Nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng: Sử dụng kỹ thuật lấy hơi nhằm nâng cao chất lượng học hát cho học sinh lớp 7

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:29

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Học hát là một phần quan trọng trong chương trình giáo dục âm nhạc ở bậc trung học cơ sở, giúp học sinh phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc, kỹ năng thanh nhạc và sự tự tin khi biểu diễn. Tuy nhiên, nhiều học sinh lớp 7 gặp khó khăn trong việc kiểm soát hơi thở, ảnh hưởng đến chất lượng giọng hát và khả năng thể hiện bài hát một cách trọn vẹn. Đề tài "Sử dụng kỹ thuật lấy hơi nhằm nâng cao chất lượng học hát cho học sinh lớp 7" nhằm tìm hiểu và ứng dụng kỹ thuật lấy hơi đúng cách trong quá trình học hát, từ đó nâng cao chất lượng giọng hát của học sinh lớp 7.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu khoa học sư phạm ứng dụng: Sử dụng kỹ thuật lấy hơi nhằm nâng cao chất lượng học hát cho học sinh lớp 7

MỤC LỤC Đề mục Trang I. TÓM TẮT ĐỀ TÀI 1 II. GIỚI THIỆU 2 1. Thực trạng 3 2. Giải pháp thay thế 3 3. Một số nghiên cứu gần đây 4 4. Vấn đề nghiên cứu 4 5. Giả thuyết nghiên cứu 4 III. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: 4 1. Khách thể nghiên cứu 4 Bảng 1: Sĩ số, giới tính, thành phần dân tộc và thành tích học tập 5 của học sinh 2. Thiết kế nghiên cứu 5 Bảng 2: Kiểm chứng để xác định các nhóm tương đương 6 Bảng 3: Thiết kế nghiên cứu 6 3. Quy trình nghiên cứu 6 Bảng 4: Thời gian thực nghiệm 7 3.1. Giúp học sinh hiểu về lợi ích của việc lấy hơi khi hát 8 3.2. Giới thiệu cho học sinh kỹ thuật hít thở trong khi hát 8 3.3. Hướng dẫn cách lấy hơi trong khi hát 10 3.4. Giới thiệu cho học sinh các trường hợp lấy hơi trong khi hát 11 3.5. Nhắc nhở học sinh một số nguyên tắc lấy hơi trong khi hát 12 3.6. Hướng dẫn vị trí lấy hơi các bài hát 13 3.7. Các bài tập lấy hơi 14 4. Đo lường và thu thập dữ liệu 18 IV. PHÂN TÍCH DỮ LIỆU VÀ BÀN LUẬN KẾT QUẢ 18 1. Phân tích dữ liệu 18 Bảng 5: So sánh điểm trung bình bài kiểm tra sau tác động 18 2. Bàn luận kết quả 19 V. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 20 1. Kết luận 20 2. Khuyến nghị 21
I. TÓM TẮT ĐỀ TÀI: Dạy học âm nhạc trong trường phổ thông là vấn đề được quan tâm ở nhiều nước trên thế giới. Bởi vì âm nhạc vừa là một nghệ thuật, vừa như một ngôn ngữ toàn cầu, giúp học sinh phát triển nhận thức về bản thân và cuộc sống. Âm nhạc tô đẹp cho cuộc sống và làm giàu cảm xúc cho học sinh, giúp các em hoàn thiện nhân cách, phát triển trí tưởng tượng và năng lực sáng tạo. Với mục tiêu đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện và để đáp ứng được nhu cầu học tập âm nhạc của học sinh, âm nhạc đã trở thành một môn học quan trọng và chính thức trong chương trình học của cấp phổ thông. Ngày nay, phương pháp dạy