Nghiên cứu hằng số sinh lý điện võng mạc trên mắt người Việt Nam bình thường tuổi từ 16 - 50

Chia sẻ: Nguyễn Tuấn Anh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

45
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung chính của bài viết phân tích, kiểm định sự liên quan của ĐVM với tuổi, giới tính, MP, MT và so sánh kết quả nghiên cứu công trình này với công trình nghiên cứu của BS Thanh: nghiên cứu hằng số sinh lý ĐVM ở trẻ em 6 - 15 tuổi. Kết quả thu được như sau: + Có một sự ổ định của biên độ sóng a, biên độ sóng b, tỷ lệ b/a của ĐVM ở người từ 6 - 50 tuổi. + Biên độ sóng b và tỷ lệ b/a ở nữ cao hơn nam. + Trẻ em có thời gian đỉnh sóng a, thời gian đỉnh sóng b dài hơn người lớn. + Giữa MP và MT không có sự khác nhau nào về ĐVM

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu hằng số sinh lý điện võng mạc trên mắt người Việt Nam bình thường tuổi từ 16 - 50

Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 7 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2003 Nghieân cöùu Y hoïc NGHIEÂN CÖÙU HAÈNG SOÁ SINH LYÙ ÑIEÄN VOÕNG MAÏC TREÂN MAÉT NGÖÔØI VIEÄT NAM BÌNH THÖÔØNG TUOÅI TÖØ 16 -> 50 Ñinh Thò Tieâu Lam*, Nguyeãn Xuaân Tröôøng*, Traàn Thò Phöông Thu* TOÙM TAÉT Ño ÑVM (ñieän voõng maïc) treân 290 maét cuûa 145 ngöôøi bình thöôøng tuoåi töø 16 – 50. Söû duïng maùy do nhaõn hieäu Portasle ERG – VEP, model PE – 410, vaän haønh theo nguyeân taéc Ganzfeld; aùnh saùng phaân phoái ñeàu leân toaøn boä voõng maïc, cöôøng ñoä phaùt saùng 20Joule, thôøi gian phaùt saùng 20 giaây, thôøi gian thích öùng toái 15 phuùt, caùch chôùp saùng ñôn chôùp. Thu nhaäp keát quaû vaø duøng thoáng keâ tính giaù trò trung bình cuûa 5 yeáu toá: Bieân ñoä soùng a, Bieân ñoä soùng b, tyû leä b/a, thôøi gian ñænh soùng a, thôøi gian ñænh soùng b ñeå laøm cô sôû ñoïc ÑVM beänh lyù. Bieân ñoä soùng a trung bình laø: 324.0 (317.3 – 330.62) Bieân ñoä soùng b trung bình laø: 451.13 (441.74 – 460.52) Tyû leä b/a trung bình: 1.41 (1.43 – 1.93) Thôøi gian ñænh soùng a trung bình: 7.82 (7.73 – 8.0) Thôøi gian ñænh soùng b trung bình: 41.21 (40.56 – 41.87) Phaân tích, kieåm ñònh söï lieân quan cuûa ÑVM vôùi tuoåi, giôùi tính, MP, MT vaø so saùnh keát quaû nghieân cöùu coâng trình naøy vôùi coâng trình nghieân cöùu cuûa BS Thanh: nghieân cöùu haèng soá sinh lyù ÑVM ôû treû em 6 – 15 tuoåi. Keát quaû thu ñöôïc nhö sau: + Coù moät söï oå ñònh cuûa bieân ñoä soùng a, bieân ñoä soùng b, tyû leä b/a cuûa ÑVM ôû ngöôøi töø 6 – 50 tuoåi. + Bieân ñoä soùng b vaø tyû leä b/a ôû nöõ cao hôn nam. + Treû em coù thôøi gian ñænh soùng a, thôøi gian ñænh soùng b daøi hôn ngöôøi lôùn. + Giöõa MP vaø MT khoâng coù söï khaùc nhau naøo veà ÑVM SUMMARY RESEARCH THE PHYSIOLOGICAL CONSTANTS OF