tâm hồn của mỗi<br /> nhân vật, những diễn biến trong quá trình<br /> phát triển tâm lý của nhân vật một cách<br /> lôgic dưới tác động của những nguyên<br /> nhân khách quan và chủ quan.<br /> <br /> Trường Đại học Vinh<br /> <br /> 2.2. Miêu tả tâm lý nhân vật thông<br /> qua hình ảnh thiên nhiên<br /> Sự am hiểu con người được R.<br /> Tagore thể hiện qua cách ông miêu tả tâm<br /> lý nhân vật một cách gián tiếp thông qua<br /> những hình ảnh thiên nhiên. Trong tập<br /> truyện ngắn Mây và mặt trời, thiên nhiên<br /> được xem như một sân khấu lớn “sân<br /> khấu bầu trời”, “sân khấu vĩ đại của thiên<br /> nhiên”… để trình diễn nội tâm nhân vật.<br /> Tác giả miêu tả thiên nhiên trong sự<br /> tương đồng giữa người và cảnh, có khi là<br /> sự phán ánh những xáo trộn trong nội tâm<br /> của nhân vật. Thiên nhiên như một người<br /> mẹ vĩ đại - “bà mẹ Thiên nhiên”, “bà mẹ<br /> Trái đất” luôn lắng nghe những tâm sự<br /> của con người và đáp lại bằng thứ ngôn<br /> ngữ riêng của thiên nhiên.<br /> Những hình ảnh thiên nhiên luôn gắn<br /> kết chặt chẽ với nội tâm của nhân vật,<br /> phản ánh được những biến động trong<br /> tâm trạng của nhân vật: “Thiên nhiên có<br /> mặt khắp mọi nơi, mọi lúc và bao giờ<br /> cũng mang nặng tâm tư, mọi sắc thái của<br /> cảnh vật đều phản ánh những biến động<br /> của tâm hồn” [2, tr. 11], “Mặt trời và mây<br /> thủ vai trên toàn bộ sân khấu bầu trời, thì<br /> vô số vở khác cũng được diễn ở bên dưới,<br /> tại những điểm khác nhau trên sân khấu<br /> thế gian” [2, tr. 13]. Thiên nhiên mang<br /> những dáng vẻ khác nhau trong tâm trạng<br /> của nhân vật: “Tuần trăng khuyết trời tối<br /> đen, không có tiếng chim hót. Cây vải bên<br /> bể nước nom như một vết mực giây trên<br /> một cái nền nhạt màu hơn. Gió nam đang<br /> chờn vờn quẩn quanh trong bóng tối như<br /> một kẻ mộng du; những vì sao trên bầu<br /> trời mắt thao láo không chớp nhìn xuyên<br /> qua bóng tối cố gắng dò dõi một bí ẩn sâu<br /> xa nào đó” [2, tr. 131], có khi cảm thông,<br /> che chở, nhẹ nhàng như “nắng bỡn mây<br /> đùa” và thiết tha, trong sáng, tươi đẹp sau<br /> bao sóng gió, thăng trầm như “ánh sáng<br /> êm dịu của buổi sáng mưa rơi” [2, tr. 49].<br /> Thiên nhiên cũng có khi khơi nguồn<br /> cho tâm trạng, nói hộ những tâm tư, uẩn<br /> <br /> Tạp chí khoa học, Tập 46, Số 2B (2017), tr. 56-62<br /> <br /> khúc sâu kín trong tâm hồn của nhân vật<br /> như hình ảnh “cơn mưa lớn đầu mùa” đã<br /> thể hiện tâm trạng, nỗi lòng đau khổ của<br /> nhân vật khi phải xa cách người yêu “các<br /> ngôi nhà gỗ ở cạnh Cancơta như bị mềm<br /> đi và những âm thanh chói tai của thành<br /> phố bị nghẹt lại như giọng nói nghẹn ngào<br /> nước mắt” [2, tr. 131]…<br /> 2.3. Miêu tả tâm lý nhân vật thông<br /> qua ngôn ngữ của nhân vật<br /> Để miêu tả được thế giới nội tâm đa<br /> dạng, phong phú và phức tạp của mỗi<br /> nhân vật, R. Tagore đã tập trung miêu tả<br /> thông qua ngôn ngữ độc thoại nội tâm và<br /> đối thoại của từng nhân vật.