Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và đánh giá kết quả điều trị hội chứng cai rượu bằng seduxen

TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2013<br /> <br /> NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ<br /> ĐIỀU TRỊ HỘI CHỨNG CAI RƢỢU BẰNG SEDUXEN<br /> Bùi Quang Huy*<br /> TÓM TẮT<br /> Nghiên cứu 32 bệnh nhân (BN) có hội chứng cai rượu (HCCR), điều trị tại Khoa Tâm thần, Bệnh<br /> viện 103 từ 6 - 2011 đến 7 - 2012 bằng seduxen kết hợp với vitamin B1 và ringer lactat, chúng tôi rút<br /> ra kết luận:<br /> - 100% BN có thèm rượu mãnh liệt, run tay chân và mất ngủ. 93,38% lo lắng quá mức, 87,50%<br /> buồn nôn và nôn, 81,25% ảo giác và hoang tưởng. 75,00% cảm xúc không ổn định, 68,75% đau<br /> vùng gan và 59,37% mạch nhanh > 100 lần/phút.<br /> - Đại đa số các triệu chứng của HCCR như mất ngủ, nôn, buồn nôn, rối loạn thần kinh thực vật,<br /> hoang tưởng, ảo giác… đã hết ở ngày thứ 7 sau điều trị bằng seduxen.<br /> * Từ khóa: Hội chứng cai rượu; Đặc điểm lâm sàng; Seduxen.<br /> <br /> STUDYING CLINICAL CHARACTERISTICS OF ALCOHOL<br /> WITHDRAWAL SYNDROME AND OUTPUT OF<br /> TREAMENT BY DIAZEPAM<br /> SUMMaRY<br /> Studying 32 patients with alcohol withdrawal syndrome, who were treatead by diazepam, vitamine<br /> B1 and ringer lactat, we came the following conclusions:<br /> - 100% of patients had desire of alcohol, hand tremor and insomnia. 93.38% had anxiety, 87.50<br /> had nausea or vomiting, 81.25% had visual or auditory hallucinations or illusions. 75% had unstable<br /> mood, 68.75% had pain in zone of live. 59.37% had pulse rate greater than 100.<br /> - The most of symptoms such as insomnia, nausea or vomiting, autonomic hyperactivity, hallucinations,<br /> illusions… had been expired on seventh days.<br /> * Key words: Alcohol withdrawal syndrome; Clinical characters; Seduxen.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Nghiện rượu là một tệ nạn xã hội. Số BN<br /> vào viện điều trị HCCR chiếm gần 30%<br /> tổng số BN điều trị tại chuyên khoa tâm<br /> thần. HCCR có triệu chứng rất đa dạng,<br /> phong phú, có thể phát triển thành sảng<br /> rượu, gây tử vong với tỷ lệ rất cao. HCCR<br /> thường được điều trị bằng benzodiazepine,<br /> <br /> nhưng còn gặp nhiều khó khăn do biến<br /> chứng của HCCR. Vì vậy, việc nghiên cứu<br /> đặc điểm lâm sàng và kết quả điều trị<br /> HCCR là cần thiết.<br /> Vì những lý do nêu trên, chúng tôi tiến<br /> hành đề tài này nhằm: Nghiên cứu đặc<br /> điểm lâm sàng và đánh giá kết quả điều trị<br /> HCCR bằng seduxen.<br /> <br /> * Bệnh viện 103<br /> Chịu trách nhiệm nội dung khoa học: PGS. TS. Cao Tiến Đức<br /> GS. TS. Nguyễn Văn Mùi<br /> <br /> 130<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2013<br /> <br /> ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP<br /> NGHIÊN CỨU<br /> 1. Đối tƣợng nghiên cứu.