Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Y học: Nghiên cứu mật độ khoáng của xương và các yếu tố nguy cơ gãy xương ở phụ nữ mãn kinh tại Thành phố Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang

Ộ Ụ Ạ Ộ Ố       B  QU C PHÒNG

B  GIÁO D C VÀ ĐÀO T O Ệ Ọ

H C VI N QUÂN Y 

Ặ Ế THÁI VI T T NG

Ứ Ủ ƯƠ Ậ Ộ NGHIÊN C U M T Đ  KHOÁNG C A X NG VÀ CÁC

Ế Ố Ơ ƯƠ Ở Ụ Ữ Y U T  NGUY C  GÃY X NG

Ố Ạ Ạ PH  N  MÃN KINH Ỉ T I THÀNH PH  R CH GIÁ, T NH KIÊN GIANG

ộ Chuyên ngành: N i khoa

ố Mã s : 9 72 01 07

Ọ Ắ Ậ Ế TÓM T T LU N ÁN TI N SĨ Y H C

Ộ HÀ N I ­ 2019

ượ ạ ọ Công trình đ c hoàn thành t ệ i H c Vi n Quân Y

ướ ẫ ọ ệ H ng d n khoa h c: PGS.TS Đoàn Văn Đ

ệ ả Ph n bi n 1:

ệ ả Ph n bi n 2:

ệ ả Ph n bi n 3:

ẽ ượ ả ệ ướ ộ ồ ế ậ ậ c h i đ ng đánh giá lu n án ti n sĩ

c b o v  tr ệ ọ ọ ạ ồ ng h p t i H c vi n Quân y vào h i:

Lu n án s  đ ườ ấ c p tr ờ ...gi ...ngày....tháng....năm.....

ể ể ậ ạ Có th  tìm hi u lu n án t i:

ư ệ ố

­ Th  vi n qu c gia ệ ư ệ ọ ­ Th  vi n H c vi n Quân Y

1

Ặ Ấ Ề Đ T V N Đ

Ấ Ủ Ề

ươ ượ ị ệ ớ ặ ể Ế TÍNH C P THI T C A Đ  TÀI ng đ

ủ ươ ế ả ị Loãng x ạ ứ là s c m nh c a x ẫ ng b  suy gi m và d n đ n gia tăng nguy c

ế ố ươ ủ ươ ứ c đ nh nghĩa là b nh lý v i đ c đi m chính   ơ  ậ ộ ng do hai y u t chính là m t đ

gãy x ươ ạ ng. S c m nh c a x ấ ươ Ở ụ ữ x

ớ ng (MĐX) và c u trúc x ổ ng.  ả ộ ổ ấ ị

gi ươ ự ấ ả ị x ng b  suy thoái. S  suy gi m MĐX và suy thoái c u trúc x

ễ ị ươ ế ạ ở ớ ph  n  sau mãn kinh và nam ủ   i trên 50 tu i, MĐX b  suy gi m theo đ  tu i, và c u trúc c a ươ   ng ộ ự   ng tr  nên y u và d  b  gãy khi va ch m v i m t l c làm cho x

ỏ ệ ươ ươ ề ộ ư ắ ơ nh  (nh  h t h i). Do đó, gãy x ươ ng   do   loãng   x Gãy   x ả ủ ng là h  qu  c a loãng x ấ ng   là   m t   v n   đ   y   t ươ ng.  ế ớ ở    l n

ữ ườ ế ớ ổ ệ ơ ườ nh ng ng i cao tu i. Trên th  gi i, có h n 8,9 tri u ng i gãy

ươ ế ỗ ố ố ươ x ữ ng m i năm; trong s  này n  chi m đa s  (61%). Gãy x ng,

ấ ươ ơ ử ữ ệ nh t là x ng đùi, làm tăng nguy c  t vong. Nh ng b nh nhân còn

ươ ấ ượ ả ố ị ố s ng sau gãy x ng có ch t l ng s ng b  suy gi m và khó đi l ạ   i

ươ ặ ộ ế bình th ngườ .  Gãy x ng còn là m t gánh n ng kinh t ầ    toàn c u,

ế ề ỗ ị ở ỹ v iớ   chi phí m i năm liên quan đ n đi u tr ế  M  là đ n 10­20 t ỷ

Ở ỷ Ở ệ USD. ố  Anh Qu c 2,7 t EUR. Úc là 7,5 USD. B nh nhân b ị

ươ ệ ổ ươ ề ế ả ị gãy x ặ ng, đ c bi t là c  x ứ   ng đùi ph i ch u nhi u bi n ch ng

ư ế ử ầ nh  đau, tàn ph  và t ữ    vong 12­20% trong năm đ u tiên. Nh ng

ườ ấ ượ ố ộ ố ị ả ng i còn s ng sót thì ch t l ng cu c s ng cũng b  gi m sút đi

ấ r t nhi u ề  [1]

ệ ươ ẩ ươ Hi n nay

ề có nhi u ph ươ ằ ng pháp ch n đoán loãng x ượ ng, trong ẩ ng pháp DXA đ c xem là chu n vàng. đó đo MĐX b ng ph

2

ộ ệ ữ ẩ ả ơ ớ Nh ng cá nhân có MĐX suy gi m h n 2.5 đ  l ch chu n so v i giá

ị ở ộ ổ ượ ẩ ươ tr  trung bình

đ  tu i 20­30 đ ệ c ch n đoán là 'loãng x ượ ẩ ng' ươ   ng

ữ (osteoporosis).   Nh ng   b nh   nhân   đ ữ ề ượ ỉ ị ị c   ch n   đoán   loãng   x ề ử ệ đ c ch  đ nh đi u tr . Ngoài ra, nh ng b nh nhân có ti n s  gãy

ươ ư ị ư ươ ượ ề ỉ ị ị x ng nh ng ch a b  loãng x ng cũng đ c ch  đ nh đi u tr .

ư ươ ỉ ả ố ộ ầ ổ i thích m t ph n t ng s  ca gãy

ươ Nh ng loãng x ậ ậ ng ch  gi ữ ươ ươ x ng,

ư ng  và   70%   nam   gãy  x ỉ ả ươ ng.   Th t   v y,   55%   n   gãy  x ị ọ không b  loãng x ng ươ . Do đó, loãng x

nh ng h   ả ng ch  gi ươ ở ớ kho ng 45% ( i thích ề   ng. Nhi u ở ữ ớ  n  gi 30% nam gi i) gãy x

ế ớ ứ ằ ươ i) và ( ỉ nghiên c u trên th  gi ng (hay suy

ế ố ả i ch  ra r ng ngoài loãng x ế ươ gi m MĐX), các y u t ng:

khác cũng có liên quan đ n gãy x ả ố ượ ổ ữ ớ u thái quá, gi m cân

i, hút thu c lá, dùng bia r ề ề ử ươ ả ng, dùng corticosteroid dài

ấ ớ ứ tu i cao, n  gi ặ n ng, gi m chi u cao, ti n s  gãy x ươ ạ ạ h n, viêm kh p d ng th p, loãng x ng th  phát, và té ngã. Do đó,

ế ố ể ơ khác có th  giúp đánh giá nguy c  gãy

x

ngoài MĐX ra, còn 12 y u t ộ ươ ng cho m t cá nhân.  ờ ộ ố Trong th i gian 10 năm qua, đã có m t s  mô hình tiên l

ượ ự ể ơ ươ đ c xây d ng đ  đánh giá nguy c  gãy x ng. Hai mô hình ph ượ   ng ổ

ế bi n   là   Garvan   Fracture   Risk   Calculator   (Garvan)   và   FRAX.   Mô

ế ố ả ặ ơ ổ hình Garvan dùng 5 y u t nguy c  (tu i, MĐX, gi m cân n nng,

ề ử ươ ế ố ng, và té ngã); mô hình FRAX dùng 12 y u t nguy

ế ố trên. Mô hình Garvan và FRAX dùng các y u t

ượ ơ ươ nguy ế   ng trong 10 năm. Theo khuy n ng nguy c  gãy x

ti n s  gãy x ả ơ ư c  nh  mô t ơ ể c  đ  tiên l ủ ỹ ươ ứ ổ ỳ

cáo   c a   Qu   Loãng   X ng   Hoa   K   (NOF)   và   T   ch c   Loãng ươ ố ế ươ ơ x

ng Qu c t ị (IOF), cá nhân có nguy c  gãy x ề ị ỉ ch  đ nh cho đi u tr . Hai mô hình Garvan và FRAX đã đ ng trên 20% nên ể   ượ c tri n

ử ụ ữ ư ạ ậ ệ khai và đ a vào s  d ng trong vi c nh n d ng nh ng cá nhân có

ệ ơ ị ề nguy c  cao cho đi u tr  và phòng b nh.

