Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị bệnh viêm tai do nấm tại khoa tai mũi họng, Bệnh viện 103

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2013<br /> <br /> NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG<br /> VÀ KẾT QUẢ ĐIỀU TRỊ BỆNH VIÊM TAI DO NẤM<br /> TẠI KHOA TAI MŨI HỌNG, BỆNH VIỆN 103<br /> Vò V¨n Minh*; Ng« ThÞ Thu Hoa*<br /> TÓM TẮT<br /> Nghiên cứu trên 60 bệnh nhân (BN) được chẩn đoán viêm tai do nấm và điều trị tại Bệnh viện<br /> 103 từ 1 - 2009 đến 12 - 2012. Chúng tôi thấy: triệu chứng ngứa tai gặp 100%, ù tai 58,73%, nhiễm<br /> nấm Aspergillus 61,29%, Candida 16,13%. Tỷ lệ điều trị khỏi 87,30%. Thất bại 12,70%, gặp ở BN có<br /> thủng màng nhĩ.<br /> * Từ khóa: Viêm tai do nấm; Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng.<br /> <br /> clinical and paraclinical characters and<br /> treatment results of otomycosis at department of<br /> Otorhinolaryngology, 103 Hospital<br /> Summary<br /> 63 patients with otomycosis were treated in 103 Hospital from January, 2009 to December, 2012.<br /> We found: prutitus was observed in 100%, aural fullness: 58.73%, fungi-infected causes were<br /> Aspergillus (61.29%), Candida (16.13%). Treatment outcome: 87.30%. Treatment failure was<br /> 12.70%, which was found in patients with tympanic perforation.<br /> * Key words: Otomycosis; Clinical and paraclinical characteristics.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới nóng và ẩm nên dễ mắc các bệnh do vi<br /> khuẩn, vi nấm gây ra. Bệnh viêm tai do nấm chiếm tỷ lệ 9% trong tổng số nguyên nhân<br /> viêm tai, chủ yếu viêm ống tai ngoài, đôi khi có thể viêm tai giữa. Bệnh thường tái phát do<br /> chẩn đoán và điều trị không đúng. Triệu chứng của bệnh viêm tai do nấm có khi rất rõ<br /> ràng, nhưng có khi âm thầm dễ bỏ qua.<br /> Thực tế trong công tác khám và điều trị bệnh viêm tai, chúng tôi nhận thấy viêm tai do<br /> nấm là bệnh khá phổ biến, nhưng ít được quan tâm. Bệnh thường được chẩn đoán khi<br /> điều trị chống nhiễm trùng ở tuyến trước không hiệu quả. Vì vậy, chúng tôi tiến hành<br /> nghiên cưú đề tài này nhằm: Mô tả đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng bệnh viêm tai do nấm<br /> và đánh giá kết quả điều trị bệnh viêm tai do nấm.<br /> <br /> * Bệnh viện 103<br /> Người phản hồi (Corresponding): Vũ Văn Minh (vanhong149@gmail.com)<br /> Ngày nhận bài: 13/6/2013; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 30/8/2013<br /> Ngày bài báo được đăng: 16/9/2013<br /> <br /> 131<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2013<br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> 63 BN được chẩn đoán và điều trị viêm<br /> tai do nấm tại Khoa Tai Mũi Họng, Bệnh<br /> viện 103 từ 1 - 2009 đến 12 - 2012.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> Cắt ngang, thống kê mô tả, có can thiệp.<br /> * Các bước tiến hành:<br /> - Hỏi tiền sử, khám lâm sàng bằng nội<br /> soi, lấy mẫu bệnh phẩm để xét nghiệm soi<br /> tươi hoặc nuôi cấy, định danh vị nấm tại<br /> phòng xét nghiệm ký sinh trùng, Khoa<br /> Khám bệnh, Bệnh viện 103.