học âm nhạc đang thay đổi nhanh chóng bởi những thông tin về âm nhạc được phổ biến rộng rãi và các phương tiện dạy học ngày càng phong phú và đa dạng hơn. Nghệ thuật âm nhạc coi trọng tính thực hành, do đó việc xây dựng và phát triển những kỹ năng âm nhạc cho học sinh là điều rất quan trọng và cần thiết. Những kỹ năng này phản ánh chính xác về năng lực âm nhạc của các em. Hướng dẫn học sinh làm quen và thực hành các kĩ năng này càng sớm thì càng dễ dàng và thuận lợi cho quá trình học tập âm nhạc. Học hát là nội dung đặc trưng của môn Âm nhạc. Nội dung này được triển khai từ lớp 6 đến 9 trong chương trình Âm nhạc Trung học cơ sở. Số lượng bài hát ở cấp Trung học cơ sở là 28 bài. Học sinh học hát là tiếp xúc với âm nhạc có lời, mỗi bài hát là một cảm xúc riêng, có nội dung cụ thể về sự vật, hiện tượng được diễn tả bằng âm nhạc và ngôn ngữ văn học. Trong phân môn học hát, “Khởi động giọng” (luyện thanh) là một trong những bước quan trọng giúp học sinh chuẩn bị về tư thế, hơi thở, giọng hát, đồng thời còn luyện tai nghe, luyện cách phát âm và luyện cao độ. Khởi động giọng còn để học sinh thấy rằng, các em đang được học âm nhạc một cách bài bản. Trong đó, việc thực hiện các kỹ thuật lấy hơi là hết sức quan trọng, đó chính là bước đệm để học sinh có thể thực hiện các kỹ năng khác trong khi học hát. 2
Nghiên cứu được thực hiện trên hai nhóm tương đương: Hai lớp 7 tại trường THCS Lạc Nghiệp: Lớp 7A2 - Nhóm thực nghiệm; Lớp 7A3 - Nhóm đối chứng. Lớp thực nghiệm được thực hiện các giải pháp thay thế khi các em thực hiện các động tác lấy hơi trong phân môn học hát. Kết quả cho thấy các giải pháp đã có tác động rõ rệt đến kết quả học hát của học sinh: Học sinh biết cách lấy hơi khi hát, từ đó tự hình thành tư thế hát, điều khiển hơi thở dẫn đến ổn định về cao độ, hát rõ lời, biết cách thể hiện sắc thái tình cảm của bài hát hơn lớp đối chứng. II. GIỚI THIỆU: Âm nhạc là một nhu cầu nhận thức hoạt động và giải trí của xã hội loại người. Môn Âm nhạc THCS không nhằm mục đích đào tạo các em thành những ca sĩ, nghệ sĩ chuyên nghiệp, mà chủ yếu thông qua môn học nhằm tác động vào thế giới tinh thần của các em, giúp các em có sự phát triển hài hoà, toàn diện về nhân cách theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. Môn Âm nhạc ở trường THCS sẽ cùng các môn học khác phát triển năng lực tư duy, trí tuệ, tạo cho các em một trình độ văn hoá âm nhạc, góp phần đào tạo những người lao động phát triển, toàn diện về đức - trí - thể - mỹ. Xuất phát từ mục tiêu giáo dục phổ thông nói chung và tầm quan trọng của môn học Âm nhạc THCS nói riêng. Giáo dục phổ thông nhằm giáo dục học sinh phát triển toàn diện, không những nâng cao hiểu biết về kiến thức văn hoá mà còn phát huy năng lực cảm thụ âm nhạc và những năng khiếu âm nhạc khác. Tuy nhiên, ở các tiết dạy hát, thông thường