Nghiên cứu lựa chọn công nghệ và thiết bị để xử lý chất thải trong các vùng chế biến nông thủy sản

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:120

Thêm vào BST

Báo xấu

125
lượt xem 24
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Năm 2009 công nghiệp chế biến nông lâm thủy sản được chú trọng phát triển với khoảng 4.100 cơ sở chế biến công nghiệp ở nông thôn, trong đó có 1.253 nhà máy chế biến nông, lâm, thủy sản với quy mô vừa và lớn. Nhiều nhà máy và cơ sở chế biến nông lâm thủy sản (NLTS) đã áp dụng công nghệ và dây chuyền chế biến hiện đại và đã tạo bước đột phá trong phát triển của ngành nông nghiệp...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nghiên cứu lựa chọn công nghệ và thiết bị để xử lý chất thải trong các vùng chế biến nông thủy sản

Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖn Khoa häc thuû lîi 171 T©y S¬n - §èng §a - Hµ Néi B¸o c¸o tãm t¾t tæng kÕt khoa häc kü thuËt §Ò tµi: nghiªn cøu lùa chän c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ ®Ó xö lý chÊt th¶i trong c¸c vïng chÕ biÕn n«ng thuû s¶n M· sè: KC - 07 - 07 TS. NguyÔn ThÕ TruyÒn Hµ Néi - 2005 §¬n xin sao chÐp toµn bé hoÆc tõng phÇn tµi liÖu nµy ph¶i göi ®Õn ViÖn tr−ëng ViÖn Khoa häc Thuû lîi trõ tr−êng hîp sö dông víi môc ®Ých nghiªn cøu
Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖn Khoa häc thuû lîi 171 T©y S¬n - §èng §a - Hµ Néi B¸o c¸o tãm t¾t tæng kÕt khoa häc kü thuËt §Ò tµi: nghiªn cøu lùa chän c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ ®Ó xö lý chÊt th¶i trong c¸c vïng chÕ biÕn n«ng thuû s¶n M· sè: KC - 07 - 07 Chñ nhiÖm ®Ò tµi ViÕt b¸o c¸o ViÖn Khoa häc Thuû lîi TS. NguyÔn ThÕ TruyÒn TS. Lª ThÞ Kim Cóc GS.TS. TrÇn §×nh Hîi Hµ Néi - 2005 Tµi liÖu nµy ®−îc chuÈn bÞ trªn c¬ së kÕt qu¶ thùc hiÖn ®Ò tµi cÊp Nhµ n−íc, M· sè KC 07 - 07
Danh s¸ch nh÷ng ng−êi thùc hiÖn chÝnh 1 TS. NguyÔn ThÕ TruyÒn ViÖn Khoa häc Thuû lîi Chñ nhiÖm ®Ò tµi 2 TS. Lª ThÞ Kim Cóc ViÖn Khoa häc Thuû lîi P.chñ nhiÖm ®Ò tµi 3 TS. Vò ThÞ Thanh H−¬ng ViÖn Khoa häc Thuû lîi Th− ký ®Ò tµi 4 KS. Ph¹m Hång B¾c ViÖn Khoa häc Thuû lîi 5 KS. §oµn ThÞ Thanh Duyªn ViÖn Khoa häc Thuû lîi 6 KS. §ç ThÞ ThuÊn ViÖn Khoa häc Thuû lîi 7 ThS. Lª Hång H¶i ViÖn Khoa häc Thuû lîi 8 ThS. TrÞnh V¨n H¹nh ViÖn Khoa häc Thuû lîi Chñ tr× ®Ò môc 9 CN. Phan Träng NhËt ViÖn Khoa häc Thuû lîi 10 CN. §inh Xu©n TuÊn ViÖn Khoa häc Thuû lîi 11 CN. Vâ ThÞ Thu HiÒn ViÖn Khoa häc Thuû lîi 12 GS.TS. TrÇn HiÕu NhuÖ Trung t©m KTMT§TKCN Chñ tr× ®Ò môc 13 TS. NguyÔn ViÖt Anh Trung t©m KTMT§TKCN 14 ThS NguyÔn Quèc C«ng Trung t©m KTMT§TKCN 15 PGS.TS. Lª V¨n LiÔn ViÖn Ch¨n nu«i Chñ tr× ®Ò môc 16 PGS.TS. NguyÔn V¨n Bµy Trung t©m TV¦C§NN&TL Chñ tr× ®Ò môc 17 ThS §ç Huy C−¬ng Trung t©m TV¦C§NN&TL 18 ThS. Vò §×nh HiÕu Trung t©m TV¦C§NN&TL 19 KS. TrÇn Xu©n Lùu Trung t©m TV¦C§NN&TL 20 KS. TrÇn V¨n Khu ViÖn NC C§ NN&CNSTH Chñ tr× ®Ò môc 21 KS. TrÞnh V¨n Tr¹i ViÖn NC C§ NN&CNSTH 22 KS. NguyÔn V¨n S¬n ViÖn NC C§ NN&CNSTH Víi sù tham gia, hç trî cña nhiÒu chuyªn gia, c¸n bé kü thuËt vµ kü thuËt viªn kh¸c thuéc ViÖn Khoa häc Thuû lîi, Trung t©m KTMT§TKCN, ViÖn Ch¨n nu«i, Trung t©m TV¦C§NN&TL, ViÖn Nghiªn cøu C¬ ®iÖn NN&CNSTH.