<br /> - Điều trị:<br /> + Viêm tai do nấm không thủng màng<br /> nhĩ: bôi thuốc chống nấm tại chỗ bằng kem<br /> lamisil 1% ngày 2 lần x 3 tuần.<br /> + Viêm tai do nấm có thủng màng nhĩ:<br /> uống sporal 100 mg trong 7 ngày, ngày 4<br /> viên chia 2 lần, kết hợp bôi tại chỗ bằng<br /> kem lamisil 1% ngày 2 lần x 3 tuần.<br /> - Theo dõi BN, hẹn tái khám và xét<br /> nghiệm lại sau 3 tuần điều trị.<br /> * Xử lý số liệu: theo phương pháp thống<br /> kê y học.<br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> 1. Tuổi và giới.<br /> Bảng 1: Phân bố BN theo tuổi và giới<br /> (n = 63).<br /> GIỚI<br /> <br /> NAM (%)<br /> <br /> NỮ (%)<br /> <br /> TỔNG<br /> <br /> 4 - 20<br /> <br /> 8 (12,70)<br /> <br /> 7 (11,11)<br /> <br /> 15 (23,81%)<br /> <br /> 21 - 60<br /> <br /> 22 (34,92)<br /> <br /> 17 (26,98)<br /> <br /> 39 (61,90%)<br /> <br /> 61 - 76<br /> <br /> 5 (7,93)<br /> <br /> 4 (6,36)<br /> <br /> 9 (14,29)<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 35 (55,55)<br /> <br /> 28 (44,45)<br /> <br /> 63 (100%)<br /> <br /> TUỔI<br /> <br /> BN từ 21 - 60 tuổi chiếm tỷ lệ cao<br /> (61,90%); chủ yếu ở lứa tuổi lao động.<br /> Trong nghiên cứu này, BN nhỏ tuổi nhất<br /> lên 4, nhiều nhất 76 tuổi. Nam (55,55%)<br /> mắc bệnh nhiều hơn nữ (44,45%).<br /> <br /> 2. Thời gian mắc bệnh viêm tai.<br /> < 1 tháng: 5 BN (7,94%); 1 - 3 tháng: 6 BN<br /> (9,52%); 3 tháng - 1 năm: 23 BN (36,51%);<br /> > 1 năm: 29 BN (45,93%).<br /> Thời gian mắc bệnh viêm tai do nấm chủ<br /> yếu > 3 tháng (82,44%), bệnh thường gặp<br /> trong viêm tai mạn tính. Chỉ có 7,94% viêm<br /> tai giữa cấp và 9,52% viêm tai giữa bán<br /> cấp.<br /> 3. Triệu chứng cơ năng.<br /> Ngứa tai: 63 BN (100%); ù tai: 37 BN<br /> (58,73%); nghe kém: 32 BN (50,79%); đau<br /> tai: 26 BN (41,27%).<br /> Triệu chứng ngứa trong tai là triệu<br /> chứng chỉ điểm trong chẩn đoán bệnh viêm<br /> tai do nấm.<br /> 4. Triệu chứng thực thể.<br /> Mảng nấm: 63 BN (100%); chảy dịch tai:<br /> 45 BN (71,43%); thủng màng nhĩ: 36 BN<br /> (57,14%); viêm đỏ: 23 BN (36,51%).<br /> Triệu chứng mảng nấm khi soi tai gặp<br /> 100% trường hợp viêm tai do nấm. Như<br /> vậy, cùng với triệu chứng ngứa tai, đây là<br /> hai triệu chứng gặp ở tất cả BN viêm tai do<br /> nấm.<br /> 5. Xét nghiệm nấm.<br /> * Kết quả soi tươi (n = 63): nấm sợi: 45 BN<br /> (71,43%); nấm men: 18 BN (28,57%). Kết<br /> quả này tương tự với nghiên cứu của các<br /> tác giả khác [1, 2, 3].<br /> * Kết quả cấy nấm (n = 31): Aspergillus:<br /> 19 BN (61,29%); Candida: 5 BN (16,13%);<br /> Penicillum: 4 BN (12,90%); Trichophyton:<br /> 3 BN (9,68%). Kết quả cấy nấm trên 31 BN<br /> viêm tai do nấm, Aspergillus chiếm tỷ lệ cao<br /> nhất 61,29%, Candida (16,13%), Penicillum<br /> (12,90). Kết quả này tương tự với nghiên<br /> cứu của các tác giả trong và ngoài nước<br /> [1, 4, 5].<br /> <br /> 132<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 8-2013<br /> 6. Kết quả điều trị.<br /> <br /> - Chủ yếu gặp viêm tai mạn tính (82,44%).