ERG IN NORMAL PEOPLE WITH AGES FROM 16 TO 50 Nguyen Xuan Truong, Tran Thi Phuong Thu, Ñinh Thi Tieu Lam * Y Hoïc TP. Ho Chi Minh * Vol. 7 * Supplement of No 1 * 2003: 19 - 24 ERGs (Electro Retino Graphy) recorded from 290 eyes of 145 normal people with ages from 16 to 50. PE-410 PORTALE ERG-VEP is used in our investigation. Its operation is the same Ganzfeld’s. A bright- flash stimulates in relation to whole retina. Alight intensity is 20 joules longed 0.2 seconds. The dark-adaptation is 15 minutes, single flash. -Collect the data and assess the results by statistics. Five informations are interested including: amplitude of a wave, b wave, b/a wave ratio, peak time of a wave, b wave. The their mean values are basis for an evluation ERG in patients lately. A mean amplitude of a wave is: 324.0 (317.3 – 330.62) A mean amplitude of b wave is: 451.13 (441.74 – 460.52) * Beänh Vieän Maét, TP. Hoà Chí Minh Chuyeân ñeà Nhaõn khoa 19 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 7 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2003 Nghieân cöùu Y hoïc A mean b/a wave ratio is: 1.41 (1.43 – 1.93) The peak time of a wave is: 7.82 (7.73 – 8.0) The peak time of b wave is: 41.21 (40.56 – 41.87) - Analyse and confirm the relationships between ERG with ages, sex, the right eyes and the left eyes. Simultaneously, compare our results with those of Dr. Thanh (Research the physiological constants of ERG in 6-15 year-old children). We draw conclusions: + Amplitude of a wave, b wave, b/a wave ratio in normal people from 6-50 ages are stable. +Amplitude of b wave and b/a wave ratio in females are higher than those in males. + Peak time of a wave and b wave in children is longer than in adults. + ERG in right eyes and in left eyes have no difference phaän trung hoøa tieáng oàn. Daïng ñöôøng bieåu dieãn coøn ÑAËT VAÁN ÑEÀ phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá khaùc nöõa nhö: thôøi gian ÑVM laø moät phöông phaùp khaùm nghieäm laâm thích öùng toái, möùc ñoä daõn ñoàng töû, möùc ñoä oàn cuûa saøng hieän ñaïi, khaùch quan, chính xaùc. Tröôùc ñaây phoøng ghi... Chæ nhöõng ñöôøng thu ñöôïc trong cuøng ÑVM ñöôïc söû duïng chuû yeáu cho muïc ñích chaån ñoaùn nhöõng ñieàu kieän ghi môùi coù theå so saùnh ñöôïc vôùi beänh ñaëc bieät laø chaån ñoaùn nguyeân nhaân gaây muø coù nhau. Vì vaäy moãi cô sôû ghi ÑVM ñeàu coù haèng soá keát hôïp vôùi caùc khaùm nghieäm laâm saøng khaùc. ÑVM rieâng cuûa mình. Maùy ño ÑVM cuûa Beänh Vieän Nhöõng beänh nhaân ñeán khaùm ÑVM thöôøng coù thò löïc Maét thaønh phoá Hoà Chí Minh nhaõn hieäu laø PE 410, raát keùm: muø hay gaàn nhö muø, vaø sau khi coù chaån cöôøng ñoä 20joule vaãn chöa coù haèng soá bình thöôøng ñoaùn xaùc ñònh thaày