giáo viên sẽ chỉ thực hiện khởi động giọng một cách đơn giản cho học sinh mà ít chú ý đến việc áp dụng các kỹ thuật thanh nhạc cho học sinh, đặc biệt là cách lấy hơi dẫn đến tình trạng học sinh chỉ hát theo cảm tính, không biết cách lấy hơi, tình trạng này diễn ra lâu dài sẽ làm ảnh hưởng đến giọng hát của các em. Ở khối THCS, học sinh lớp 7 là khối có lợi thế về âm vực giọng hát, tuy nhiên học sinh chưa biết cách thực hiện các kỹ năng về lấy hơi để có giọng hát 3
tốt hơn, dễ dàng hát các nốt cao và thể hiện sắc thái tình cảm của bài hát. Vì vậy, bản thân tôi đã mạnh dạn nghiên cứu đề tài: “Sử dụng kỹ thuật lấy hơi nhằm nâng cao chất lượng học hát cho học sinh lớp 7 trường THCS Lạc Nghiệp” nhằm giúp học sinh vận dụng tối đa khả năng học hát của mình. 1. Thực trạng: Qua nghiên cứu và phân tích, tôi đã rút ra các mặt thuận lợi và hạn chế khi áp dụng đề tài như sau:  Thuận lợi: Được sự quan tâm của ban giám hiệu nhà trường, tổ chuyên môn, sự giúp đỡ của các đồng nghiệp trong và ngoài trường. Đa phần học sinh ngoan, có ý thức tự giác trong học tập, tích cực tìm tòi, học hỏi. Học sinh có thái độ yêu thích môn học, có năng khiếu, hợp tác với giáo viên trong quá trình học tập. Điều kiện cơ sở vật chất phục vụ tối đa cho việc dạy và học của học sinh.  Khó khăn: Còn một số học sinh lười thực hành, khả năng tư duy chưa tốt hoặc hạn chế về năng khiếu nên các em còn tự ti khi học và thể hiện bản thân. Khả năng tập trung của một vài học sinh chưa cao. Không có giáo viên cùng bộ môn, nên việc tham mưu, học hỏi, đánh giá còn nhiều khó khăn. 2. Giải pháp thay thế: Việc áp dụng các kỹ thuật lấy hơi khi học hát sẽ giúp học sinh nâng cao được chất lượng học hát, biết cách chủ động lấy hơi để tránh tình trạng bị hụt hơi, bị mệt khi hát và không làm biến đổi tính chất của bài hát. Đặc biệt, biết cách lấy hơi sẽ góp phần bảo vệ dây thanh đới và giọng hát của học sinh. 4
3. Một số đề tài nghiên cứu gần đây: Rèn luyện hơi thở trong dạy học thanh nhạc cho sinh viên - Trường Đại học Sư phạm nghệ thuật Trung Ương. Website: thanhnhacdinhcao.vn; adammuzic.vn 4. Vấn đề nghiên cứu: Việc áp dụng các kỹ thuật lấy hơi khi dạy phân môn học hát có nâng cao được chất lượng học hát của học sinh lớp 7 hay không? 5. Giả thiết nghiên cứu: Việc áp dụng các kỹ thuật lấy hơi khi dạy phân môn học hát sẽ nâng cao được chất lượng học hát của học sinh lớp 7. III. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: 1. Khách thể nghiên cứu: Là giáo viên trường THCS Lạc Nghiệp và nên tôi chọn học sinh lớp 7 của trường để có những điều kiện thuận lợi cho việc nghiên cứu ứng dụng. - Giáo viên: là giáo viên trẻ có tâm huyết, luôn có ý thức học hỏi tìm tòi áp dụng để đổi mới phương pháp nhằm nâng cao kết quả học tập của học sinh, có trách nhiệm cao công tác giảng dạy và giáo dục học sinh. Mặt khác việc