C¸c ký hiÖu viÕt t¾t Ký hiÖu TiÕng Anh TiÕng ViÖt BÓ kþ ph¶n øng kþ khÝ v¸ch ng¨n ABR Anaerobic Baffed Reactor máng dßng h−íng lªn BÓ víi líp bïn kþ khÝ dßng h−íng UASB Upflow Anaerobic Sludge Blanket lªn UF Ultrra filtration Ph−¬ng ph¸p siªu läc BTV B¬m trôc vÝt HRT Hydraulic Retention Time Thêi gian l−u n−íc BVTV B¶o vÖ thùc vËt BOD Biological Oxygen Demand Nhu cÇu oxy sinh ho¸ COD Chemical Oxygen Demand Nhu cÇu oxy ho¸ häc DO Dissolved Oxygen ¤xy hoµ tan SS Supend Solid ChÊt l¬ löng TS Total solid Tæng chÊt r¾n OLR Organic Loat Rate T¶i trong chÊt h÷u c¬ MPN Most Probability Number Sè xuÊt hiÖn nhiÒu nhÊt SRT Sludge Retention time Thêi gian l−u bïn CB ChÕ biÕn CBTS ChÕ biÕn thuû s¶n CBTB ChÕ biÕn tinh bét CNXL C«ng nghÖ xö lý CBTS§L ChÕ biÕn thuû s¶n ®«ng l¹nh CNMT C«ng nghÖ m«i tr−êng §C §èi chøng HTX Hîp t¸c x· HSXL HiÖu suÊt xö lý HCSH H÷u c¬ sinh häc HSH Hå sinh häc NT N−íc th¶i NSTP N«ng s¶n thùc phÈm NTS N«ng, thuû s¶n NT®xl N−íc th¶i ®· xö lý Nth N−íc th−êng PPPHS PhÕ phô phÈm h¶i s¶n
SXNN S¶n xuÊt n«ng nghiÖp TCVN Tiªu chuÈn ViÖt Nam TCCP Tiªu chuÈn cho phÐp THCVSV Tæ hîp chñng vi sinh vËt VSMT VÖ sinh m«i tr−êng VSV Vi sinh vËt XL Xö lý XLNT Xö lý n−íc th¶i
Môc lôc Trang Môc lôc Nh÷ng ng−êi thùc hiÖn C¸c ký hiÖu viÕt t¾t Danh s¸ch c¸c b¶ng biÓu Danh s¸ch h×nh vÏ, s¬ ®å Më ®Çu 1 Ch−¬ng I- Tæng quan vÒ tæ chøc s¶n xuÊt vµ t×nh h×nh nghiªn cøu c«ng nghÖ, thiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i chÕ biÕn 7 n«ng thuû s¶n I- Tæng quan vÒ hiÖn tr¹ng C«ng nghÖ vµ tæ chøc s¶n xuÊt 7 1.1. ChÕ biÕn tinh bét s¾n, bét dong 7 1.2. ChÕ biÕn døa 9 1.3. ChÕ biÕn r−îu 10 1.4. ChÕ biÕn thuû h¶i s¶n ®«ng l¹nh 11 II. Tæng quan vÒ c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i chÕ biÕn NTS 13 2.1. Xö lý n−íc th¶i CBTB 13 2.2. Xö lý n−íc th¶i chÕ biÕn r−îu 15 2.3. Xö lý n−íc th¶i CBTHS 16 2.4. C«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i r¾n trong vïng chÕ biÕn NTS 18 2.5. T¸i sö dông chÊt th¶i chÕ biÕn NTS 20 III- ThiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i 22 3.1. ThiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i 22 3.2. ThiÕt bÞ chuyÓn t¶i chÊt th¶i 22 3.3. ThiÕt bÞ Ðp – sÊy b· døa 22 IV- øng dông chÕ phÈm sinh häc trong xö lý chÊt th¶i 23 V- NhËn xÐt chung 24 Ch−¬ng II- Nghiªn cøu, lùa chän c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i 26 I- C¬ së vµ c¸c tiªu chÝ ®Ó lùa chän c«ng nghÖ XLNT phï hîp 26 II- Nghiªn cøu, lùa chän c«ng nghÖ XLNT 26 2.1. Nghiªn cøu, lùa chän c«ng nghÖ XLNT CBTB 26 2.2. Nghiªn cøu, lùa chän c«ng nghÖ XLNT vïng s¶n xuÊt r−îu 34 2.3. Nghiªn cøu, lùa chän c«ng nghÖ XLNT CBTHS 38 2.4. Thö nghiÖm XLNT chÕ biÕn NTS trong ®iÒu kiÖn phßng thÝ nghiÖm 41 ViÖn Khoa häc Thuû Lîi §Ò tµi KC 07-07 - B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt
2.5. Nghiªn cøu tuyÓn chän c¸c chñng VSV cã ho¹t lùc cao ®Ó XLNT lµng 44 nghÒ chÕ biÕn NTS III- Nghiªn cøu lùa chän c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i h÷u c¬ 51 3.1. Tiªu chÝ lùa chän c«ng nghÖ xö lý 51 3.2. Nghiªn cøu lùa chän c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i h÷u c¬ 52 3.3. Lùa chän c«ng nghÖ b¶o qu¶n vµ chÕ biÕn PPPHS lµm thøc ¨n gia sóc 54 IV- Nghiªn cøu lùa chän thiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i 54 4.1. Nghiªn cøu thiÕt kÕ chÕ t¹o b¬m trôc vÝt (BTV) 54 4.2. Nghiªn cøu thiÕt kÕ chÕ t¹o d©y chuyÒn Ðp- sÊy b· døa 59 Ch−¬ng III- M« h×nh tr×nh diÔn tæng hîp c«ng nghÖ xö lý 64 chÊt th¶i vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ I- M« h×nh tr×nh diÔn t¹i T©n Hßa- Quèc Oai- Hµ T©y 65 1.1. KÕt qu¶ ®iÒu tra kh¶o s¸t chi tiÕt vïng CBTB t¹i X· T©n Hoµ 65 1.2. C«ng nghÖ xö lý vµ t¸i sö dông chÊt th¶i ®−îc ¸p dông t¹i khu m« h×nh 67 1.3. HiÖu qu¶ xö lý (HQXL) cña c¸c c«ng tr×nh XLNT 72 II- M« h×nh tr×nh diÔn t¹i §¹i L©m- Tam §a- Yªn Phong- B¾c Ninh 75 2.1. KÕt qu¶ ®iÒu tra kh¶o s¸t chi tiÕt vïng chÕ biÕn r−îu t¹i X· Tam §a 75 2.2. C«ng nghÖ xö lý vµ t¸i sö dông chÊt th¶i ®−îc ¸p dông t¹i khu m« h×nh 78 2.3. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ xö lý – t¸i sö dông n−íc th¶i 80 III- M« h×nh tr×nh diÔn t¹i H¶i B×nh - TÜnh Gia - Thanh Hãa 84 3.1. KÕt qu¶ ®iÒu tra chi tiÕt vïng CBTHS§L t¹i x· H¶i B×nh 84 3.2. C«ng nghÖ xö lý vµ t¸i sö dông chÊt th¶i ®−îc ¸p dông t¹i khu m« h×nh 87 3.3. HiÖu qu¶ xö lý – t¸i sö dông chÊt th¶i 89 IV- §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng khu vùc x©y dùng m« h×nh 91 V- NhËn xÐt chung 93 Ch−¬ng IV- Tæ chøc qu¶n lý xö lý chÊt th¶i vïng m« h×nh 95 tr×nh diÔn I- Môc tiªu vµ néi dung nghiªn cøu 96 1.1. Môc tiªu nghiªn cøu 96 1.2. Néi dung nghiªn cøu 96 II- Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn vµ c¬ së lùa chän m« h×nh qu¶n lý 96 2.1. Ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn trong nghiªn cøu m« h×nh qu¶n lý 96 2.2. Yªu cÇu ®èi víi m« h×nh qu¶n lý 97 2.3. C¬ së ®Ó lùa chän m« h×nh qu¶n lý 97 III- C¸c b−íc tæ chøc x©y dùng m« h×nh qu¶n lý 97 4.1. X©y dùng ®−îc m« h×nh tæ chøc qu¶n lý vËn hµnh hÖ thèng xö lý- t¸i sö 98 dông n−íc th¶i phï hîp cho c¸c m« h×nh tr×nh diÔn c«ng nghÖ xö lý ViÖn Khoa häc Thuû Lîi §Ò tµi KC 07-07 - B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt
4.2. X©y dùng ®−îc m« h×nh tæ chøc xö lý – t¸i sö dông b· th¶i chÕ biÕn vµ 99 chÊt th¶i ch¨n nu«i quy m« hé gia ®×nh vµ côm hé gia ®×nh 4.3. Tæ chøc truyÒn th«ng vµ tËp huÊn kü thuËt chuyÓn giao c«ng nghÖ 100 V- §¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña m« h×nh qu¶n lý 100 5.1. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ c«ng t¸c truyÒn th«ng vµ tËp huÊn m« h×nh 100 5.2. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý vËn hµnh m« h×nh 101 VI- NhËn xÐt chung 101 Ch−¬ng V- §¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña ®Ò tµi 103 I- C¸c s¶n phÈm ®∙ giao nép cña ®Ò tµi 103 II- §¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña ®Ò tµi 104 2.1. VÒ néi dung so víi ®Ò c−¬ng thuyÕt minh cña ®Ò tµi 104 2.2. VÒ chÊt l−îng so víi ®Ò c−¬ng thuyÕt minh cña ®Ò tµi 107 2.3. §¸nh gi¸ vÒ c¸c s¶n phÈm kh¸c cña ®Ò tµi 107 KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ 109 KÕt luËn 109 KiÕn nghÞ 111 Tµi liÖu tham kh¶o 112 Mét sè h×nh ¶nh kÕt qu¶ thùc hiÖn ®Ò tµi ViÖn Khoa häc Thuû Lîi §Ò tµi KC 07-07 - B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt
B¸o c¸o nµy ®äc kÌm theo c¸c b¸o c¸o sau: 1. B¸o c¸o chuyªn ®Ò Tæng quan c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i chÕ biÕn n«ng thuû s¶n 2. B¸o c¸o chuyªn ®Ò KÕt qu¶ ®iÒu tra tæng thÓ hiÖn tr¹ng vïng chÕ biÕn n«ng thuû s¶n 3. B¸o c¸o chuyªn ®Ò KÕt qu¶ ®iÒu tra chi tiÕt vïng chÕ biÕn n«ng thuû s¶n 4. B¸o c¸o chuyªn ®Ò Nghiªn cøu thÝ nghiÖm trong phßng ®Ó x¸c ®Þnh c¸c chØ tiªu c¬ b¶n: kh¶ n¨ng l¾ng cÆn, kh¶ n¨ng ph©n huû hiÕu khÝ, kh¶ n¨ng ph©n huû kÞ khÝ lµm c¬ së lùa chän C«ng nghÖ xö lý phï hîp vµ tÝnh to¸n thiÕt kÕ m« h×nh xö lý n−íc th¶i chÕ biÕn tinh bét, r−îu, thuû s¶n 5. B¸o c¸o chuyªn ®Ò Nghiªn cøu, lùa chän c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i vïng chÕ biÕn tinh bét, r−îu, thuû s¶n 6. B¸o c¸o chuyªn ®Ò Nghiªn cøu tuyÓn chän c¸c chñng vi sinh vËt cã ho¹t lùc cao ®Ó xö lý n−íc th¶i lµng nghÒ chÕ biÕn n«ng thuû s¶n 7. B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt ®Ò môc: Nghiªn cøu thiÕt kÕ vµ chÕ t¹o thiÕt bÞ B¬m trôc vÝt 8. B¸o c¸o chuyªn ®Ò Nghiªn cøu lùa chän thiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i t¹o khÝ sinh häc 9. B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt ®Ò môc: Nghiªn cøu thiÕt kÕ, chÕ t¹o d©y chuyÒn thiÕt bÞ m¸y Ðp- sÊy b· døa lµm thøc ¨n gia sóc 10. B¸o c¸o chuyªn ®Ò Nghiªn cøu lùa chän c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i chÕ biÕn n«ng thuû s¶n lµm ph©n bãn 11. B¸o c¸o chuyªn ®Ò TÝnh to¸n thiÕt kÕ thiÕt bÞ ®o l−u l−îng trªn c¸c m« h×nh tr×nh diÔn 12. B¸o c¸o chuyªn ®Ò Nghiªn cøu s¬ ®å khu t−íi vµ chÕ ®é t−íi n−íc th¶i vïng chÕ biÕn n«ng s¶n 13. B¸o c¸o kÕt qu¶ Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c«ng nghÖ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i chÕ biÕn R−îu ®Ó t−íi ë khu m« h×nh §¹i L©m- x· Tam §a- huyÖn Yªn Phong- B¾c Ninh 14. B¸o c¸o kÕt qu¶ Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c«ng nghÖ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i chÕ biÕn thuû h¶i s¶n ë khu m« h×nh x· H¶i B×nh- huyÖn TÜnh Gia- Thanh Ho¸ 15. B¸o c¸o kÕt qu¶ Nghiªn cøu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ c«ng nghÖ xö lý vµ t¸i sö dông n−íc th¶i chÕ biÕn Tinh bét, miÕn dong ®Ó t−íi ë khu m« h×nh T©n Hoµ- huyÖn Quèc Oai- Hµ T©y 16. B¸o c¸o chuyªn ®Ò Nghiªn cøu diÔn biÕn m«i tr−êng sinh th¸i trong khu vùc x©y dùng m« h×nh xö lý chÊt th¶i chÕ biÕn n«ng thuû s¶n 17. B¸o c¸o chuyªn ®Ò Nghiªn cøu m« h×nh tæ chøc xö lý tæng hîp chÊt th¶i ViÖn Khoa häc Thuû Lîi §Ò tµi KC 07-07 - B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt
18. TËp b¶n vÏ B¸o c¸o kÕt qu¶ ®iÒu tra, kh¶o s¸t chi tiÕt t¹i ®iÓm x©y dùng m« h×nh tr×nh diÔn x· T©n Hoµ- huyÖn Quèc Oai- Hµ T©y 19. TËp b¶n vÏ B¸o c¸o kÕt qu¶ ®iÒu tra, kh¶o s¸t chi tiÕt t¹i ®iÓm x©y dùng m« h×nh tr×nh diÔn x· Tam §a- huyÖn Yªn Phong- B¾c Ninh 20. TËp b¶n vÏ B¸o c¸o kÕt qu¶ ®iÒu tra, kh¶o s¸t chi tiÕt t¹i ®iÓm x©y dùng m« h×nh tr×nh diÔn x· H¶i B×nh- huyÖn TÜnh Gia- Thanh Hãa 21. TËp b¶n vÏ ThiÕt kÕ kü thuËt c¸c h¹ng môc cña hÖ thèng xö lý n−íc th¶i chÕ biÕn tinh bét t¹i x· T©n Hoµ- huyÖn Quèc Oai- Hµ T©y 22. TËp b¶n vÏ ThiÕt kÕ kü thuËt c¸c h¹ng môc cña hÖ thèng xö lý n−íc th¶i chÕ biÕn r−îu t¹i x· Tam §a- huyÖn Yªn Phong- B¾c Ninh 23. TËp b¶n vÏ ThiÕt kÕ kü thuËt c¸c h¹ng môc cña hÖ thèng xö lý n−íc th¶i chÕ biÕn thuû s¶n t¹i x· H¶i B×nh- huyÖn TÜnh Gia- Thanh Hãa 24. TËp b¶n vÏ ThiÕt kÕ thiÕt kÕ, chÕ t¹o d©y chuyÒn thiÕt bÞ m¸y Ðp- sÊy b· døa lµm thøc ¨n gia sóc 25. TËp b¶n vÏ thiÕt kÕ kü thuËt vµ chÕ t¹o thiÕt bÞ B¬m trôc vÝt BTV-400-2 ViÖn Khoa häc Thuû Lîi §Ò tµi KC 07-07 - B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt
Më ®Çu Ngµnh chÕ biÕn NTS ë c¸c vïng n«ng th«n ViÖt Nam ngµy cµng ph¸t triÓn do c¬ chÕ thÞ tr−êng cã nhiÒu thuËn lîi, c«ng nghÖ chÕ biÕn s¶n phÈm n«ng nghiÖp sau thu ho¹ch ®−îc Nhµ n−íc khuyÕn khÝch ®Çu t−, nguån nguyªn liÖu kh¸ phong phó,.…C¸c vïng lµng nghÒ chÕ biÕn NTS cã qui m« s¶n xuÊt nhá lÎ vµ manh món, ph©n t¸n theo hé gia ®×nh trong ph¹m vi 01 lµng x·. VÊn ®Ò thu gom vµ xö lý n−íc th¶i, chÊt th¶i r¾n ch−a ®−îc quan t©m nªn m«i tr−êng cña c¸c vïng lµng nghÒ chÕ biÕn NTS ngµy cµng bÞ « nhiÔm, ¶nh h−ëng lín ®Õn søc kháe céng ®ång. H×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt manh món lµ ®iÓm kh¸c so víi c¸c c¬ së chÕ biÕn Quèc doanh, ®Æc biÖt rÊt kh¸c so víi c¸c n−íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Do vËy, ¸p dông nh÷ng c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i hiÖn ®¹i cho c¸c vïng nµy lµ kh«ng thÝch hîp. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ë n−íc ta ®· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu còng nh− dù ¸n xö lý chÊt th¶i cho c¸c vïng chÕ biÕn n«ng s¶n, sö dông l¹i chÊt th¶i lµm thøc ¨n gia sóc, tËn dông khÝ gas cho sinh ho¹t vµ vµ sö dông c¸c chÕ phÈm vi sinh trong c«ng nghÖ xö lý. Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh nµy cßn mang tÝnh chÊt ®¬n lÎ, t¸ch rêi tõng kh©u mµ ch−a liªn hoµn ®ång bé tõ quy ho¹ch, xö lý ®Õn sö dông chÊt th¶i vµ qu¶n lý tæng hîp nguån th¶i. Mét sè gi¶i ph¸p c«ng nghÖ ®−îc ®Ò xuÊt qu¸ phøc t¹p, gi¸ thµnh xö lý cao, thiÕu tÝnh æn ®Þnh, bÒn v÷ng nªn ngay sau khi x©y dùng, hÖ thèng ®· kh«ng ph¸t huy ®−îc t¸c dông. Bªn c¹nh ®ã, vÊn ®Ò xö lý chÊt th¶i vµ b¶o vÖ m«i tr−êng c¸c vïng lµng nghÒ cÇn cã sù tham gia réng r·i cña céng ®ång vµ muèn x· héi ho¸ c«ng t¸c nµy th× rÊt cÇn thiÕt cã nh÷ng m« h×nh tr×nh diÔn thùc tÕ ®Ó øng dông c¸c c«ng nghÖ xö lý chÊt th¶i phï hîp vµ hiÖu qu¶ trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ®Þa ph−¬ng. Qua ®ã ng−êi d©n ®−îc chuyÓn giao c«ng nghÖ, ®µo t¹o qu¶n lý vËn hµnh vµ tù nh©n m« h×nh ra diÖn réng. §Ó ®¸p øng nhu cÇu cÊp b¸ch ®ã cña thùc tÕ, ViÖn Khoa häc Thuû lîi ®· ®Ò xuÊt ®Ò tµi “ Nghiªn cøu, lùa chän c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i trong c¸c vïng chÕ biÕn NTS” m· sè KC 07 - 07, thuéc “Ch−¬ng tr×nh khoa häc c«ng nghÖ phôc vô c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n”. Môc tiªu cña ®Ò tµi: X©y dùng m« h×nh c«ng nghÖ, thiÕt bÞ vµ c¸c h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý ®Ó xö lý tæng hîp chÊt th¶i, nh»m tËn dông chÊt th¶i, gi¶m thiÓu t¸c h¹i cña m«i tr−êng, phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña c¸c vïng chÕ biÕn NTS. §èi t−îng vµ ph¹m vi cña ®Ò tµi: §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu lµ chÊt th¶i cña qu¸ tr×nh chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm: tinh bét, r−îu, døa vµ thñy h¶i s¶n ë n«ng th«n ViÖt Nam. C¸ch tiÕp cËn: §Ò tµi chän ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn nh− sau ViÖn Khoa häc Thuû Lîi §Ò tµi KC 07-07 - B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt 1
