Nghiên cứu khoa học " Điều tra bổ sung thành phần loài, phân bố và một số đặc điểm sinh thái các loài tre chủ yếu ở Việt Nam "

Chia sẻ: Nguye Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

77
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tre thuộc phân họ Tre (Bambusoideae) trong họ Cỏ (Poaceae). Trên thế giới có khoảng 1.200 loài thuộc 70 chi, phân bố chủ yếu ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Tổng diện tích rừng tre trên thế giới (cả thuần loại và hỗn giao) -ớc tính khoảng 20 triệu hecta. Trung Quốc và ấn Độ là 2 n-ớc có thành phần loài tre phong phú và diện tích rừng tre lớn nhất thế giới. Tre có nhiều công dụng đ-ợc sử dụng rộng rãi từ lâu đời để làm nhà, nhất là ở các vùng nông thôn, sử...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu khoa học " Điều tra bổ sung thành phần loài, phân bố và một số đặc điểm sinh thái các loài tre chủ yếu ở Việt Nam "

§iÒu tra bæ sung thμnh phÇn loμi, ph©n bè vμ mét sè ®Æc ®iÓm sinh th¸i c¸c loμi tre chñ yÕu ë ViÖt Nam. Lª ViÕt L©m Phßng Tµi nguyªn Thùc vËt rõng 1. §Æt vÊn ®Ò Tre thuéc ph©n hä Tre (Bambusoideae) trong hä Cá (Poaceae). Trªn thÕ giíi cã kho¶ng 1.200 loµi thuéc 70 chi, ph©n bè chñ yÕu ë vïng nhiÖt ®íi vµ cËn nhiÖt ®íi. Tæng diÖn tÝch rõng tre trªn thÕ giíi (c¶ thuÇn lo¹i vµ hçn giao) −íc tÝnh kho¶ng 20 triÖu hecta. Trung Quèc vµ Ên §é lµ 2 n−íc cã thµnh phÇn loµi tre phong phó vµ diÖn tÝch rõng tre lín nhÊt thÕ giíi. Tre cã nhiÒu c«ng dông ®−îc sö dông réng r·i tõ l©u ®êi ®Ó lµm nhµ, nhÊt lµ ë c¸c vïng n«ng th«n, sö dông lµm thuyÒn vµ cÇu phµ. Trong khai th¸c má, tre ®−îc dïng ®Ó chÌn hÇm lß. Trong n«ng nghiÖp tre ®−îc sö dông lµm n«ng cô. RÊt nhiÒu ®å dïng th«ng th−êng nh− gi−êng, chiÕu, bµn, ghÕ, mµnh, thóng, mñng, ræ, r¸, ®òa ¨n, ®−îc lµm b»ng tre. Hµng thñ c«ng mü nghÖ, nh¹c cô s¶n xuÊt tõ tre ngµy cµng nhiÒu vµ ®· trë thµnh nhu cÇu lín. Tre cßn ®−îc sö dông trong c«ng nghiÖp chÕ biÕn v¸n thanh, v¸n d¨m, v¸n sîi, bét giÊy. RÊt nhiÒu loµi tre cho m¨ng ¨n ngon, cã gi¸ trÞ dinh d−ìng cao vµ lµ mÆt hµng xuÊt khÈu cña nhiÒu n−íc. N¨m 1990, ®Ò tµi cÊp Nhµ n−íc “ §¸nh gi¸ gi¸ trÞ tµi nguyªn thùc vËt rõng, chän vµ ph¸t triÓn mét sè loµi c©y ®Æc s¶n cã gi¸ trÞ” do ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam thùc hiÖn ®· thu thËp ®−îc 130 bé tiªu b¶n thùc vËt tre vµ mét sè ¶nh minh ho¹. Nghiªn cøu c¬ b¶n vÒ tµi nguyªn tre cña ta cßn Ýt ®· s¬ bé gi¸m ®Þnh tªn khoa häc ®Õn loµi ®−îc 37 loµi (62 bé tiªu b¶n) cßn l¹i 68 bé tiªu b¶n ch−a ®−îc gi¸m ®Þnh tªn khoa häc. Nh− vËy ®èi víi tµi nguyªn cßn tån t¹i mét vÊn ®Ò lín trong ®iÒu tra ph©n lo¹i. Nh»m thu thËp ®−îc ®Çy ®ñ c¸c loµi tre chñ yÕu trong ph¹m vi toµn quèc, n¨m 2001, ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam tiÕp tôc thùc hiÖn ®Ò tµi “§iÒu tra bæ sung thµnh phÇn loµi, ph©n bè vµ mét sè ®Æc ®iÓm sinh th¸i c¸c loµi tre chñ yÕu ë ViÖt Nam” nh»m gãp phÇn tõng b−íc hoµn hÖ thèng ph©n lo¹i tre ViÖt Nam. 2. Môc tiªu, Néi dung vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1.1. Ph−¬ng ph¸p luËn Tre lµ mét trong nh÷ng Taxon thùc vËt khã gi¸m ®Þnh nhÊt. §Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra bæ sung thµnh phÇn loµi, ph©n bè vµ mét sè ®Æc ®iÓm sinh th¸i c¸c loµi tre chñ yÕu ë ViÖt Nam chóng t«i ®· thùc hiÖn theo c¸c b−íc: B−íc 1: §iÒu tra m« t¶ ngoµi thùc ®Þa B−íc 2 : Tra cøu tµi liÖu B−íc 3 : Th¶o luËn tËp thÓ, sö dông chuyªn gia B−íc 4: Héi th¶o kÕt qu¶ ph©n lo¹i. 2.1.2. Ngo¹i nghiÖp - Dùa vµo c¸c th«ng tin ®· thu thËp ®−îc, ®Ò tµi x¸c ®Þnh c¸c ®iÓm vµ c¸c tuyÕn ®Ó ®iÒu tra kh¶o s¸t thu thËp mÉu vËt, ghi chÐp theo phiÕu ®iÒu tra ®· ®−îc hoµn thiÖn b»ng héi th¶o. 2.1.3. Néi nghiÖp 2.1.3.1. Gi¸m ®Þnh tªn khoa häc - Sö dông chñ yÕu h×nh th¸i c¸c ®Æc ®iÓm bªn ngoµi ®Ó lµm c¬ së gi¸m ®Þnh, qua ph©n tÝch, so s¸nh c¸c mÉu vËt trong phßng vµ kÕt hîp víi nh÷ng quan s¸t ghi chÐp cô thÓ ngoµi thùc ®Þa. - Sö dông chuyªn gia trong n−íc ®Ó s¬ bé gi¸m ®Þnh tªn khoa häc. - Sö dông chuyªn gia n−íc ngoµi cïng víi chuyªn gia trong n−íc ®Ó gi¸m ®Þnh tªn khoa häc b»ng c¸c tiªu b¶n ®· thu thËp vµ kiÓm tra ngoµi thùc ®Þa. 1
- Thèng nhÊt kÕt qu¶ gi¸m ®Þnh th«ng qua héi th¶o. 2.1.3.2. Nghiªn cøu gi¶i phÉu: theo ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Ên §é. 2.1.3.3. Nghiªn cøu mét sè tÝnh chÊt c¬ vËt lý: theo ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh tÝnh chÊt vËt lý vµ c¬ häc cña tre cho x©y dùng cña INBAR vµ tiªu chuÈn ViÖt Nam vÒ ph−¬ng ph¸p thö tÝnh chÊt c¬ lý cña gç. 3. kÕt qu¶ vμ th¶o luËn 3.1. §iÒu tra thu thËp mÉu vËt, x©y dùng bé s−u tËp Qua qu¸ tr×nh ®iÒu tra bæ sung ë 26 tØnh ®· thu thËp thªm ®−îc 93 bé mÉu vËt, ®−a tæng sè mÉu vËt hiÖn ®· thu thËp cho ®Õn nay lµ 223 bé. Toµn bé tiªu b¶n th©n, l¸, hoa, mo, ®· ®−îc xö lý vµ l−u gi÷ t¹i Tµi nguyªn Thùc vËt rõng – ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam. Ngoµi mÉu vËt 1.315 ¶nh. 3.2. Nghiªn cøu vÒ mÆt ph©n lo¹i tre 3.2.1. KÕt qu¶ gi¸m ®Þnh mÉu vËt Sau khi ®· s¬ bé gi¸m ®Þnh bëi nhãm chuyªn gia trong n−íc, ®Ò tµi ®· mêi gi¸o s− H¹ NiÖm Hoµ (Xia Nianhe), chuyªn gia ph©n lo¹i tre thuéc ViÖn Nghiªn cøu thùc vËt Hoa Nam - Trung Quèc, ®· cïng kiÓm tra tõng loµi trªn tiªu b¶n vµ ngoµi thùc ®Þa. KÕt qu¶ ®· gi¸m ®Þnh ®−îc 22 chi, 122 loµi (tªn khoa häc ®Õn loµi lµ 65 vµ ®Õn chi 57 loµi) trong ®ã cã: 13 loµi ®−îc chØnh lý tªn khoa häc, 6 chi vµ 22 loµi lÇn ®Çu tiªn ®−îc ghi nhËn ë ViÖt Nam, 22 loµi lµ loµi