thuoác cuõng khoâng coù caùch naøo rieâng cuûa maùy ñoái vôùi ngöôøi Vieät Nam. Vöøa qua BS ñeå cöùu chöõa nhöõng con maét naøy. Ñieàu naøy gaây moät Nguyeãn Thò Thanh ñaõ coù coâng trình nghieân cöùu taâm lyù chaùn naõn cho caû beänh nhaân vaø thaày thuoác haèng soá sinh lyù ÑVM treân maét treû em Vieät Nam bình khieán cho ÑVM moät thôøi gian daøi ít ñöôïc chuù yù. Gaàn thöôøng töø 6-15 tuoåi ñaõ laäp ra ñöôïc caùc chæ soá bình ñaây vôùi nhöõng tieán boä veà maët phaåu thuaät ñaëc bieät laø thöôøng cuûa töøng soùng ÑVM ôû treû em 6-15 tuoåi. phaåu thuaät caét theå pha leâ, phaco khieán ngöôøi ta caøng Nghieân cöùu cuûa chuùng toâi “Nghieân cöùu haèng soá sinh quan taâm hôn ñeán ÑVM. lyù ÑVM treân maét ngöôøi Vieät Nam bình thöôøng töø 16 Ñoái vôùi ñuïc thuûy tinh theå giaø, ÑVM ít quan troïng - 50 tuoåi” nhaèm boå sung cho baûng soá lieäu veà haèng soá trong vieäc ñaùnh giaù tieàn phaåu vì phaåu thuaät vieân moå sinh lyù cuûa caùc soùng ÑVM ngöôøi Vieät Nam bình ñuïc thuûy tinh theå quan taâm chuû yeáu ñeán thò löïc thöôøng cuûa maùy PE 410 cuûa Beänh Vieän Maét thaønh trung taâm maø ÑVM khoâng cung caáp thoâng tin chính phoá Hoà Chí Minh, ñeå caùc BS nhaõn khoa coù cô sôû ñoïc xaùc veà chöùc naêng hoaøng ñieåm. Nhöng ÑVM coù moät ÑVM beänh lyù vaø cuõng mong gaây ñöôïc söï chuù yù cuûa taàm quan troïng lôùn trong vieäc ñaùnh giaù chöùc naêng caùc BS nhaõn khoa mieàn nam ñeán moät khaùm voõng maïc phía sau tình traïng ñuïc thuûy tinh theå baåm nghieäm laâm saøng ñöôïc ñaùnh giaù laø hieän ñaïi, khaùch sinh. ÑVM laø moät thöû nghieäm tieân löôïng trong caùc quan vaø chính xaùc naøy. Ñaëc bieät laø trong tình hình tröôøng hôïp ñuïc thuûy tinh theå baåm sinh. Coøn trong hieän nay, phaåu thuaät caét theå pha leâ (CTPL) ngaøy tröôøng hôïp xuaát huyeát TPL(theå pha leâ), ÑVM trôû neân caøng phoå bieán ôû Vieät Nam. quan troïng ñeå tieân löôïng tröôùc moå vì möùc ñoä thaønh coâng cuûa phaåu thuaät caét TPL khoâng ñoøi hoûi söï phuïc hoài thò löïc trung taâm. Moãi maùy ño ÑVM coù caùc thoâng soá veà kyû thuaät rieâng cuï theå laø: nguoàn aùnh saùng kích thích thích hôïp, söï khueách ñaïi cuûa caùc tín hieäu ghi ñöôïc, boä 20 Chuyeân ñeà Nhaõn khoa Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 7 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2003 ÑOÁI TÖÔÏNG, PHÖÔNG TIEÄN & PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Ñoái töôïng nghieân cöùu Tieâu chuaån choïn maãu Thaân nhaân cuûa nhöõng beänh nhaân ñeán khaùm vaø naèm ñieàu trò taïi trung taâm maét TP Hoà Chí Minh coù tuoåi 16 – 50, thò löïc 9/10 - 10/10, nhaõn aùp 20mmHg, ñang coù beänh lyù veà maét hoaëc ñaõ coù phaåu thuaät treân nhaõn caàu tröôùc ñoù. Côõ maãu Soá lieäu nghieân cöùu cuûa chuùng