<br /> Thông qua ngôn ngữ độc thoại nội<br /> tâm, R. Tagore đã cho người đọc thấy<br /> được mọi cung bậc cảm xúc, tâm trạng<br /> trong thế giới nội tâm của từng nhân vật.<br /> Trong những câu chuyện có nhân vật trẻ<br /> em, R. Tagore thường để cho các em bộc<br /> lộ tâm tư, tình cảm của mình thông qua<br /> những lời độc thoại và đối thoại. Qua<br /> những dòng độc thoại nội tâm, các em tự<br /> nói lên những tâm trạng cô đơn, đau khổ,<br /> uất ức đến tột cùng khi không biết chia sẻ,<br /> giải bày cùng ai hay khi không được<br /> người lớn ủng hộ, khuyến khích. Đó là<br /> tâm trạng nghẹn lời, trái tim như muốn<br /> gào lên “Tôi không phải là một thằng ăn<br /> cắp” vì không thể chia sẻ, giải bày và<br /> không giải thích được của cậu bé<br /> Ninkanta khi bị Kiran phát hiện chiếc giá<br /> bút của Xatit trong giương của mình. Đó<br /> là tâm trạng đầy chua xót của cô gái câm<br /> Xuba “Em đã làm điều gì phạm đến anh”,<br /> tâm trạng đau khổ cầu cứu mặt đất như<br /> cầu cứu người mẹ duy nhất của mình “Mẹ<br /> ơi, đừng để con phải lìa mẹ. Mẹ hãy giang<br /> tay ôm lấy con như con đang ôm mẹ và<br /> ghì chặt con đi mẹ” [2, tr. 305] hay tâm<br /> trạng tức giận của cô bé Saru ích kỷ, hay<br /> ghen tuông khi cô nghĩ thầm: “Nếu gia<br /> đình ta không mang anh ấy về đây,<br /> không giữ gìn hết sức cẩn thận thì lấy<br /> 59<br /> <br /> L. T. B. Thủy / Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật trong tập truyện ngắn “Mây và mặt trời”…<br /> <br /> đâu mà mẹ con Xônama được nhìn thấy<br /> anh ta” [2, tr. 211]…<br /> Đối với nhân vật người lớn, R.<br /> Tagore thường để cho nhân vật độc thoại<br /> để bộc lộ những trạng thái tâm lý khác<br /> nhau của con người khi đối diện với<br /> những tình huống khó khăn, sự tổn<br /> thương, đau khổ, cô đơn khi không tìm<br /> được sự cảm thông, chia sẻ trước những<br /> khó khăn, thử thách trong cuộc sống. Tác<br /> giả đã để cho nhân vật của mình chìm sâu<br /> trong dòng suy tưởng miên man và sống<br /> đời sống nội tâm chân thật nhất qua<br /> những độc thoại nội tâm. Qua những dòng<br /> độc thoại nội tâm, người đọc thấy được<br /> tâm trạng băn khoăn của cô gái đang yêu<br /> không biết có nhận được sự đáp đền của<br /> tình yêu đó hay không: “Độc lập, cô đơn,<br /> luôn thanh khiết, cách biệt, không ai có<br /> thể đến gần, cho nên em cũng không xứng<br /> đáng được xả thân vì chàng chăng?” [2,<br /> tr. 357]. Đó là tâm trạng nuối tiếc của cô<br /> gái về những kỷ niệm đẹp và tình yêu<br /> thương bên những người thân trong gia<br /> đình để chạy theo một tình nhân bội bạc:<br /> “Tất cả những điều đó hiện ra với cô như<br /> một hạnh phúc hiếm có, đắm chìm