3

ộ ố ứ ề ươ ở t Nam, đã có m t s  nghiên c u v  loãng x ng

Ở ệ  Vi ệ ụ ể ư ứ ồ ộ nhóm b nh nhân c  th , nh ng nghiên c u trên c ng đ ng dân s các   ố

ấ ư ứ ơ

còn   r t   ít.   Ngoài   ra,   ch a   có   nghiên   c u   đánh   giá   nguy   c   gãy ươ ượ ủ ồ ộ ị ng trong c ng đ ng, và so sánh giá tr  tiên l x

ự ề ệ FRAX. Do đó, chúng tôi th c hi n đ  tài " ứ Nghiên c u m t đ

ủ ươ ế ố ng và các y u t ơ  nguy c  gãy x ng

khoáng c a x ạ ố ạ ỉ ng c a Garvan và   ậ ộ   ươ ở ụ ữ    ph  n ằ   " nh m hai mãn kinh t

ụ i Thành ph  R ch Giá,  t nh Kiên Giang ư m c tiêu nh  sau:

ươ ị ả ằ ng pháp DXA và xác đ nh t loãng

ế ố ồ ộ ỷ ệ  l ế + Kh o sát MĐX b ng ph ươ ng trong c ng đ ng, cùng các y u t có liên quan đ n loãng x

ươ ở ụ ữ x ng

ph  n  sau mãn kinh;  ơ ươ ồ ộ + Đánh giá nguy c  gãy x ng trong c ng đ ng qua hai mô hình

Garvan và FRAX.

ượ ủ ứ ị

Nghiên c u cũng so sánh giá tr  tiên l ị ố ế ề ớ ị ỉ ng c a hai mô hình ế   Garvan và FRAX, và đ i chi u v i ch  đ nh đi u tr  theo khuy n

ồ ề ị ệ cáo và phác đ  đi u tr  hi n hành.

Ớ Ủ Ậ

ươ ị ộ   ng trong c ng l

hi n hành (prevalence) loãng x ả ủ ậ ọ ĐÓNG GÓP M I C A LU N ÁN ỷ ệ ệ + Xác đ nh t ộ ế ồ đ ng. M t k t qu  quan tr ng và đóng góp c a lu n án là quy mô

ươ ố ạ ộ ồ ộ loãng x ng trong c ng đ ng thu c Thành ph  R ch Giá (Kiên

ụ ữ ứ ằ ị ỉ

Giang). Nghiên c u ch  ra r ng 45% ph  n  sau mãn kinh b  loãng ươ ế ươ ặ ng (osteoporosis, 11,2%) ho c thi u x x

ế ố ế ơ ươ nguy c  liên quan đ n loãng x

ị + Xác đ nh y u t ệ ế ố ng (osteopenia, 34%).   ứ   ng. Nghiên c u ươ ế phát hi n các y u t sau đây có liên quan đ n loãng x ng: cao

ả ặ ổ ổ tu i, tu i có kinh trên 15, gi m cân n ng, và vô sinh.

ệ ố ươ ề ị ượ ữ + H  s  t

ng quan v  giá tr  tiên l ả ế ượ ằ ị FRAX là r = 0,7. K t qu  này có ý nghĩa r ng giá tr  tiên l

ệ ề ị ả ữ ng gi a mô hình Garvan và   ủ   ng c a ượ   ng t v  giá tr  tiên l mô hình FRAX gi i thích 49% nh ng khác bi

4

ế ấ ả ủ c a mô hình Garvan. K t qu  này cho th y hai mô hình Garvan và

ứ ộ ươ ồ FRAX có m c đ  t

ng đ ng khá cao.  ơ ự ươ ẩ

ng ≥20%, mô hình Garvan ơ ươ + D a vào tiêu chu n nguy c  gãy x ự d  báo có 59,2% (122 trên 206) có nguy c  gãy x ng cao. Mô hình

ự ơ ỉ FRAX d  báo ch  7,3% có nguy c  cao (15 trên 206).

ươ ự ng, mô hình Garvan d  báo 100% (23/23)

+ Trong nhóm loãng x ươ ơ ự ỉ có   nguy   c   gãy   x ng   cao;   mô   hình   FRAX   d   báo   ch   60,9%

ử ề ươ

(14/23). Trong nhóm có ti n s  gãy x ượ ơ ng, mô hình Garvan tiên ư l ng   90%   có   nguy   c   cao   (27/30),   nh ng   mô   hình   FRAX   tiên

ượ ữ ế ấ ả ỉ l ng ch  30% (9/30). Nh ng k t qu  này cho th y mô hình Garvan

ự ế ợ ớ ơ phù h p v i th c t

Ố Ụ lâm sàng h n mô hình FRAX.  Ậ Ủ B  C C C A LU N ÁN:

ặ ấ ề ậ ồ ổ   ồ Lu n án g m 107 trang, bao g m: Đ t v n đ : 2 trang. T ng

ệ ố ượ ươ ứ ng và ph

quan tài li u: 33 trang. Đ i t ả ứ ế ế ng pháp nghiên c u: 13 ậ   ậ trang. K t qu  nghiên c u: 28 trang. Bàn lu n: 28 trang. K t lu n:

ị ế ể ả ậ ồ

2 trang; Ki n ngh : 1 trang; Lu n án có 42 b ng, 6 bi u đ , 9 hình ụ ể ả ệ ệ ế ệ ả t, 118 tài

nh, 129 tài li u tham kh o (c  th  11 tài li u Ti ng Vi ệ ế li u Ti ng Anh).

Ổ Ệ T NG QUAN TÀI LI U

ượ ọ ươ Tóm l

ươ ộ ạ c sinh h c x X ng là m t mô đ hai lo i mô chính: vô c

ng  ượ ấ ạ ừ c c u t o t ế ơ ữ ữ ầ ầ ơ ơ  ơ và h u c . Thành ph n vô c  chi m 70% và thành ph n h u c

ế ọ ượ ủ ươ ơ ủ ế ầ chi m 22% tr ng l ng c a x

ng. Thành ph n vô c  ch  y u là ữ ủ ế ầ ơ calcium phosphate hydroxyapatite. Thành ph n h u c  ch  y u là

ạ ấ ế ả ,  và các protein

ch t keo lo i I (type I collagen), chi m kho ng 85% ả ư ế non­collagen   (chi m kho ng 15%) nh  osteocalcin, osteopontine,

sialoprotein, glycoprotein, proteoglycan và gla­protein.

5

ươ ộ ượ ạ ừ ế ộ X ng là m t mô đ ng đ c t o ra t 3 nhóm t bào chính:

ạ ươ ỷ ươ osteoblast (t o x ng bào) và osteocyte

ng bào), osteoclast (hu  x ế ọ ươ (x ng bào). Hai t

ươ ng bào và  hu

trình mô  hình hoá  và  tái  mô  hình hoá  là  t o x ươ ạ ế ệ ậ x ng bào. Hai lo i t bào này v n hành chung và l

ộ ậ ạ ạ ươ ứ ớ bào chính đóng vai trò quan tr ng trong quá   ỷ  ạ ộ ẫ    thu c l n ỷ

nhau, ch  không đ c l p v i nhau. Hai lo i t o x ộ ấ ươ ng bào và hu ị ạ ờ ơ ạ ng bào t o nên m t c u trúc t m th i có tên là "Đ n v  đa bào

ề ỗ x ơ ả c  b n" (Basic Multicellular Unit, BMU). M i BMU có chi u dài

ả ế

ộ kho ng 1­2 mm và r ng 0,2 đ n 0,4 mm.  ệ ườ ề ạ ươ Trong  đi u   ki n   bình   th ng,   các  t o   x ủ   ng   bào   và   h y

ươ ạ ộ ổ ị x

ả ằ ạ ộ ườ ươ ng bào ho t đ ng nh p nhàng và b  sung cho nhau trong BMU. ớ   ố ượ ng đào th i b ng v i ng, kh i l

Khi ho t đ ng bình th ạ ố ượ ươ ụ ữ ng x ở kh i l ng t o ra. Tuy nhiên,

ườ ớ ỷ ươ ơ ạ ạ ộ ạ ng ph  n  sau mãn kinh và   ươ   ng

ng x ổ i l n tu i, hu  x ế ẫ ạ ng bào ho t đ ng m nh h n t o x ế ấ ươ ấ ươ ẫ bào, và d n đ n tình tr ng m t x ng. M t x ng d n đ n suy

ả ạ ủ ứ ươ ơ ươ

ng và tăng nguy c  gãy x ươ ể ể ọ ng. Do đó,   ả  ệ ng là h  qu

ữ ủ ươ ố gi m s c m nh c a x ứ đ ng trên quan đi m sinh h c, có th  xem loãng x ạ ươ ủ ự ấ c a s  m t cân đ i gi a h y x ng bào và t o x ng bào.

