Nghiên cứu đặc điểm sinh sản và một số biện pháp nâng cao khả năng sinh sản của trâu ở huyện Mê linh – Vĩnh phúc

Chia sẻ: Leon Leon | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

112
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Một cuộc khảo sát đã được caried ra để xác định năng suất sinh sản của trâu lớn lên ở huyện Mê Linh của tỉnh Vĩnh Phúc. Ngoài ra, một số kỹ thuật đã cố gắng để cải thiện sinh sản trong con trâu. Các kỹ thuật bao gồm các phương pháp phát hiện động dục (so với quan sát trực tiếp sử dụng một con bò đực dương vật làm méo) và xác định đúng thời điểm để giao phối. Kết quả cho thấy độ tuổi sinh bê đầu tiên là 4-5 năm trong 47.05% và cao hơn so...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu đặc điểm sinh sản và một số biện pháp nâng cao khả năng sinh sản của trâu ở huyện Mê linh – Vĩnh phúc

Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh s¶n vµ mét sè biÖn ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng sinh s¶n cña tr©u ë huyÖn Mª Linh – VÜnh Phóc Reproductive performance and some techniques improving the fertility of buffaloes in Me Linh - Vinh Phuc Mai ThÞ Th¬m1, Mai V¨n S¸nh2 Summary A survey was caried out to determine reproductive performance of buffaloes raised in Melinh district of Vinh Phuc province. In addition, some techniques were tried in order to improve reproduction in buffaloes. The techniques included methods of heat detection (direct observation vs using a penis-distorted bull) and determination of the right time for mating. Results showed that age at first calving was 4 – 5 year in 47.05% and higher than 5 years in 32.35% buffaloes. The calving interval was long with the biggest group (43.19%) calving every 2 years. The average annual calving percentage of she-buffloes was only 28.30%. Buffaloes showed seasonality in reproduction with most calvings taking place in Autumn and Winter. Both direct observation and penis -distorted bulls helped to direct heat in buffaloes with high successes (72-85%). Conception rates were highest when buffaloes were mated 0-4 hours before or after the end of stdanding heat. Keyword: Reproduction, buffaloes, heat