§iÒu tra tæng thÓ §iÒu tra chi tiÕt ®iÓm chÕ NC tæng quan c¸c vïng chÕ biÕn biÕn ®¹i diÖn ®Ó XD m« NTS h×nh tr×nh diÔn CN Lùa chän c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ ThÝ nghiÖm xö lý trong phßng M« h×nh tr×nh Tæ chøc qu¶n lý xö diÔn c«ng nghÖ lý chÊt th¶i §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ xö lý – t¸i sö dông Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: Víi môc tiªu vµ yªu cÇu s¶n phÈm ®Æt ra, ®Ò tµi sö dông tæng hîp c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu sau: - Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp c¸c nguån tµi liÖu trong vµ ngoµi n−íc cã liªn quan - Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra kh¶o s¸t t¹i hiÖn tr−êng, ®¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n. - Ph−¬ng ph¸p thèng kª. - Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch mÉu - Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu trªn m« h×nh vËt lý thu nhá trong phßng thÝ nghiÖm, m« h×nh tr×nh diÔn trªn thùc tÕ. - Ph−¬ng ph¸p lÊy ý kiÕn chuyªn gia. C¸c néi dung nghiªn cøu nh− sau: 1. Nghiªn cøu hiÖn tr¹ng c«ng vµ thiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i a. Nghiªn cøu tæng quan - Thu thËp, tæng hîp, ph©n tÝch c¸c tµi liÖu ®· nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc vÒ c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ chÕ biÕn NTS nh»m ®¸nh gi¸ kÕt qu¶, nh÷ng h¹n chÕ cÇn nghiªn cøu tiÕp, tÝnh thùc tÕ vµ phï hîp trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. b. Nghiªn cøu hiÖn tr¹ng vïng träng ®iÓm chÕ biÕn n«ng thuû s¶n - §iÒu tra, kh¶o s¸t t×nh h×nh d©n sinh- kinh tÕ, hiÖn tr¹ng s¶n xuÊt vµ d©y chuyÒn c«ng nghÖ, thiÕt bÞ chÕ biÕn NTS ®ang ®−îc sö dông, ®Þnh h−íng ph¸t triÓn cña c¸c vïng chÕ biÕn n«ng thuû s¶n. X¸c ®Þnh nh÷ng tån t¹i cña viÖc xö lý vµ sö dông chÊt th¶i lµm c¬ së khoa häc cho nh÷ng nghiªn cøu tiÕp theo. - Nghiªn cøu nh÷ng t¸c ®éng cña chÕ biÕn NTS ®Õn kinh tÕ, x· héi, m«i tr−êng. X¸c ®Þnh khèi l−îng vµ thµnh phÇn chÊt th¶i lµm c¨n cø ®Ó lùa chän c«ng nghÖ xö lý vµ sö dông phï hîp víi mçi lo¹i chÊt th¶i. ViÖn Khoa häc Thuû Lîi §Ò tµi KC 07-07 - B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt 2
2. Nghiªn cøu c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i cho vïng chÕ biÕnNTS a. Nghiªn cøu c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ xö lý n−íc th¶i vïng CBTB, r−îu vµ CBTHS§L - Nghiªn cøu lùa chän c«ng nghÖ XLNT b»ng ph−¬ng ph¸p c¬ häc (lo¹i bá r¸c, l¾ng, läc ë quy m« kh¸c nhau) vµ sinh häc trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn hoÆc nh©n t¹o (bÓ kþ khÝ, UASB, biofil cao t¶i, c¸c d¹ng hå sinh häc,…) ®Ó t−íi lóa. - Nghiªn cøu c¸c thiÕt bÞ thÝch hîp nh»m æn ®Þnh, t¨ng hiÖu qu¶ l¾ng, t¹o m«i tr−êng phï hîp cho qu¸ tr×nh ph©n huû hiÕu khÝ hoÆc kþ khÝ. ThiÕt bÞ b¬m trôc vÝt c«ng suÊt nhá 30- 60 m3/giê ®Ó chuyÓn t¶i n−íc th¶i cã nhiÒu cÆn b·; chØ tiªu thiÕt kÕ vµ kÕt cÊu c«ng tr×nh trong c«ng nghÖ xö lý n−íc th¶i. - Nghiªn cøu, tuyÓn chän c¸c chñng lo¹i vi sinh ®Ó ph©n gi¶i nhanh chÊt h÷u c¬ trong n−íc th¶i CBTB vµ thuû s¶n. - Nghiªn cøu t¸i sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi lóa: s¬ ®å t−íi, kü thuËt t−íi, qu¶n lý chÊt l−îng nguån n−íc t−íi; nghiªn cøu øng dông thiÕt bÞ ®o ®¹c vµ kiÓm so¸t l−u l−îng n−íc th¶i víi l−u l−îng nhá 100- 150l/s. b. Nghiªn cøu c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i vïng chÕ CBTB, r−îu vµ thuû s¶n - Nghiªn cøu c«ng nghÖ vµ d©y chuyÒn (m¸y Ðp, m¸y sÊy, m¸y ®¸nh t¬i b·) sÊy vµ Ðp b· døa lµm thøc ¨n gia sóc c«ng suÊt nhá 0,5- 1,0 tÊn/giê. - Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ sinh häc trong xö lý b· dong lµm ph©n bãn, rót ng¾n thêi gian ph©n huû b· vµ gi¶m mïi h«i thèi. - Nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ vµ chän thiÕt bÞ xö lý yÕm khÝ chÊt th¶i quy m« hé gia ®×nh t¹o khÝ sinh häc phôc vô d©n sinh. 3. X©y dùng c¸c m« h×nh tr×nh diÔn tæng hîp - Kh¶o s¸t ®Þa h×nh, hiÖn tr¹ng m«i tr−êng, chÊt l−îng n−íc th¶i vµ b· th¶i ®iÓm x©y dùng m« h×nh. - ThiÕt kÕ c«ng nghÖ xö lý vµ sö dông tæng hîp nguån chÊt th¶i ®· ®−îc nghiªn cøu bao gåm: XLNT kÕt hîp t¸i sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi lóa. ChÕ biÕn b· døa lµm thøc ¨n gia sóc. Xö lý b· dong lµm ph©n bãn. Xö lý chÊt th¶i b»ng bÓ Biogas ®Ó tËn dông khÝ gas cho sinh ho¹t - Nghiªn cøu quy tr×nh vËn hµnh, c¸c gi¶i ph¸p vÒ tæ chøc, qu¶n lý tæng hîp m« h×nh xö lý vµ sö dông chÊt th¶i. - Nghiªn cøu chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña m« h×nh xö lý vµ t¸i sö dông chÊt th¶i. - Nghiªn cøu c¸c chØ tiªu gi¸m s¸t vµ ph−¬ng ph¸p gi¸m s¸t trong qu¸ tr×nh qu¶n lý, vËn hµnh xö lý vµ sö dông chÊt th¶i cho c¸c m« h×nh kh¸c nhau. - Nghiªn cøu diÔn biÕn m«i tr−êng sinh th¸i (m«i tr−êng ®Êt, n−íc, c©y trång,…) trong khu t−íi n−íc th¶i. - Më c¸c líp tËp huÊn, vËn ®éng sù tham gia cña céng ®ång, chuyÓn giao kÕt qu¶ nghiªn cøu cho c¬ së s¶n xuÊt vµ tuyªn truyÒn më réng m« h×nh cho c¸c vïng cã ®iÒu kiÖn t−¬ng tù. ViÖn Khoa häc Thuû Lîi §Ò tµi KC 07-07 - B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt 3