ươ ị ng

ươ ộ ệ ứ ể ặ ớ ng là m t b nh lý v i hai đ c đi m chính là s c

Đ nh nghĩa loãng x Loãng x ủ ươ ạ ị ươ ả ấ ị ẫ

ng b  suy gi m và c u trúc x ươ ứ ơ ng b  suy thoái, d n  ủ ươ ủ ế

m nh c a x ế đ n gia tăng nguy c  gãy x ượ ạ ng. S c m nh c a x ươ ậ ộ ấ c đánh giá qua m t đ  ch t khoáng trong x đ ng ch  y u  ế ắ t t t là

ế ố ng (vi ươ ả MĐX). Suy gi m MĐX là y u t ơ ủ  nguy c  c a gãy x

ị ươ ộ ệ ớ ặ ng. Năm  ể m t b nh v i đ c đi m

1994,WHO đ nh nghĩa loãng x ươ ố ượ ả ng là “ ấ ủ ươ kh i l ng x ng suy gi m, vi c u trúc c a x ị ư ỏ ng b  h  h ng,

ế ạ ươ ị ế ệ ơ ẫ d n đ n tình tr ng x ả ng b  y u và h  qu  là tăng nguy c  gãy

ươ x ng” [29].

6

ươ ượ ẩ

ng   do   đó   đ ứ ổ ế ế ế ớ ả Loãng   x ủ khuy n cáo c a T  ch c Y t

ộ ệ ẩ ừ ổ Th  gi ượ 2.5 đ  l ch chu n t

tu i 20­30 đ ầ c   ch n   đoán   qua   đo   MĐX.   Theo ơ   i, khi MĐX suy gi m h n ươ Ở  ẩ ng.  c ch n đoán là loãng x ề ứ ộ ố ệ Vi t Nam, trong vài năm g n đây đã có m t s  nghiên c u v  qui

ươ ứ ộ ố ng trong dân s  [3],[4],[79]. M t nghiên c u trong

ạ ấ ỷ ệ ở ữ ươ ồ i TPHCM cho th y t loãng x ng

l ộ ứ ệ mô loãng x ộ c ng đ ng t ả ổ

n  trên 60   ệ   tu i là kho ng 29% [4]. Tuy nhiên, m t nghiên c u trong b nh vi n ở ị ẩ ệ ấ ầ ộ Hà N i cho th y g n 60% b nh nhân b  ch n đoán loãng [79].

ươ ệ ươ ế ớ Gãy x Trên th  gi

ả ủ ng là h  qu  c a loãng x ươ ấ ng.  ệ ươ ng ít nh t 8,9 tri u ng i

ệ ươ ự ấ năm loãng x ệ ng gây gãy x ườ i, hàng ườ . Năm 2010  ườ   i ng, d  tính tăng g p đôi tri u ng là 158 tri u ng

i gãy x Ở ướ ừ Châu Á, c tính t

năm 2040 [60],[61].  ấ ơ ầ nguy c  gãy CXĐ g p 2,28 l n. Chi phí cho b nh nhân gãy x năm 2018­2050 tăng   ươ   ệ ng

ỷ [63],[64].

tăng hàng t ế ố ỗ  USD m i năm  ươ Y u t ơ  nguy c  loãng x

ứ ề ị ễ ọ ế ớ ng  Nhi u nghiên c u d ch t h c lâm sàng trên th  gi ạ   i

ộ ố ế ố ậ ơ i và t ế ệ t Nam đã nh n ra m t s  y u t nguy c  có liên quan đ n loãng

ể Vi ươ ế ố này có th  phân chia thành hai nhóm: nhóm có x

ệ ng. Các y u t ệ ể ế ố ể  không th  can thi p.

th  can thi p và nhóm y u t ể ế ố ồ ố ố Nhóm y u t ệ  có th  can thi p bao g m l

ạ ượ ế ộ ưỡ ố   i s ng (hút thu c ế   ng kém lành m nh, thi u

lá, r ệ u bia thái quá), ch  đ  dinh d ậ ể ụ ả ớ luy n   t p   th   d c,   suy   gi m   hormones   gi

ả ặ ấ

ứ ế ẻ calcium, thi u vitamin D, té ngã, và s c kho  kém. Nhóm y u t

ữ ớ ể ệ ồ ổ i   tính   (estrogen, ế   ố ế testosterone),   gi m   cân   n ng   hay   m t   cân,   ch   ăn   u ng   thi u ế ố  ề ử không th  can thi p bao g m: cao tu i, n  gi ề i, di truy n, ti n s

ươ ề ử ươ gãy x ng cá nhân, và ti n s  gãy x ng trong gia đình.

ế ố ươ Y u t ơ  nguy c  gãy x ng

7

ấ ả ế ố ươ ệ ng li

ơ  nguy c  loãng x ươ ế ữ ậ ả T t c  các y u t ơ ố   nguy   c   gãy   x t kê trên cũng là   ộ

nh ng   y u   t ươ ươ ng.   Ngoài   ra,   suy   gi m   m t   đ ơ ọ ộ ế ố x ng (hay loãng x nguy c  quan tr ng. Các

ộ ơ ươ ng) là m t y u t ế ưở ộ ế ố y u t trên có tác đ ng c ng h ng đ n nguy c  gãy x

ố ượ ế ố ề ơ ng. Do ơ ng càng có nhi u y u t nguy c  càng tăng nguy c  gãy

đó, đ i t ươ ng. x

ượ Mô hình tiên l ng

ế ố ặ ươ M c dù MĐX là y u t ấ   ọ ng quan tr ng nh t,

ư ậ ạ ươ ơ  nguy c  gãy x ượ ữ ỉ nh ng MĐX ch  nh n d ng đ c 55% n  và 25% nam gãy x ng.

ướ ớ ươ ự ng m i trong loãng x

ể ự ượ Do đó, xu h ượ ng là xây d ng các mô hình ươ ự ng) gãy x tiên l ng trong 10 năm d a vào

ng đ  d  báo (tiên l ỗ ơ ủ ế ố nguy c  c a m i cá nhân.

các y u t ệ ượ Hi n   nay,   có   hai   mô   hình   tiên   l

ử ụ ố ế

ơ

Garvan.   Mô  hình   FRAX   s   d ng   12   y u   t ế ố ế ố ử ụ  nguy c . Các y u t Garvan s  d ng 5 y u t ươ ớ ề ử ổ ề i, tu i, ti n s  gãy x ng   chính   là   FRAX   và ơ   nguy   c ,   mô   hình ơ ủ  nguy c  c a FRAX   ậ   ặ ng, cân n ng, chi u cao, m t

ổ ươ ề ử ươ ố ồ bao g m: gi ộ ươ đ  x ng, hút thu c lá,

ng c  x ượ ng đùi, ti n s  gia đình gãy x ử ụ ấ ạ ớ u, s  d ng corticosteroid, viêm kh p d ng th p, và

dùng bia r ươ ế ố ứ ơ ng th  phát. Các y u t

ớ ề ử ổ ề ử i, tu i, ti n s  gãy x ng, ti n s  té ngã, và m t đ

loãng x ồ bao g m: gi ươ nguy c  trong mô hình Garvan ậ ộ  ươ ữ ố ươ ổ ươ ng quan gi a hai x ng c  x

ng đùi. Tuy nhiên, đánh giá m i t ẫ ệ ố ư mô hình này v n còn ít, và ch a có h  th ng.

ứ ậ ượ ượ   c

ế ế ể Công trình nghiên c u đ ả ờ ấ ọ ỏ thi

t k  đ  cung c p câu tr  l ố ượ c trình bày trong lu n án này đ ữ i khoa h c cho nh ng câu h i sau:  ị ươ ng sau mãn kinh b  loãng x

+ Có bao nhiêu đ i t ồ ở ế ố ng trong ế Kiên Giang; và  y u t nào có liên quan đ n loãng

ộ c ng đ ng  ươ ng? x

ươ ộ ồ + Quy mô gãy x ng trong c ng đ ng qua mô hình FRAX và

8

Garvan là bao nhiêu?  ấ ứ ộ ữ ơ ươ + M c đ  nh t quán gi a nguy c  gãy x ng cao (qua mô

ề ị ị ỉ hình FRAX và Garvan) và ch  đ nh đi u tr ?