nghiên cứu một phương pháp mới làm cho bản thân có tinh thần hơn, nhiệt huyết hơn, hăng say hơn với nghề nghiệp. - Học sinh: + Hai lớp được chọn tham gia nghiên cứu là học sinh lớp 7A3 (lớp đối chứng) và lớp 7A2 (lớp thực nghiệm) có năng lực học tập bộ môn, hầu hết học sinh ở hai lớp này đều tích cực, chủ động, có ý thức trong học tập tốt. + Về thành tích học tập của năm học trước, hai lớp tương đương nhau về điểm số của tất cả các môn học. 5
+ Tỉ lệ nam nữ, dân tộc tương đương nhau. Bảng 1. Sĩ số, giới tính, thành phần dân tộc và thành tích học tập của học sinh lớp 7A2; 7A3 trường THCS Lạc Nghiệp Giới tính Dân tộc Lớp Sĩ số Nữ Nam 7A3 (Lớp đối chứng) 34 15 18 1 7A2 (Lớp thực nghiệm) 36 15 21 1 Học Hạnh kiểm Lớp Sĩ số lực Giỏi Khá TB Yếu K Tốt Khá TB Y 7A3 34 8 11 15 0 0 27 7 0 0 (Lớp đối chứng) 7A2 (Lớp thực 36 8 12 16 0 0 30 6 0 0 nghiệm) 2. Thiết kế nghiên cứu: Chọn nguyên vẹn hai lớp: học sinh lớp 7A2 - lớp thực nghiệm và lớp 7A3 - lớp đối chứng, tôi thực hiện kiểm tra bài hát “Mái trường mến yêu” học sinh đã được học ở tiết 1 theo phân phối chương trình làm bài kiểm tra trước tác động. Sau đó, tôi cho học sinh thể hiện bài hát “Khúc hát chim sơn ca” làm bài kiểm tra sau tác động. Kết quả kiểm tra cho thấy điểm trung bình của hai nhóm có sự khác nhau, tôi dùng phép kiểm chứng T-Test độc lập để kiểm chứng sự chênh lệch giữa điểm số trung bình của hai nhóm trước khi tác động. Kết quả: 6
Bảng 2. Kiểm chứng để xác định các nhóm tương đương Đối chứng Thực nghiệm Giá trị trung bình 6,59 6,61 p 0,97 p = 0,97 > 0,05, cho thấy sự chênh lệch điểm số trung bình của hai lớp thực nghiệm và lớp đối chứng là không có nghĩa, hai nhóm được coi là tương đương. Sử dụng thiết kế 2: Kiểm tra trước và sau tác động đối với các nhóm tương đương (được mô tả bảng 2). Bảng 3. Thiết kế nghiên cứu Kiểm tra Kiểm tra Nhóm Tác động trước TĐ sau TĐ Dạy học bình thường. Đối chứng O1 Dạy học không áp dụng các O3 kỹ thuật lấy hơi. Dạy học có áp dụng các kỹ Thực nghiệm O2 O4 thuật lấy hơi. Ở thiết kế này tôi sử dụng phép kiểm chứng T-Test độc lập. 3. Quy trình nghiên cứu: * Chuẩn bị bài của giáo viên: Đối với lớp đối chứng: Tôi thiết kế kế hoạch dạy học không có sử dụng các kỹ thuật lấy hơi, quy trình dạy học như bình thường, học sinh hát theo cách bản năng nhất. Đối với lớp thực nghiệm: Thiết kế kế hoạch dạy học có áp dụng các kỹ thuật lấy hơi. 7
* Tiến hành thực nghiệm: Thời gian thực nghiệm tuân theo kế hoạch dạy học của nhà trường và theo thời khóa biểu để đảm bảo tính khách quan, cụ thể là trải qua 6 tuần từ tuần 9 đến tuần 14. Cụ thể: Bảng 4. Thời gian thực nghiệm Tiết theo Tuần Thời gian Lớp Tên bài dạy PPCT 9 15/10/2018 7A2 9 Học hát: Chúng em cần hoà bình ÔTBH: Chúng em cần hoà bình 10 22/10/2018 7A2 10 Tập đọc nhạc số 4 ÔTBH: Chúng em cần hoà bình ÔTĐN: Tập đọc nhạc số 4 11 29/10/2018 7A2 11 ÂNTT: Nhạc sĩ Đỗ Nhuận và bài hát Hành quân xa. 12 05/11/2018 7A2 12 Học hát: Khúc hát chim sơn ca ÔTBH: Khúc hát chim sơn ca 13 12/11/2018 7A2 13 Nhạc lý: Cung và nữa cung - Dấu hoá ÔTBH: Khúc hát chim sơn ca Tập đọc nhạc: TĐN số 5 14 19/11/2018 7A2 14 ÂNTT: Giới thiệu nhạc sĩ Bét - tô - ven. Trong quá trình thực nghiệm, tôi sử dụng các biện pháp sau để áp dụng cho lớp được thực nghiệm: 8