míi. 3.2.2. KiÓm tra vµ chØnh lý tªn khoa häc Qua kÕt qu¶ ®Þnh lo¹i, chóng t«i ®· chØnh lý tªn khoa häc cho 13 loµi nh− ghi trong b¶ng 1. B¶ng 1: Tªn khoa häc ®−îc söa ®æi cña mét sè loµi Tªn ViÖt Sè T.T Tªn khoa häc tr−íc ®©y ®· dïng Nam Tªn khoa häc ®−îc söa ®æi §K 1 Lµ ngµ Bambusa blumeana B. sinospinosa McClure 216 2 Tre gai 52 Bambusa spinosa B. blumeana J. A et J. H Schutt 3 Tróc vu«ng 388 Chimonobambusa quadrangularis C. yunnanensis Hsuch W. P. Zhang 4 Tre mì l¹ng 99 Dendrocalamus farinosus D. minor (McClure) Chia et H. L. s¬n Fung 5 Luång Dendrocalamus membranaceus D. barbatus Hsueh et D. Z. Li 55 6 M¹y sang Dendrocalamus sericeus D. membranaceus Munro 393 7 DiÔn trøng Dendrocalamus latiflorus D. parigemmiferus sp. nov. 76 8 Giang 81 Dendrocalamus patellaris Maclurochloa vietnamensis sp. nov. 9 VÇu ®¾ng 80 Indosasa sinica, I. amabilis Indosasa angustata McClure 10 Tróc cÇn c©u 145 Phyllostachys bambusoides P. sulphurea (Carr) A. et O. Riv 11 Tróc sµo 141 Phyllostachys pubescens P. edulis (Carr) H. de Leh. 12 Nøa l¸ to 51 Neohouzeaua dullooa Schizostachys funghomii McClure. 13 Nøa l¸ nhá Neohouzeaua dullooa Schizostachys pseudolima 77 McClure. 3.2.3. C¸c chi vµ loµi tre lÇn ®Çu ghi nhËn ë ViÖt Nam Qua gi¸m ®Þnh chóng t«i ®· ph¸t hiÖn cã 6 chi vµ 22 loµi lÇn ®Çu ®−îc ghi nhËn ë ViÖt Nam (B¶ng 2). B¶ng 2: Nh÷ng chi vµ loµi ®−îc ghi nhËn lÇn ®Çu ë ViÖt Nam A. C¸c chi : 2
TT Tªn khoa häc Tªn ViÖt Nam Chi tróc d©y Ampelocalamus 1 Chi tre chi phô b¹c mµy Bambusa subgen Dendrocalamopsis 2 Chi sÆt gai Chimonocalamus 3 Chi hµo dói Fagesia 4 Chi m¹y lªnh lang Ferrocalamus 5 Chi giang Maclurochloa 6 B. C¸c loµi: Tªn ViÖt Nam Sè §K TT Tªn khoa häc chuÈn Tªn th−êng gäi Tªn kh¸c Bambusa Chi tre I M¹y bãi Nã bãi, Tre miÕn ®iÖn 392 B. burmanica Gamble 1 Hãp ®¸ B. dissemulator McClure 2 Hãp sµo Hãp n−íc, Luång m©y 203 B. gibba McClure 3 Tre qu¶ng t©y VÇu leo, VÇu d©y 220 B. guangxiensis Chia et H. L. Fung 4 Tre l¹t M¹y tuý, Tre d©y 84 B. intermedia Hsueh et Yi 5 Hãp cñ chi Tróc cÇn c©u 353 B. mutabilis McClure 6 Hãp n−íc Hãp cÇn c©u, Hãp cµi 66 B.papilata (Q. D. Dai) Q. H. Dai 7 Hãp cÇn c©u Hãp cÈm xuyªn 237 B. piscatorum McClure 8 Lå « qu¶ng nam Lå « 376 B. polymorpha Munro 9 Tre ®¸ 374 B. remotiflora Kuntze 10 Dendrocalamus Chi luång II Luång phÊn M¹y lu«ng, Sang phay 213 D. farinosus (Keng et Keng f.) Chia 11 et H. L. Fung Tre mì l¹ng s¬n M¹y nhïng, M¹y p× 133 D.minor (McClure) Chia et H. L. 12 Fung Hèc dùa M¹y hèc 91 D. semiscandens Hsueh et D. Z. Li 13 B−¬ng xÝch kim M¹y póa ma 395 D. sikkimensis Gamble ex Oliv 14 B−¬ng lín M¹y póa 401 D. sinicus Chia et J. L. Sun 15 DiÔn da b¸o Hµo vµng pªn 153 D. tomentosus Hsueh et D. Z. Li 16 