Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu một số đặc điểm sinh vật học, sinh thái học của các loài sâu hại cây Lát Mexico và đề xuất các biện pháp phòng trừ tại Trạm thực hành thực nghiệm Lâm sinh Miếu Trắng Quảng Ninh

1

®Æt vÊn ®Ò

Rõng lµ nguån tµi nguyªn quý gi¸ cña nh©n lo¹i, lµ mét m¾t xÝch quan

träng trong hÖ sinh th¸i toµn cÇu, lµ yÕu tè ®¶m b¶o sù æn ®Þnh cña c¸c qu¸ tr×nh

sinh th¸i c¬ b¶n trªn tr¸i ®Êt còng nh­ trong mét ph¹m vi ®Þa ph­¬ng nµo ®ã.

MÆt kh¸c rõng cã vai trß kinh tÕ th«ng qua viÖc cung cÊp l©m s¶n vµ c¸c

lo¹i ®Æc s¶n cho nÒn kinh tÕ.

ViÖt Nam lµ mét n­íc nhiÖt ®íi, rõng vµ ®Êt rõng chiÕm 2/3 diÖn tÝch ®Êt

®ai c¶ n­íc. Rõng lµ m«i tr­êng sèng vµ lµ n¬i ho¹t ®éng cña c¸c ®ång bµo

d©n téc sinh sèng ë khu vùc vïng cao, nªn vai trß kinh tÕ, b¶o vÖ m«i tr­êng

sinh th¸i cña rõng l¹i cµng trë nªn quan träng. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay diÖn

tÝch rõng n­íc ta ®· vµ ®ang bÞ suy gi¶m nhanh chãng, ngoµi sù tµn ph¸ cña

chiÕn tranh th× nguyªn nh©n lµm suy gi¶m tµi nguyªn rõng c¶ vÒ sè l­îng vµ

chÊt l­îng lµ do sù can thiÖp v« ý thøc cña con ng­êi nh­ chÆt ph¸ rõng lµm

n­¬ng rÉy cña ®ång bµo d©n téc thiÓu sè, n¹n du canh du c­, n¹n khai th¸c

rõng, s¨n b¾n chim thó rõng bõa b·i, kinh doanh rõng kh«ng hîp lý. Trong

nh÷ng n¨m qua ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ®Èy nhanh tiÕn tr×nh phñ xanh ®Êt

trèng ®åi träc th«ng qua mét sè ch­¬ng tr×nh vµ dù ¸n lín nh­: dù ¸n 327;

ch­¬ng tr×nh 5 triÖu ha rõng, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 ®é che phñ cña rõng sÏ

®¹t 43% trªn quy m« toµn quèc. Loµi c©y ®­îc chän ®Ó trång rõng trong

nh÷ng dù ¸n trªn vµ trong triÕn l­îc ph¸t triÓn l©m nghiÖp 10 n¨m tíi chñ yÕu

lµ nhãm: Keo, b¹ch ®µn, vµ mét sè loµi c©y b¶n ®Þa cã gi¸ trÞ nh­ c©y L¸t,

Xoan Méc, D¸i Ngùa, ... Ngoµi ra, Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n

còng ®· nhËp néi mét sè gièng c©y tõ c¸c n­íc, ®­a vÒ trång thö nghiÖm t¹i

ViÖt Nam nh»m n©ng cao ®é che phñ cña rõng, c¶i t¹o m«i tr­êng sinh th¸i,

t¨ng vÎ ®Ñp c¶nh quan, cung cÊp gç cho c¸c ngµnh c«ng nghÞªp, nhÊt lµ trong

giai ®o¹n hiÖn nay nhu cÇu sö dông gç t¨ng nhanh. Trong sè ®ã loµi c©y cã

xuÊt xø tõ vïng nhiÖt ®íi Mexico, mäc t­¬ng ®èi nhanh, cã hiÖu qu¶ kinh tÕ

2

cao lµ c©y L¸t Mexico (Cedrela odorata hä Meliaceae), lµ loµi c©y gç ®­îc

nhiÒu ng­êi ­a chuéng, lµ mÆt hµng l©m s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao trªn thÞ

tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. C©y cã gç thí mÞn, mµu hång nh¹t, cã v©n gÇn

nh­ gç L¸t hoa, chøa dÇu nªn kh«ng bÞ mèi mät, Ýt cong vªnh, nøt næ, lµm v¸n

gÐp thanh, xÎ v¸n, lµm gç bãc... Theo nghiªn cøu Mü cho thÊy loµi c©y nµy cã

ý nghÜa rÊt lín trong y häc vµ nghÖ thuËt. Gç cña nã phï hîp vµ ­a chuéng ®Ó

s¶n xuÊt c¸c lo¹i ®µn ghi ta, ®µn vÜ cÇm, c¸c lo¹i trèng... vá c©y cã chøa c¸c

ho¹t chÊt cã thÓ sö dông ®Ó s¶n xuÊt d­îc liÖu nh­: thuèc gi¶i nhiÖt , thuèc

chèng sèt rÐt, thuèc cÇm m¸u, thuèc giun.