<br /> 32 BN được chẩn đoán có HCCR, thỏa<br /> mãn đầy đủ các tiêu chuẩn chẩn đoán<br /> HCCR theo DSM-IV (1994) của Hiệp hội<br /> Tâm thần học Mỹ. BN được điều trị nội trú<br /> tại Khoa Tâm thần, Bệnh viện 103 từ tháng<br /> 06 - 2011 đến 7 - 2012 bằng seduxen, kết<br /> hợp với vitamin B1 và ringer lactate.<br /> 2. Phƣơng pháp nghiên cứu.<br /> Sử dụng phương pháp tiến cứu, cắt ngang,<br /> đánh giá chi tiết các triệu chứng tâm thần<br /> và cơ thể của BN vào các ngày thứ 1, 3, 5,<br /> 7 và 14 của HCCR. Phác đồ cụ thể như<br /> sau:<br /> <br /> - 3 ngày đầu dùng: seduxen 10 mg x 2<br /> ống/tiêm bắp sáng, tối; vitamin B1 100 mg x<br /> 2 ống/tiêm bắp sáng, tối; ringer lactat 500<br /> ml x 2 chai/truyền tĩnh mạch 40 giọt/phút.<br /> - Ngày 4 - 7 dùng: seduxen 5 mg x 2<br /> viên/ngày, uống sáng, tối; vitamin B1 100<br /> mg x 2 viên/ngày, uống sáng, tối.<br /> - Ngày 8 - 14 dùng: seduxen 5 mg x<br /> 1 viên/tối; vitamin B1 100 mg x 1 viên/sáng.<br /> * Phương pháp xử lý số liệu: bằng<br /> phương pháp thống kê y học có sử dụng<br /> chương trình Epi.info 6.04 của Tổ chức Y tế<br /> Thế giới.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> 1. Đánh giá kết quả điều trị.<br /> Bảng 1: Diễn biến chung của HCCR.<br /> DIỄN BIẾN<br /> TRIỆU CHỨNG<br /> <br /> N1<br /> <br /> N3<br /> <br /> N5<br /> <br /> N7<br /> <br /> N14<br /> <br /> Thèm rượu mãnh liệt<br /> <br /> 100,00<br /> <br /> 53,12<br /> <br /> 12,50<br /> <br /> 3,10<br /> <br /> 0<br /> <br /> Run tay<br /> <br /> 100,00<br /> <br /> 59,40<br /> <br /> 21,90<br /> <br /> 6,20<br /> <br /> 0<br /> <br /> Mất ngủ<br /> <br /> 100,00<br /> <br /> 53,12<br /> <br /> 12,50<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Nôn, buồn nôn<br /> <br /> 87,50<br /> <br /> 40,62<br /> <br /> 9,37<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Lo lắng quá mức<br /> <br /> 93,38<br /> <br /> 43,75<br /> <br /> 25,00<br /> <br /> 6,25<br /> <br /> 0<br /> <br /> Rối loạn thần kinh thực vật<br /> <br /> 65,62<br /> <br /> 34,37<br /> <br /> 15,62<br /> <br /> 3,12<br /> <br /> 0<br /> <br /> Kích động<br /> <br /> 46,90<br /> <br /> 28,12<br /> <br /> 6,25<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Ảo giác, hoang tưởng<br /> <br /> 81,25<br /> <br /> 53,12<br /> <br /> 31,25<br /> <br /> 6,25<br /> <br /> 0<br /> <br /> Cơn co giật kiểu động kinh<br /> <br /> 18,75<br /> <br /> 3,12<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> p<br /> <br /> < 0,01<br /> <br /> Kết quả này phù hợp với ý kiến của Sadock B. J (2007) [9] cho rằng các triệu chứng<br /> trên gặp ở tất cả BN ngày đầu tiên có HCCR. Các triệu chứng lo lắng quá mức, nôn, buồn<br /> nôn, ảo giác và hoang tưởng gặp ở hầu hết BN.<br /> HCCR thuyên giảm nhanh sau điều trị. Sang ngày thứ 5, chỉ còn các triệu chứng ảo<br /> giác, hoang tưởng (31,25%), lo lắng quá mức (25,00%) và run tay (21,90%). Đến ngày thứ<br /> 7, về cơ bản, các triệu chứng của HCCR được khắc phục. Kết quả này phù hợp với ý kiến<br /> của Gelder M (2011) [6] khi điều trị bằng diazepam, HCCR được khắc phục về cơ bản vào<br /> ngày thứ 5 đến ngày thứ 7.