Danh môc c¸c s¶n phÈm khoa häc TT Tªn s¶n phÈm ChØ tiªu kinh tÕ- kü thuËt 1- B¸o c¸o hiÖn tr¹ng vÒ c«ng nghÖ, thiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i chÕ biÕn NTS 1.1 Tæng quan t×nh h×nh nghiªn cøu trong - CËp nhËt ®Çy ®ñ th«ng tin, tµi liÖu ®· vµ ngoµi n−íc vÒ c«ng nghÖ, thiÕt bÞ nghiªn cøu trong n−íc vµ ë c¸c n−íc cã ®iÒu xö lý chÊt th¶i chÕ biÕn NTS kiÖn t−¬ng tù. - Ph©n tÝch ®¸nh gi¸ ®−îc kÕt qu¶, h¹n chÕ vµ ®Ò xuÊt vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu cho ®Ò tµi. 1.2 §Æc ®iÓm ®iÒu kiÖn tù nhiªn, d©n sinh- Sè liÖu ph¶i ®Çy ®ñ, míi vµ chÝnh x¸c ®Ó: kinh tÕ- x· héi, quy m«, hiÖn tr¹ng vµ - §¸nh gi¸ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt tËp qu¸n s¶n xuÊt chÕ biÕn, m«i tr−êng trong xö lý chÊt th¶i, tæ chøc qu¶n lý vµ t×nh h×nh qu¶n lý sö dông chÊt th¶i - Ph©n tÝch, lùa chän h×nh thøc tæ chøc, qu¶n cña vïng lµng nghÒ CBTB, r−îu, døa, lý xö lý vµ sö dông chÊt th¶i phï hîp. thuû s¶n 2- C«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i phï hîp 2.1 C«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ XLNTvïng - C«ng tr×nh cã kÕt cÊu l¾p ghÐp CBTB, r−îu, thuû s¶n ®Ó t−íi lóa: - Quy m« xö lý nhá tõ 30- 50 hé gia ®×nh, - C«ng nghÖ x− lý b»ng c¬ häc (bÓ l¾ng t−íi cho 30- 50 ha lóa. ®øng, l¾ng ngang, bÓ l¾ng theo ®ît ¸p - Phï hîp víi n«ng th«n, dÔ ¸p dông, gi¶m dông cho hé gia ®×nh) vµ xö lý sinh häc 85- 90% BOD5 trong n−íc th¶i (bÓ kþ khÝ, UASB, Biofil cao t¶i, c¸c - §¶m b¶o an toµn cho t−íi lóa d¹ng hå sinh häc, c¸nh ®ång t−íi) trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ nh©n t¹o - ThiÕt bÞ æn ®Þnh vµ t¨ng hiÖu qu¶ - ThiÕt bÞ phï hîp víi ®iÒu kiÖn n«ng th«n, l¾ng, thiÕt bÞ t¹o m«i tr−êng hiÕu khÝ dÔ vËn hµnh vµ qu¶n lý hoÆc kþ khÝ ®¸p øng ®iÒu kiÖn cña c«ng nghÖ xö lý. - ThiÕt bÞ ®o l−u l−îng n−íc th¶i ®Ó t−íi - §o l−u l−îng nhá tõ 100- 150l/s - ThiÕt bÞ b¬m trôc vÝt ®Ó chuyÓn t¶i - M¸y b¬m cã hiÖu suÊt cao vµ æn ®Þnh, n−íc th¶i gi÷a c¸c c«ng ®o¹n. c«ng suÊt 30- 60m3/giê - ChÕ phÈm vi sinh thö nghiÖm ®Ó xö lý - Khö mïi H2S, SO32-, xyanua trong n−íc n−íc th¶i CBTB vµ thuû s¶n ®«ng l¹nh. th¶i CBTB vµ THS§L 2.2 C«ng nghÖ sÊy vµ Ðp ®Ó xö lý b· døa - B· døa kh«ng bÞ mèc, thèi lµm thøc ¨n gia sóc quy m« 0,5-1,0 - Gia sóc cã thÓ sö dông an toµn tÊn/giê (Ðp 0,5 tÊn/giê, sÊy 0,35 tÊn/giê, - ThiÕt bÞ lµm viÖc æn ®Þnh, hiÖu suÊt cao. ®¸nh t¬i 0,35 tÊn/giê) 2.3 - Xö lý b· dong b»ng biÖn ph¸p sinh - B· kh«ng bÞ thèi, gi¶m 50% thÓ tÝch ban häc ®Ó lµm ph©n bãn, quy m« nhá côm ®Çu. Rót ng¾n 30% thêi gian ph©n huû chÊt d©n c− 2-3 hé gia ®×nh. h÷u c¬. ViÖn Khoa häc Thuû Lîi §Ò tµi KC 07-07 - B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt 4
- ThiÕt bÞ ñ vµ cÊp khÝ phï hîp - Sö dông an toµn cho c©y trång. 2.4 KÕt qu¶ tuyÓn lùa c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ - Gi¶m 80- 85% BOD5 trong n−íc th¶i. xö lý yÕm khÝ chÊt th¶i vïng CBTB, - DÔ vËn hµnh, chi phÝ nh©n c«ng 1- r−îu, thuû s¶n quy m« hé gia ®×nh ®Ó 2giê/ngµy. t¹o khÝ sinh häc (lo¹i h×nh, kÕt cÊu, vËt - Hµm l−îng khÝ CH4 ®¹t 50- 60%. liÖu vµ tû lÖ c¸c lo¹i chÊt th¶i phï hîp). ThiÕt bÞ x¸o trén ®Ó t¨ng n¨ng suÊt khÝ 3- M« h×nh tr×nh diÔn tæng hîp c¸c gi¶i ph¸p c«ng nghÖ, thiÕt bÞ 3.1 - Hå s¬ kh¶o s¸t, thiÕt kÕ kü thuËt hÖ - §Çy ®ñ yªu cÇu kü thuËt vÒ tiªu chuÈn kh¶o thèng c«ng tr×nh xö lý chÊt th¶i, hÖ s¸t thiÕt kÕ, chÕ t¹o; thÓ hiÖn ®óng kÕt qu¶ ®· thèng thuû lîi vµ néi ®ång khu t−íi nghiªn cøu. b»ng n−íc th¶i. - Tu©n thñ c¸c quy ®Þnh, ®¬n gi¸ ®Þnh møc cña - B¶n vÏ thiÕt kÕ chÕ t¹o b¬m trôc c«ng tr×nh ®Çu t− XDCB. vÝt vµ m¸y Ðp, sÊy b· døa. 3.2 - M« h×nh tæng hîp c«ng nghÖ vµ - ThÓ hiÖn ®−îc c¸c gi¶i ph¸p c«ng nghÖ, thiÕt thiÕt bÞ trong tæ chøc tho¸t n−íc, xö bÞ cña ®Ò tµi ®· nghiªn cøu. lý n−íc th¶i, thu gom vµ xö lý chÊt - Phï hîp víi n«ng th«n, dÔ ¸p dông, gi¶m 