HiÖn nay c©y L¸t ®­îc trång thö nghiÖm t¹i Tr¹m thùc nghiÖm l©m sinh

MiÕu Tr¾ng Qu¶ng Ninh, Ninh B×nh, L¹ng S¬n, S¬n La. Rõng trång sinh

tr­ëng vµ ph¸t triÓn kh¸ tèt.

Theo quyÕt ®Þnh sè 16/05/QD - BNN ngµy 15-3-05 “Danh môc c¸c loµi

c©y chñ yÕu phôc vô cho rõng s¶n xuÊt theo 9 vïng sinh th¸i L©m NghiÖp”

trong ®ã cã 2 vïng sinh th¸i ®­îc chän ®Ó trång loµi c©y L¸t Mexico ®ã lµ

vïng §«ng Nam Bé, vïng §ång B»ng S«ng Hång

§Ó rõng trång cã thÓ ph¸t triÓn bÒn v÷ng, dÇn tiÕn tíi æn ®Þnh gÇn nh­

rõng tù nhiªn th× c«ng t¸c ch¨m sãc, b¶o vÖ sau khi trång lµ hÕt søc quan

träng. Do yªu cÇu cña x· héi chóng ta sÏ g©y trång c©y L¸t Mexico trªn diÖn

réng ë c¸c tØnh, hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai chóng ta cã diÖn tÝch rõng c©y L¸t

Mexico thuÇn loµi kh¸ lín. Theo ®óng quy luËt sinh häc, khi cã nguån thøc ¨n

lµ cã s©u h¹i, cã thÓ thÊy râ ®iÒu nµy khi rõng c©y L¸t Mexico ®­îc h×nh

thµnh, mét khèi l­îng thøc ¨n lµ l¸, th©n, cµnh rÊt lín ®· t¹o ®iÒu kiÖn rÊt

thuËn lîi cho nh÷ng loµi c«n trïng ®¬n thùc vµ hÑp thùc sinh s«i vµ ph¸t triÓn.

Qua qu¸ tr×nh ®iÒu tra s¬ bé ®· ph¸t hiÖn s©u ¨n l¸, S©u ®ôc nân vµ s©u ®ôc

th©n, giai ®o¹n s©u non cña s©u ®ôc th©n c©y L¸t Mexico rÊt nguy hiÓm,

chóng ®ôc thµnh nh÷ng lç ë xung quanh gèc c©y lµm cho gèc c©y bÞ ch¶y

nhùa sïi bät ra vµ chÕt. V× vËy viÖc nghiªn cøu s©u h¹i c©y L¸t Mexico lµ viÖc

3

rÊt cÇn thiÕt tr­íc khi chóng ta ®­a c©y L¸t Mexico ra trång ®¹i trµ ë c¸c tØnh.

Tuy nhiªn cho ®Õn nay, nghiªn cøu vÒ c©y L¸t Mexico tËp trung chñ

yÕu vµo viÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh tr­ëng trong ®iÒu kiÖn lËp ®Þa ë n­íc ta,

hÇu nh­ ch­a cã ®Ò tµi nµo nghiªn cøu vÒ s©u h¹i c©y L¸t Mexico ë rõng

trång, nªn viÖc ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng trõ chóng sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n

v× thiÕu c¬ së khoa häc. ChÝnh v× vËy viÖc nghiªn cøu ®¨c ®iÓm sinh vËt häc

vµ sinh th¸i häc s©u h¹i c©y L¸t Mexico vµ ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p phßng trõ

cã hiÖu qu¶ lµ quan träng vµ cÇn thiÕt nh»m h¹n chÕ tèi ®a møc ®é g©y h¹i cña

chóng; ®Æc biÖt lµ trong giai ®o¹n hiÖn nay. §Ó gãp phÇn thùc hiÖn thµnh c«ng

ch­¬ng tr×nh trång míi 5 triÖu ha rõng t«i tiÕn hµnh thùc hiÖn ®Ò tµi "Nghiªn

cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh vËt häc, sinh th¸i häc cña c¸c loµi s©u h¹i c©y L¸t

Mexico vµ ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng trõ t¹i Tr¹m thùc hµnh thùc

nghiÖm L©m sinh MiÕu Tr¾ng Qu¶ng Ninh”.

4

Ch­¬ng 1

Tæng quan c¸c vÊn ®Ò nghiªn cøu

1.1. Nguån gèc xuÊt xø cña c©y L¸t Mexico

§Çu thÕ kû XVI, ng­êi T©y Ban Nha ®· chiÕm vïng ®Êt Trung Mü vµ

®Æt tªn cho mét sè loµi c©y gç tèt nhÊt ë ®ã lµ Cedro rojo (c©y Såi ®á) theo

tiÕng T©y Ban Nha. Khoa häc ph©n lo¹i sau ®ã x¸c ®Þnh loµi c©y nµy thuéc

mét chi trong hä Xoan (Meliaceac). Trong ®ã, næi tiÕng nhÊt lµ Cedro blanco

- c©y Såi tr¾ng, nh­ng thùc chÊt ®©y lµ mét lo¹i Hoµng ®µn, sau nµy ®­îc ®Æt

tªn l¹i lµ Cupressus lindleii, vµ c©y Cedro rojo – c©y Såi ®á, sau nµy khoa

ph©n lo¹i ®· x¸c ®Þnh lµ mét chi trong hä Xoan (Meliaceae), loµi nµy chÝnh lµ

L¸t Mexico. Tuy nhiªn, ng­êi ta vÉn t«n träng thãi quen ban ®Çu vµ ng­êi ®Çu

tiªn ®Æt tªn cho nã, nªn ®· ®Æt tªn cho chi nµy lµ Cedrela, trong ®ã Cedrela

odorata lµ ®¸ng chó ý nhÊt.