<br /> <br /> Khỏi: 55 BN (87,30%); không khỏi: 8 BN<br /> (12,70%).<br /> 63 BN được chẩn đoán viêm tai do nấm<br /> và điều trị bằng thuốc kháng nấm bôi hoặc<br /> nhỏ tai tại chỗ có hiệu quả cao sau 3 tuần<br /> điều trị. 87,30% BN khỏi bệnh cả về lâm<br /> sàng và xét nghiệm hết nấm. 12,7% xét<br /> nghiệm còn nấm, chủ yếu gặp ở BN viêm<br /> tai xương chũm mạn tính, cần chuyển sang<br /> điều trị ngoại khoa kết hợp. Kết quả này<br /> tương tự với các nghiên cứu trước đó [2,<br /> 5].<br /> <br /> - Triệu chứng cơ năng: ngứa tai (100%),<br /> ù tai (58,73%), nghe kém (50,79%), đau tai<br /> (41,27%).<br /> - Triệu chứng thực thể: mảng nấm<br /> (100%), chảy dịch tai (71,43%), thủng màng<br /> nhĩ (57,14%), viêm đỏ (36,51%).<br /> - Xét nghiệm nấm: Aspergillus (61,29),<br /> Candida (16,13%), Penicillum (12,90%),<br /> Trichophyton (9,68%).<br /> * Kết quả điều trị:<br /> - Khỏi hoàn toàn (87,30%).<br /> <br /> 7. Kết quả điều trị liên quan tình trạng<br /> màng nhĩ (n = 63).<br /> <br /> - Không khỏi (12,70%) chỉ gặp ở những<br /> BN viêm tai có thủng màng nhĩ cần điều trị<br /> phẫu thuật.<br /> <br /> Bảng 2: Kết quả điều trị liên quan tình<br /> trạng màng nhĩ (n = 63).<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> TÌNH TRẠNG MÀNG NHĨ<br /> <br /> THỦNG<br /> <br /> KHÔNG THỦNG<br /> <br /> TỔNG<br /> <br /> Khỏi<br /> <br /> 28<br /> <br /> 27<br /> <br /> 55<br /> <br /> Không khỏi<br /> <br /> 8<br /> <br /> 0<br /> <br /> 8<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 36<br /> <br /> 27<br /> <br /> 63<br /> <br /> Tất cả trường hợp viêm tai do nấm mà<br /> màng nhĩ không thủng đều khỏi hoàn toàn,<br /> 8 trường hợp còn lại tái phát là viêm tai do<br /> nấm có thủng màng nhĩ do tổn thương tai<br /> giữa và xương chũm.<br /> KẾT LUẬN<br /> Qua nghiên cứu 63 BN viêm tai do nấm<br /> tại Bệnh viện 103 từ 1 - 2009 đến 12 2012, chúng tôi rút ra một số kết luận sau:<br /> * Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng bệnh<br /> viêm tai do nấm:<br /> - Tuổi thường gặp từ 21 - 60 (61,90%).<br /> <br /> 1. Nguyễn Sanh. Khảo sát tình hình nhiễm vi<br /> nấm tai trên BN đã phẫu thuật tai. Luận văn<br /> Thạc sỹ Y học. Đại học Y Dược Thành phố Hồ<br /> Chí Minh. 2001.<br /> 2. Lê Chí Thông, Nguyễn Tư Thế, Võ Lâm<br /> Phước. Nghiên cứu một số đặc điểm lâm sàng<br /> và kết quả điều trị bệnh nấm tai. Nội san Hội<br /> nghị Khoa học Kỹ thuật Toàn quốc. 2012, tr.306311.<br /> 3. Lê Thị Tuyết, Trần Quốc Kham. Tình hình<br /> nhiễm nấm ở những BN viêm ống tai ngoài đến<br /> xét nghiệm tại phòng ký sinh trùng Bệnh viện<br /> Đại học Y Thái Bình. Tạp chí Phòng chống Bệnh<br /> Sốt rét và Bệnh Ký sinh trùng. 2007, số 1, tr.88-92.<br /> 4. Jawad Ahmed. Clinicopathological study of<br /> otomycosis.<br /> Master<br /> of<br /> Surgery<br /> in<br /> Otorhinolaryngology.<br /> J.J.M. Medical CollegeDavangere. India. 2006.<br /> 5. Munguia R, Daniel S.J. Ototopical antifungals<br /> and otomycosis. A review. International Journal<br /> of Pediatric Otorhinolaryngology. 2008, 72 (4),<br /> pp.453-459.<br /> <br /> 133<br /> <br />