Mai d©y Mai èng 71 D. yunnanicus Hsueh et D. Z. Li 17 Indosasa Chi vÇu ®¾ng III VÇu ngät Hµo cam 155 I. parvifolia C. S. Chao et Q. H. Dai 18 Phyllostachys: Chi tróc IV Tróc ®¸ 382 P. nidularia Munro 19 Schizostachyum: Chi nøa V Nøa l¸ to Nøa ngé 51 S. funghomii McClure 20 Nøa l¸ nhá 74 S. pseudolima McClure 21 Thyrzostachys: Chi tÇm v«ng VI M¹y cÇn Sang phay 236 T. oliveri Gamble 22 3.2.4. C¸c loµi ®−îc ghi nhËn lµ loµi míi Trong sè c¸c mÉu v¹t thu thËp ®−îc, ®Ò tµi ®· ph¸t hiÖn cã 22 loµi tre ch−a tong ®−îc ®Ò cËp vµ cho r»ng ®ã lµ nh÷ng loµi míi cña ViÖt Nam (B¶ng 3). Nh÷ng loµi nµy cÇn ®−îc tiÕn hµnh lµm thñ tôc c«ng bè trong thêi gian tíi. B¶ng 3: Danh lôc c¸c loµi ®∙ ®−îc x¸c ®Þnh lµ loµi míi Tªn ViÖt Nam TT Sè §K Tªn khoa häc Tªn th−êng gäi Tªn kh¸c 1 68 Léc ngéc Tre nghÖ *Bambusa bicorniculata sp. nov. 3
2 206 Lïng VÇu *Bambusa longissima sp. nov. 3 126 MÆt mµy Tre nói dinh Bambusa sp. nov. 4 202 Song sµo Bambusa sp. nov. 5 Bambusa sp. nov. 373 Lå « 6 Bambusa sp. nov. 365 Tre gai dãng dµi 7 371 Lå « sa long Bambusa sp. nov. 8 397 M¹y lu«ng Tre rång Bambusa sp. nov. 9 57 TrÈy Hãp cÇn c©u Bambusa sp. nov. 10 Bambusa sp. nov. 121 Tre h¬i vµng 11 Chimonocalamus sp. nov. 383 Tre nhá Tróc tÝm 75 DiÔn trøng 12 *Dendrocalamus parvigemmiferus sp. nov. 13 *Dendrocalamus concavus sp. nov. 63 Luång n−íc 14 *Dendrocalamus longivaginus sp. nov. 69 DiÔn ®¸ 15 Dendrocalamus sp. nov. 96 B−¬ng hoa lín 79 M¹y lªnh lang M¹y lang *Ferrocalamus auriculatus sp. nov. 16 17 *Gigantochloa mum.sp. nov. 101 Mum 81 Giang *Maclurochloa vietnamensis sp. nov. 18 19 106 Nøa mo mãc Schizostachyum sp. nov. 20 Nøa tÐp Nøa l¸ nhá Schizostachyum sp. nov. 235 21 219 M¹y pao Schizostachyum sp. nov. 22 372 Tre qu¶ thÞt Schizostachyum sp. nov. *Nh÷ng loµi ®· cïng chuyªn gia s¬ bé ®Æt tªn ®Ó chuÈn bÞ c«ng bè trong thêi gian tíi. 3.3. Ph©n bè vµ mét sè ®Æc ®iÓm sinh th¸i häc cña c¸c loµi tre chñ yÕu 3.3.1. Ph©n bè Theo kÕt qu¶ cña ®Ò tµi, hiÖn nay ViÖt Nam cã 22 chi vµ 122 loµi tre, ph©n bè ë hÇu hÕt c¸c tØnh, c¸c vïng vµ c¸c ®é cao kh¸c nhau. * Ph©n bè theo ®é cao: Tõ ®é cao ngang mÆt biÓn ®Õn nh÷ng nói cao nhÊt cña ViÖt Nam nh− Hoµng Liªn, T©y C«n LÜnh, Ch− Jang Sinh, Ngäc Linh… ®Òu cã tre mäc. Nh−ng vÒ ph©n bè cña tre cã thÓ chia lµm 2 ®ai ®é cao râ rÖt: ®ai ®é cao trªn 700 - 800m vµ ®ai ®é cao d−íi 700 - 800m. ë ®ai ®é cao trªn 700 - 800m hÇu hÕt lµ c¸c loµi tre mäc t¶n tiªu biÓu cho khÝ hËu ¸ nhiÖt ®íi nh− c¸c chi: SÆt (Arundinaria), VÇu (Indosasa), Tróc (Phyllostachys), Tróc vu«ng (Chimonobambusa)… ë ®ai d−íi 700 - 800m hÇu hÕt lµ c¸c loµi tre mäc côm tiªu biÓu cho khÝ hËu nhiÖt ®íi thuéc c¸c chi nh−: Tre (Bambusa), Luång (Dendrocalamus)... C¸ biÖt cã nh÷ng