detedtion, conception 1. §Æt vÊn ®Ò1 NghÒ ch¨n nu«i tr©u ®· cã tõ l©u ®êi vµ g¾n bã rÊt mËt thiÕt víi ng−êi n«ng d©n. Song ngµy nay cïng víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ trong n«ng nghiÖp th× vai trß cña con tr©u trong ®êi sèng cña ng−êi d©n ®· cã sù thay ®æi. §Ó héi nhËp víi xu thÕ ph¸t triÓn míi trong n«ng nghiÖp lµ s¶n xuÊt s¶n phÈm hµng ho¸, ng−êi d©n ®· cã sù ®iÒu chØnh vÒ ph−¬ng thøc s¶n xuÊt nãi chung vµ ch¨n nu«i nãi riªng trong ®ã cã con tr©u. Ph−¬ng thøc ch¨n nu«i tr©u bß cµy kÐo ®ang chuyÓn dÇn sang ch¨n nu«i tr©u bß cµy kÐo kÕt hîp víi sinh s¶n vµ lÊy thÞt. Ph−¬ng thøc nµy ®· thÓ hiÖn ®−îc tÝnh −u viÖt cña nã. Song tû lÖ sinh s¶n cña ®µn tr©u hiÖn nay cßn thÊp ®· h¹n chÕ kh«ng nhá ®Õn hiÖu qu¶ ch¨n nu«i. V× vËy môc ®Ých nghiªn cøu nµy nh»m n©ng cao søc sinh s¶n cña ®µn tr©u ë huyÖn Mª Linh – VÜnh Phóc. 2.VËt liÖu, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu ThÝ nghiÖm ®−îc tiÕn hµnh trªn ®µn tr©u nu«i t¹i c¸c n«ng hé huyÖn Mª Linh – VÜnh Phóc víi mét sè néi dung sau: - Theo dâi kh¶ n¨ng sinh s¶n cña ®µn tr©u. - Nghiªn cøu mét sè biÖn ph¸p kü thuËt n©ng cao kh¶ n¨ng sinh s¶n. C¸c chØ tiªu theo dâi bao gåm: tuæi ®Î løa ®Çu, kho¶ng c¸ch gi÷a 2 løa ®Î, mïa vô sinh s¶n, tû lÖ sinh s¶n. 1 Bé m«n Ch¨n nu«i chuyªn khoa, Khoa CNTY
Sè liÖu vÒ c¸c chØ tiªu sinh s¶n ®−îc thu thËp b»ng c¸ch pháng vÊn trùc tiÕp c¸c hé nu«i tr©u. Ph¸t hiÖn ®éng dôc cña tr©u c¸i b»ng 2 ph−¬ng ph¸p: quan s¸t trùc tiÕp vµ dïng ®ùc thÝ t×nh. Ph¸t hiÖn ®éng dôc b»ng ph−¬ng ph¸p quan s¸t trùc tiÕp: th¶ tr©u ra b·i ch¨n, mçi ngµy quan s¸t 2 lÇn vµo c¸c buæi s¸ng sím vµ chiÒu tèi. Thêi gian quan s¸t kho¶ng 30-60 phót. B»ng c¸ch nµy cã thÓ quan s¸t thÊy c¸c dÊu hiÖu ®éng dôc, song tr©u ®éng dôc ngÇm, nh÷ng biÓu hiÖn ®éng dôc kh«ng râ rµng nªn hµng ngµy vµo kho¶ng tõ 20-22 giê chóng t«i tiÕn hµnh soi ©m ®¹o (®Ìn pin) ®Ó quan s¸t niªm dÞch vµ nh÷ng thay ®æi ë bªn trong còng nh− bªn ngoµi ©m ®¹o tr©u c¸i. Sau khi ph¸t hiÖn tr©u c¸i ®éng dôc chóng t«i thö l¹i b»ng ®ùc thÝ t×nh ®Ó x¸c ®Þnh møc ®é chÝnh x¸c cña ph−¬ng ph¸p nµy. Ph¸t hiÖn ®éng dôc b»ng ®ùc thÝ t×nh: hµng ngµy cho tr©u ®ùc thÝ t×nh tiÕp xóc víi tr©u c¸i 2 lÇn, vµo buæi s¸ng tõ 