Nghiên cứu một số kháng thể trên bệnh nhân lupus ban đỏ hệ thống và một số yếu tố liên quan

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> NGHIÊN CỨU MỘT SỐ KHÁNG THỂ TRÊN BỆNH NHÂN LUPUS<br /> BAN ĐỎ HỆ THỐNG VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN<br /> Huỳnh Phan Phúc Linh*, Lê Anh Thư *<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Lupus ban đỏ hệ thống là một bệnh tự miễn mà hệ miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm các mô khỏe<br /> mạnh. Hậu quả gây ra là hiện tượng viêm kéo dài gây tổn thương các cơ quan trong cơ thể. Diễn biến bệnh tự<br /> nhiên của lupus đỏ hệ thống thay đổi từ lành tính đến diễn tiến nhanh chóng và có thể gây tử vong. Rất nhiều xét<br /> nghiệm máu có thể sử dụng để phát hiện các tự kháng thể đặc hiệu giúp chẩn đoán bệnh.<br /> Mục tiêu: Đánh giá mối liên quan giữa tỷ lệ kháng thể với các yếu tố lâm sàng và cận lâm sàng của bệnh<br /> nhân lupus ban đỏ hệ thống.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu mô tả cắt ngang, thực hiện trên 120 bệnh nhân đã được chẩn đoán<br /> xác định lupus ban đỏ hệ thống tại bệnh viện Chợ Rẫy từ tháng 05/2011 đến tháng 03/2012.<br /> Kết quả: Trong số 120 bệnh nhân lupus ban đỏ hệ thống (tuổi trung bình + độ lệch chuẩn, 44,56 + 18,26),<br /> 4,2% là nam và 95,8% là nữ. Tần suất dương tính ở các kháng thể ở bệnh nhân lupus ban đỏ hệ thống là 65%<br /> (ANA), 84,17% (anti-ds DNA), 45,83% (anti-Sm), 55% (anti-SSA), 20,83% (anti-SSB), 7,5% (ACL-IgG),<br /> 12,5% (ACL-IgM), 31,67% (LA). Tổn thương da (như hồng ban cánh bướm, nhạy cảm ánh sáng) thì có mối liên<br /> quan có ý nghĩa với ANA, anti-dsDNA, anti-Sm, anti-SSA. Trong khi đó, những tổn thương thận (protein niệu)<br /> có liên quan có ý nghĩa với anti-dsDNA, anti-Sm, ACL-IgG. Anti-ds DNA có mối liên quan có ý nghĩa với các<br /> tổn thương da, rối loạn huyết học, men gan, men cơ, bổ thể C3, C4 và protein niệu.<br /> Kết luận: Các kháng thể thường được tìm thấy ở những bệnh nhân có lupus ban đỏ hệ thống. Có mối liên<br /> quan có ý nghĩa giữa độ nặng của lupus ban đỏ hệ thống và tần suất của các kháng thể.<br /> Từ khóa: Lupus ban đỏ hệ thống, kháng thể<br /> <br /> ABSTRACT<br /> SOME ANTIBODIES IN PATIENTS WITH SYSTEMIC LUPUS ERYTHEMATOSUS<br /> AND RELATIVE FACTORS<br /> Huynh Phan Phuc Linh, Le Anh Thu<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 - Supplement of No 2 - 2014: 148-154<br /> Background Systemic lupus erythematosus (SLE) is an autoimmune disease, which means the body's<br /> immune system mistakenly attacks healthy tissue. This leads to long-term inflammation that can affect<br /> almost any organ system. The natural history of SLE ranges from relatively benign disease to rapidly<br /> progressive and even fatal disease. Several blood tests can be performed to detect specific auto-antibodies and<br /> help make the diagnosis of lupus.<br /> Objective: studying the relation between the level of antibodies and the clinical presentations and approach<br /> considerations in patients with SLE.<br /> Methods: cross-sectional descriptive study, conducted using 120 patients who had the diagnosis of SLE in<br /> Cho Ray hospital from May 2011 to March 2012.