loµi tre mäc côm leo lªn ®Õn ®é cao 1000m nh− tre Mai èng (Dendrocalamus aff giganteus), hoÆc loµi tre mäc t¶n ph©n bè xuèng ®Õn ®é cao 400 - 500m nh− VÇu ®¾ng (Indosasa angustata). * Ph©n bè theo c¸c vïng sinh th¸i: ë ViÖt Nam, c¸c loµi tre ph©n bè theo vïng sinh th¸i thÓ hiÖn rÊt râ. NhiÒu loµi tre lµ c¸c loµi ®Æc h÷u hoÆc ®Æc tr−ng cña vïng nh− : Vïng T©y B¾c cã: M¹y sang (Dendrocalamus membranaceus), M¹y b«ng (Bambusa tulda), M¹y bãi (Bambusa burmanica), M¹y póa cai na (Dendrocalamus aff pachystachys) …Vïng §«ng B¾c cã: VÇu ®¾ng (Indosasa angustata), Tróc sµo (Phyllostachys edulis), Tróc cÇn c©u (Phyllostachys sulphurea)… Vïng Trung t©m cã: Giang (Macclurochloa vietnamensis), DiÔn trøng (Dendrocalmus parvigemniferus), DiÔn ®¸ (Dendrocalamus longgivaginus), Léc ngéc (Bambusa bicorniculata), Lµ ngµ (Bambusa sinospinosa)…. Vïng B¾c Trung Bé cã: Lïng (Bambusa longissima), M¹y cÇn (Thyrostachys oliveri), Luång (Dendrocalamus barbatus). Vïng Nam Trung Bé cã Lå « trung 4
bé (Bambusa balcooa), Tre qu¶ thÞt (Schizostachyum sp.nov)…. Vïng T©y Nguyªn cã Le (Gigantochloa sp), Lå « (Bambusa procea), Le cá (Vietnammosasa pusilla). Vïng §«ng Nam Bé cã: Lå « (Bambusa procea), Mum (Gigantochloa mum). Vïng T©y Nam Bé cã Tre mì (Bambusa vulgaris), Tre gai (Bambusa blumeana). 3.3.2.§Æc ®iÓm sinh th¸i Hçu hÕt c¸c loµi tre −a s¸ng vµ Èm. Mét sè Ýt loµi còng chÞu ®−îc kh« h¹n nh− c¸c loµi tre ë vïng T©y B¾c ViÖt Nam: M¹y sang (Dendrocalamus membranaceus), M¹y b«ng (Bambusa tulda). Nh÷ng loµi tre kh«ng chÞu ®−îc kh« h¹n th× khi gÆp ®iÒu kiÖn kh« h¹n kÝch th−íc cña chóng bÞ gi¶m rÊt nhiÒu. Mét sè loµi tre −a c¸c ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt cña m«i tr−êng nh− loµi Tróc d©y (Ampelocalamus sp.) chØ mäc tren vïng nói ®¸ v«i. Mét sè loµi tre cã thÓ chÞu ngËp kh¸ l©u nh− : Tre gai (Bambusa blumeana), Lµ ngµ (Bambusa sinospinosa) vµ Léc ngéc th¸i lan (Bambusa bambos). HÇu hÕt c¸c loµi tre kh«ng chÞu ®−îc t¸c ®éng th−êng xuyªn. NÕu bÞ t¸c ®éng kh«ng hîp lý chóng sÏ gi¶m kÝch th−íc rÊt râ rÖt nh−: Loµi Nøa l¸ to (Schizostachyum funghomii), Nøa l¸ nhá (Schizostachyum pseudolima). NhiÒu loµi tre cã hiÖn t−îng n©ng bói khi bÞ t¸c ®éng kh«ng hîp lý. Tre ra hoa theo chu kú, nhiÒu loµi tre cã chu kú ra hoa rÊt dµi nh− Tre gai, Lµ ngµ cã chu kú ra hoa tõ (50-100 n¨m). Tuy vËy trong rõng tre vÉn cã thÓ gÆp 1, 2 bôi ra hoa. Lîi dông ®Æc ®iÓm nµy ta cã thÓ tiÕn hµnh thu mÉu ®Ó nghiªn cøu. Nh×n chung, tre cã rÔ chïm ¨n n«ng, kho¶ng 30-40cm. 3.4. Nghiªn cøu cÊu t¹o gi¶i phÉu Nghiªn cøu vÒ cÊu t¹o gi¶i phÉu th©n tre nh»m phôc vô cho ®Þnh tªn, ph©n lo¹i tre vµ nghiªn cøu ®Æc tÝnh th©n tre. KÕt qu¶ nghiªn cøu gi¶i phÉu 6 loµi tre cho thÊy: 4 