<br /> <br /> 132<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2013<br /> <br /> Bảng 2: Hiệu quả điều trị trên các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật.<br /> THỜI GIAN<br /> <br /> p<br /> <br /> TRIỆU CHỨNG<br /> <br /> Mạch nhanh > 100 ck/phút<br /> <br /> 59,37<br /> <br /> 34,37<br /> <br /> Mồ hôi ra nhiều<br /> <br /> 50,00<br /> <br /> 28,12<br /> <br /> 15,62<br /> <br /> 6,25<br /> <br /> 0<br /> <br /> Huyết áp cao, dao động<br /> <br /> 53,10<br /> <br /> 28,12<br /> <br /> 15,62<br /> <br /> 3,12<br /> <br /> 0<br /> <br /> 21,87<br /> <br /> 9,37<br /> <br /> 0<br /> < 0,01<br /> <br /> Các triệu chứng này giảm dần ở ngày thứ 3 và thứ 5, đến ngày thứ 7, chỉ còn tỷ lệ không<br /> đáng kể (mạch nhanh: 9,37%, mồ hôi ra nhiều: 6,25%, huyết áp cao dao động: 3,12%).<br /> Nguyễn Thị Hồng Thương (2003) [2] cho rằng các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật khá<br /> phổ biến ở ngày thứ 1 (55,45%) và giảm nhanh sau 7 ngày điều trị (7,52%).<br /> Bảng 3: Hiệu quả điều trị trên các triệu chứng rối loạn giấc ngủ.<br /> THỜI GIAN<br /> p<br /> <br /> LOẠI MẤT NGỦ<br /> <br /> Mất ngủ cuối giấc<br /> <br /> 18,75<br /> <br /> 12,50<br /> <br /> 6,25<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Mất ngủ hoàn toàn<br /> <br /> 81,25<br /> <br /> 62,50<br /> <br /> 18,75<br /> <br /> 3,12<br /> <br /> 0<br /> <br /> < 0,01<br /> <br /> Các triệu chứng mất ngủ hầu như đã hết sau 7 ngày điều trị. Sadock B. J (2007) [8] cho<br /> rằng đa số BN có mất ngủ hoàn toàn (lên đến 90%). Còn Nguyễn Mạnh Hùng (2011) [1] lại<br /> thấy sau 1 tuần điều trị bằng seduxen, các triệu chứng mất ngủ hầu như đã hết.<br /> Bảng 4: Hiệu quả điều trị triệu chứng loạn thần.<br /> THỜI GIAN<br /> <br /> p<br /> <br /> TRIấỤ CHỨNG<br /> <br /> Ảo thị giác<br /> <br /> 65,60<br /> <br /> 46,87<br /> <br /> 18,75<br /> <br /> 6,25<br /> <br /> 0<br /> <br /> Ảo thính giác<br /> <br /> 40,62<br /> <br /> 34,37<br /> <br /> 18,75<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Hoang tưởng bị hại<br /> <br /> 56,20<br /> <br /> 37,50<br /> <br /> 12,50<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Hoang tưởng ghen tuông<br /> <br /> 15,62<br /> <br /> 12,50<br /> <br /> 3,12<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> < 0,01<br /> <br /> Sau 1 tuần điều trị, 6,25% BN có ảo thị, các triệu chứng khác đã hết. Nguyễn Văn Tuấn<br /> (2006) [3] nhận thấy ảo thị gặp ở 66,67% BN, ảo thanh 45,82% BN, hoang tưởng bị hại<br /> gặp 62,18% BN. Các triệu chứng loạn thần này hết sau 1 tuần điều trị.<br /> Bảng 5: Hiệu quả điều trị triệu chứng kích động.