7-9 giê vµ buæi chiÒu tõ 17-19 giê. Víi b¶n n¨ng sinh häc nªn tr©u ®ùc thÝ t×nh ph¸t hiÖn tr©u c¸i ®éng dôc chÝnh x¸c h¬n. Nh÷ng tr©u c¸i cã biÓu hiÖn ®éng dôc cø 2 giê tiÕn hµnh cho thö ®ùc 1 lÇn vµ cµng vÒ sau th× cø 1 giê cho thö ®ùc 1 lÇn. B»ng c¸ch nµy chóng t«i x¸c ®Þnh ®−îc thêi ®iÓm tr©u c¸i b¾t ®Çu chÞu ®ùc vµ thêi ®iÓm kÕt thóc chÞu ®ùc. §Ó thùc hiÖn néi dung thø 2, chóng t«i tiÕn hµnh thÝ nghiÖm trªn ®µn tr©u c¸i ®ang trong ®é tuæi sinh s¶n vµ ®−îc bè trÝ thµnh 4 l«: L« thø nhÊt: phèi gièng vµo kho¶ng thêi gian tõ 14 – 16 giê tr−íc khi kÕt thóc chÞu ®ùc. L« thø hai: phèi gièng vµo kho¶ng thêi gian tõ 6 – 10 giê tr−íc khi kÕt thóc chÞu ®ùc. L« thø ba: phèi gièng vµo kho¶ng thêi gian tõ 0 – 4 giê tr−íc khi kÕt thóc chÞu ®ùc. L« thø t−: phèi gièng vµo kho¶ng thêi gian tõ 0 – 4 giê sau khi kÕt thóc chÞu ®ùc. TÊt c¶ tr©u c¸i ë l« thø nhÊt, thø hai vµ thø ba ®−îc phèi trùc tiÕp cßn tr©u c¸i ë l« thø t− ®−îc phèi b»ng thô tinh nh©n t¹o. TÊt c¶ sè liÖu ®−îc xö lý theo ph−¬ng ph¸p thèng kª sinh häc trªn ch−¬ng tr×nh Microsoft Excel. 3. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn 3.1. Kh¶ n¨ng sinh s¶n cña ®µn tr©u Víi ®Æc ®iÓm tù nhiªn ë Mª Linh – VÜnh Phóc, c¸c x· phÝa b¾c vµ ®«ng b¾c cña huyÖn cã ®Þa h×nh thuéc vïng trung du víi nh÷ng gß ®åi thÊp ®an xen nhau. Khu vùc nµy cã lîi thÕ cho ch¨n nu«i ®¹i gia sóc, v× ®Êt réng, cá mäc nhiÒu, nguån thøc ¨n rÊt s½n. PhÝa nam lµ khu vùc thuéc ®ång b»ng S«ng Hång, ®Êt ®ai mµu mì, thÝch hîp cho viÖc canh t¸c c¸c lo¹i c©y l−¬ng thùc, rau mµu nh−: lóa, ng«.... nh÷ng lo¹i c©y trång nµy hµng n¨m cung cÊp mét l−îng phô phÈm n«ng nghiÖp kh¸ dåi dµo lµm thøc ¨n cho ®¹i gia sóc. - Tuæi ®Î løa ®Çu
HuyÖn Mª Linh cã tíi 697 ha ®Êt s−ên ®åi ch−a sö dông, ®©y lµ khu vùc lý t−ëng ®Ó ®µn tr©u ®−îc ch¨n th¶ tù do. V× vËy tr©u ®ùc vµ c¸i th−êng ®−îc ch¨n th¶ chung nªn chóng giao phèi tù nhiªn lµ chñ yÕu. B¶ng 1. Tuæi ®Î løa ®Çu cña tr©u Tuæi tr©u Sè tr©u c¸i theo Tû lÖ (%) ( n¨m ) dâi (con ) D−íi 3 5 3,67 3–4 23 16,91 4–5 64 47,05 >5 44 32,35 Tæng 136 100 KÕt qu¶ trªn cho thÊy tuæi ®Î løa ®Çu cña tr©u tËp trung chñ yÕu 4 – 5 tuæi chiÕm 47,05%, trªn 5 tuæi víi tû lÖ t−¬ng ®èi cao (32,35%), cßn