toâi laø 290 maét cuûa 145 ngöôøi. Phöông tieän nghieân cöùu Phöông tieän khaùm laâm saøng _ Ñeøn pin khaùm maét caàm tay. _ Baûng ño thò löïc Snellen vaø kính caàu hoäi tuï +1D. _ Duïng cuï ño nhaõn aùp Maclakov _ Ñeøn soi ñaùy maét. _ Thò tröôøng keá Humphrey test 30 - 2 _ Test kieåm tra maøu saéc ISHIHARA. _ Thuoác nhoû giaõn ñoàng töû Mydryacyl 1%. _ Thuoác nhoû teâ giaùc maïc Dicaine 0,5%. Maùy ño ÑVM: Phöông phaùp nghieân cöùu _ Ño ÑVM Flash ñôn chôùp vôùi thôøi gian thích öùng toái 15 phuùt. _ Ghi nhaän, thoáng keâ keát quaû. KEÁT QUAÛ Nhoùm tuoåi Nhoùm tuoåi 16-20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 46-50 Toång coäng Soá löôïng 54 58 48 32 44 36 18 290 Phaàn traêm(%) 18.6 20.0 16.6 11.0 15.2 12.4 6.2 100.0 Giôùi tính Giôùi tính Nam Nöõ Toång coäng Taàn suaát 124 166 290 Phaàn traêm(%) 42.8 57.2 100.0 Bieân ñoä soùng a: X =323.96; SEM=3.39; LCL=317.29; UCL=330.62; SD=57.66; LPL=208.72; UPL=439.28; CV=17,8%. Bieân ñoä soùng b: X =451.13; SEM=4.77; LCL=441.74; UCL=460.52; SD=81.26; LPL=288.42; UPL=613.58; CV=18% Tæ leä b/a: X=1.41; SEM=0.12; LCL=1.39; UCL=1.43; SD=0.21; LPL=0.99; UPL=1.38; CV=14.9% Thôøi gian ñænh soùng a: Teân maùy: PORTABLE ERG - VEP X=7.82; SEM=0.47; LCL=7.73; UCL=7.91; SD=0.80; LPL=6.21; UPL=9.75; CV=10.34% Haõng saûn xuaát: TOMEY - JAPAN. Thôøi gian ñænh soùng b Model: PE-410 X = 41.21; SEM=0.33; LCL=40.56; UCL=41.87; SD=5.70; LPL=29.48; UPL=52.92; CV=11.1% Cô cheá vaän haønh: Theo nguyeân taéc Ganzfeld aùnh saùng phaân phoái ñeàu leân toaøn boä voõng maïc. Ñeøn Flash coù: _ AÙnh saùng Xenon buld. _ Cöôøng ñoä phaùt saùng 20 Joule. _ Thôøi gian phaùt saùng 0.2 giaây. Chuyeân ñeà Nhaõn khoa Bieân ñoä soùng a. bieân ñoä soùng b, tyû leä b/a theo nhoùm tuoåi Bieân ñoä Nhoùm Trung tuoåi bình(Mv) 16-20 332.50 soùng a Bieân ñoä Ñoä leäch Trung chuaån bình 58.67 470.19 soùng b Tyû leä b/a Ñoä leäch Trung Ñoä leäch chuaån bình chuaån 84.32 1.43 .22 21 Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 7 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2003 Nhoùm tuoåi 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 46-50 Toång coäng Bieân ñoä Trung bình(Mv) 330.46 319.27 330.66 306.24 325.28 318.58 323.96 soùng a Ñoä leäch chuaån 62.16 44.22 48.91 47.37 69.09 78.68 57.66 Bieân ñoä Trung bình 461.63 440.57 457.76 436.63 438.20 437.76 451.13 soùng b Ñoä leäch chuaån 87.13 79.94 98.76 62.54 66.61 84.53 81.26 Tyû leä b/a Trung Ñoä leäch bình chuaån 1.41 .21 1.38 .19 1.39 .16 1.44 .20 1.39 .25 1.40 .21 1.41 .21 Thôøi gian ñænh soùng a, thôøi gian ñænh soùng b theo nhoùm tuoåi Nhoùm tuoåi 16-20 21-25 26-30 31-35 36-40 41-45 46-50 Toång coäng Thôøi gian ñænh soùng a Trung Ñoä leäch bình(ms) chuaån 7.86 .76 7.72 .79 7.93 .71 