loµi tre mäc côm lµ Luång, Tre gai, M¹y sang, DiÔn trøng cã bã m¹ch lo¹i 3 vµ lo¹i 4. Trong khi ®ã 2 loµi tre mäc t¶n lµ Tróc sµo vµ VÇu ®¾ng cã bã m¹ch thuéc lo¹i 2. Hai loµi mäc côm cã v¸ch th©n dµy lµ Tre gai vµ M¹y sang cã phÇn biÓu b× cutin ho¸ dÇy. §iÒu nµy gióp cho th©n tre cã kh¶ n¨ng chÞu t¸c ®éng tèt vµ bÒn víi tù nhiªn, khã bÞ c«n trïng ph¸ ho¹i. DiÔn trøng cã sîi dµi, tû lÖ c¸c bã m¹ch, bã sîi kh«ng lín, bã c−¬ng m« kh«ng to nªn thÝch hîp víi viÖc lµm hµng thñ c«ng vµ lµm giÊy, tuy nhiªn tû lÖ sîi kh«ng cao. Khi b¶o qu¶n ph¶i chó ý c¶ trong vµ ngoµi. 3.5. Nghiªn cøu tÝnh chÊt c¬ vËt lý X¸c ®Þnh mét sè tÝnh chÊt c¬ häc vµ vËt lý cho 6 loµi tre: Luång, Tróc sµo, Tre gai, M¹y sang, DiÔn trøng, VÇu ®¾ng cho kÕt qu¶ nh− sau: - Khèi l−îng thÓ tÝch cña Luång, Tróc sµo, Tre gai, M¹y sang vµ DiÔn trøng ®−îc xÕp vµo lo¹i nÆng vµ rÊt nÆng cã thÓ sö dông lµm nguyªn liÖu cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp giÊy vµ v¸n nh©n t¹o. VÇu ®¾ng cã khèi l−îng thÓ tÝch xÕp vµo lo¹i trung b×nh, nÕu dïng lµm nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt v¸n nh©n t¹o th× khi Ðp tû suÊt cao, tiªu tèn nhiÒu nhiªn liÖu, gi¸ thµnh s¶n phÈm cao h¬n so víi c¸c loµi cã khèi l−îng thÓ tÝch cao. - Kh¶ n¨ng co rót cña Luång, Tróc sµo, Tre gai, M¹y sang vµ VÇu ®¾ng ®−îc ®¸nh gi¸ vµo lo¹i trung b×nh, nªn trong c«ng nghÖ sÊy vµ xö lý b¶o qu¶n tre chØ cÇn chän chÕ ®é sÊy hoÆc chÕ ®é hong ph¬i b×nh th−êng; riªng ®èi víi DiÔn trøng do kh¶ n¨ng co rót ®−îc xÕp vµo lo¹i nhiÒu nªn cÇn chän chÕ ®é nhiÖt phï hîp trong qu¸ tr×nh xö lý vµ b¶o qu¶n ®Ó tr¸nh nøt nÎ. - §é bÒn nÐn däc cña Luång, Tróc sµo, Tre gai, M¹y sang, DiÔn trøng vµ VÇu ®¾ng ®−îc xÕp vµo lo¹i trung b×nh ®Õn khoÎ nªn c¶ 6 loµi nµy ®Òu cã cã thÓ sö dông vµo c¸c kÕt cÊu kiÖn chÞu lùc nÐn däc nh− cét nhµ, giµn gi¸o, cét chèng… - Giíi h¹n bÒn khi kÐo däc cña 6 loµi ë mÉu lãng ®Òu ®−îc xÕp vµo lo¹i cao nªn cã thÓ sö dông lo¹i nµy vµo ®an l¸t. Luång, M¹y sang vµ VÇu ®¾ng ë phÇn ®èt kh¶ n¨ng chÞu kÐo rÊt thÊp ®Õn trung b×nh kh«ng nªn sö dông phÇn ®èt lµm hµng ®an l¸t; Tre gai vµ DiÔn trøng tuy cã kh¶ n¨ng chÞu kÐo rÊt cao ë phÇn lãng nh−ng phÇn ®èt chØ xÕp vµo lo¹i kh¸ nªn dïng ®Ó ®an l¸t vËt 5
dông th«ng th−êng nh− ræ r¸; cßn Tróc sµo ë c¶ mÉu ®èt vµ mÉu lãng ®Òu ®−îc xÕp vµo lo¹i rÊt cao cã thÓ sö dông lµm nguyªn liÖu ®an l¸t hµng cao cÊp. - Giíi h¹n bÒn khi uèn tÜnh cña Luång, Tróc sµo, Tre gai, M¹y sang, DiÔn trøng vµ VÇu ®¾ng theo c¸c h−íng truyÒn lùc ë c¶ mÉu ®èt vµ mÉu lãng ®Òu ®−îc xÕp vµo lo¹i trung b×nh ®Õn khoÎ. V× vËy chóng cã thÓ ®−îc dïng lµm ®ßn tay, dui mÌ, xµ ngang cña m¸i nhµ, sµn nhµ, sµn cÇu… - Søc bÒn khi tr−ît däc cña c¶ 6 loµi tre trªn ®Òu xÕp vµo lo¹i