l¹i tû lÖ tr©u ®Î sím hay muén h¬n thêi gian trªn ®Òu thÊp (3,67; 16,91%). KÕt qu¶ nµy thÊp h¬n nghiªn cøu cña Vò Duy Gi¶ng, NguyÔn Träng TiÕn, NguyÔn Xu©n Tr¹ch vµ NguyÔn V¨n Thanh (1999). C¸c t¸c gi¶ nµy cho biÕt tuæi ®Î løa ®Çu cña tr©u ë c¸c tØnh phÝa b¾c tËp trung chñ yÕu vµo 4 - 5 tuæi (50 – 68%), ë 3 – 4 tuæi lµ 26,87%. Theo NguyÔn §øc Th¹c, NguyÔn V¨n Vùc, Cao Xu©n Th×n (1985) th× tuæi ®Î løa ®Çu cña tr©u tËp trung nhiÒu nhÊt vµo giai ®o¹n 4- 5 tuæi víi tû lÖ 44,93%. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i cho thÊy tuæi ®Î løa ®Çu cña tr©u ë Mª Linh ®Õn muén h¬n so víi c¸c vïng kh¸c. - Kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î Chóng t«i ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra 169 løa ®Î, kÕt qu¶ cho thÊy kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î cña ®µn tr©u c¸i ë huyÖn Mª Linh cßn dµi, tËp trung chñ yÕu lµ 2 n¨m 1 løa chiÕm 43,19% vµ 3 n¨m 1 løa (36,09%). NguyÔn Biªn Phßng (2002) khi nghiªn cøu trªn ®µn tr©u ë thÞ x· S«ng C«ng cho biÕt kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î cña tr©u trung b×nh lµ 18,16 th¸ng. §µo TiÕn Khuynh (1998) th«ng b¸o: víi tr©u ë huyÖn Sãc S¬n – Hµ Néi, chØ tiªu nµy ®¹t 627 ngµy (20,9 th¸ng). Lª ViÕt Ly, Lª T− (1995), khi kh¶o s¸t chØ tiªu nµy trªn ®µn tr©u ë Tuyªn Quang cho biÕt tû lÖ tr©u ®Î 3 n¨m 2 løa lµ 23,80%, 2 n¨m 1 løa chiÕm 43,80% vµ cã tíi 32,20% tr©u ®Î 3 n¨m 1 løa. KÕt qu¶ theo dâi cña chóng t«i vÒ kho¶ng c¸ch gi÷a 2 løa ®Î trªn ®µn tr©u c¸i huyÖn Mª Linh gÇn t−¬ng ®−¬ng víi th«ng b¸o cña c¸c t¸c gi¶ trªn. B¶ng 2. Kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î cña tr©u Kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î n Tû lÖ (%) 1n¨m 1 løa 6 3,55 3 n¨m 2 løa 29 17,15 2 n¨m 1 løa 73 43,19 3 n¨m 1 løa 61 36,09 Tæng 169 100
Nh− vËy, kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î cña ®µn tr©u c¸i ë vïng nghiªn cøu cßn dµi h¬n mét sè vïng kh¸c ë n−íc ta. - Mïa vô sinh s¶n cña tr©u Kh¸c víi nhiÒu lo¹i gia sóc kh¸c, ho¹t ®éng sinh dôc cña tr©u mang tÝnh mïa vô râ rÖt. §µn tr©u ë vïng nghiªn cøu còng ®éng dôc vµ ®Î quanh n¨m, nh−ng tËp trung chñ yÕu tõ th¸ng 9 n¨m tr−íc ®Õn th¸ng 2 n¨m sau. KÕt