3.1. Giúp học sinh hiểu về lợi ích của việc lấy hơi khi hát: Lấy hơi trong khi hát không chỉ để duy trì dưỡng khí cho cơ thể, giúp các em không bị hụt hơi, lạc giọng mà còn góp phần giúp các em dễ dàng biểu đạt nội dung, ý nghĩa, tình cảm của bài hát một cách sâu sắc. Việc chủ động lấy hơi đúng cách sẽ giúp các em nhận được những ích lợi to lớn sau: a. Việc chủ động lấy hơi lúc khởi tấu cũng như trong bài hát sẽ làm cho tiếng hát được đầy đặn và có lực hơn. Khi hát, nếu cảm thấy mệt, thường xuyên bị hụt hơi, hoặc âm thanh phát ra yếu thì một phần lớn là do không lấy hơi đúng cách, hoặc không ý thức để lấy hơi đúng lúc. b. Một lợi ích to lớn khác của việc lấy hơi là sẽ giúp các em bắt đầu câu hát được đều đặn và sắc bén hơn. Khi hát nhóm, một số nhóm học sinh khi khởi tấu hát chưa đều, phần nhiều là do chưa tập lấy hơi một cách chủ động. Từ đó, các em có thể thấy việc lấy hơi trước và trong khi hát là một công việc hết sức quan trọng và cần phải tập luyện thường xuyên. 3.2. Giới thiệu cho học sinh kỹ thuật hít thở trong khi hát: Đầu tiên, tôi giới thiệu cho học sinh có 3 kiểu thở chính trong khi hát: a. Kiểu thở bụng: Là kiểu thở chỉ có bụng phình ra do hoành cách mô hạ xuống, các cơ bụng dưới hoạt động tích cực hỗ trợ cho hoành cách mô. 9
Mô phỏng kiểu thở bụng b. Kiểu thở ngực: Nghĩa là chỉ có phần ngực trên hoạt động tích cực, nên hơi vào ít, có thể dùng để hát những bài hát nhẹ nhàng, không có cao trào, câu nhạc ngắn. Mô phỏng kiểu thở ngực 10
c. Kiểu thở bụng kết hợp với ngực: Bao gồm 2 động tác: Phình bụng (do hoành cách mô hạ xuống và sườn giương lên) và vươn lồng ngực (ngực dưới căng ra, giữ nguyên độ căng và chuyển lên ngực trên). Lấy hơi theo thứ tự đó thì làn hơi vào sâu đáy phổi, vừa lan toả ra đều khắp hai bên trái và phải, lượng hơi vào được tối đa.  Trong ba kiểu thở trên, các em có thể thấy kiểu thở thứ 3 có nhiều lợi thế hơn vì nó giúp mình lấy được nhiều hơi hơn, âm thanh phát ra vừa có cao độ và trường độ tốt hơn. Tuy nhiên, hai kiểu còn lại vẫn có người sử dụng và tạo được hiệu quả như họ mong muốn. Mô phỏng kiểu thở bụng kết hợp ngực 3.3. Hướng dẫn cách lấy hơi trong khi hát: a. Kỹ thuật lấy hơi (hít vào): Đầu tiên, các em phải hít vào nhẹ nhàng và nhanh chóng bằng mũi và bằng miệng. Nén hơi khoảng 3 giây trước khi hát và cố gắng giữ lồng ngực căng trong suốt câu hát. b. Kỹ thuật đẩy hơi (điều tiết làn hơi thở ra): Đây là bước quan trọng nhất trong việc luyện hơi thở. 11