<br /> THỜI GIAN<br /> <br /> p<br /> <br /> TRIỆU CHỨNG<br /> <br /> Kích động<br /> <br /> 46,90<br /> <br /> 15,62<br /> <br /> 6,45<br /> <br /> 0<br /> <br /> - Kích động hành vi<br /> <br /> 18,75<br /> <br /> 6,24<br /> <br /> 3,13<br /> <br /> 0<br /> <br /> - Kích động ngôn ngữ<br /> <br /> 28,15<br /> <br /> 9,38<br /> <br /> 3,12<br /> <br /> 0<br /> <br /> < 0,01<br /> <br /> Theo Lý Trần Tình (2006) [5], triệu chứng này gặp ở 49,6% BN. Các triệu chứng kích<br /> động giảm nhanh trong quá trình điều trị, đến ngày thứ 5, chỉ còn tỷ lệ không đáng kể.<br /> <br /> 133<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2013<br /> <br /> Trong nghiên cứu của chúng tôi, tỷ lệ BN có kích động là 46,90%, trong đó, kích động hành<br /> vi 18,75% và kích động ngôn ngữ 28,15%. Các triệu chứng này còn không đáng kể ở ngày<br /> thứ 5 và hết ở ngày thứ 7.<br /> Bảng 6: Đặc điểm về rối loạn cảm xúc.<br /> THỜI GIAN<br /> p<br /> <br /> TRIỆU CHỨNG<br /> <br /> Trầm cảm<br /> <br /> 12,50<br /> <br /> 12,50<br /> <br /> 6,25<br /> <br /> 3,13<br /> <br /> 0<br /> <br /> Hưng cảm<br /> <br /> 12,50<br /> <br /> 9,38<br /> <br /> 3,13<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Cảm xúc không ổn định<br /> <br /> 75,00<br /> <br /> 62,50<br /> <br /> 31,25<br /> <br /> 12,50<br /> <br /> 0<br /> <br /> < 0,01<br /> <br /> BN có cơn trầm cảm và hưng cảm chiếm tỷ lệ thấp. Các triệu chứng này chỉ còn thấp<br /> ở ngày thứ 7. Kết quả này phù hợp với nghiên cứu của Nguyễn Mạnh Hùng (2009) [1]:<br /> 75,6% BN có cảm xúc không ổn định trong HCCR, các triệu chứng rối loạn cảm xúc đều<br /> hết sau 1 tuần điều trị.<br /> Bảng 7: Hiệu quả điều trị trên cơn co giật kiểu động kinh.<br /> DIỄN BIẾN<br /> p<br /> <br /> TRIỆU CHỨNG<br /> <br /> 1 cơn/ngày<br /> <br /> 15,63<br /> <br /> 3,12<br /> <br /> 0<br /> <br /> 2 cơn/ngày<br /> <br /> 3,12<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> < 0,01<br /> <br /> Theo Gelder M (2011) [6], cơn co giật kiểu động kinh gặp ở 15% BN có HCCR và có thể<br /> lặp đi, lặp lại vài lần mỗi ngày. Trong nghiên cứu của chúng tôi, cơn co giật kiểu động kinh<br /> gặp ở 18,75% BN. Đến ngày thứ 3, chỉ còn 3,12% BN có 1 cơn co giật/ngày.<br /> Bảng 8: Đặc điểm lâm sàng các rối loạn cơ thể.<br /> THỜI GIAN<br /> <br /> p<br /> <br /> TRIỆU CHỨNG<br /> <br /> Đau vùng thượng vị<br /> <br /> 25,00<br /> <br /> 12,50<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> p1 < 0,01<br /> <br /> Đau vùng gan<br /> <br /> 68,75<br /> <br /> 56,25<br /> <br /> 37,50<br /> <br /> 18,75<br /> <br /> 0<br /> <br /> p2 < 0,01<br /> <br /> Gan to<br /> <br /> 15,62<br /> <br /> 15,62<br /> <br /> 15,62<br /> <br /> 12,50<br /> <br /> 9,38<br /> <br /> p3 > 0,05<br /> <br /> Tê bì chân tay<br /> <br /> 37,50<br /> <br /> 31,25<br /> <br /> 25,00<br /> <br /> 12,50<br /> <br /> 6,25<br /> <br /> p4 < 0,01<br /> <br /> Vùng gan chiếm tỷ lệ cao (68,75%), tê bì chân tay chiếm 37,50%. Các triệu chứng này<br /> giảm nhanh khi điều trị ở ngày thứ 5 và ngày thứ 7. Riêng triệu chứng gan to thuyên giảm<br /> chậm (9,38% ở N14). Nguyễn Thị Hồng Thương (2003) [2] cho rằng, triệu chứng đau ở<br /> vùng gan 75,8%, gan to chỉ gặp 20,4%, viêm dây thần kinh ngoại biên 45,6%. Sau 2 tuần<br /> điều trị, các triệu chứng trên đã hết, riêng gan to thuyên giảm không rõ ràng.