rÊt thÊp ®Õn trung b×nh. V× vËy kh«ng nªn sö dông c¸c loµi tre nµy trong c¸c tr−êng hîp chÞu lùc tr−ît thí. Trong tr−êng hîp b¾t buéc th× nªn ®Æt lùc t¸c ®éng theo chiÒu tr−ît däc vµo vÞ trÝ ®èt. 3.6. B¶n th¶o s¸ch mét sè loµi tre chñ yÕu ë ViÖt Nam: QuyÓn s¸ch ®−îc so¹n th¶o cã tiªu ®Ò: "Mét sè loµi tre chñ yÕu ë ViÖt Nam", ®· giíi thiÖu vÒ 40 loµi tre chñ yÕu cña ViÖt Nam, ®−îc biªn tËp theo h×nh thøc cña “Thô méc chÝ”, ngoµi trang viÕt cßn cã c¸c h×nh vÏ vµ ¶nh mµu minh ho¹. 3.7. øng dông c«ng nghÖ th«ng tin x©y dùng ch−¬ng tr×nh tra cøu c¸c loµi tre chñ yÕu ë ViÖt Nam. Chóng t«i ®· x©y dùng mét ch−¬ng tr×nh ®Ó tra cøu nhanh c¸c loµi tre ®Ó muèn biÕt mét loµi tre lµ kÕt qu¶ cña ®Ò tµi. 4. KÕt luËn vμ khuyÕn nghÞ 4.1. KÕt luËn - §Ò tµi ®· thu thËp bæ sung 93 bé tiªu b¶n, n©ng tæng sè cña bé s−u tËp tre cña phßng tiªu b¶n ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam lªn 223 bé tiªu b¶n. - Gi¸m ®Þnh tªn khoa häc 22 chi, 122 loµi (tªn khoa häc ®Õn loµi lµ 65 vµ ®Õn chi lµ 57). - ChØnh lý tªn khoa häc cho 13 loµi Tre. - Gi¸m ®Þnh míi ®−îc 6 chi vµ 22 loµi tre cho hÖ thùc vËt ViÖt Nam. - Ph¸t hiÖn 22 loµi tre míi cho khoa häc. - B¶n th¶o cuèn s¸ch vµ ch−¬ng tr×nh tra cøu vÒ “Mét sè loµi tre chñ yÕu ë ViÖt Nam” cho 40 loµi. - Nghiªn cøu gi¶i phÉu th©n vµ mét sè tÝnh chÊt c¬ vËt lý cho 6 loµi tre cã gi¸ trÞ kinh tÕ ®Ó ®−a vµo sö dông. 4.2. KhuyÕn nghÞ - TiÕp tôc nghiªn cøu vÒ thµnh phÇn loµi vµ ph©n bè cña tre trong ph¹m vi toµn quèc. - TiÕp tôc nghiªn cøu ®Ó chÝnh thøc c«ng bè c¸c loµi tre míi cña ViÖt Nam. - TiÕp tôc cñng cè v−ên tre mÉu t¹i CÇu Hai (tØnh Phó Thä). - TiÕp tôc nghiªn cøu vÒ gi¶i phÉu vµ tÝnh chÊt c¬ lý cña tre mét c¸ch cã hÖ thèng. - Thµnh lËp ph©n héi tre hoÆc trung t©m nghiªn cøu vÒ tre. - T¨ng c−êng tham gia c¸c tæ chøc quèc tÕ vÒ tre. - Hîp t¸c chÆt chÏ víi c¸c ViÖn nghiªn cøu Thùc vËt vµ L©m nghiÖp cña c¸c tØnh phÝa Nam Trung Quèc ®Ó trao ®æi th«ng tin vÒ tre . Tμi liÖu tham kh¶o Tµi liÖu tiÕng ViÖt 1. Ban thùc vËt chÝ rõng, 1973. Bambusoideae trong l−u vùc c¸c s«ng L« - G©m - Ch¶y. 2. Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng, 1996. S¸ch ®á ViÖt Nam – PhÇn thùc vËt. Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc vµ Kü thuËt. 3. Céng hoµ XHCN ViÖt Nam, 1997. Tiªu chuÈn ViÖt Nam. Gç-Ph−¬ng ph¸p thö c¬ lý. Nhµ xuÊt b¶n Hµ Néi. 4. §ç §×nh S©m, 2000. B¸o c¸o tµi nguyªn tre ViÖt Nam. ViÖn Khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam. 5. Lª Méng Ch©n, Lª ThÞ Huyªn, 2000. Thùc vËt rõng. Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp. 6. Lª Nguyªn, 1971. NhËn biÕt vµ kü thuËt g©y trång tre tróc. Nhµ xuÊt b¶n n«ng th«n. 6