Kỹ thuật điều tiết hơi thở ra phải đảm bảo chính xác cùng một lúc với hoạt động của thanh đới, không sớm, không muộn. Nếu thực hiện sớm quá thì âm thanh nghe cứng cỏi vì thanh đới bị căng ra trước khi làn hơi tới. Nếu muộn quá thì âm thanh lại nghe không rõ, vả lại rất tốn hơi, vì làn hơi ra trước khi thanh đới rung. Hãy cố gắng đưa hơi ra đều đặn, không đứt quãng, không quá căng. Khi phải hát những bước nhảy (từ quãng 4 trở lên), nên có tác động ép bụng cách mềm mại để âm thanh phát ra đúng cao độ và âm vang đầy đặn. kỹ thuật thanh nhạc. Tạo cảm giác như điểm tựa của làn hơi ở vùng xương chậu: làn hơi như được đẩy lên nhờ tựa vào vùng xương chậu. Các cơ bụng dưới hơi căng một chút, tạo thành chỗ dựa vững chắc cho làn hơi phóng lên 3.4. Giới thiệu cho học sinh các trường hợp lấy hơi trong khi hát: Có nhiều trường hợp lấy hơi khác nhau mà các em cần biết và làm quen. Người ta thường phân biệt bốn trường hợp chính như sau: a. Lấy hơi lớn: Là lấy hơi một cách thong dong, không vội vàng, thường thực hiện ở đoạn vào đầu bài hát hoặc những chỗ có dấu lặng tương ứng với một phách trong nhịp độ vừa. Thời gian ngắt giống như khi đọc tới dấu chấm trong một bài văn. b. Lấy hơi nhỏ: Là lấy hơi ngắn hơn, dưới một phách cho đến 1/4 phách, thường gặp ở cuối tiết nhạc. Thời gian ngắt giống như khi đọc tới dấu phẩy trong một bài văn. 12
c. Lấy hơi trộm: Là lấy hơi thật nhanh và nhẹ nhàng mà không để người khác nhận ra. Thường áp dụng trong câu nhạc dài, cần lấy hơi bổ sung mà vẫn bảo toàn ý nghĩa lời ca, hoặc trong chỗ ngắt câu phù hợp với ý nghĩa lời ca. d. Cướp hơi: Là lấy hơi thật nhanh và mạnh mẽ, thường xảy ra ở những đoạn nhạc sôi nổi, hùng tráng, hoặc lúc chuẩn bị cho cao trào của bài hát. Đây là một kỹ xảo cao trong nghệ thuật ca hát, cần phải chú ý rèn luyện. 3.5. Nhắc nhở học sinh một số nguyên tắc lấy hơi trong khi hát: Trong câu nói, muốn đảm bảo ý nghĩa, ta chỉ ngắt sau một cụm từ, hoặc dừng lại sau một câu đầy đủ ý nghĩa. Trong bài hát cũng vậy, nhưng đôi khi cũng có những trường hợp ngoại lệ, buộc ta phải ngắt câu nhiều hơn mức cho 13
phép. Hoặc buộc ta phải hát luôn, không ngừng sau mỗi cụm từ, dù chúng có ý nghĩa. Trong những trường hợp đó, ta nên tuân theo một số nguyên tắc sau: - Bình thường, lấy hơi trước mỗi câu hát (lúc mới bắt đầu cũng như trong khi hát) hoặc chỗ bài hát ghi dấu lặng. Thực ra có những chỗ không cần lấy hơi, nhưng tác giả cố ý ghi dấu lặng để người hát lấy hơi cho đồng đều, nhịp nhàng. - Câu hát dài cần ngắt để lấy hơi bổ sung, thì nên ngắt nơi nào có đủ nghĩa. - Không được lấy hơi vụn vặt, cứ 2, 3 chữ đã ngưng để lấy hơi. - Không lấy hơi ở giữa các từ kép, ví dụ: yêu thương, cay đắng... - Nếu hát loại bài với nhịp độ thong thả, thì lấy hơi vào cũng thong thả. Gặp loại bài sôi nổi, thì lấy hơi