85- th¶i r¾n vïng CBTB, r−îu, thuû s¶n 90% BOD5 trong n−íc th¶i. ë quy m« 50 hé gia ®×nh, t−íi cho - §¶m b¶o an toµn cho t−íi lóa. 50 ha lóa. - M« h×nh sÊy vµ Ðp b· døa lµm thøc - VËn hµnh tèt, b· døa kh«ng bÞ mèc, thèi vµ ¨n gia sóc gia sóc sö dông an toµn. - X¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña c¸c c«ng - KÕt qu¶ ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ chÊt l−îng nghÖ xö lý n−íc th¶i tr−íc vµ sau khi xö lý, sö dông ®Ó t−íi 4- C¸c h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý xö lý vµ sö dông chÊt th¶i - M« h×nh tæ chøc xö lý chÊt th¶i - Yªu cÇu dÔ chuyÓn giao cho s¶n xuÊt, ®¶m quy m«: tõ hé gia ®×nh ®Õn côm d©n b¶o vÖ sinh, phï hîp vµ bÒn v÷ng. c−, h×nh thøc xö lý ph©n t¸n, tËp - Cã sù tham gia réng r·i cña céng ®ång. trung quy m« nhá, xö lý tõng phÇn, xö lý triÖt ®Ó. - M« h×nh tæ chøc sö dông n−íc th¶i ®Ó t−íi d−íi h×nh thøc tham gia cña hé n«ng d©n. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, ®Ò tµi KC 07 – 07 ®−îc sù hîp t¸c gióp ®ì cña Bé Khoa häc vµ C«ng nghÖ, Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT, Ban chñ nhiÖm ch−¬ng tr×nh KC-07, së NN & PTNT, së Khoa häc & C«ng nghÖ c¸c tØnh B¾c Ninh, Thanh ho¸, Hµ T©y, Kiªn Giang, Qu¶ng TrÞ, H¶i Phßng, H−ng Yªn, Ninh ThuËn, B×nh ThuËn. §Æc biÖt lµ sù ViÖn Khoa häc Thuû Lîi §Ò tµi KC 07-07 - B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt 5
tham gia nhiÖt t×nh cña UBND x· vµ c¸c gia ®×nh chÕ biÕn t¹i T©n Hoµ, §¹i L©m vµ H¶i B×nh. KÕt qu¶ cña ®Ò tµi cã ®−îc lµ nhê c«ng søc vµ sù céng t¸c chÆt chÏ cña c¸c c¸n bé nghiªn cøu khoa häc thuéc ViÖn Khoa häc Thuû lîi, Tr−êng §¹i häc X©y dùng, Trung t©m NC øng dông c¬ ®iÖn – ViÖn C¬ ®iÖn N«ng nghiÖp vµ CNSTH, Trung t©m t− vÊn ®µu t−, thiÕt kÕ, CN c¬ ®iÖn NN & TL – TCT c¬ ®iÖn NN & TL. Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi KC 07 – 07 xin ch©n thµnh c¸m ¬n sù gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn cña c¸c c¬ quan, c¸c c¸ nh©n ®Ó chóng t«i hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. RÊt mong nhËn ®−îc nh÷ng ý kiÕn gãp ý cña c¸c c¬ quan qu¶n lý, c¸c chuyªn gia vµ ®Þa ph−¬ng trong qu¸ tr×nh øng dông kÕt qu¶ cña ®Ò tµi vµo thùc tÕ s¶n xuÊt. ViÖn Khoa häc Thuû Lîi §Ò tµi KC 07-07 - B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt 6
Ch−¬ng I Tæng quan vÒ tæ chøc s¶n xuÊt vµ t×nh h×nh nghiªn cøu c«ng nghÖ, thiÕt bÞ xö lý chÊt th¶i chÕ biÕn n«ng thuû s¶n I- Tæng quan vÒ hiÖn tr¹ng C«ng nghÖ vµ tæ chøc s¶n xuÊt S¶n phÈm chÕ biÕn NTS t¹i c¸c vïng n«ng th«n ViÖt Nam cã quy m« t−¬ng ®èi tËp trung, ®−îc ®Ò tµi lùa chän lµm ®èi t−îng nghiªn cøu lµ : chÕ biÕn tinh bét (CBTB), r−îu, chÕ biÕn døa, chÕ biÕn thuû h¶i s¶n ®«ng l¹nh (CBTHS§L). §©y còng lµ ®èi t−îng ®−îc ®Ò tµi lùa chän ®Ó nghiªn cøu ®iÒu tra cô thÓ. §Ò tµi ®· ®iÒu tra t×nh h×nh s¶n xuÊt vµ hiÖn tr¹ng m«i tr−êng mét sè vïng chÕ biÕn r−îu, tinh bét, THS§L vµ døa trªn ®Þa bµn 12 tØnh: Hµ t©y, B¾c Ninh, H−ng Yªn, Thanh Ho¸, Qu¶ng TrÞ, Thõa Thiªn HuÕ, Nam §Þnh, H¶i Phßng, TiÒn Giang, Ninh ThuËn, B×nh ThuËn 1.1. ChÕ biÕn tinh bét s¾n, bét dong T×nh h×nh s¶n xuÊt chÕ biÕn: Trªn thÕ giíi tinh bét lµ s¶n phÈm c«ng nghiÖp, ®−îc øng dông rÊt réng r·i trong nhiÒu ngµnh kinh tÕ kh¸c nhau. S¶n phÈm tinh bét ®−îc s¶n xuÊt b»ng d©y chuyÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i nhê thiÕt bÞ m¸y mãc §Ò tµi KC 07 – 07 ®· tiÕn hµnh ®iÒu tra 30 vïng (lµng nghÒ) CBTB vµ c¸c s¶n phÈm tõ tinh bét t¹i 07 tØnh cho thÊy CBTB ph¸t triÓn m¹nh ë 03 tØnh lµ H−ng Yªn, B¾c Ninh vµ Hµ T©y víi quy m« tËp trung vµ s¶n l−îng chÕ biÕn lín. Cã thÓ kÓ ®Õn c¸c vïng chÕ biÕn cña mét sè ®Þa bµn nh−: tØnh Hµ T©y (C¸t QuÕ, Minh Khai, D−¬ng LiÔu - HuyÖn Hoµi §øc; X· T©n Hoµ, Céng Hoµ - huyÖn Quèc Oai; Liªn HiÖp - HuyÖn Phóc Thä), Nam §Þnh (t¹i Thµnh phè, huyÖn H¶i HËu,...). Nh÷ng n¬i cã nghÒ chÕ biÕn l©u ®êi nh− Hµ T©y, B¾c Ninh th× h×nh thµnh c¸c lµng nghÒ bao gåm 1 th«n, xãm (kho¶ng 30-50 hé), quy m« s¶n xuÊt nhá lÎ hé gia ®×nh lµ chñ yÕu. CBTB ë ViÖt Nam ®−îc s¶n xuÊt theo d©y chuyÒn thñ c«ng nghiÖp. (Xem h×nh 1.1). L−îng n−íc cÊp vµ n−íc th¶i trong CBTB: Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra nghiªn cøu cña D−¬ng §øc TiÕn, TrÇn HiÕu NhuÖ vµ c¸c CTV, nhu cÇu dïng n−íc trong CBTB nh− sau: B¶ng 1.1. Nhu cÇu n−íc cÊp vµ th¶i n−íc trong s¶n xuÊt tinh bét (m3/tÊn nguyªn liÖu) TT Lo¹i nguyªn liÖu N−íc cÊp N−íc th¶i 1 Cñ s¾n 12 ÷ 16,5 10,3 ÷ 14,5 2 Cñ dong giÒng 8,3 ÷ 13,5 7,5 ÷ 11 L−îng b∙ th¶i trong CBTB: Sù c©n b»ng vËt chÊt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tinh bét tõ dong cñ vµ s¾n cñ thÓ hiÖn trong s¬ ®å ë h×nh 1. 2, 1.3 . Tõ s¬ ®å nµy cã thÓ tÝnh ®−îc: ChÕ biÕn 01 tÊn dong cñ sÏ th¶i ra 100 kg ®Êt c¸t, vá kh« vµ 300 kg b· dong ChÕ biÕn 01 tÊn s¾n cñ sÏ th¶i ra 50 kg ®Êt c¸t, vá kh« vµ 400 kg b· s¾n ViÖn Khoa häc Thuû Lîi §Ò tµi KC 07-07 - B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt 7