Cedrela odorata ph©n bè réng kh¾p c¸c vïng sinh th¸i Trung Mü, Nam

Mü vµ c¸c ®¶o trªn vÞnh Caribea. Tuy nhiªn, khu ph©n bè tËp trung nhÊt cña

loµi c©y nµy vµ c©y ph¸t triÓn tèt nhÊt lµ ë Mexico.

1.2. Mét sè nghiªn cøu trªn thÕ giíi vÒ s©u h¹i c©y L¸t Mexico

Trong thÕ giíi ®éng vËt, c«n ttrïng lµ líp phong phó nhÊt, gåm kho¶ng

h¬n 1 triÖu loµi, trong ®ã h¬n 1% sè loµi ®­îc coi lµ s©u h¹i. Tõ xa x­a con

ng­êi ®· biÕt c¸ch phßng trõ c«n trïng cã h¹i còng nh­ lîi dông c«n trïng cã

Ých ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cuéc sèng.

Cho ®Õn nay, c¸c tµi liÖu liªn quan ®Õn c«n trïng nãi chung vµ s©u h¹i

nãi riªng ®­îc xuÊt b¶n kh¸ nhiªu. Tuy nhiªn, do giíi h¹n cña ®Ò tµi nªn t«i

chØ ®Ò cËp ®Õn mét sè tµi liÖu cã liªn quan ®Õn s©u h¹i L¸t Mexico.

Sù xuÊt hiÖn cña c¸c loµi thuéc gièng Hypsipyla vµ møc ®é ph¸ h¹i cña

Hypsipyla grandella, mét loµi g©y nhiÒu thiÖt h¹i cho c¸c c©y trång rõng

5

thuéc hä Xoan còng nh­ sù ph¸ h¹i cña chóng trªn c¸c bé phËn kh¸c nhau cña

c©y chñ ®· ®­îc nhiÒu t¸c gi¶ ®Ò cËp ®Õn ë mét sè vïng t¹i Trung Mü nh­:

Hochmut, Manso (1971) [25] ®· ®iÒu tra tû lÖ vµ møc ®é h¹i cña mét sè

loµi s©u h¹i chÝnh ë Cuba, trong ®ã cã m« t¶ sù ph¸ h¹i cña Hypsipyla

grandella trªn hoa cña mét sè loµi c©y hä Xoan. Menendez, Berrios (1992) [28]

®· m« t¶ kiÓu ph¸ h¹i míi cña H. grandella trªn rõng trång c©y L¸t Mexico

Cedrela odorata (3 ®Õn 4 n¨m tuæi) t¹i Matanzas, Cuba. KiÓu ph¸ h¹i nµy bao

gåm ®ôc vá vµ ®ôc phÇn d­íi cña th©n vµ th­êng dÉn ®Õn chÕt c©y.

Berrio, Moreno (1980)[24]; Lara(1980)[26]; Vega, ®iÒu tra s©u ®ôc nân

H. grandella trªn c©y L¸t Mexico Cedrela odorata t¹i Colombia; kÕt qu¶ cho

thÊy møc ®é h¹i cña chóng cao nhÊt ë c©y 2-3 n¨m tuæi. ViÖc phßng trõ t­¬ng

®èi khã kh¨n, c¸c t¸c gi¶ ®· khuyÕn c¸o nªn chuyÓn c¸c khu vùc trång c©y hä

Xoan trªn sang môc ®Ých kh¸c ®Ó sö dông thµnh c¸c b·i ch¨n th¶ kÕt hîp víi

trång c©y. Whitmore et al. (1974) [31] ®Ò cËp ®Õn sù ph¸ h¹i nÆng nÒ cña H.

grandella trªn Cedrela odorata t¹i Puerto Rico vµ ng­êi ta ®· ph¶i thay thÕ

b»ng Toona ciliata tõ Costa Rica vµ kh«ng thÊy bÞ loµi s©u nµy ph¸ h¹i.

Nh÷ng nghiªn cøu vÒ t¸c h¹i vµ møc ®é h¹i cña H. grandella ®èi víi

c¸c loµi c©y hä Xoan còng ®· ®­îc nhiÒu t¸c gi¶ c«ng bè:

Roovers (197) [29] ®· quan s¸t vµ thÊy r»ng møc ®é ­a thÝch ®èi víi

c©y chñ cña s©u non vµ s©u tr­ëng thµnh H. grandella t¹i Barinitas, Venezuela

theo thø tù: Cedrela odorata > Cedrela angustifolia > Swietenia macrophylla.