trong<br /> một bầu không khí êm đềm, yên tĩnh. Cô<br /> tự hỏi: “Tại sao với chừng ấy báu vật<br /> trong cuộc đời, người ta vẫn còn có thể<br /> cần đến một thứ hạnh phúc nào khác?” [2,<br /> tr. 342]. Hay nỗi đau khổ của chàng trai<br /> sau nhiều cố gắng vẫn không hiểu được<br /> thế giới tâm hồn của người mình yêu:<br /> “Rajin đau khổ, day dứt: Tạo hóa đã đặt<br /> ra khá nhiều hàng rào ngăn cách giữa con<br /> người” [2, tr. 113]. Trong một số tác<br /> phẩm, những lời độc thoại của nhân vật<br /> còn là sự tự động viên trước băn khoăn về<br /> một hướng đi cho tương lai hay sự ngao<br /> ngán của nhân vật khi đột nhiên bị quấy<br /> rầy; sự hoài nghi trước một hiện tượng<br /> mới lạ mà không biết được bản chất của<br /> nó vĩ đại hay tầm thường và lang thang<br /> như một kẻ mất trí mà tâm trạng rối bời:<br /> 60<br /> <br /> “Ta biết làm gì bây giờ? Ta biết làm gì<br /> bây giờ?”<br /> R. Tagore cũng sử dụng hình thức đối<br /> thoại để miêu tả những trạng thái tâm lý<br /> phức tạp, đặc trưng cho tính cách của các<br /> nhân vật trong tác phẩm. Lời đối thoại của<br /> nhân vật người lớn trong tác phẩm được<br /> sử dụng nhiều với những dụng ý nghệ<br /> thuật khác nhau để thể hiện những cung<br /> bậc cảm xúc trong thế giới nội tâm của<br /> nhân vật. Một tâm hồn đang khép kín<br /> bỗng nhiên mở ra cho người đọc thấy vẻ<br /> đẹp nồng nàn và say đắm rồi bất chợt<br /> khép lại bằng cái chết của nhân vật như<br /> đoạn đối thoại ngắn của Kuxum trong<br /> Những bậc bến tắm bên sông. Đó là tâm<br /> hồn của nhân vật vừa mới thức tỉnh với<br /> những khát khao yêu thương thì gặp phải<br /> cản trở của tôn giáo…<br /> Trong Mây và mặt trời nhân vật trẻ<br /> em ít phát ngôn hơn người lớn. Thế giới<br /> tinh thần của các em chủ yếu được bộc lộ<br /> thông qua cử chỉ, hành động. Tuy nhiên,<br /> nhân vật trẻ em ít phát ngôn hay phát<br /> ngôn ngắn cũng đều thể hiện rõ nét tính<br /> cách của các em một cách tinh túy và cô<br /> đọng. Thông qua cách xưng hô trong<br /> những lời đối thoại đã thể hiện những sắc<br /> thái tâm trạng và tính cách của nhân vật.<br /> Những câu nói ngắn gọn và những câu trả<br /> lời cụt lủn của Nitaipan: “Cháu tên là gì?<br /> Nitai Pan; Nhà cháu ở đâu? Không nói;<br /> Bố cháu là ai? Không nói…” [2, tr. 190]<br /> đã bộc lộ tính cách ngỗ nghịch của cậu bé<br /> không được giáo dục cẩn thận. Qua những<br /> lời thoại đáp lại của nhân vật Mrinmanyi<br /> đối với Apơbô như “không”, “có”, “đúng<br /> thế”… biểu hiện thái độ ngỗ nghịch,<br /> không chịu khuất phục của cô bé với<br /> người anh chồng. Tuy nhiên, qua những<br /> lời thoại rất mực trìu mến của cô với<br /> người cha làm việc ở nơi xa đã bộc lộ sự<br /> nhớ thương, niềm mong mỏi thiết tha<br /> được gặp lại cha của một tâm hồn trong<br /> sáng, giàu tình yêu thương sau dáng vẻ<br /> <br />