ƯƠ Ứ PH

NG PHÁP NGHIÊN C U ệ ượ ự ứ ộ ồ Nghiên c u đ ộ c th c hi n trong c ng đ ng thu c Thành

ố ạ ứ ừ ờ ỉ ph   R ch   Giá,   t nh   Kiên  Giang.   Th i   gian  nghiên  c u  t tháng

ế ứ ượ ế ế c thi t k  theo mô hình

11/2012 đ n tháng 12/2015. Nghiên c u đ ắ c t ngang.

ồ ụ ữ ố ượ Đ i t ng nghiên c u ố   s ng t ứ : g m 206 ph  n  mãn kinh

ỉ ồ ố ạ

ố ượ ờ ừ ứ ườ ượ i đ

Các đ i t ụ ữ ng nghiên c u là nh ng ng ộ c m i t ả ượ ố ượ ườ ổ ph  n  và h i ng i thích v c gi

ng đ ậ ụ ồ ạ   i ứ   Thành ph  R ch Giá t nh Kiên Giang đ ng ý tham gia nghiên c u. ộ   ữ  các h i ề  ọ ượ   c

i cao tu i. Các đ i t ứ m c tiêu và quy trình nghiên c u, và đ ng thu n tham gia. H  đ ệ ệ ấ ạ ỏ ph ng   v n   t

i   phòng   khám   B nh   vi n   Đa   khoa   Kiên   Giang   và ạ ướ ầ ơ phòng khám V n Ph

ườ ượ ườ c (C n Th ).    ố ượ ỗ Đo   l ng   MĐX ng   đ c   đo   l ậ ng   m t   đ ộ :   m i   đ i   t

ươ ệ x ng t ạ ươ i x

ạ ạ i   phòng   khám   V n   Ph

Station   Mobile  (MEDII   INK,   Pháp)   t ể ị ượ ự ầ ơ ng đùi (femoral neck) dùng máy DXA hi u Osteocore   ướ   c ế   ỉ ố c chuy n sang ch  s  T. D a vào k t

ả ụ ữ ượ ế ộ

(C n Th ). Giá tr  MĐX đ ỗ qu   scan,   m i   ph   n   đ ỉ ố ườ ơ ươ ế th ng (ch  s  T cao h n ­1), thi u x c   x p   vào   m t   trong   3   nhóm:   bình   ế   ỉ ố ng (ch  s  T trong ­1 đ n

ươ ỉ ố ấ ặ ằ ơ ­2,5), và loãng x ng (ch  s  T b ng ho c th p h n ­2,5).

ữ ệ ỗ ữ D  li u thu th p

ử ế ươ ử ề ả ậ : M i cá nhân cung c p nh ng thông tin liên ấ   ố   ề i ng, ti n s  tái s n sinh, l

ố ơ ể ỉ ố ề ặ ượ ắ quan đ n nhân tr c, ti n s  gãy x ố s ng, cân n ng, và chi u cao. Ch  s  kh i c  th  (BMI) đ c tính

9

ặ ừ ề ế t

ườ ừ ế cân n ng và chi u cao, và phân thành 3 nhóm: thi u cân (BMI <   ở ng (BMI 18,5 đ n 24,9), và th a cân (BMI 25,0 tr 18,5); bình th

lên).

Ướ ơ ự ươ c tính nguy c  gãy x ng.

ố ơ ủ ỗ ố ượ ề ế   ơ ở ữ ệ D a trên c  s  d  li u v  y u ấ ươ ơ t ng, xác su t nguy c  gãy x

nguy c  c a m i đ i t ượ ằ ng 10 năm ế

ế ớ ươ ứ ế ố ổ đ ủ c a T  ch c Y t c tính toán b ng mô hình FRAX và Garvan. Theo khuy n cáo ỹ i và Qu  Loãng x

ấ ỳ ượ Th  gi ươ K , xác su t gãy x ng (10 năm) trên 20% đ ng Qu c gia Hoa   ơ c xem là "nguy c

cao".

ố ệ ượ ươ Phân tích d  li u ữ ệ : S  li u đ ng pháp

ố ả ồ c phân tích theo ph ề ầ ươ th ng kê mô t ng pháp

ố và h i qui logistic dùng ph n m m R. Ph ể ướ ả ượ ử ụ ỷ ệ ệ c s  d ng đ c tính t đ l

th ng kê mô t ả ươ ậ ồ x ng và kho ng tin c y 95%. Mô hình h i qui logistic đ

ế ố ữ ể ố ơ  nguy c  và ti n s ụ d ng đ  đánh giá m i liên quan gi a các y u t

ươ ự ố ủ ồ hi n hành loãng   ượ ứ   c  ng ề ử  ỷ ố   s gãy x

ậ ả chênh và kho ng tin c y 95% đ

c tính.  ồ ươ ng. D a vào tham s  c a mô hình h i qui logistic, t ượ ướ c  ộ ng trong c ng đ ng đ ượ ướ c c tính qua d

Quy mô gãy x ươ ơ ằ

ng b ng hai mô hình FRAX và Garvan. T  l ơ ươ ượ ng có nguy c  gãy x c xem là m t ự  ỷ ệ  ộ ướ   c

ươ ụ ữ ng trên 20% đ ồ ộ báo nguy c  gãy x ố ượ đ i t ố ề s  v  quy mô gãy x ng trong c ng đ ng ph  n  sau mãn kinh.

10

Ả Ế

ứ ượ ụ ữ ự K T QU ệ Công trình nghiên c u đ c th c hi n trên 206 ph  n  sau mãn

ổ ị ủ ố ượ ứ ố ể i thi u 48 và

kinh. Tu i trung v  c a đ i t ố ố ổ ng nghiên c u là 66 (t ố ượ ừ t ng, 46% (n = 94) là th a cân và

i đa 85 tu i). Trong s  206 đ i t ế

2.4% (n = 5) là thi u cân.  ỉ ố ế ả ấ K t qu  phân tích ch  s  T cho th y có: 113 (55%) có MĐX bình

ườ ế ươ ươ ng, và 23 (11,2%) loãng x

ượ ả ng. Các  ướ th ế ố y u t ng; 70 (34%) thi u x ươ ơ  nguy c  loãng x ng đ c báo cáo trong b ng 1 d i đây:

ế ố ươ Y u t ơ  nguy c  loãng x ng

Y u tế ố 95%CI P OR

ổ

ổ ổ c 53 tu i

1,15  0,74  1,35  5,28  3,42  1,11  1,93 1,07 – 1,23  0,63 – 0,86  0,48 – 3,84 1,86 – 14,97  0,77 – 15,17  1,05 – 1,17 0,88 – 4,23 <0,0001 <0,0001 0,561 0,003 0,105 0,001 0,102 ố ề ử ề ử ườ Tu i ổ (+1) BMI (+1) ổ Tu i có kinh sau 15 tu i Không sinh con ướ Tu i MK tr S  năm sau mãn kinh (+1) Ti n s  té ngã Ti n s  gia đình có ng i gãy 23,9 8,1 – 70,4 <0,0001 x ngươ

ế ế ố ấ ả ồ có liên

K t qu  phân tích h i qui logistic cho th y các y u t ươ ế ộ ổ ả ơ quan đ n tăng nguy c  loãng x ng là tăng đ  tu i, gi m BMI, vô

11

ề ử ờ ươ sinh, th i gian sau mãn kinh, và ti n s  gãy x

ế ư ạ ẳ ổ ỗ ng trong gia đình.   ỷ ố   s Ch ng h n nh    m i năm tăng tu i có liên quan đ n 15% (t

ừ ế ậ

ả chênh 1,15; kho ng tin c y 95% t ươ ươ ộ 1,07 đ n 1,23) tăng odds loãng   ớ   ứ ộ ng trong gia đình có m c đ  tác đ ng l n ề ử ng. Ti n s  gãy x x

ấ ế ơ ươ nh t đ n nguy c  gãy x

ng.  ố ượ ố ố ượ ử Trong s  206  đ i  t

ươ ỷ ệ ề ng, có 30 đ i  t ươ ậ x ng. T  l ề ng có ti n s  gãy ả ng là 14,6% (kho ng tin c y 95%:

ế ố ế ệ ế ử  ti n s  gãy x ơ 10,4 đ n 20%). Phân tích đ n bi n phát hi n các y u t có liên

ề ử ế ươ ươ quan đ n ti n s  gãy x ố ng (có ý nghĩa th ng kê): loãng x ng, vô

ề ử ề ử ươ sinh, ti n s  té ngã, và ti n s  gãy x ng trong gia đình.