Yamazaki et al. (1990)[32] trong b¸o c¸o kÕt qu¶ ®iÒu tra t¹i vïng Peruvian,

Amazon cho thÊy quÇn thÓ H. grandella t¨ng lªn nhanh chãng trong mïa m­a

v× c©y chñ ®©m nhiÒu nân míi, trong ®ã C. odorata bÞ nÆng h¬n S.

macrophylla. Nh÷ng kÕt qu¶ t­¬ng tù còng ®­îc Menendez et al. (1989) [27]

khi quan s¸t tËp tÝnh ph¸ h¹i cña s©u non H. grandella trong ®iÒu kiÖn phßng

thÝ nghiÖm ®èi víi 5 loµi c©y thuéc hä Xoan: thøc ¨n thÝch hîp nhÊt ®èi víi

s©u non lµ Cedrela odorata, cßn S. macrophylla, S. mahagoni vµ Khaya sp. lµ

6

thøc ¨n t­¬ng ®èi thÝch hîp; nh­ng Toona ciliata l¹i kh«ng ®­îc coi lµ nguån

thøc ¨n cña chóng.

N¨m 1959 Ch­¬ng ChÊp Trung [35] ®· cho ra ®êi cuèn "S©m l©m c«n

trïng häc" vµ sau ®ã tõ n¨m 1965 gi¸o tr×nh nµy liªn tiÕp ®­îc viÕt l¹i nhiÒu

lÇn. Trong c¸c t¸c phÈm ®ã ®· giíi thiÖu h×nh th¸i, tËp tÝnh sinh ho¹t vµ c¸c

biÖn ph¸p phßng trõ.

N¨m 1991 Nhµ xuÊt b¶n l©m nghiÖp Trung Quèc giíi thiÖu cuèn s¸ch

C«n trïng rõng Trung Quèc do t¸c gi¶ Xiao Gangru(Tiªn C­¬ng Nhu)[37]

viÕt trong ®ã ¤ng ®· m« t¶ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, ®Æc ®iÓm sinh vËt häc vµ ®­a

ra biÖn ph¸p phßng trõ cña c¸c loµi s©u h¹i c©y rõng trång ë Trung Quèc.

1.3. Mét sè nghiªn cøu ë trong n­íc

1.3.1. §Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i cña c©y L¸t Mexico

Theo Khóc §×nh Thµnh (09/2004) trong “B¸o c¸o tham luËn kÕt qu¶

gieo ­¬m vµ g©y trång c©y L¸t Mexico”:

L¸t Mexico lµ c©y gç nhì, ®­êng kÝnh trung b×nh ®¹t 50 – 60cm, cao

trªn 30m. Th©n th¼ng trßn ®Òu, vá nøt däc n«ng mµu x¸m tr¾ng, lóc nhá vá

nh½n mµu x¸m xanh.

L¸ kÐp l«ng chim mét lÇn ch½n, mçi l¸ kÐp cã tõ 8 – 15 ®«i l¸ chÐt, l¸ chÐt

h×nh trøng, ®u«i l¸ lÖch, ®Çu l¸ nhän dÇn. L¸ cã l«ng mÞn mµu tr¾ng bao phñ.

Hoa tù xim viªn chuú mäc ë ®Çu cµnh, hoa mµu tr¾ng.

Qu¶ nang t¸ch «, qu¶ cã vá gi¶ bao bäc, qu¶ khi chÝn t¸ch thµnh 5 «.

H¹t cã c¸nh máng.

L¸t Mexico lµ c©y rông l¸ vµo mïa l¹nh ë phÝa B¾c n­íc ta. Tuy nhiªn,

c©y nhá Ýt rông l¸ vµ sinh tr­ëng víi tèc ®é chËm h¬n.

Mïa rông l¸ th­êng tõ th¸ng 1 ®Õn cuèi th¸ng 3. §Çu th¸ng 3 c©y b¾t

®Çu ra l¸ non vµ b­íc vµo mïa sinh tr­ëng.

Th¸ng 10, 11 c©y b¾t ®Çu ra hoa, qu¶ chÝn vµo th¸ng 4, 5. TiÕn hµnh thu

h¸i qu¶ vµo cuèi th¸ng 4 hay ®Çu th¸ng 5 trªn nh÷ng c©y th©n th¼ng, trßn ®Òu,

7

c©y trªn 10 tuæi.

L¸t Mexico lµ loµi ­a khÝ hËu nãng Èm, nhÞp ®é t¨ng tr­ëng m¹nh nhÊt vµo

c¸c th¸ng 7, 8, 9 lµ thêi kú nãng Èm vµ cã tæng diÖn tÝch quang hîp lµ lín nhÊt.

Theo kÕt qu¶ ban ®Çu, loµi c©y nµy cã thÓ g©y trång ®­îc trªn mäi vÜ ®é

cña ViÖt Nam, tõ 0 – 1500m so víi mùc n­íc biÓn.

Lµ mét loµi ­a s¸ng hoµn toµn kÓ c¶ ë giai ®o¹n v­ên ­¬m, nªn ¸nh

s¸ng cµng ®ñ t¨ng tr­ëng cµng m¹nh. TÝnh h­íng quang m¹nh, dÔ bÞ lÖch

ngän nÕu chiÕu s¸ng kh«ng ®Òu.