7.84 .85 7.79 .82 7.66 .87 8.06 .87 7.82 .80 Thôøi gian ñænh soùng b Trung Ñoä leäch bình(ms) chuaån 41.92 6.04 40.65 5.87 39.73 5.72 41.57 5.32 42.31 5.01 41.15 6.81 41.69 2.97 41.21 5.70 Bieân ñoä soùng a, bieân ñoä soùng b, tyû leä b/a theo giôùi Bieân ñoä soùng a Bieân ñoä soùng b Trung Ñoä leäch Trung Ñoä leäch bình(Mv) chuaån bình(Mv) chuaån 81.93 Nam 326.41 54.52 434.41 78.71 Nöõ 322.13 59.99 463.61 81.26 Toång 323.96 57.66 451.13 coäng Giôùi Tyû leä b/a Trung Ñoä leäch bình chuaån 1.35 .16 1.46 .23 1.41 .21 Thôøi gian ñænh soùng a, thôøi gian ñænh soùng b theo giôùi Thôøi gian ñænh soùng a Thôøi gian ñænh soùng b Trung bình Ñoä leäch Trung bình Ñoä leäch Giôùi (ms) chuaån (ms) chuaån Nam 7.72 .77 41.59 6.06 Nöõ 7.89 .82 40.93 5.41 Toång coäng 7.82 .80 41.21 5.70 Bieân ñoä soùng a, bieân ñoä soùng b, tyû leä b/a theo maét Bieân ñoä soùng a Bieân ñoä Trung Ñoä leäch Trung bình Maét bình(Mv) chuaån (Mv) MP 327.13 57.85 454.62 22 soùng b Tyû leä b/a Ñoä leäch Trung Ñoä leäch chuaån bình chuaån 80.06 1.41 .20 Nghieân cöùu Y hoïc Bieân ñoä soùng a Bieân ñoä Trung Ñoä leäch Trung Maét bình(Mv) chuaån bình (Mv) MT 320.78 57.49 447.67 Toång 323.96 57.66 451.13 coäng soùng b Tyû leä b/a Ñoä leäch Trung Ñoä leäch chuaån bình chuaån 82.58 81.26 1.41 1.41 .21 .21 Thôøi gian ñænh soùng a, thôøi gian ñænh soùng b theo maét Thôøi gian ñænh soùng a Thôøi gian ñænh soùng b Trung bình Ñoä leäch Trung bình Ñoä leäch chuaån Maét chuaån (ms) (ms) 7.86 .77 41.44 6.20 MP 7.77 .83 40.99 5.16 MT 7.81 .80 41.21 5.70 Toång coäng BAØN LUAÄN Phaân tích thoáng keâ töøng yeáu toá Qua keát quaû phaân tích thoáng keâ thì taát caû caùc yeáu toá nghieân cöùu nhö bieân ñoä soùng a, bieân ñoä soùng b, tæ leä b/a, thôøi gian ñænh soùng a, thôøi gian ñænh soùng b ñeàu coù phaân phoái chuaån. Phaân tích moái quan heä giöõa caùc yeáu toá vaø kieåm ñònh moái quan heä giöõa maãu vôùi toång theå Giöõa bieân ñoä soùng a Vôùi nhoùm tuoåi P = 0.322 > 0.05. Vaäy khoâng coù söï khaùc nhau veà bieân ñoä soùng a giöõa caùc nhoùm tuoåi. Vôùi giôùi tính P = 0.533 > 0.05. Vaäy bieân ñoä soùng a giöõa nam vaø nöõ laø nhö nhau. Vôùi MP vaø MT P = 0.349 > 0.05. Vaäy khoâng coù söï khaùc bieät veà bieân ñoä soùng a giöõa MP vaø MT. Giöõa bieân ñoä soùng b Vôùi nhoùm tuoåi P = 0.256 > 0.05. Vaäy bieân ñoä soùng b giöõa caùc nhoùm tuoåi laø nhö nhau. Vôùi giôùi tính P = 0.002 < 0.05. Vaäy bieân ñoä soùng b cuûa nöõ lôùn hôn nam. Chuyeân ñeà Nhaõn khoa Nghieân cöùu Y hoïc Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 7 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2003 Vôùi MP vaø MT P = 0.466 > 0.05. Vaäy bieân ñoä soùng b giöõa MP vaø MT laø nhö nhau. Giöõa tæ leä b/a Vôùi nhoùm tuoåi P = 0.829 > 0.05. Khoâng