Nghiên cứu hình ảnh chụp cắt lớp điện toán của di căn phổi từ ung thư tuyến giáp dạng biệt hoá

Nghiên cứu Y học <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> NGHIÊN CỨU HÌNH ẢNH CHỤP CẮT LỚP ĐIỆN TOÁN  <br /> CỦA DI CĂN PHỔI TỪ UNG THƯ TUYẾN GIÁP DẠNG BIỆT HOÁ <br /> Phạm Văn Triều* <br /> <br /> TÓM TẮT <br /> Mở đầu: Ung thư tuyến giáp dạng biệt hóa chiếm 90% ung thư tuyến giáp với thời gian sống thêm 10 năm <br /> từ 80‐95%. Phổi là vị trí di căn xa thường gặp nhất có tiên lượng tốt nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng. <br /> X quang quy ước (XQ) có độ nhạy thấp và khi thấy hình ảnh di căn phổi thì thời gian sống thêm 10 năm chỉ còn <br /> 15%. Mục tiêu: Nghiên cứu các đặc điểm hình ảnh và giá trị chẩn đoán di căn phổi từ ung thư tuyến giáp dạng <br /> biệt hóa của chụp cắt lớp điện toán (CT). <br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: nghiên cứu tiến cứu, mô tả cắt ngang trên 57 bệnh nhân ung <br /> thư tuyến giáp dạng biệt hóa đã phẫu thuật cắt giáp toàn phần hoặc gần toàn phần có hình ảnh di căn phổi trên <br /> xạ hình toàn thân sau điều trị I‐131 và có chụp XQ, CT ngực.  <br /> Kết quả: Tuổi trung bình 36  ± 13(16‐66 tuổi), tỉ số nam/nữ: 1/1,26, ung thư tuyến giáp dạng nhú chiếm <br /> 96%, dạng nang chiếm 4%. Trên CT, chỉ gặp tổn thương dạng nốt phổi. Di căn phổi với dạng nhiều nốt nhỏ <br /> chiếm 75%, phân bố tại thuỳ dưới chiếm 96%, nằm vùng ngoại vi dưới màng phổi chiếm 96%. Độ nhạy của CT <br /> 84,2% so với XQ là 21,1%. <br /> Kết luận: CT là phương tiện chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, có tính khả thi trong điều kiện hiện tại có <br /> độ nhạy cao hơn so với XQ trong việc phát hiện di căn phổi từ ung thư tuyến giáp dạng biệt hóa. Do đó, CT nên <br /> được chỉ định rộng rãi để phát hiện sớm di căn phổi nhằm có kế hoạch điều trị thích hợp, giảm tỉ lệ tử vong và cải <br /> thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.  <br /> Từ khoá: ung thư tuyến giáp dạng biệt hoá, di căn phổi, chụp cắt lớp điện toán, I‐131  <br /> <br /> ABSTRACT <br /> STUDY ON COMPUTER TOMOGRAPHY IMAGING OF PULMONARY METASTASIS FROM <br /> DIFFERENTIATED THYROID CARCINOMA  <br /> Pham Van Trieu* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 17 ‐ Supplement of No 1 ‐ 2013: 522 ‐ 526 <br /> Background Differentiated thyroid carcinoma (DTC) is accounting for 90% of thyroid carcinoma (DTC) <br /> which  has  80‐90  %  of  10  year  survival  rate.  Lung  is  one  of  the  most  metastasis  site  of  DTC.  Pulmonary <br /> metastases from DTC has favorable prognosis when it is early detected and correctly treated. Conventional chest <br /> X‐ray is not enough sensitive to detect pulmonary metastasis. When pulmonary metastases were showed on chest <br /> X‐ray, 10 year survival rate is only 15%. <br /> Objectives:  Study  of  imaging  characteristic  and  clinical  values  of  Computerized  Tomography  (CT)  in <br /> detecting pulmonary metastases from differentiated thyroid carcinoma.  <br /> Method: prospective cross‐ sectional study was perform at Cho Ray hospital in 57 patients post‐total or near <br /> thyroidectomy who have I‐131 lung uptake on post‐treatment whole body scan. Chest X‐ray, CT was evaluated <br /> in all of these patient.  <br /> Results:  Mean  age  was  36  ±  13  (16‐66),  male/female  ratio  was  1/1.26,  papillary  thyroid  carcinoma  was <br /> * Khoa Y Học hạt nhân ‐ BV Chợ Rẫy <br /> Tác giả liên lạc: BS. Phạm Văn Triều  <br /> <br /> 522<br /> <br />  DĐ: 0989514360 <br /> <br />  Email: phamvantrieu@yahoo.com <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012 <br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013 <br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 96%,  follicular  thyroid  carcinoma  was  4%.  Lung  nodule  was  only  lesion  on  CT.  Pulmonary  metastases  with <br /> located lung lower lobe, peripheral sub‐pleural, small nodules have high frequency. Sensitivity of chest X‐ray and <br /> CT was 21,1% and 84,2% respectively.  <br /> Conclusion:  CT  is  non‐invasive,  feasible,  high  sensitivity  method  for  detection  of  pulmonary  metastasis <br /> from  differentiated  thyroid  carcinoma.  CT  should  be  indicated  for  lung  metastasis  screening  so  that  we  have <br /> appropriate treatment plans to reduce mortality, improve quality of life (QOL) of differentiated thyroid carcinoma <br /> patients.  <br /> Keywords: differentiated thyroid carcinoma, lung metastasis, Computerized Tomography, I‐131 <br /> dài thời gian sống thêm cho bệnh nhân là thật <br /> MỞ ĐẦU <br /> sự cần thiết.  <br /> Ung  thư  tuyến  giáp  (UTTG)  dạng  biệt  hóa <br /> ĐỐI TƯỢNG ‐ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU <br /> (bao  gồm  dạng  nhú  và  dạng  nang)  chiếm <br /> khoảng 85‐90% UTTG, có khả năng hấp thu Iod, <br /> Đối tượng nghiên cứu <br /> tiên lượng tốt với thời gian sống thêm 10 năm từ <br /> Gồm  57  bệnh  nhân  (BN)  UTTG  dạng  biệt <br /> 80‐95%(5).  UTTG  dạng  biệt  hóa  khi  được  chẩn <br /> hóa đã được phẫu thuật cắt giáp toàn phần hoặc <br /> đoán thì phẫu thuật là phương pháp được chọn <br /> gần  toàn  phần,  có  hình  ảnh  DCP  trên  xạ  hình <br /> đầu tiên. Đối với nhóm bệnh nhân có kích thước <br /> toàn  thân  sau  điều  trị  I‐131  (RxWBS).  Các  BN <br /> bướu >1,5cm, xâm lấn vỏ bao, di căn hạch cổ, di <br /> này hiện đang được theo dõi tại khoa Y học hạt <br /> căn xa thì phẫu thuật kết hợp với điều trị bằng I‐<br /> nhân Bệnh viện Chợ Rẫy <br /> 131 và Levothyroxin là sự phối hợp đa mô thức <br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh <br /> chuẩn  hiện  nay(3).  Điều  trị  I‐131  nhằm  phá  huỷ <br /> ‐ BN đã được phẫu thuật cắt giáp toàn phần <br /> mô giáp còn lại và mô ung thư làm giảm tỉ lệ tái <br /> hoặc gần toàn phần, có kết quả mô bệnh học là <br /> phát, di căn xa, cải thiện chất lượng cuộc sống và <br /> UTTG dạng nhú hoặc dạng nang <br /> tạo điều kiện thuận lợi trong việc theo dõi bệnh. <br /> XQ được sử dụng để phát hiện di căn phổi <br /> <br /> ‐ Có hình ảnh DCP trên RxWBS <br /> <br /> (DCP) từ nhiều loại ung thư khác không riêng <br /> <br /> ‐ Chụp XQ, CT ngực tại Bệnh viện Chợ Rẫy <br /> <br /> gì UTTG. Tuy nhiên, XQ có độ nhạy thấp khó <br /> <br /> ‐ Tuổi >15 <br /> <br /> thêm 10 năm chỉ còn khoảng 15%(2). Hiện nay, <br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ  <br /> Viêm  hô  hấp  trước,  trong  và  sau  điều  trị  I‐<br /> 131. <br /> <br /> có nhiều phương tiện hiện đại để đánh giá và <br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu <br /> <br /> phát hiện các nốt nhỏ và nhất là khi thấy được <br /> rõ ràng hình ảnh DCP trên XQ, thời gian sống <br /> <br /> theo dõi DCP từ UTTG dạng biệt hóa trong đó <br /> phải kể đến CT, một kỹ thuật khá phổ biến tại <br /> Việt  Nam,  có  khả  năng  phát  hiện  các  tổn <br /> thương  phổi  có  kích  thước  rất  nhỏ  mà  XQ <br /> không thể phát hiện được. <br /> Sử dụng phương pháp chẩn đoán hình ảnh <br /> không xâm lấn, có tính khả thi trong điều kiện <br /> thực  tế,  nhằm  phát  hiện  sớm  các  tổn  thương <br /> DCP  từ  UTTG  dạng  biệt  hóa  để  có  kế  hoạch <br /> điều trị thích hợp nhằm giảm tỉ lệ tử vong, kéo <br /> <br /> Nghiên cứu tiến cứu, mô tả cắt ngang <br /> <br /> Thời gian và địa điểm nghiên cứu <br /> Từ đầu 01/2010 đến cuối 5/2011 (#17 tháng), <br /> tại khoa Y học hạt nhân Bệnh Viện Chợ Rẫy <br /> Thuốc phóng xạ và thiết bị nghiên cứu <br /> Dung dịch NaI (I‐131) (Egis, Hungari) <br /> Máy SPECT/CT SymbiaT6 (Siemens, Đức) <br /> <br /> Quy trình kỹ thuật <br /> Tất cả 57 BN nghiên cứu đều thực hiện theo <br /> quy trình điều trị I‐131 của Khoa Y học hạt nhân <br /> Bệnh viện Chợ Rẫy, trong đó:  <br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật Bệnh Viện Chợ Rẫy Năm 2012<br /> <br /> 523<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 17 * Phụ bản của Số 1 * 2013<br /> <br /> Nghiên cứu Y học <br /> <br /> + Chụp XQ ngực thẳng kỹ thuật số (thường <br /> quy) trước điều trị I‐131 <br /> +  Chụp  RxWBS  (thường  quy)  trên  máy <br /> SPECT/CT vào thời điểm 4‐7 ngày sau điều trị I‐<br /> 131 với các thông số ghi hình như sau: BN nằm <br /> ngửa  với  chân  và  hai  tay  duỗi  thẳng  theo  thân <br /> người.  Chụp  ở  hai  tư  thế  trước  và  sau  bằng <br /> Colimator  song  song,  mức  năng  lượng  cao,  tốc <br /> độ  quét  10cm/  phút.  Chẩn  đoán  DCP  trên <br /> RxWBS khi có sự đồng thuận của cả 2 BS Y học <br /> hạt nhân có hơn 10 năm kinh nghiệm trong điều <br /> trị UTTG bằng I‐131. Chụp CT ngực không cản <br /> quang  cho  tất  cả  BN  có  hình  ảnh  DCP  trên <br /> RxWBS  trong  cùng  1  ngày  với  RxWBS  với  các <br /> thông  số  ghi  hình  CT  như  sau:  Kv  =120,  mAs <br /> =70, pitch =1, colimation = 6, 2,5mm. Khảo sát từ <br /> đỉnh phổi đến đáy phổi ở tư thế BN nằm ngửa <br /> hai tay giơ thẳng qua khỏi đầu, khảo sát ở thì hít <br /> vào  hết  sức  và  nín  thở.  Hình  ảnh  tái  tạo  ở  mặt <br /> cắt trục và mặt cắt trán, cửa sổ phổi (Kernel B80 <br /> very  shape)  và  trung  thất  (Kernel  B31),  độ  dày <br /> lát cắt 5mm.  <br /> <br /> Tổn thương nhu mô phổi kết hợp với các tổn <br /> thương  khác  như:  hạch  trung  thất,  tràn  dịch <br /> màng phổi, tổn thương thành ngực… <br /> <br /> Xử lý số liệu <br /> Sử dụng phần mềm SPSS 19.0. Sự khác biệt <br /> có nghĩa thống kê khi p30mm)  hoặc  các <br /> tổn thương khác như dày vách liên thuỳ…(10) <br /> ‐ Đóng vôi trong tổn thương <br /> ‐ Dạng tổn thương:  <br /> + Dạng 1 nốt (có thể nốt nhỏ, hoặc nốt lớn) <br /> + Dạng nhiều nốt nhỏ (bao gồm dạng hạt kê <br /> với kích thước 3cm)<br /> Tổng<br /> <br /> Số BN<br /> 37<br /> 3<br /> 8<br /> 0<br /> 48<br /> <br /> Tỉ lệ<br /> 77%<br /> 6%<br /> 17%<br /> 0%<br /> 100%<br /> <br /> Các nốt phổi có kích thước nhỏ