<br /> <br /> 134<br /> <br /> TẠP CHÍ Y - DƢỢC HỌC QUÂN SỰ SỐ 1-2013<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> 1. Đặc điểm lâm sàng HCCR.<br /> - Các triệu chứng hay gặp của HCCR:<br /> thèm rượu mãnh liệt, run tay chân, mất ngủ,<br /> lo lắng quá mức, buồn nôn và nôn, ảo giác<br /> và hoang tưởng.<br /> - Mạch nhanh > 100 lần/phút: 59,37%,<br /> huyết áp cao dao động: 53,10% và ra nhiều<br /> mồ hôi: 50,00%.<br /> - 46,90% BN có kích động.<br /> - Cảm xúc không ổn định: 75,00% BN.<br /> - Cơn co giật kiểu động kinh: 18,75% BN.<br /> - Đau vùng gan là triệu chứng cơ thể<br /> hay gặp nhất (68,75%).<br /> 2. Kết quả điều trị HCCR.<br /> - Các triệu chứng đặc trưng của HCCR<br /> hầu như đã hết ở ngày thứ 7.<br /> - Các triệu chứng rối loạn thần kinh thực<br /> vật có tỷ lệ thấp ở ngày thứ 7.<br /> - Các triệu chứng rối loạn giấc ngủ<br /> thuyên giảm rõ ràng ở ngày thứ 5 và hầu<br /> như đã hết ở ngày thứ 7.<br /> - Các triệu chứng loạn thần thuyên giảm<br /> nhanh, đến ngày thứ 7, chỉ còn 6,25% BN<br /> có ảo thị giác.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Nguyễn Mạnh Hùng. Nghiên cứu đặc<br /> điểm lâm sàng của sảng rượu cấp. Luận án Tiến<br /> sỹ Y học. Học viện Quân y. 2009.<br /> 2. Nguyễn Thị Hồng Thương. Đặc điểm lâm<br /> sàng HCCR trên BN nghiện rượu mạn tính.<br /> Luận văn Thạc sỹ Y học. Học viện Quân y. 2003.<br /> 3. NguyÔn V¨n TuÊn. §Æc ®iÓm l©m sµng<br /> suy gi¶m nhËn thøc ë BN lo¹n thÇn do r-îu.<br /> LuËn v¨n Th¹c sü Y häc. Tr-êng §¹i häc Y<br /> Hµ Néi. 2006.<br /> 4. NguyÔn ThÞ V©n, Bïi Quang Huy. Nghiªn<br /> cøu ®Æc ®iÓm l©m sµng cña lo¹n thÇn do r-îu.<br /> T¹p chÝ Y häc thùc hµnh. 2002, sè 2.<br /> 5. Lý TrÇn T×nh. §Æc ®iÓm rèi lo¹n c¶m xóc<br /> ë BN lo¹n thÇn do r-îu. LuËn v¨n Tèt nghiÖp<br /> B¸c sỹ Chuyªn khoa cÊp II. Tr-êng §¹i häc Y<br /> Hµ Néi. 2006.<br /> 6. Gelder M. Gath D, Mayou R. Oxford<br /> Textbook of Psychiatry. Second edition. Oxford<br /> University Press. 2011, pp.507-537.<br /> 7. Kaplan H. I, Sadock B. J, Grebb J. A.<br /> Synopsis of Psychiatry. Seventh edition. Wasington<br /> D.C. 1994, pp.396-410.<br /> 8. Sadock B.J, Sadock V.A. Kaplan, Sadock’s.<br /> Synopsis of Psychiatry. Tenth edition. William<br /> and Wilkins. 2007, pp.189-217.<br /> <br /> - Các triệu chứng kích động còn không<br /> đáng kể ở ngày thứ 5.<br /> - Triệu chứng cảm xúc không ổn định chỉ<br /> còn 12,50% ở ngày thứ 7.<br /> - Cơn co giật kiểu động kinh hết ở ngày<br /> thứ 5.<br /> <br /> Ngày nhận bài: 2/10/2012<br /> Ngày giao phản biện: 30/11/2012<br /> Ngày giao bản thảo in: 28/12/2012<br /> <br /> - Triệu chứng gan to thuyên giảm không<br /> rõ ràng ở ngày thứ 14.<br /> <br /> 135<br /> <br />