ữ ề ử ố ả ươ B ng 3.27. M i liên quan gi a ti n s  gãy x ng và loãng

x ngươ

ề ử ề ử Ti n s  GX Ti n s  không GX OR, p

Nhóm

T  l %ỷ ệ T  l %ỷ ệ loãng x ngươ Số  ngượ l Số  ngượ l

Loãng x ngươ 12 40,0 11 6,25 10,0   (3,86   – (n= 23) 25,9)

P < 0,0001 Không loãng  ngươ x 18 60,0 165 93,7

(n=183)

ổ T ng (n=206) 30 100,0 176 100,0

12

ả

ữ

ố

ề ử

ươ

gãy   x

ng   và

B ng   3.31.     M i   liên   quan   gi a   ti n   s không sinh con

ử

ề ử Ti n s  GX

không

OR, p

ệ

Tình tr ngạ   sinh con

Số  ngượ l

ề Ti n   s GX Số  T   lỷ ệ  ngượ l %

T   lỷ %

7

23,3

14

8,0

OR=3,52 (1,26­9,8)  p<0,01

23

76,7

162

92,0

30

100

176

100

Không  sinh con (n= 21) Có con (n=185) T ngổ   (n=206)

ề ử ố ả ươ B ng 3.34. M i liên quan ti n s  gãy x ề ử ng và ti n s  té ngã

ử ề ử Ti n s  GX ề Ti n   s không OR, p

GX ề ử Ti n s  té ngã ỷ T l ệ ỷ T   l ệ

Số  ngượ l % Số  ngượ l %

ề ử OR=2,64 Ti n s  té ngã 33,3 28 15,9 10 (1,10­6,33) (n=38 )

P=0,03 Không té ngã 66,7 148 84,1 20 (n=168)

ổ T ng (n=206) 30 14,6 176 85,4

13

ố ả ươ ề ử B ng 3.35. M i liên quan gãy x ng và ti n s  gia đình gãy

x ngươ

ề ử ề ử Ti n s  GX OR, p ề ử Ti n s  gia

ố ượ S  l ng T  l %ỷ ệ Ti n s  không GX  %ỷ ệ ố ượ S  l T  l ng

đình GX Có ti n sề ử OR=6,83

gia đình GX 10 33,3 12 6,8 (2,49­18,7)

(n=22 ) P=0,001

Không GX 20 66,7 164 93,2

(n=184) T ngổ 30 100 176 100 (n=206)

ế ấ ồ ề   Tuy nhiên, phân tích h i qui logistic đa bi n cho th y sau khi đi u

ấ ả ế ố ỉ ỉ ươ t c  các y u t ng là

trong mô hình, ch  có loãng x ỷ ố ươ ố ượ ch nh cho t ế ố ộ ậ y u t ng loãng x ng có t s  chênh là

đ c l p. Theo đó, đ i t ậ ừ ả 6,83 (kho ng tin c y 95% t ế  1,71 đ n 23,0).

14

ữ ề ử ồ ế ả ươ B ng 3.36. Phân tích h i qui đa bi n gi a ti n s  gãy x ng và

ế ố ơ các y u t  nguy c .

Y u tế ố OR 95%CI P

ngươ

ổ ổ c 53 tu i

2,85 0,27 6,83 0,58 2,36 1,00 0,46 1,12 0,29­27,56 0,02­3,47       1,71­22,99  0,22­ 1,49        0,63­ 6,69   0,31­ 3,24     0,12­1,74       0,43­3,72 0,37 0,33 0,007 0,27 0,15 0,99 0,26 0,85 ố ề ử ề ử ườ Tu i ổ ≥ 60 BMI < 18,5 Loãng x ổ ổ Tu i có kinh sau 15 tu i Không sinh con ướ Tu i MK tr S  năm sau mãn kinh > 10 năm Ti n s  té ngã Ti n s  gia đình có ng i gãy 2,48 0,80­10,74 0,19 x ngươ

15

ệ ố ươ quan r=0,70;

ng

H  s  t p<0,01

ể ồ ươ ị ượ ươ Bi u đ  3.7. T ng quan giá tr  tiên l ng gãy x ủ ng c a mô

hình FRAX và mô hình Garvan

ự ơ ả B ng 3.37.  D  đoán nguy c  gãy ổ ươ c  x ng đùi theo nhóm tu iổ

Mô hình Frax Mô hình Garvan

Nhóm tu iổ (n=206)

ổ < 60 tu i (n=17)

60­ 69 tu i ổ (n=128)

ổ ≥70 tu i (n=61)

T ng ổ Nguy cơ th pấ n (%) 16 (94,1) 126 (98,4) 49 (80,3) 191 (92,7) Nguy cơ cao n (%) 1 (5,9) 2 (1,6) 12 (19,7) 15 (7,3) Nguy cơ  th pấ n (%) 16 (94,1) 60 (46,9) 8 (13,1) 84 (40,8) Nguy cơ  cao n (%) 1 (5,9) 68 (53,1) 53 (86,9) 122 (59,2) so sánh p p<0,05 p<0,05

16

ế ả ượ K t qu  phân tích mô hình tiên l ng FRAX và Garvan cho

ệ ố ươ ấ ữ th y h  s  t ng quan gi a hai mô hình là r = 0,7, và có ý nghĩa

ố ưỡ ấ ươ th ng kê (P < 0,0001). Dùng ng ng xác su t gãy x ng >20%, mô

ố ượ ệ ư ơ hình FRAX không phát hi n đ i t ng có nguy c  cao, nh ng mô

ệ ưỡ ấ hình Garvan phát hi n 10,2% (n = 21). Dùng ng ng xác su t gãy

ươ ố ượ ệ x ng đùi >3%, mô hình FRAX phát hi n 7,3% (n = 15) đ i t ng

ư ệ ơ có nguy c  cao, nh ng mô hình Garvan phát hi n 59,2% (n = 122)

ơ có nguy c  cao.

ả ề ị ỉ ị ươ B ng 3.41. So sánh ch  đ nh đi u tr  loãng x ng và nguy c ơ

ự ị ượ ươ cao d a vào giá tr  tiên l ng gãy x ng đùi .

ổ ố ị Giá tr  tiên T ng s Loãng x ngươ p

ngượ l (n = 206) (n = 23)

14 (60,9%) 23 (100%) ị ề ử ỉ ươ GX đùi 15 (7,3%) FRAX ≥ 3% 122 (59,2%) Garvan ≥ 3%  ề ị ả B ng 3.43. So sánh ch  đ nh đi u tr  ti n s  gãy x p<0,0001 p<0,0001 ng và nguy

ị ự ự ươ ơ c  cao d a vào giá tr  d  đoán gãy x ng đùi .

ổ ố ị Giá tr  tiên T ng s ề ử Ti n s  GX p

l ngượ (n = 206) (n = 30)

GX  đùi FRAX ≥ 3% Garvan ≥ 3% 15 (7,3%) 122 (59,2%) 9 (30%) 27 (90%) p<0,0001 p<0,0001

ố ượ ử ề ươ ứ ỉ ị ố Trong s  30 đ i t ng có ti n s  gãy x ng (t c ch  đ nh

ề ạ ậ ị ượ ố ượ đi u tr ), FRAX nh n d ng đ c 9 đ i t ng (30%) có nguy c ơ

17

ư ạ ậ ượ ố ượ cao, nh ng Garvan nh n d ng đ c 27 đ i t ng (90%). Trong s ố

ố ượ ươ ứ ề ị ỉ ị 23 đ i t ng loãng x ng (t c ch  đ nh đi u tr ), mô hình FRAX

ạ ậ ượ ố ượ ậ ạ nh n d ng đ c 14 đ i t ng (60,9%) và Garvan nh n d ng 23

ơ ợ ớ (100%) có nguy c  cao. Do đó, mô hình Garvan phù h p v i ch ỉ

ị ơ ề ị đ nh đi u tr  h n mô hình FRAX.