RÔ cäc kÐm ph¸t triÓn nh­ng rÔ bµng ph¸t triÓn m¹nh. Kh¶ n¨ng luån

l¸ch khe ®¸ m¹nh nh­ thùc vËt trªn nói ®¸ v«i, chÞu giã b·o kh¸ tèt.

L¸t Mexico ®ßi hái ®Êt t¬i xèp vµ th«ng tho¸ng, ­a ®Êt giµu Canxi, ­a

®Êt cã ph¶n øng trung tÝnh ®Õn h¬i kiÒm, phï hîp víi trång rõng trªn c¸c lo¹i

®Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ v«i. ¦a ®Êt Èm vµ tho¸t n­íc, tÇng ®Êt dµy trªn 50cm,

®Êt cµng giµu dinh d­ìng cµng tèt. RÊt phï hîp víi ®Êt ph¸t triÓn trªn ®¸

Bazan, ®Êt phï sa båi tô, ch©n s­ên nói ®¸ v«i, ®Êt thÞt nhÑ ph¸t triÓn trªn ®¸

Micasit vµ ®¸ Gneis.

Giai ®o¹n n¶y mÇm vµ mÇm non rÊt dÔ bÞ Sªn, S©u x¸m, DÕ mÌn,

Chuét, Chim ph¸ h¹i, cÇn t¨ng c­êng kiÓm tra vµ xö lý c¸c yÕu tè g©y h¹i nãi

trªn ë giai ®o¹n ban ®Çu.

Giai ®o¹n tr­ëng thµnh cÇn chó ý ®Õn S©u ®ôc nân .

Cã thÓ g©y trång thuÇn loµi hay hçn giao víi c¸c loµi kh¸c, cã thÓ

chung sèng hµi hoµ víi c¸c loµi c©y b¶n ®Þa vµ c©y n«ng nghiÖp.

VÒ ®iÒu kiÖn khÝ hËu – thuû v¨n, loµi c©y nµy phï hîp víi n¬i cã l­îng

m­a tõ 1000 – 2000mm, nhiÖt ®é trung b×nh tõ 26 – 270C.

1.3.2. LÞch sö h×nh thµnh rõng L¸t Mexico t¹i khu vùc nghiªn cøu

N¨m 1986, KS NguyÔn H÷u Léc dÉn nhËp L¸t Mexico víi xuÊt xø ë

tØnh Villa Hermosa, vïng vÞnh Caribea vµ trång thö t¹i miÒn B¾c ViÖt Nam,

sau 14 n¨m ®­êng kÝnh th©n c©y 1,3m ®· ®¹t tõ 48- 64cm, ®o¹n th©n d­íi cµnh

8

lµ 12m, thÓ tÝch gç h÷u Ých ®¹t 1,8 - 2,5m3/c©y (theo tµi liÖu cña Phßng KhuyÕn

l©m - Côc L©m nghiÖp - Bé N«ng nghiÖp vµ PTNT th¸ng 6 n¨m 2002).

Nh­ vËy, víi chÕ ®é nhiÖt Èm ë n­íc ta c©y L¸t Mexico cã kh¶ n¨ng

sinh tr­ëng kh¸ tèt, kh«ng thua kÐm g× so víi vïng nguyªn s¶n. §©y lµ mét

trong nh÷ng kÕt qu¶ hiÕm hoi sau nhiÒu n¨m cè g¾ng di thùc, nhËp néi, vµ

trång thö nghiÖm ë ViÖt Nam cña mét sè nhµ khoa häc say mª vµ t©m huyÕt

víi sù nghiÖp ph¸t triÓn rõng theo xu thÕ bÒn v÷ng kÕt hîp víi b¶o vÖ m«i

tr­êng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ. MÆc dï c©y L¸t Mexico ®· ®­îc dÉn gièng vµ

trång thö nghiÖm ë ViÖt Nam vµ ®­îc ®¸nh gi¸ lµ loµi c©y cã nhiÒu ­u viÖt,

song cho ®Õn nay, víi sè l­îng c©y cßn l¹i rÊt Ýt ái nªn viÖc ®¸nh gi¸ vÒ mÆt

l©m sinh còng nh­ kh¶ n¨ng t¹o gièng phôc vô cho viÖc më réng diÖn tÝch cßn

thiÕu c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn . V× vËy, ®Æt vÊn ®Ò nghiªn cøu kü thuËt gieo

­¬m vµ trång thö nghiÖm trªn ph¹m vi réng lín lµ viÖc lµm cÇn thiÕt vµ cã ý

nghÜa thùc tiÔn trong chiÕn l­îc kinh doanh gç lín ë n­íc ta.

XuÊt ph¸t tõ vÊn ®Ò ®ã, ®­îc sù nhÊt trÝ cña Héi ®ång khoa häc Bé

N«ng nghiÖp vµ PTNT, tr­êng Trung CÊp L©m Nghiªp Qu¶ng Ninh ®· tiÕn

hµnh thùc hiÖn ®Ò tµi '' Gieo ­¬m vµ trång thö nghiÖm c©y L¸t Mexico" t¹i

Tr¹m thùc nghiÖm L©m Sinh - MiÕu Tr¾ng - Qu¶ng Ninh.