qu¶ theo dâi 237 løa ®Î cho thÊy tr©u ®Î r¶i r¸c vµo c¸c th¸ng trong n¨m, nh−ng tËp trung chñ yÕu vµo mïa thu, ®«ng vµ ®¹t cao nhÊt ë th¸ng 10 (15,18%) vµ thÊp nhÊt vµo th¸ng 5 (2,10%). KÕt qu¶ nµy phï hîp víi nghiªn cøu cña Vò Duy Gi¶ng, NguyÔn Träng TiÕn, NguyÔn Xu©n Tr¹ch vµ NguyÔn V¨n Thanh (1999), Mai V¨n S¸nh (1996) vµ NguyÔn Biªn Phßng (2002). C¸c t¸c gi¶ nµy cho biÕt tr©u ®Î nhiÒu vµo mïa thu vµ mïa ®«ng vµ thÊp nhÊt vµo mïa hÌ. B¶ng 3. Tû lÖ ®Î cña tr©u trong n¨m Th¸ng trong n¨m Sè l−îng ( con ) Tû lÖ (%) 1 27 11,39 2 16 6,75 3 8 3,37 4 7 2,95 5 5 2,10 6 6 2,53 7 10 4,21 8 23 9,70 9 35 14,76 10 36 15,18 11 33 13,92 12 31 13,08 C¶ n¨m 237 100 - Tû lÖ sinh s¶n cña tr©u Tû lÖ ®Î cña tr©u kh«ng nh÷ng ph¶n ¸nh ®−îc kh¶ n¨ng sinh s¶n cña chóng mµ cßn lµ c¬ së ®Ó ®Ò ra kÕ ho¹ch ch¨m sãc nu«i d−ìng, t¨ng c−êng c¸c biÖn ph¸p kü thuËt, qu¶n lý ®µn tr©u c¸i nh»m khai th¸c tèt tiÒm n¨ng sinh häc cña chóng. KÕt qu¶ theo dâi 237 tr©u c¸i trong ®é tuæi sinh s¶n tû lÖ ®Î chØ ®¹t 28,30%. HiÖn nay tû lÖ ®Î cña tr©u ë vïng trung du vµ miÒn nói lµ 40%, cßn ë vïng ®ång b»ng 20%. Nh− vËy ®µn tr©u ë Mª Linh – VÜnh Phóc cã tû lÖ ®Î hµng n¨m ®¹t møc trung b×nh so víi c¶ n−íc. 3.2. Mét sè biÖn ph¸p n©ng cao kh¶ n¨ng sinh s¶n cña tr©u Qua ®iÒu tra c¬ b¶n ®µn tr©u ë huyÖn Mª Linh, tØnh VÜnh Phóc tû lÖ tr©u c¸i trong ®é tuæi sinh s¶n kh¸ cao 63,68% vµ ng−êi d©n b−íc ®Çu ®· cã ý thøc ®Çu t− nu«i tr©u theo h−íng s¶n xuÊt s¶n phÈm hµng ho¸, song hiÖu qu¶ ®¹t ch−a cao bëi n¨ng suÊt sinh s¶n cña ®µn tr©u cßn thÊp. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn, chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu mét sè biÖn ph¸p kü thuËt nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng sinh s¶n cña tr©u.
- Ph¸t hiÖn ®éng dôc Kh¸c víi bß, tr©u ®éng dôc mang tÝnh thÇm lÆng nªn rÊt khã ph¸t hiÖn vµ ®©y lµ nguyªn nh©n lµm cho tû lÖ ®Î cña chóng thÊp. + Ph¸t hiÖn ®éng dôc b»ng ®ùc thÝ t×nh: thÝ nghiÖm ®−îc tiÕn hµnh tõ th¸ng 1 ®Õn th¸ng 4 n¨m 2003. Trong sè 105 tr©u theo dâi th× 76 tr©u c¸i ®−îc tr©u ®ùc thÝ t×nh ph¸t hiÖn lµ ®éng dôc, chiÕm 72%. §©y lµ biÖn ph¸p dÔ thùc hiÖn víi ®é chÝnh x¸c t−¬ng ®èi cao, song l¹i khã ¸p dông trong ch¨n