<br /> * Khoa Nội Cơ Xương Khớp Bệnh viện Chợ Rẫy<br /> Tác giả liên lạc: BSCKII Huỳnh Phan Phúc Linh, ĐT: 0989032152, Email: tinikhanhdoan@yahoo.com<br /> <br /> 148<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2013<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Results: Among 120 patients with SLE (mean + SD age, 44,56 + 18,26), 4,2% were men and 95,8 were<br /> women. The incidence of positive antibodies in patients with SLE is 65% (ANA), 84,17% (anti-dsDNA), 45,83%<br /> (anti-Sm), 55% (anti-SSA), 20,83% (anti-SSB), 7,5% (ACL-IgG), 12,5% (ACL-IgM), 31,67% (LA). Skin<br /> lesions (such as malar rash, photosensitivity) were significantly associated with ANA, anti-dsDNA, anti-Sm,<br /> anti-SSA. Meanwhile renal disease (proteinuria) was significantly associated with anti-dsDNA, anti-Sm, ACLIgG. Anti-ds DNA was significantly associated with skin lesions, hematologic disorders, liver enzymes, muscle<br /> enzymes, components C3, C4 and proteinuria.<br /> Conclusions: Antibodies found commonly in patients with SLE. There is a significant correlation between<br /> the severity of SLE and the incidence of antibodies.<br /> Key words: Systemic lupus erythematosus, antibody<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Lupus ban đỏ hệ thống là một bệnh tự miễn<br /> trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể sản xuất<br /> các tự kháng thể phản ứng với các thành phần<br /> khác nhau của nhân tế bào, gọi chung là kháng<br /> thể kháng nhân (ANA). Sự hiện diện của các tự<br /> kháng thể đặc hiệu (chỉ điểm sinh học) liên quan<br /> các cơ quan tổn thương và tiên lượng của lupus<br /> ban đỏ hệ thống.<br /> Có rất nhiều tự kháng thể được tìm thấy<br /> trong huyết thanh của bệnh nhân lupus, một số<br /> kháng thể có liên quan đặc hiệu với bệnh lupus.<br /> Với những phương pháp chẩn đoán và điều trị<br /> hiện nay, 80-90% những người mắc bệnh lupus<br /> có thể bình phục và kéo dài đời sống bình<br /> thường(2). Thách thức cho các bác sĩ lâm sàng là<br /> làm sao để chẩn đoán sớm bệnh.<br /> Nghiên cứu này nhằm mục tiêu: Đánh giá tỉ<br /> lệ dương tính của các tự kháng thể trong lupus và<br /> mối liên quan giữa tỷ lệ kháng thể với các yếu tố lâm<br /> sàng và cận lâm sàng của bệnh nhân lupus ban đỏ hệ<br /> thống.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG-PHƯƠNGPHÁP NGHIÊNCỨU<br /> Đối tượng<br /> Bệnh nhân được chẩn đoán lupus ban đỏ hệ<br /> thống dựa vào tiêu chuẩn Hội thấp khớp Hoa<br /> Kỳ năm 1982 và đã chỉnh sửa năm 1997.<br /> Địa điểm và thời gian nghiên cứu: Bệnh viện<br /> Chợ Rẫy TP HCM từ tháng 5/2011 đến tháng<br /> 3/2012.<br /> Phương pháp chọn mẫu: mẫu thuận tiện.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Thiết kế nghiên cứu mô tả cắt ngang.<br /> Các bước tiến hành:<br /> Bước 1: Khám lâm sàng và làm các xét<br /> nghiệm thường qui<br /> Bước 2: Xét nghiệm các kháng thể tự miễn:<br /> LA (lupus anticoagulant); ANA; Anti dsDNA;<br /> Anti-Sm; Anti-SSA (Ro); Anti-SSB (La); Anti<br /> Cardiolipin-IgG;<br /> Anti<br /> Cardiolipin-IgM;<br /> Complement C3; Complement C4.<br /> Cách lấy mẫu: Mẫu nghiệm được sử dụng là<br /> huyết thanh người. Lấy máu tĩnh mạch vô<br /> trùng, sau đó máu được để đông tự nhiên ở<br /> nhiệt độ phòng và huyết thanh được tách ra<br /> bằng cách ly tâm tách huyết thanh sớm nhất<br /> có thể.<br /> Bước 3: Đánh giá mối liên quan giữa tỷ lệ<br /> kháng thể với các yếu tố lâm sàng và cận lâm<br /> sàng.<br /> Xử lý số liệu theo phương pháp thống kê y<br /> học.