cũng phải nhanh nhẹn, nhịp nhàng đáp ứng yêu cầu tốc độ của bài hát. 3.6. Hướng dẫn vị trí lấy hơi các bài hát: Tìm được vị trí lấy hơi khi thể hiện các bài hát là một điều hết sức quan trọng. Việc này sẽ giúp các em chủ động điều khiển được hơi thở của mình, tránh trường hợp bị hụt hơi khi hát. Ngoài ra, việc lấy hơi đúng chổ sẽ giúp các em giữ vững cao độ, trường độ, sắc thái của bài hát. Ký hiệu lấy hơi trên bản nhạc: v Ví dụ: vị trí lấy hơi trong bài hát “Mái trường mến yêu” - Nhạc và lời: Lê Quốc Thắng. 14
Ở bài tập này, học sinh sẽ áp dụng các trường hợp lấy hơi trong khi hát ở phần 3.5 để thực hành lấy hơi. Tập luyện trong một thời gian, học sinh sẽ tự hình thành khả năng chủ động xác định vị trí lấy hơi khi thể hiện một bài hát. 3.7. Các bài tập lấy hơi: 3.7.1. Các bài tập hỗ trợ hơi thở tại nhà: a. Bài tập “thổi nến”: giúp điều chỉnh hơi một cách đơn giản nhất. 15
Học sinh thắp một ngọn nến để cách xa khoảng 50 cm hoặc hơn (ngồi trong phòng kín gió). Lấy hơi sâu và thổi thật đều hơi sao cho ngọn nến đó rung đều hoặc nghiêng đi một góc cố định nào đó cho đến khi dứt hơi. Mục đích là để các em có thể lấy được hơi dài và điều chỉnh cho hơi đều. Vì thường thì khi sắp hết hơi thì độ mạnh của hơi thổi ra hay bị giảm nên phải cố gắng điều chỉnh làm sao để từ khi bắt đầu thổi đến khi ngắt là phải có một độ mạnh như nhau (các em có thể thấy được điều đó qua ngọn nến). Bài tập này giúp các em có khả năng chủ động điều chỉnh cột hơi của mình, tập luyện nhiều sẽ giúp cho cột hơi vững và giữ được hơi dài hơn khi hát. b. Các bài tập thể lực hỗ trợ hơi thở: b.1. Tập các cơ bụng: - Đứng thẳng người: thẳng lưng, thẳng đầu, áp mặt hai bàn tay vào sau lưng để ngón cái nằm bên hông ngang thắt lưng. - Đặt bàn chân phải sát đất hướng ra phía trước, chân thẳng, người thẳng. - Rút chân phải về, bàn chân vẫn chạm đất, và đưa chân trái ra tương tự như chân phải: 50 – 100 lần. - Thân người không nghiêng qua nghiêng lại, không nhô lên nhô xuống b.2. Tập lồng ngực: - Hai bàn tay nắm lại, thẳng ra phía trước, song song mặt đất: thở ra từ từ. - Hất mạnh hai tay ra phía sau, luôn thẳng cánh tay: hít nhanh vào. - Dừng lại một vài giây: nén hơi. - Đưa hai tay ra phía trước như lúc đầu: thở ra từ từ … 16
3.7.2. Các bài tập hơi thở tại lớp: a. Bài tập nén hơi: Bài tập này giúp học sinh kiểm soát hơi, nén hơi, làm chắc tiếng. Bước 1: Lấy hơi từ mũi và miệng, nén hơi xuống bụng. Bước 2: Cắn hờ hàm răng trên và dưới, đặt lưỡi ở giữa hai hàm. Bước 3: Xì hết hơi đã hít vào. Khi tập xì hơi bằng miệng, tiếng xì hơi thoát ra từ miệng phải đanh, có lực và không được đứt quãng. Hơi phải được nén chặt ở bụng. Động tác này nên tập chậm rãi, kéo dài xì hơi từ 5 nhịp đến 10 – 15 – 20 nhịp sẽ giúp học sinh luyện tập việc nén hơi được lâu hơn. Sau phần luyện tập, học sinh thực hành ngay trên một