nu«i n«ng hé. + Ph¸t hiÖn ®éng dông b»ng quan s¸t: mÆc dï tr©u c¸i cã biÓu hiÖn ®éng dôc thÇm lÆng lµ chñ yÕu, song khi ®éng dôc chóng vÉn cã hµng lo¹t c¸c biÕn ®æi, nÕu quan s¸t kü cã thÓ ph¸t hiÖn ®−îc nh−: bá ¨n, kªu (rèng), theo ®ùc, ©m hé xung huyÕt, niªm dÞch tiÕt nhiÒu... c¸c biÓu hiÖn trªn xuÊt hiÖn kh«ng ®ång ®Òu ë c¸c c¸ thÓ. KÕt qu¶ theo dâi 186 tr©u c¸i ®éng dôc, quan s¸t thÊy khi gia sóc ®éng dôc c¸c tuyÕn nhên ë niªm m¹c ©m ®¹o t¨ng c−êng ho¹t ®éng nªn tû lÖ niªm dÞch tiÕt nhiÒu chiÕm kh¸ cao 91,93%, nh−ng tû lÖ ®¹t cao nhÊt vÉn lµ tr©u ®ùc ph¸t hiÖn chiÕm 95,69%, cã thÓ ®©y lµ b¶n n¨ng sinh häc ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña gièng, loµi. B¶ng 4. Mét sè ®Æc ®iÓm biÓu hiÖn ®éng dôc ë tr©u c¸i ( n=186 ) §Æc ®iÓm biÓu hiÖn ®éng dôc n Tû lÖ(%) Bá ¨n 13 6,98 Theo ®ùc 6 3,22 §ùc theo 178 95,69 ¢m hé c¨ng mßng 56 30,10 Niªm dÞch tiÕt nhiÒu 171 91,93 Niªm m¹c ©m ®¹o xung huyÕt 119 63,97 Khi ®éng dôc th× bé m¸y sinh dôc gia sóc c¸i biÕn ®æi nh− niªm m¹c ©m ®¹o xung huyÕt, ®èi víi nh÷ng loµi gia sóc cã niªm m¹c máng chóng ta dÔ dµng ph¸t hiÖn, song tr©u cã niªm m¹c dÇy h¬n nªn khã ph¸t hiÖn sù biÕn ®æi ®ã. ë thÝ nghiÖm nµy, chØ cã 63,97% tr©u c¸i ®éng dôc cã xung huyÕt niªm m¹c râ rµng. Bªn c¹nh chØ tiªu nµy, cã 30,10% tr©u c¸i ®éng dôc cã biÕn ®æi râ ë ©m hé. Nh− vËy khi tr©u ®éng dôc, hiÖn t−îng c¨ng mßng ©m hé kh«ng thÓ hiÖn râ mµ chØ quan s¸t thÊy ©m hé tr¬n, bãng lo¸ng do niªm dÞch tiÕt nhiÒu khi ®éng dôc. ChÝnh v× thÕ ®é c¨ng mßng cña ©m ®¹o chØ ®−îc xem lµ chØ tiªu phô ®Ó ph¸t hiÖn tr©u c¸i ®éng dôc. Sau khi ph¸t hiÖn ®éng dôc ë tr©u c¸i b»ng ph−¬ng ph¸p quan s¸t trùc tiÕp, chóng t«i cho thö l¹i b»ng ®ùc thÝ t×nh, kÕt qu¶ ®¹t 85,20%. C¨n cø kÕt qu¶ trªn, cã thÓ ¸p dông réng r·i biÖn ph¸p nµy ®Ó gãp phÇn n©ng cao tû lÖ thô thai ë tr©u. - X¸c ®Þnh thêi ®iÓm phèi thÝch hîp Víi hai biÖn ph¸p ph¸t hiÖn ®éng dôc chóng ta hoµn toµn cã thÓ ph¸t hiÖn ®éng dôc ë tr©u víi tû lÖ cao, song thêi gian ®éng dôc ë tr©u kh¸ dµi (6-95 giê) nªn viÖc x¸c ®Þnh thêi ®iÓm phèi thÝch hîp lµ rÊt khã kh¨n. §· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò nµy, song kÕt qu¶ thu ®−îc cña c¸c t¸c gi¶ cßn kh¸c nhau.