M« h×nh trång thö nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh tõ th¸ng 9 n¨m 2000 víi diÖn

tÝch lµ 20,6 ha. C¸c c«ng thøc trång thö nghiÖm ®­îc bè trÝ ë ®é dèc tõ 10 -

250, tÇng ®Êt trung b×nh 45 - 50 cm, ®Êt feralit ph¸t triÓn trªn ®¸ mÑ sa th¹ch,

h¬i chua. Hµng n¨m ®o ®Õm sè liªu vÒ sinh tr­ëng vµ kiÓm tra tû lÖ sèng cña

c©y. KÕt qu¶ trång thö nghiÖm c¸c m« h×nh nh­ sau:

+ M« h×nh thö nghiÖm trång n¨m 2000 : DiÖn tÝch thi c«ng 7 ha trªn ®èi

t­îng ®Êt c¶i t¹o rõng tù nhiªn ( c«ng thøc 2).

Do trång muén vµo th¸ng 9 nªn nh÷ng th¸ng cßn l¹i trong n¨m hÇu nh­

c©y ngõng sinh tr­ëng vµ rông l¸ hoµn toµn, ®Õn mïa xu©n n¨m sau, c©y ®©m

chåi vµ sinh tr­ëng m¹nh tõ cuèi th¸ng 4 - 10.

9

KÕt qu¶ kiÓm tra sau 6 th¸ng, tû lÖ sèng ®¹t 90%, sau 15 th¸ng tuæi HVN

®¹t 1,2m.

+ M« h×nh thö nghiÖm trång n¨m 2001:

DiÖn tÝch trång 6,6 ha trªn ®èi t­îng ®Êt trèng, thùc b× c©y bôi chiÕm ­u

thÕ (c«ng thøc 1)

KÕt qu¶ sinh tr­ëng thÊp h¬n nhiÒu so víi m« h×nh trång n¨m 2000. Sau

6 th¸ng tû lÖ sèng chØ ®¹t 75%, 12 th¸ng tuæi chiÒu cao ®¹t 0,95m, sau 24

th¸ng tuæi ®¹t chiÒu cao 1,5m. Nguyªn nh©n chñ yÕu cã thÓ ®Êt ®ai ch­a thËt

phï hîp, ®Êt cã rµng rµng, sim mua lµ thùc vËt chØ thÞ ®Êt chua kh«ng thÝch

hîp víi loµi c©y nµy.

+ M« h×nh trång thö nghiÖm 2002:

DiÖn tÝch thi c«ng 7 ha trªn ®èi t­îng ®Êt sau khai th¸c tr¾ng rõng keo

tai t­îng lu©n kú 1( c«ng thøc 3)

KÕt qu¶ cho thÊy sau khi trång keo tai t­îng lu©n kú 1, ®Êt ®ai ®· ®­îc c¶i

thiÖn, ®é chua cña ®Êt ®· phÇn nµo ®­îc gi¶m xuèng. Sau 18 th¸ng HVN ®¹t 2,14m, tû lÖ sèng ®¹t 75 - 85%.

Do ®èi t­îng nghiªn cøu cßn rÊt míi mÎ, ch­a cã nhiÒu m« h×nh trång

víi nh÷ng ph­¬ng thøc kh¸c nhau, trång trªn c¸c ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh vµ ®Êt ®ai

kh¸c nhau... nªn viÖc ®¸nh gi¸ sinh tr­ëng cña c¸c l©m phÇn L¸t Mexico trong

giai ®o¹n ®Çu (2 - 4 n¨m tuæi) còng chØ dõng ë néi dung so s¸nh sù kh¸c nhau

vÒ sinh tr­ëng ®­êng kÝnh, chiÒu cao b×nh qu©n cña l©m phÇn trång trªn 3 m«

h×nh nh­ ®· nªu ë trªn.

1.3.3. Mét sè nghiªn cøu vÒ sinh tr­ëng cña c©y L¸t Mexico

B¸o c¸o cña NguyÔn H÷u Léc (2001) [9] cho thÊy, L¸t Mexico lµ c©y

­a s¸ng, mäc nhanh, thÝch hîp khÝ hËu nãng Èm m­a nhiÒu; thÝch hîp g©y

trång trªn c¸c lo¹i ®Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ Bazan, ®Êt phï sa s«ng suèi, ®Êt ph¸t

triÓn trªn ®¸ v«i, ®Æc biÖt lµ nói ®¸ v«i. Cã thÓ g©y trång L¸t Mexico thuÇn

loµi hay hçn giao víi c¸c loµi kh¸c nh­: Keo, SÊu. Cã thÓ sö dông L¸t Mexico

10

lµ c©y che bãng cho Cµ phª, Ca cao,…Trång ph©n t¸n trªn ®­êng phè, c«ng

viªn, v­ên tr¹i n«ng th«n ®ång b»ng vµ miÒn nói.