bài hát cụ thể. Chọn chữ có âm vực cao nhất trong bài để hát ngân dài chữ theo cách nén hơi và nhả hơi. b. Bài tập luyện thanh hỗ trợ cột hơi: Các bài luyện thanh là sự lặp đi lặp lại hoạt động kết hợp của các bộ phận trong cơ thể bao gồm bể phổi, hoành các cơ, thanh đới, khẩu hình miệng và cả tư thế luyện thanh. Tất cả mọi thứ phải được vận hành một các trơn tru và ăn khớp với nhau. Vì thế hoạt động luyện thanh, nói chính xác hơn là hiểu và điều khiển cơ thể. Ngoài ra, việc luyện thanh sẽ giúp học sinh điều khiển làn hơi của mình tốt hơn. b.1. Mẫu 1: 17
b.2. Mẫu 2: Sau khi thực hiện các mẫu cơ bản, tôi linh hoạt thay thế các nguyên âm “a”, “i”, “ê” và các từ “ma”, “mô”, “mê”, “mi” vào mẫu luyện thanh cho học sinh tập luyện. Trong quá trình cho học sinh luyện thanh, tôi luôn chú ý đến việc nhắc nhở học sinh tư thế lấy hơi và việc phải chủ động lấy hơi bụng. 18
Mô phỏng tư thế và kỹ thuật lấy hơi bụng 4. Đo lường và thu thập dữ liệu: * Cho học sinh thể hiện bài hát “Mái trường mến yêu” làm bài kiểm tra đánh giá trước tác động, và tôi sử dụng bài hát “Khúc hát chim sơn ca” cho học sinh thể hiện làm bài kiểm tra đánh giá sau tác động. Các bài hát này được áp dụng cho hai lớp thực nghiệm 7A2 và đối chứng 7A3 để kiểm chứng tác động của việc ứng dụng đề tài này. * Tiến hành kiểm tra và đánh giá: Sau khi thực hiện dạy xong các kỹ thuật lấy hơi trên, học sinh tiến hành thể hiện ca khúc “Khúc hát chim sơn ca” và áp dụng các kỹ thuật lấy hơi đã được học vào bài hát. Tôi sẽ tiến hành đánh giá việc thực hiện kỹ thuật lấy hơi của học sinh. IV. PHÂN TÍCH DỮ LIỆU VÀ BÀN LUẬN KẾT QUẢ: 1. Phân tích dữ liệu: 19
Bảng 5: So sánh điểm trung bình bài kiểm tra sau tác động Đối chứng Thực nghiệm Tham số Trước tác Trước tác Sau tác động Sau tác động động động Mốt 7,3 7,0 7,0 9,0 Trung vị 6,0 6,5 5,9 8,0 Giá trị trung 6,02 6,56 6,06 8,00 bình Độ lệnh 1,64 1,79 1,92 1,70 chuẩn SD Giá trị p của T-test độc 0,001898 lập sau tác động Mức độ ảnh hưởng ES (chênh lệch GTTB chuẩn 0,80 SMD) Bảng thống kê ở trên chứng minh rằng kết quả hai nhóm trước tác động là tương đương. Sau tác động kiểm chứng chênh lệch điểm trung bình bằng T-Test cho kết quả p = 0,001898; cho thấy: sự chênh lệch giữa điểm trung bình nhóm thực nghiệm và nhóm đối chứng rất có ý nghĩa, tức là chênh lệch kết quả điểm trung bình nhóm thực nghiệm cao hơn điểm trung bình nhóm đối chứng là không ngẫu nhiên mà do kết quả tác động. Chênh lệch giá trị trung bình chuẩn SMD = 0,80 Theo bảng tiêu chí Cohen, chênh lệch giá trị trung bình chuẩn SMD = 0,80 cho thấy mức độ ảnh hưởng của việc áp dụng các kỹ thuật lấy hơi cho học sinh ở lớp thực nghiệm là có kết quả tốt. Như vậy giả thuyết của đề tài “Sử dụng kỹ thuật lấy hơi nhằm nâng cao chất lượng học hát cho học sinh lớp 7 trường THCS Lạc Nghiệp” đã được kiểm chứng là có giá trị. 20