B¶ng 5. KÕt qu¶ thô thai cña tr©u ë c¸c l« thÝ nghiÖm Thêi ®iÓm phèi Sè tr©u phèi Sè tr©u thô thai Tû lÖ (%) (99) (46) 14-16 giê tr−íc khi kÕt thóc chÞu ®ùc 27 8 29,62 6-10 giê tr−íc khi kÕt thóc chÞu ®ùc 18 6 33,33 0-4 giê tr−íc khi kÕt thóc chÞu ®ùc 23 13 56,52 0-4 giê sau khi kÕt thóc chÞu ®ùc 31 19 61,29 Víi tæng sè 99 tr©u c¸i ®−îc phèi gièng ë c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau, cã 46 tr©u c¸i thô thai chiÕm 46,46%. Trong 4 l« thÝ nghiÖm th× kÕt qu¶ ë l« 1 thÊp nhÊt 29,62% vµ cao nhÊt ë l« 3 vµ l« 4 ®¹t c¸c gi¸ trÞ t−¬ng øng lµ 56,52 vµ 61,29%. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i ®¹t t−¬ng ®−¬ng víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Mai V¨n S¸nh (1996). T¸c gi¶ cho biÕt phèi cho tr©u c¸i vµo thêi ®iÓm tr−íc vµ sau kÕt thóc chÞu ®ùc 0 – 4 giê tû lÖ thô thai ®¹t cao nhÊt. 4. KÕt luËn - C¸c chØ tiªu sinh s¶n cña ®µn tr©u cßn thÊp. Tuæi ®Î løa ®Çu muén (4 – 5 tuæi), kho¶ng c¸ch gi÷a hai løa ®Î cßn dµi, tû lÖ ®Î hµng n¨m cña tr©u 28,01% ®¹t møc trung b×nh so víi c¶ n−íc. - Tr©u c¸i ®Î tËp trung chñ yÕu vµo c¸c th¸ng mïa thu vµ mïa ®«ng. - Ph¸t hiÖn ®éng dôc b»ng ®ùc thÝ t×nh vµ quan s¸t trùc tiÕp ®Òu ®¹t tû lÖ cao (72- 85%). - Phèi gièng cho tr©u c¸i vµo giai ®o¹n tr−íc vµ sau kÕt thóc chÞu ®ùc tõ 0 – 4 giê ®¹t kÕt qu¶ thô thai cao nhÊt (56,52- 61,29%). 5. §Ò nghÞ CÇn tiÕp tôc nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt nh»m n¨ng cao kh¶ n¨ng sinh s¶n ë ®µn tr©u c¸i. Tµi liÖu tham kh¶o Vò Duy Gi¶ng, NguyÔn Träng TiÕn, NguyÔn Xu©n Tr¹ch vµ NguyÔn V¨n Thanh, (1999). "§iÒu tra ®¸nh gi¸ vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn ®µn tr©u MiÒn B¾c ViÖt nam", B¸o c¸o kÕt qu¶ thùc hiÖn ®Ò tµi - Hµ Néi. Lª ViÕt Ly, Lª Tõ vµ §µo Lan Nhi, (1995). "KÕt qu¶ ®iÒu tra t×nh h×nh ch¨n nu«i tr©u trong n«ng hé ë mét sè x· MiÒn nói tØnh Tuyªn Quang". C«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc kü thuËt ch¨n nu«i 1994 – 1995. Nxb N«ng nghiÖp, Hµ Néi, tr. 5 – 12. §µo TiÕn Khuynh, (1998). "Kh¶o s¸t c¸c chØ tiªu sinh tr−ëng, sinh s¶n vµ b−íc ®Çu kh¶o s¸t hiÖn t−îng ®a h×nh cña AND trong ty thÓ cña tr©u ë huyÖn Sãc S¬n – Hµ Néi". B¸o c¸o tèt nghiÖp Tr−êng §HNN. I. NguyÔn Biªn Phßng, (2002). "Nghiªn cøu t×nh h×nh ch¨n nu«i vµ mét sè tÝnh n¨ng s¶n xuÊt cña tr©u ë ThÞ x· S«ng C«ng, tØnh Th¸i Nguyªn". B¸o c¸o tèt nghiÖp Tr−êng §HNN.I.
NguyÔn §øc Th¹c, NguyÔn V¨n Vùc vµ Cao Xu©n Th×n (1985). Mét sè ®Æc ®iÓm sinh tr−ëng, sinh s¶n cña tr©u ViÖt nam vµ mét sè biÖn ph¸p n©ng cao søc cµy kÐo. TuyÓn tËp c«ng tr×nh nghiªn cøu ch¨n nu«i – ViÖn Ch¨n nu«i 1969 – 1985. Nxb N«ng nghiÖp Hµ Néi, tr. 26. Mai V¨n S¸nh (1996). "Kh¶ n¨ng sinh tr−ëng, sinh s¶n vµ cho s÷a, thÞt cña tr©u Murra nu«i t¹i S«ng BÐ vµ kÕt qu¶ lai t¹o víi tr©u néi", LuËn ¸n phã tiÕn sÜ.