<br /> <br /> KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN<br /> Đặc điểm chung<br /> Tổng số bệnh nhân là 120, chủ yếu là nữ giới<br /> với số lượng là 115 bệnh nhân chiếm tỷ lệ 95,8%,<br /> chỉ có 5 bệnh nhân nam với tỷ lệ 4,2%. Kết quả<br /> này phù hợp với các nghiên cứu trước đó về tỷ lệ<br /> bệnh lupus ban đỏ chủ yếu gặp ở nữ giới(8,7), và<br /> lứa tuổi thường gặp nhất là 15 – 50 tuổi(1,5).<br /> Lứa tuổi bệnh nhân nghiên cứu chủ yếu là từ<br /> 20 đến 40 tuổi, tuổi trung bình là 29 ± 15 tuổi.<br /> <br /> Hội Nghị Khoa Học Kỹ Thuật BV. Chợ Rẫy 2013<br /> <br /> 149<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 2 * 2014<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Tương tự trong nghiên cứu của tác giả Trần Văn<br /> Vũ báo cáo tuổi trung bình mắc bệnh là 29,75 (8),<br /> và tác giả Ricard Cevera cũng đã báo cáo trong<br /> một nghiên cứu 1,000 bệnh nhân tuổi mắc bệnh<br /> cao nhất là 34± 13(3).<br /> <br /> Biểu hiện lâm sàng và cận lâm sàng thường<br /> gặp<br /> <br /> do khác biệt về cỡ mẫu, về sắc tộc và địa lý. Với<br /> các kháng thể kháng phospholipid màng tế bào<br /> thì tỷ lệ dương tính thấp hơn, với kháng thể<br /> ACL IgG tỷ lệ dương tính là 7,5%, còn với kháng<br /> thể ACL IgM thì tỷ lệ dương tính là 12,5%. Nhìn<br /> chung tỉ lệ dương tính của kháng thể IgG anticardiolipin trên bệnh nhân lupus trong các<br /> nghiên cứu trên thế giới đều nằm trong khoảng<br /> 10-70%. Tỉ lệ dương tính của kháng thể anticardiolipin trong nghiên cứu của chúng tôi<br /> tương tự nhưng số liệu nghiên cứu đã công bố<br /> của một số tác giả.<br /> <br /> Mối liên quan giữa các tự kháng thể và<br /> biểu hiện lâm sàng<br /> Bảng 3.2. Tỉ lệ các triệu chứng lâm sàng ở nhóm bệnh<br /> nhân tự kháng thể dương tính.<br /> Biểu hiện LS<br /> <br /> Tỉ lệ dương tính của các tự kháng thể<br /> Bảng 3.1. Bệnh nhân dương tính với một số tự kháng<br /> thể<br /> Chúng tôi<br /> Tự kháng<br /> thể<br /> ANA<br /> Anti-dsDNA<br /> Anti-Sm<br /> Anti-SSA<br /> Anti-SSB<br /> ACL-IgG<br /> ACL-IgM<br /> LA<br /> <br /> n<br /> 78<br /> <br /> V.D.<br /> Hoffman<br /> (4)<br /> Pradhan và IE và cs A Cohort<br /> %<br /> % cs (145 BN ở (291<br /> (8)<br /> (7)<br /> Mumbai)<br /> BN)<br /> 65<br /> 96,2<br /> 96<br /> <br /> 101 84,2<br /> 55<br /> 66<br /> 25<br /> 9<br /> 15<br /> 38<br /> <br /> 45,8<br /> 55<br /> 20,8<br /> 7,5<br /> 12,5<br /> 31,6<br /> <br /> 54<br /> 10<br /> 22<br /> <br /> 29,1<br /> <br /> 14,2<br /> <br /> 78<br /> 10<br /> 25<br /> 19<br /> 24<br /> 13<br /> 15<br /> <br /> AntiAnti- Anti- AntidsDNA(+) Sm (+) SSA SSB<br /> (+)<br /> (+)<br /> (*)<br /> Mệt mỏi (%)<br /> 74,6<br /> 67,3<br /> 70,9 57,6 64,0<br /> (*)<br /> (*)<br /> Rụng tóc (%) 66,7<br /> 49,5<br /> 50,9 54,6 72,0<br /> Sốt (%)<br /> 62,8<br /> 64,4<br /> 67,3 75,8 64,0<br /> (*)<br /> (*)<br /> (*)<br /> (*)<br /> Hồng ban cánh 66,7<br /> 60,4<br /> 61,8 68,5<br /> 52,0<br /> bướm (%)<br /> (*)<br /> (*)<br /> (*)<br /> Nhạy cảm ánh 42,3<br /> 42,1<br /> 30,9 25,8 44,0<br /> sáng (%)<br /> (*)<br /> (*)<br /> (*)<br /> Ban dạng đĩa rải 21,8<br /> 11,9<br /> 14,6 18,7<br /> 8,0<br /> rác (%)<br /> (*)<br /> (*)<br /> Ban da (%)<br /> 26,9<br /> 25,7<br /> 25,5 29,6 27,4<br /> (*)<br /> (*)<br /> (*)<br /> Loét miệng (%) 34,6<br /> 34,7<br /> 30,9 38,9<br /> 20,0<br /> Đau cơ (%)<br /> 19,2<br /> 23,8<br /> 20,0 15,2 16,0<br /> (*)<br /> (*)<br /> (*)<br /> (*)<br /> Đau khớp (%) 74,4<br /> 72,3<br /> 72,7 74,1 70,5<br /> Động kinh (%)<br /> 7,7<br /> 6,9<br /> 9,1<br /> 6,1<br /> 4,0<br /> <br /> : p