7. NguyÔn §×nh H−ng, 1995. B¸o c¸o ®Ò tµi KN03-12. ViÖn khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam. 8. NguyÔn Hoµng NghÜa, 2001. B¶o tån mét sè loµi tre tróc quý hiÕm ë ViÖt Nam. Th«ng tin khoa häc kü thuËt l©m nghiÖp sè 6/2001. 9. NguyÔn V¨n D−ìng vµ TrÇn Hîp, 1971. Kü thuËt thu h¸i mÉu vËt lµm tiªu b¶n c©y cá. Nhµ xuÊt b¶n N«ng th«n 10. NguyÔn Tö Kim,1998. B¸o c¸o kho¸ ®µo t¹o vÒ nghiªn cøu gi¶i phÉu vµ ph©n lo¹i tre. ViÖn khoa häc L©m nghiÖp ViÖt Nam. 11. Ph¹m Hoµng Hé, 1999. C©y cá ViÖt Nam – TËp III. Nhµ xuÊt b¶n trÎ. 12. ViÖn §iÒu tra Qui ho¹ch rõng, 1991. Tãm t¾t mét sè c«ng tr×nh 30 n¨m ®iÒu tra qui ho¹ch rõng 1961-1991. 13. ViÖn §iÒu tra Quy ho¹ch rõng, 2001. KÕt qu¶ Tæng kiÓm kª rõng toµn quèc. 14. Vâ V¨n Chi- D−¬ng §øc TiÕn,1978. Ph©n lo¹i häc thùc vËt. NXB ®¹i häc vµ trung häc chuyªn nghiÖp Hµ Néi. 15. Vô khoa häc c«ng nghÖ vµ chÊt l−îng s¶n phÈm, 2000. Tªn c©y rõng ViÖt Nam. Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp. Tµi liÖu n−íc ngoµi 16. C.R.Metcalfe, 1960. Anatomy of the Monocotyledons. Oxford. 17. Dietger Grosser and Walter Liese, 1971. On the Anatomy of Asian Bamboos – Springer- Verlag. 18. Lecomte. H 1907 – 1937. Flore gÐnerale de L. Indochine. 19. Li - Dezhu, 1998. Taxonomy and Biogeography of the Bambuseae. Kunning Institute of Botany China. 20. F. A. McClure, 1993. The Bamboos. Smithsonian Institution Presss Washington and London. 21. INBAR,2001. Determination of physical and mechanical properties of bamboo. Draft International Standard. 22. K. K. Seethalakshmi, 1998. Bamboos of India. Bamboo Information Centre -Indian 23. K. M. Wong, 1995. The Bamboos of peninsular Malaysia. Forest research institute Malaysia. 24. K.S. Chua, B.C.Soong and H.T.W. Tan, 1996. The Bamboos of Singapore. International Plant Resources Insititute. 25. M.L. Sharma, Inderjit Dua vµ Raj Kumar, 1987. Leaf epidermal studies in some Bamboos. B¸o c¸o khoa häc. 26. PROSEA, 1995. Plant Resources of South-East Asia. Bamboos Vol 7. Bogor Indonesia. 27. Paul Pui-Hay But, 1985. Hong Kong Bamboos. An urban council publication. 28. Peter NiemzHolz. Anatomie – Chemie – Physik des Holzes und des Holz-werkstoffe. 29. The Chinese Flora, 1996. Gramineae (Poaceae) Bambusoidea Vol. 9, Book 1. Reipublicae popularis sinica. 30. Yi Tongpei, 1997. Bamboos Flora of Shichan. China Forestry publishing House. 31.W. Liese, Y.Ding, 1991. Structure and Functions of the Nodes in Bamboo – B¸o c¸o t¹i héi th¶o quèc tÕ vÒ tre t¹i Bangkok – Th¸i Lan. 32. Zhu Zhaohua, 2001. Sustainable development of the Bamboo and Rattan sectors in tropical China. China Forestry Publishing House. 33. Zhu Shilin Ma Naixun Fu Maoyi, 1994. A compendium of Chinese Bamboo. China Forestry publishing House. 7