BÀN LU NẬ

ươ ệ ả ươ ộ ặ ế

Loãng x ộ ệ ặ ồ ng là m t gánh n ng y t ở ụ ữ t là

ng và h  qu  gãy x ộ công c ng trong c ng đ ng, đ c bi ộ ươ ớ ổ ph  n  mãn kinh và nam ệ ễ ế ầ gi

i cao tu i. Loãng x ệ ứ ng là m t căn b nh di n bi n "âm th m", ụ ể ố ượ ệ ậ ạ không có tri u ch ng c  th , nên vi c nh n d ng đ i t

ự ế ậ ộ ơ

ế ề ố ữ ể ng có ạ   ể  lâm sàng. Đ  nh n d ng ế   t v  m i liên quan gi a các y u

ệ ộ nguy c  cao là m t khó khăn trong th c t ơ ố ượ đ i t ng có nguy c  cao, hi u bi ố ươ ươ ơ ề ng) là m t đi u ki n quan ng (và gãy x t

nguy c  và loãng x ọ ệ ươ tr ng. Hi n nay, trong chuyên ngành loãng x

ể ử ụ ổ ế ể ng có hai mô hình   ơ ph  bi n, FRAX và Garvan, có th  s  d ng đ  đánh giá nguy c

ơ ươ ộ ế ố ự nguy c , và qua đó

gãy x ể ng cho m t cá nhân d a vào các y u t ố ượ ượ ậ ệ

ạ có th  nh n d ng các đ i t ồ ề ự ươ ầ ng c n đ ữ ươ ng đ ng gi a hai mô hình, và t

ứ nghiên c u v  s  t ượ ị ữ ỉ ề ị ở ệ gi a giá tr  tiên l c can thi p. Tuy nhiên,   ồ   ng đ ng ấ   ẫ t Nam v n còn r t Vi

ị ng và ch  đ nh đi u tr   ượ ự ụ ữ ứ ệ

c th c hi n trên 206 ph  n  mãn kinh cung ư ớ ít. Nghiên c u này đ ấ c p 4 thông tin m i nh  sau:

ỷ ệ ươ ế ươ ở ụ ữ ữ + T  l loãng x ng và thi u x ng nh ng ph  n  mãn

kinh là ~45%;

ế ố ế ươ có liên quan đ n loãng x ng   bao g m ồ cao

+ Các y u t ấ ề ử ổ ươ tu i, BMI th p, vô sinh, và ti n s  gãy x ng trong gia đình;

ử ề ớ ươ ỉ ng, ch  có

+ Tuy nhiên, khi phân tích v i ti n s  gãy x ươ ậ ộ ươ ế ố ấ ơ ộ ậ ng th p) là y u t ng (m t đ  x nguy c  đ c l p; loãng x

18

ạ ầ ố ượ ng có nguy c

ậ + Mô hình Garvan nh n d ng g n 60% đ i t ượ ươ ị ợ ơ  ớ   ng phù h p v i

ng cao. Mô hình Garvan có giá tr  tiên l ơ gãy x ị ỉ ề ị ch  đ nh đi u tr  lâm sàng h n mô hình FRAX.

ữ ể ệ ớ ừ ứ ộ

Nh ng thông tin m i t ệ ệ ề ả ị

nghiên c u này th  hi n m t đóng   ừ   t Nam trong vi c qu n lí, đi u tr  và phòng ng a ở ồ ộ  qui mô c ng đ ng. góp vào y văn Vi ươ ệ b nh loãng x

ng  ứ ủ ụ ữ ậ

ố ượ ứ ổ

(tu i trung bình 66,8). Chúng tôi ch n đ i t ố ượ ng nghiên c u là n ươ ớ ở ơ Nghiên c u c a chúng tôi t p trung vào ph  n  sau mãn kinh   ữ  ọ ươ   ng ng có nguy c  loãng x ữ i b i vì n  là đ i t gi

ơ ố ượ ng và gãy x ệ ớ Ở i. nhóm đ i t

cao h n nam gi ở ụ ữ ươ ằ ạ  trong tình tr ng loãng x

ph  n  đang  ơ ấ ỷ ệ ươ ứ loãng x

th p h n ­2.5). T  l ằ ư ệ ng này, chúng tôi phát hi n 11%   ặ   ỉ ố ng (ch  s  T b ng ho c ầ   ng trong nghiên c u này có ph n ả ớ

ướ ụ ữ ở ứ ộ khác bi ứ c u tr t nh ng n m trong kho ng trung bình so v i các nghiên   ộ    Hà N i,

c đây. Trong m t nghiên c u trên 504 ph  n   ặ ướ ự ồ ộ tác gi c tính có 9,3%

ả Đ ng H ng Hoa và c ng s  (2007) [3]  ơ ươ ứ ộ ụ ữ ng. M t nghiên c u qui mô h n (n = 2232) cũng ph  n  loãng x

ụ ữ ở ấ ỷ ệ ộ ươ Hà N i vào năm 2004 cho th y t loãng x

trên ph  n   Ở ố ồ l ứ ủ Thành ph  H  Chí Minh, nghiên c u c a tác gi

15,4% [2].  ụ ụ ữ ự ạ ộ ng là   ả ồ   H ượ   c Ph m Th c Lan và c ng s  [4] trên 970 ph  n  sau mãn kinh đ

ồ ộ ọ ẫ ể ấ ỷ ệ   l

tuy n   ch n   ng u   nhiên   trong   c ng   đ ng   cho   th y   t ươ ụ ữ ở ứ x

ng 29%. Ngoài ra, nghiên c u trên 988 ph  n   ệ ươ ệ ệ loãng   ẫ   ộ  Hà N i (m u ạ   i,

trong   b nh   vi n)   phát   hi n   58,4%   loãng   x ừ ữ ứ ỉ ng   [79].   Tóm   l ươ

ể ồ ộ ng trong ộ ổ ừ ế ề ậ nh ng nghiên c u v a đ  c p ch  ra qui mô loãng x ộ c ng đ ng có th  dao đ ng t

ướ ứ ủ ươ ườ ỳ  9% đ n 29%, tu  vào đ  tu i và   ỷ ệ   l c tính t ng. Nghiên c u c a chúng tôi ph ng pháp đo l

ươ ể ấ ớ

ng 11,2% có th  xem là trung bình th p so v i các nghiên ể loãng x ứ ừ c u v a đi m qua.

19

ự ệ ề ỷ ệ ươ ứ ữ S  khác bi t v  t loãng x ng gi a các nghiên c u có

l ấ ứ ề ứ ự ẫ

ượ ọ ừ ữ ẫ ộ ộ trong c ng đ ng, nên nh ng dao đ ng m u v

ẫ m u đ ướ ề ể ỏ c ch n t ỷ ệ   l c  tính t

ả ậ nhi u nguyên nhân. B t c  nghiên c u nào cũng d a vào m u, và ề  ồ ứ    là  đi u  không th  tránh  kh i.   Trong nghiên c u ỷ ệ  l chúng tôi, tuy t

ư  trung bình là 11,2%, nh ng kho ng tin c y 95% ế ể ố ượ ứ ừ ~7% đ n 16%. Có th  đ i t ộ dao đ ng t

ệ ạ ộ ọ ữ

ổ ứ ộ ể ừ ồ ụ ữ ộ ộ không mang tính đ i di n cao trong c ng đ ng, vì h  là nh ng ph ữ ượ n  đ ch c c ng đ ng (h i ph  n , h i ng c tuy n t các t

ổ ữ ố ượ ườ ng này th

ứ ng có s c kho  t ể ả cao tu i), và nh ng đ i t ồ ộ ng trong nghiên c u này   ụ  ồ ườ   i ẻ ố ơ   t h n ỷ ệ ươ   ng  t i thích t l

ấ trong c ng đ ng, và lý do này cũng có th  gi ố đ i th p.

ươ ườ ậ ộ ươ ể ả Ph ng pháp đo l ng m t đ  x ng cũng có th  gi

ữ ệ ữ ử ụ ứ nh ng khác bi t gi a các nghiên c u. Chúng tôi s  d ng ph

ượ ậ ấ ố ỹ ẩ pháp DXA (đ

i thích   ươ   ng ấ   c xem là chu n vàng) và sai s  k  thu t r t th p. ứ ươ ướ ộ ố M t s  nghiên c u tr c đây cũng có dùng ph

ị ể ư ế ế ẫ

ứ ấ ươ ữ loãng x t

ng gi a các nghiên c u r t khác nhau. Ngoài ra, các ắ ế ố ố ưỡ liên quan đ n l

ng pháp DXA,   ạ   nh ng có th  giá tr  tham chi u khác nhau nên d n đ n tình tr ng ỷ ệ  l ế ố y u t ầ i s ng, nhân tr c, dinh d ươ ưở ế ỷ ệ ế ph n kinh t ng đ n t l

ứ ằ loãng x ộ ỷ ệ ẩ ả  cũng  nh h ể chu n cho b t c

nghiên c u. Có th  nói r ng, không có m t t ư ấ ả l ả ế ầ ộ ứ ở ng, và thành   ẫ   ữ ng gi a các m u ấ ứ  ệ   t Vi

ể m t qu n th  nào, nh ng t ờ t c  các k t qu  nghiên c u  ứ ủ ể ả ề Nam trong th i gian qua, k  c  nghiên c u c a chúng tôi, đ u cho