S¾n cñ, dong cñ N−íc s¹ch Röa cñ N−íc th¶i, vá , c¸t M¸y nghiÒn N−íc s¹ch Läc th« N−íc th¶i, b· L¾ng N−íc s¹ch M¸y khuÊy N−íc th¶i, b· Läc tinh Bét H×nh 1. 1. Quy tr×nh s¶n xuÊt tinh bét b»ng d©y chuyÓn thñ c«ng nghiÖp Dong cñ §Êt c¸t, vá (100%) (10%) N−íc ch¶y ra tõ Bét nghiÒn B· dong cñ (30%) (90%) (30%) Tinh bét (30%) H×nh 1.2. S¬ ®å c©n b»ng vËt chÊt trong s¶n xuÊt tinh bét dong (tÝnh cho 100 kg nguyªn liÖu) ViÖn Khoa häc Thuû Lîi §Ò tµi KC 07-07 - B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt 8
§Êt, c¸t, vá S¾n cñ (5%) (100%) N−íc ch¶y ra tõ Bét nghiÒn B· s¾n cñ (5%) (95%) (40%) Tinh bét (50%) H×nh 1.3. S¬ ®å c©n b»ng vËt chÊt trong s¶n xuÊt tinh bét s¾n (tÝnh cho 100 kg nguyªn liÖu). VÒ hiÖn tr¹ng m«i tr−êng: m«i tr−êng bÞ « nhiÔm nÆng. N−íc th¶i chÕ biÕn kh«ng cã hÖ thèng tiªu tho¸t ch¶y trµn ra ®−êng, lµm « nhiÔm m«i tr−êng c¶ mét vïng réng lín cóa c¸c ®Þa ph−¬ng l©n cËn. B· th¶i chÕ biÕn chÊt ®èng trong c¸c gia ®×nh vµ ®−êng lµng ngâ xãm, g©y mïi h«i thèi vµ mÊt mü quan th«n xãm. C¸c lµng nghÒ chÕ biÕn hoa qu¶ sÊy, d−îc liÖu… møc ®é « nhiÔm kh«ng lín. Kh¶ n¨ng t¸i sö dông n−íc th¶i: N−íc th¶i CBTB cã hµm l−îng chÊt dinh d−ìng cao, lµ nguån ph©n bãn rÊt tèt ®èi víi c©y trång. CBTB sö dông mét khèi l−îng n−íc rÊt lín, nÕu t¸i sö dông trong n«ng nghiÖp ngoµi viÖc tËn dông chÊt dinh d−ìng cßn tiÕt kiÖm ®−îc n−íc t−íi vµ gi¶m thiÓu l−îng chÊt « nhiÔm x¶ vµo m«i tr−êng. Bªn c¹nh ®ã, n−íc th¶i chÕ biÕn cña c¸c lo¹i lµng nghÒ nµy th−êng cã hµm l−îng chÊt h÷u c¬ vµ c¸c vi trïng g©y bÖnh rÊt cao, nÕu ch−a ®−îc xö lý sÏ ¶nh h−ëng ®Õn c©y trång vµ m«i tr−êng xung quanh. 1.2. ChÕ biÕn døa T×nh h×nh s¶n xuÊt chÕ biÕn døa: DiÖn tÝch trång døa ë n−íc ta ®¹t 37.800 ha víi tæng s¶n l−îng hµng n¨m 282.000 tÊn, trong ®ã xuÊt khÈu ®−îc 248.000 tÊn (chiÕm 88 %). Cã hai lo¹i s¶n phÈm chÕ biÕn døa chñ yÕu ®Ó phôc vô xuÊt khÈu còng nh− tiªu thô trong n−íc lµ n−íc døa Ðp vµ døa miÕng ®ãng hép. Trong chÕ biÕn døa ®ãng hép, ®Æc biÖt lµ døa miÕng th× vÊn ®Ò t¸i tËn dông phô phÈm chÕ biÕn lµ vá døa ®Ó lÊy phÇn n−íc døa cßn l¹i lµm n−íc gi¶i kh¸t, b· døa lµm thøc ¨n ch¨n nu«i gia sóc ®ång thêi lµm gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i tr−êng rÊt cã ý nghÜa vÒ kinh tÕ vµ m«i tr−êng. ChÕ biÕn døa ®−îc c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hoµn toµn b»ng c«ng nghiÖp nöa tù ®éng ho¸ hoÆc hoµn toµn tù ®éng ho¸ L−îng n−íc th¶i vµ b∙ th¶i tõ chÕ biÕn: L−îng n−íc th¶i: l−îng n−íc th¶i chñ yÕu lµ ë kh©u röa qu¶ ban ®Çu nªn n−íc th¶i kh«ng g©y « nhiÔm ViÖn Khoa häc Thuû Lîi §Ò tµi KC 07-07 - B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt 9
B· th¶i chÕ biÕn døa, phÕ liÖu ®−îc lo¹i ra chñ yÕu ë c¸c d¹ng sau: - PhÇn hai ®Çu qu¶ døa ®−îc th¶i ra khi c¾t chiÕm tØ lÖ 15÷20% khèi l−îng qu¶. - Vá døa, lâi døa, m¾t døa, miÕng vôn lo¹i ra trong qu¸ tr×nh c¾t gät ®Ó lµm ®å hép døa ®«ng l¹nh, døa n−íc ®−êng chiÕm tØ lÖ 30÷35% - B· døa lo¹i ra khi Ðp lÊy n−íc døa chiÕm tØ lÖ 20÷40% khèi l−îng døa ®em Ðp. Nh− vËy, cø mét tÊn døa qu¶ sau khi chÕ biÕn sÏ th¶i ra kho¶ng 650-800 kg b·. 1.3. ChÕ biÕn r−îu §Ò tµi KC 07 – 07 ®· tiÕn hµnh®iÒu tra 06 vïng lµng nghÒ chÕ biÕn r−îu t¹i 03 tØnh (B¾c Ninh, Qu¶ng TrÞ, H−ng Yªn) cho thÊy c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt r−îu ë quy m« nhá 1 th«n, s¶n xuÊt nhá lÎ hé gia ®×nh lµ chñ yÕu. Quy tr×nh chÕ biÕn r−îu ë c¸c vïng n«ng th«n ViÖt Nam ®−îc sö dông hoµn toµn b»ng ph−¬ng ph¸p thñ c«ng (h×nh 1.4) S¾n kh« 10,5 tÊn ChÆt nhá Bôi, m¶n vôn 10,34 tÊn 0,16 tÊn N−íc s¹ch 42 Ng©m s¾n N−íc th¶i m3 10,34 tÊn 41,14 m3 N−íc s¹ch Luéc N−íc th¶i 29,6 42 m3 12,172 tÊn m3 Men Trén men ñ 0,552 tÊn 15,172 tÊn N−íc th¶i 35,2 m3 N−íc s¹ch 42 NÊu m3 15,724 Bçng r−îu R−îu 7750 lÝt H×nh 1. 4. S¬ ®å d©y chuyÒn c«ng nghÖ nÊu r−îu ViÖn Khoa häc Thuû Lîi §Ò tµi KC 07-07 - B¸o c¸o tæng kÕt khoa häc vµ kü thuËt 10