B¸o c¸o cña Khóc §×nh Thµnh (2001) [14] ®­a ra mét sè ph­¬ng ph¸p

t¹o c©y con vµ mét sè m« h×nh trång rõng theo c¸c c«ng thøc thÝ nghiÖm.

Theo ®ã c©y trång trªn ®èi t­îng ®Êt cßn tÝnh chÊt cña ®Êt rõng tù nhiªn lµ tèt

nhÊt, víi kÕt qu¶ ®o ®Õm sau 15 th¸ng ®¹t tû lÖ sèng 90%, ®­êng kÝnh

gèc(D00) lµ 3,1cm, chiÒu cao vót ngän (HVN) lµ 1.21cm.

N¨m 2003, Ph¹m §«n - tr­êng §¹i häc l©m nghiÖp thùc hiÖn ®Ò tµi

''Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm l©m häc cña quÇn thÓ L¸t Mexico trång thuÇn

loµi ë U«ng BÝ - Qu¶ng Ninh'' rót ra nhËn xÐt sau:

- §iÒu kiÖn g©y trång c©y L¸t Mexico t­¬ng ®èi phï hîp víi nguyªn s¶n,

tuy nhiªn vÒ ®Êt ®ai cßn chua, nhiÖt ®é cßn thÊp. §©y lµ 2 yÕu tè c¬ b¶n h¹n

chÕ sù ph¸t triÓn cña L¸t Mexico. Sù h¹n chÕ nµy biÓu hiÖn ë sù ph©n ho¸ c©y

rõng cßn lín. Tuy vËy cã nhiÒu yÕu tè thuËn lîi vÒ ®iÒu kiÖn lËp ®Þa vµ biªn ®é

sinh th¸i loµi L¸t Mexico kh¸ réng nªn víi kÕt qu¶ vÒ t¨ng tr­ëng b×nh qu©n

®­êng kÝnh lµ 1.54 cm/n¨m, chiÒu cao lµ 1,08 m/n¨m, nh÷ng m« h×nh ®· trång

thö nghiÖm ë U«ng BÝ - Qu¶ng Ninh cã thÓ chÊp nhËn ®­îc trong s¶n xuÊt.

- T¸c gi¶ ®· khuyÕn nghÞ mét sè vÊn ®Ò rÊt thiÕt thùc nh­: CÇn t¨ng c­êng

bãn v«i tr­íc khi trång, trong ®iÒu kiÖn ®Êt cßn xÊu, nªn trång mËt ®é cao trªn

3000 c©y/ha. Tõ nh÷ng kÕt qu¶ ®· trång, t¸c gi¶ nhÊt trÝ viÖc trång c©y rÔ trÇn

víi thêi gian nu«i c©y ë v­ên ­¬m trªn 1 n¨m vµ cuèc hè réng 50 x50x50cm.

Theo b¸o c¸o kÕt qu¶ vµ kinh nghiÖm trång c©y b¶n ®Þa ë Thanh ho¸

cña Ban qu¶n lý dù ¸n KFW4 t¹i héi th¶o ''Trång c©y b¶n ®Þa t¹i tØnh Thanh

Ho¸ vµ NghÖ An'' cho thÊy: Vô thu n¨m 2003 ®· trång 15ha l¸t L¸t Mexico t¹i

l©m tr­êng TÜnh Gia, thÞ x· BØm s¬n, vµ S­ ®oµn 390 trªn ®Êt feralit mµu vµng

ph¸t triÓn trªn ®¸ mÑ phiÕn th¹ch sÐt, ®é dÇy tÇng ®Êt trung b×nh. Trång víi

mËt ®é th­a 715 c©y/ha. KÕt qu¶ sau 10 th¸ng tuæi ®¹t tû lÖ sèng cao 90%,

chiÒu cao vót ngän 70cm, ®­êng kÝnh gèc 3,5cm.

11

XÝ nghiÖp gièng L©m nghiÖp vïng B¾c Tung Bé - Qu¶ng B×nh ®· sö

dông thuèc kÝch thÝch d¹ng bét AIB vµ ABTI nång ®é 500ppm ®Ó thóc rÔ hom

L¸t Mexico, sau khi chÊm thuèc th× gi©m ngay vµo bÇu. KÕt qu¶ b¸o c¸o t¹i

héi nghÞ khuyÕn l©m n¨m 2003 t¹i Tam Kú- Qu¶ng Nam §µ N½ng víi tû lÖ ra

rÔ ®¹t trªn 85%. §¬n vÞ ®· t¹o hµng tr¨n ngµn c©y con cung cÊp cho viÖc trång

rõng t¹i mét sè l©m tr­êng ë Qu¶ng B×nh.