ấ ươ ề ế ớ th y loãng x

ộ ấ ng là m t v n đ  y t ế ố ệ ộ  công c ng l n.  ế  có liên quan đ n tăng nguy c

Chúng tôi phát hi n 4 y u t ấ ổ ươ ề ử ơ  ươ   ng loãng x ng: cao tu i, BMI th p, vô sinh, và ti n s  gãy x

ả ế ề ấ ớ

ế ớ ướ ệ ổ ở i. Tu i càng cao nguy c t Nam và trên th  gi c đây Vi

ự ậ ươ ấ trong gia đình. K t qu  này cũng khá nh t quán v i nhi u nghiên   ơ  ứ c u tr ớ   ng càng tăng cao, và s  th t này hoàn toàn nh t quán v i loãng x

20

ổ ậ ộ ươ ậ ộ ươ quá trình thay  đ i m t đ  x ổ ng theo tu i. M t  đ  x

ế ụ ả ả ả ẫ

ng suy   ộ ổ   gi m sau mãn kinh và v n ti p t c suy gi m ngay c  sau đ  tu i ươ ổ ầ ố ắ ệ 70, nên t n s  m c b nh loãng x

ủ ứ ươ ấ ậ ớ ng sau tu i 70 tăng cao là hoàn   ố   ạ ả ng. M i toàn nh t quán v i qui lu t suy gi m c a s c m nh x

ữ ổ ươ ế ố liên quan gi a tu i và loãng x ể ng cũng có th  do các y u t khác

ư ệ ẻ ổ ứ ạ nh  b nh lý đi kèm và tình tr ng s c kho  t ng quát mà chúng tôi

ệ ể ề ư ứ

ỉ ố ể ế ộ

ch a có đi u ki n đ  đánh giá và phân tích trong nghiên c u này.   ả   ộ ổ Do đó, có th  xem gia tăng đ  tu i là m t ch  s  gián ti p ph n ả ế ố ệ ẻ ơ ữ ứ ệ ộ ố b nh lý và s c kho  h n là m t m i liên h  xác

nh nh ng y u t ị đ nh.

ố ươ ừ ữ M i   liên   quan   gi a   BMI   và   loãng   x

ng   đã   t ng   đ ứ ề ượ   c ỉ ứ ứ ề ố

ườ ữ ậ ố nghiên c u nhi u trong quá kh , và đa s  các nghiên c u đ u ch  ra   ậ   ố ượ ng có m t

ng có BMI cao th ơ ươ ả ng cao và do đó gi m nguy c  loãng x ng. Trong nghiên

ệ ướ ng đó: tăng BMI liên quan

ươ ả ơ ỉ

ơ ố ở ưỡ ng có BMI cao h n 30 (béo phì), và đa s m i liên quan thu n: nh ng đ i t ộ ươ đ  x ứ c u này, chúng tôi cũng phát hi n xu h ế đ n gi m nguy c  gãy x ố ượ đ i t ng

ế ậ ủ ứ ứ   ng. Trong nghiên c u chúng tôi, ch  có 5 ừ   ng "th a ề cân". Tuy nghiên c u c a chúng tôi không cho phép k t lu n v

ố ệ ươ ả ữ m i liên h  nhân qu  gi a BMI và loãng x

ằ ả ặ ừ

ố ộ ẽ ữ ệ   ng, phát hi n này có ý ế   ả nghĩa r ng duy trì cân n ng v a ph i (BMI trong kho ng 20 đ n ươ   ệ ng

27) có l ự ế th c t

là m t trong nh ng bi n pháp phòng ch ng loãng x ấ  nh t.  ệ ự ủ ề ế ộ Phát hi n v  tác đ ng tiêu c c c a vô sinh đ n loãng x

ộ ữ ệ ả ị

ậ ộ ươ ủ ứ ng trong nghiên c u là vô sinh, và m t đ  x t

ế ả ả

ụ ữ ề ề ứ ở ướ  n

ơ ươ   ng ố   là m t d  li u thú v  và có ý nghĩa lâm sàng. Kho ng 10% đ i ọ ấ   ượ ng c a h  th p 2. K t qu  này cũng nh t quán ấ   ậ   c ngoài: ph  n  có nhi u con có m t ế  ườ ơ h n nhóm có con kho ng 0,1 g/cm ớ v i nhi u nghiên c u  ữ ộ ươ đ  x ng cao h n nh ng ng . Tuy nhiên, c  chơ i có ít con [95]

21

ọ ề ố ữ ươ ẫ

sinh h c v  m i liên quan gi a vô sinh và loãng x ượ ụ ữ ườ ơ c rõ ràng. Các ph  n  vô sinh th đ ư   ng v n ch a ụ ấ ng có BMI th p h n các ph

ư ề ỉ

ứ ữ n  có con, nh ng trong nghiên c u này sau khi đi u ch nh cho BMI ụ ữ ươ ở ơ ng

ơ thì nguy c  loãng x ế ả ộ ụ ữ ể ẫ  ph  n  vô sinh v n cao h n nhóm có   ậ ộ

con.  M t  gi ươ ấ ươ ề ỉ thuy t  khác  là  ph   n   vô  sinh có  th  có  m t  đ ơ ấ ng đ nh th p và m t x

ư ế ả ươ ị ng b  gia tăng, nh ng gi x ơ c  loãng x

ự ế ể ể ứ ụ ữ ng nhi u h n ph  n  có con, nên nguy   ữ ệ   ầ  thuy t này c n có d  li u ề ố ệ đ  ki m ch ng. Tuy nhiên, phát hi n v  m i liên quan

th c t ữ ươ ế ố ấ gi a vô sinh và loãng x ng là r t đáng chú ý, vì y u t

ơ ể ế ứ vô sinh có   ẻ ươ   ng

ố ượ ng này.

th  giúp cho các bác sĩ lâm sàng quan tâm h n đ n s c kho  x ữ ủ c a nh ng đ i t ố ữ ề ử ươ M i liên quan gi a ti n s  gãy x

ươ ệ ệ ộ ọ x

ứ ở ấ ấ ộ ớ ng trong gia đình và loãng   ủ   ị ng cũng là m t phát hi n thú v  và quan tr ng. Phát hi n c a ụ

ươ

chúng tôi cũng nh t quán v i m t nghiên c u  ậ ộ ươ ẹ ị ữ n  có m  b  gãy x ẽ ng cũng có m t đ  x ủ ế ố ưở ề Đây có l Úc cho th y ph ả ng suy gi m [103].   ả   ề i di truy n, vì di truy n gi

ả  là do  nh h ả ng c a y u t ữ ng. Do đó,

thích kho ng 60­80% nh ng khác bi ươ ở ệ ề ậ ộ ươ t v  m t đ  x ụ ữ ẹ ườ

ơ nguy c  loãng x ị ng tăng cao  ươ ph  n  có m  hay ng ấ ể ả i thân   ậ ộ ng là r t có th  do suy gi m m t  đ

trong gia  đình b  gãy x ươ ệ ụ ữ ệ ậ ạ x

ằ ng. Phát hi n này cũng hàm ý r ng vi c nh n d ng ph  n  có ả ế ố ề ử ươ ế ầ ng cao c n ph i chú ý đ n y u t ti n s  gia ơ nguy c  loãng x

đình.

ứ

ươ ờ ượ ố   Trong   nghiên   c u   này,   chúng   tôi   không   theo   dõi   các   đ i ớ   ể ướ ng m i, ng theo th i gian, nên không th c tính t gãy x ỷ ệ  l t

ề ử ể ỉ ươ mà ch  có th  đánh giá ti n s  gãy x

ố ượ ề ử ươ ặ ượ c 30 đ i t

ế ng cũng có liên quan đ n ti n s

ng (14,6%) có ti n s  gãy x ươ ế  liên quan đ n loãng x ồ ư ấ sát đ ố ế ố s  y u t ươ ng cá nhân. Chúng tôi quan ộ   ng. M c dù m t ề ử  ươ   ng ng, nh ng phân tích h i qui logistic cho th y loãng x gãy x

22

ế ố ề ử ế ấ ơ ươ nguy c  duy nh t có liên quan đ n ti n s  gãy x

là y u t ệ ấ ươ ế ố ầ ng là y u t ấ  "g n nh t" và có th ng.   ể

Phát hi n này cho th y loãng x ươ ế ự ế ố ượ ng. Tuy nhiên, vì các đ i t

ướ ươ ậ ộ ươ ễ ng này ả liên quan tr c ti p đ n gãy x ị b  gãy x ng tr c khi đo m t đ  x i khác

ộ ng, nên m t di n gi ả ậ ộ ươ ươ ng là nguyên nhân làm suy gi m m t đ  x ng và tăng

ươ ị là gãy x ơ nguy c  loãng x

ả ữ ệ ệ ươ ươ ố và h  qu  gi a m i liên h  loãng x ể ng. Chúng tôi không th  xác đ nh nguyên nhân   ế ế  t k ng và gãy x ng vì thi

ứ ắ nghiên c u c t ngang.