coù söï khaùc nhau giöõa tæ leä b/a theo nhoùm tuoåi. Vôùi giôùi tính Keát quûa P = 0.000 < 0.05. Vaäy tæ leä b/a ôû nöõ lôùn hôn nam raát coù yù nghóa thoáng keâ. Chuùng toâi nhaän thaáy ñieàu naøy cuõng raát phuø hôïp trong khung caûnh bieân ñoä soùng a giöõa nam vaø nöõ khoâng khaùc nhau nhöng bieân ñoä soùng b cuûa nöõ laïi lôùn hôn nam. Vôùi MP vaø MT P = 0.831 > 0.05. Vaäy khoâng coù söï khaùc nhau giöõa tæ leä b/a ôû MP vaø MT. Giöõa thôøi gian ñænh soùng a Vôùi nhoùm tuoåi So saùnh vôùi keát quûa coâng trình cuûa bs thanh Bieân ñoä soùng a Khoâng coù söï khaùc bieät veà bieân ñoä soùng a giöõa coâng trình nghieân cöùu cuûa chuùng toâi vôùi coâng trình nghieân cöùu cuûa BS Thanh. Nhìn treân toång theå: coù moät söï oån ñònh cuûa bieân ñoä soùng a. Bieân ñoä soùng b: Khoâng coù söï khaùc bieät veà bieân ñoä soùng b giöõa coâng trình nghieân cöùu cuûa chuùng toâi vôùi coâng trình nghieân cöùu cuûa BS Thanh. Nhìn treân toång theå: coù moät söï oån ñònh cuûa bieân ñoä soùng b. Tæ leä b/a: Khoâng coù söï khaùc bieät veà tæ leä b/a giöõa coâng trình nghieân cöùu cuûa chuùng toâi vôùi coâng trình nghieân cöùu cuûa BS Thanh. Nhìn treân toång theå: coù moät söï oån ñònh cuûa tæ leä Keát quûa P = 0.527 > 0.05. Vaäy thôøi gian ñænh soùng a giöõa caùc nhoùm tuoåi laø nhö nhau. b/a. Vôùi giôùi tính Thôøi gian ñænh soùng a: P = 0.083 > 0.05. Khoâng coù söï khaùc nhau veà thôøi gian ñænh soùng a giöõa nam vaø nöõ. Coù söï khaùc bieät veà thôøi gian ñænh soùng a giöõa treû em vaø ngöôøi lôùn. Vôùi MP vaø MT P = 0.332 > 0.05. Vaäy khoâng coù söï khaùc nhau veà thôøi gian ñænh soùng b giöõa MP vaø MT. Giöõa thôøi gian ñænh soùng b Vôùi nhoùm tuoåi P = 0.365 > 0.05. Vaäy thôøi gian ñænh soùng b giöõa caùc nhoùm tuoåi laø nhö nhau. Vôùi giôùi tính P = 0.328 > 0.05. Vaäy thôøi gian ñænh soùng b giöõa nam vaø nöõ laø nhö nhau. Vôùi MP vaø MT P = 0.497 > 0.05. Vaäy thôøi gian ñænh soùng b giöõa MP vaø MT laø nhö nhau. Chuyeân ñeà Nhaõn khoa Ngöôøi lôùn coù thôøi gian ñænh soùng a thaáp hôn treû em. Thôøi gian ñænh soùng b: Coù söï khaùc bieät veà thôøi gian ñænh soùng b giöõa treû em vaø ngöôøi lôùn. Ngöôøi lôùn coù thôøi gian ñænh soùng b thaáp hôn treû em. Qua phaàn nhaän xeùt vaø kieåm ñònh keát quaû chuùng toâi nhaän thaáy keát quaû naøy phuø hôïp vôùi keát quaû nghieân cöùu nöôùc ngoaøi vaø keát quaû nghieân cöùu cuûa BS Thanh. Rieâng thôøi gian ñænh soùng a vaø thôøi gian ñænh soùng b laïi coù söï khaùc nhau giöõa coâng trình nghieân cöùu cuûa chuùng toâi vôùi nghieân cöùu cuûa BS Thanh. Tuy nhieân trong caùc nghieân cöùu veà ÑVM beänh lyù ôû caùc taøi lieäu nöôùc ngoaøi ngöôøi ta ít chuù yù ñeán thôøi gian ñænh, coù leõ vì thôøi gian ñænh ít bieán ñoåi do beänh lyù. 23