ứ ủ ữ ọ ỏ ộ M t trong nh ng câu h i quan tr ng c a nghiên c u là gánh

ươ ộ ồ ng trong c ng đ ng. Tuy nhiên, vì chúng tôi không có

ớ ươ ả ứ ề ỷ ệ ụ l gãy x

ặ n ng gãy x ố ệ s  li u v  t ượ ươ l

ng m i, nên ph i  ng d ng mô hình tiên ộ   ể ng trong c ng ng Garvan và FRAX đ  đánh giá qui mô gãy x ụ ữ ệ ỉ

ụ ữ ươ ạ ậ ng cao, mô hình Garvan nh n d ng 59,2% ph  n  có

ươ ươ ấ ồ đ ng. Trong khi mô hình FRAX ch  phát hi n 7,3% ph  n  có nguy ơ c  gãy x ơ nguy c  gãy x

ằ ng cao (xác su t gãy x ủ ướ ớ

Chúng tôi cho r ng  ế ơ ụ ữ ổ ướ ứ t ộ  h n. Theo m t nghiên c u tr ng 10 năm trên 20%).   ự   ợ c tính c a mô hình Garvan phù h p v i th c ở c đây [50],  ph  n  tu i 60 tr

ơ ươ ứ ọ ờ lên có nguy c  gãy x ng tr n đ i là 65%. Trong nghiên c u chúng

ổ ủ ố ượ ứ

ươ ạ ọ ờ ớ

tôi, tu i trung bình c a đ i t ơ c  gãy x ầ ấ i 60% là khá nh t quán v i th c t ọ ệ ng tr n đ i còn l ố ể ấ ng nghiên c u là 66, và do đó nguy ự ế  ấ   trong qu n th  dân s . Phát hi n này r t quan tr ng, vì nó cho th y

ươ ở ụ ữ qui mô gãy x

ng  ố ph  n  sau mãn kinh là khá cao và trong tình ướ ươ ễ ắ c, loãng x ng và gãy

hình lão hoá dân s  đang di n ra kh p n ươ ẽ ở ặ ộ ệ ố ế ố x qu c gia.

ng s  tr  thành m t gánh n ng cho h  th ng y t ọ ị ủ ệ ộ ứ M t phát hi n quan tr ng và thú v  c a nghiên c u này là s

ấ ị ượ ươ ề ỉ ữ nh t quán gi a giá tr  tiên l ng gãy x

ứ ố ượ Trong nghiên c u chúng tôi, có 30 đ i t ề ử ng có ti n s  gãy x

ố ượ ặ ươ ồ ệ ho c 23 đ i t ng loãng x ự  ị   ị ng và ch  đ nh đi u tr . ươ   ng ố   ng, và theo phác đ  hi n hành các đ i

23

ỉ ị ị ố ề ượ ố ượ t ề ữ ng ti n s  gãy

ỉ ị ề ươ ng này có ch  đ nh đi u tr . Trong s  30  đ i t ị ệ x

ươ ấ ơ ơ có nguy c  cao (xác su t gãy x

ệ ơ ỉ ng có ch  đ nh đi u tr , mô hình Garvan phát hi n 90% (n = 27) ư   ng đùi 10 năm h n 3%), nh ng ươ   ng

mô hình FRAX phát hi n ch  30% (n = 9) có nguy c  cao. T ự ố ượ ươ ệ ng mô  hình Garvan phát  hi n  100% ng  loãng x t

ơ ,  23 đ i  t ư

ậ ằ ế ế ả ệ (n=23), nh ng mô FRAX phát hi n 60,9% (n=14) nguy c  cao. Do   ấ   đó, chúng tôi k t lu n r ng mô hình Garvan cho ra k t qu  nh t

ị ơ ề ớ ỉ ị quán v i ch  đ nh đi u tr  h n mô hình FRAX.

Ậ Ế K T LU N

ữ ự ế ừ ứ ế t nghiên c u cho phép chúng tôi đi đ n 3

ư ậ ữ ệ Nh ng d  li u th c t ế k t lu n chính nh  sau:

ỷ ệ ươ ụ ữ ở ng

+ T  l ộ loãng x ế ph  n  sau mãn kinh là 11 ươ ừ ơ ể 7 đ n 16%. Tuy nhiên, nguy c  gãy x ,2%, và  ọ   ng tr n

có th  dao đ ng t ờ ở ụ ữ đ i ph  n  sau mãn kinh là 60%.

ế ố ấ ổ ơ + Ngoài cao tu i và BMI th p, các y u t nguy c  liên quan

ươ ồ ề ử ươ ế đ n loãng x

ng bao g m vô sinh và ti n s  gãy x ế ế ố ế ộ ng trong gia ơ ư

đình. Nh ng các y u t ươ ươ ế ố ộ ậ ế x này có tác đ ng gián ti p đ n nguy c  gãy   ề ử đ c l p có liên quan đ n ti n s ng là y u t

ng. Loãng x ươ ng. gãy x

ữ ố ươ

+  M i t ư ng quan gi a mô hình FRAX và Garvan t ủ ượ ị ỉ ố ố đ i t

ươ ề ớ ị ỉ

t, nh ng ch  có giá tr  tiên l ị quán cao v i ch  đ nh đi u tr  loãng x ươ ươ   ng ấ   ng c a mô hình Garvan là nh t ướ   ng. Mô hình FRAX  c ể ự ế ấ ơ ơ ng th p h n th c t , và do đó không th  áp

tính nguy c  gãy x ệ ụ ở ườ d ng i Vi ng t.

24

Ế Ị KI N NGH

ế ế ậ ị

T  nh ng k t lu n trên, chúng tôi ki n ngh :  ố ớ ố ượ ứ ấ ầ ộ ng c ừ ữ 1. C n có m t nghiên c u qui mô c p qu c gia v i s  l

ẫ ớ ệ ể ạ ẫ ọ ỡ  ể m u l n và cách ch n m u mang tính đ i di n cao đ  có th

ệ ơ ở ệ ươ t Nam.

ề đánh giá đúng h n v  qui mô b nh loãng x ươ ế ượ ầ ng  ấ ừ c phòng ng a loãng x Vi ố ng c p qu c gia và

2. C n có chi n l ằ

ươ ộ ố ế ố ể ơ ị đ a ph

ng b ng cách ki m soát m t s  y u t ươ ươ ạ ệ t tình tr ng loãng x ng nhóm ph

ươ ặ ng đ c bi ể ả ỷ ệ  l gãy x ng cho các đ i t nguy c  cao   ụ  ở ố ượ   ng gây gãy x ữ n  mãn kinh, đ  gi m t

này.

ề ộ ệ ượ ng gãy x

3. Trong đ u ki n ch a có m t mô hình tiên l ư

ờ ử ụ ể ạ ệ cho Vi

ổ ươ ượ ng đùi sau 10 năm

ươ   ng arvan để  t Nam, có th  t m th i s  d ng mô hình G ố   ở  các đ i ươ ơ ng nguy c  gãy c  x ể ả ố ượ ề ng v  tình hình gãy x ng. ng, đ  c nh báo các đ i t tiên l ượ t

Ố Ế Ứ Ụ Ả DANH M C CÁC CÔNG B  K T QU  NGHIÊN C U

Ủ Ậ Ề C A Đ  TÀI LU N ÁN

ế ứ ệ ặ Thái Vi t T ng, Đoàn Văn Đ  (2018).  Nghiên c u m t đ ậ ộ

1.

ủ ươ ươ ươ khoáng c a x ỷ ệ  l loãng x ng pháp

ằ ng b ng ph ở ươ ụ ữ ng, t ế ố ng ph  n  trên 40

ơ  nguy c  loãng x ệ ạ ọ t Nam , 465 (2): 24­27

DEXA và các y u t tu iổ . T p chí Y h c Vi ạ ế ặ ệ Thái Vi t T ng, Ph m  Thanh Bình, Đoàn Văn Đ  (2018).

2.

Investigation   of   fracture   rate,   fractural   risk   factor   due   to

osteoporosis and predicting fracture risk by Frax and Garvan

ượ ọ ạ models. T p chí Y D c h c Quân s ự, 43( 2): 122­127.