Phßng khuyÕn l©m, Côc L©m nghiÖp, Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn

n«ng th«n ®· cã nh÷ng tµi liÖu tæng hîp kinh nghiÖm vÒ kü thuËt gieo ­¬m,

nh÷ng h­íng dÉn kü thuËt x©y dùng v­ên cung cÊp hom L¸t Mexico víi môc

®Ých t¨ng nhanh sè l­îng hom cã thÓ lÊy trªn mét c©y, ®ång thêi ®Ò xuÊt c¸c

ph­¬ng thøc l©m sinh ¸p dông cho l©m phÇn L¸t Mexico vµ nh÷ng ®Ò xuÊt vÒ

kh¶ n¨ng cã thÓ trång ®­îc L¸t Mexico ë mét sè ®Þa bµn träng ®iÓm nh­ :

+ Vïng Cµ phª ë phÝa Nam: MÆc dï mïa kh« kÐo dµi ®Õn 5-6 th¸ng

nh­ng do chÕ ®é n­íc cña ®Êt ®á Bazan nªn c©y L¸t Mexico cã thÓ duy tr×

nhÞp ®é t¨ng tr­ëng 6-7 th¸ng. §©y lµ loµi cã xuÊt xø tõ vïng nãng vµ kh« nªn

tin ch¾c vµo phÝa Nam kh¶ n¨ng t¨ng tr­ëng sÏ tèt, ra hoa kÕt qu¶ sím h¬n so

víi vïng L¹ng S¬n ë ngoµi B¾c. NÕu trång xen vµo v­ên cµ phª ®· tr­ëng

thµnh sÏ t¹o nªn quan hÖ hç trî, che bãng cho cµ phª, h¹n chÕ S©u ®ôc nân vµ

t¹o cho L¸t Mexico khóc th©n th¼ng vµ dµi, dÉn ®Õn n©ng cao chÊt l­îng gç.

NÕu trång xen lµm c©y che bãng cho cµ phª sÏ tËn h­ëng ®­îc chÕ ®é ch¨m

sãc, t­íi bãn cho cµ phª. Nh÷ng c©y L¸t Mexico che bãng cho v­ên cµ phª, ca

cao ë Mexico ®· ®¹t tíi ®­êng kÝnh 70 - 80cm, c©y cao to, t¸n gän, khóc th©n

cho gç kh¸ dµi.

+ Vïng Cao su: Mäi vïng khÝ hËu phï hîp víi c©y cao su ( trõ vïng ®Êt

x¸m cã ®é pH thÊp ) ®Òu phï hîp víi c©y L¸t Mexico. C©y cao su kh«ng cÇn

che bãng vµ thùc chÊt kh«ng chÞu che bãng, vÊn ®Ò ph¸t triÓn c©y L¸t Mexico

ë vïng cao su thùc chÊt lµ chia sÎ vµ tËn h­ëng ®iÒu kiÖn ®Êt ®ai phï hîp víi

c©y L¸t Mexico. §Ó ph¸t triÓn c©y L¸t Mexico ë vïng nµy cÇn cã nh÷ng kh¶o

12

nghiÓm ®Ó x¸c ®Þnh c¬ cÊu, cÊu tróc l©m sinh vµ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ kinh tÕ.

+ Vïng ChÌ: §Êt ®ai khÝ hËu vïng trång chÌ vÒ c¬ b¶n ®¸p øng yªu cÇu

®Ó c©y L¸t Mexico sinh tr­ëng tèt. MÆt kh¸c, c©y chÌ cÇn ®­îc che bãng

trong ®iÒu kiÖn võa ph¶i ®Ó ph¸t triÓn b×nh th­êng, v× vËy cã thÓ trång c©y L¸t

Mexico lµm c©y che bãng cho chÌ víi mËt ®é thÝch hîp, hoÆc trång bao l«

võa cã t¸c dông phßng hé, võa t¨ng thu nhËp tõ gç, gi¶m ®­îc s©u bªnh h¹i . ë

nhiÒu tØnh vïng trung du, nh÷ng n­¬ng chÌ n¨ng xuÊt thÊp do kinh doanh

nhiÒu chu kú ®· dÉn ®Õn sù tho¸i ho¸ ®Êt, v× vËy cã thÓ thùc hiÖn chÕ ®é lu©n

canh chÌ vµ c©y gç nh­ L¸t Mexico ®Ó c¶i thiÖn ®Êt.

Tõ nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu trªn cho thÊy: MÆc dï ch­a cã nh÷ng m«

h×nh trång kh¶o nghiÖm loµi c©y L¸t Mexico trªn mét diÖn tÝch réng lín,

nh­ng kÕt qu¶ b­íc ®Çu dÉn nhËp gièng vµ trång thö nghiªm ®Õn nay cho thÊy

L¸t Mexico cã kh¶ n¨ng sinh tr­ëng tèt trong ®iÒu kiÖn lËp ®Þa ë ViÖt Nam.

Nh÷ng th«ng tin vÒ h­íng dÇn kü thuËt, ®Þnh h­íng vÒ ph­¬ng thøc l©m

sinh vµ kÕt qu¶ b­íc ®Çu trång thö nghiÖm L¸t Mexico ë mét sè m« h×nh

trång thö nghiªm lµ hÕt søc quý b¸u trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu.

1.3.4. Mét sè nghiªn cøu vÒ s©u bÖnh h¹i c©y L¸t Mexico

NguyÔn V¨n §é (2003) ®· nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh häc, sinh th¸i vµ

biÖn ph¸p qu¶n lý tæng hîp S©u ®ôc nân Hypsipyla robusta h¹i c©y L¸t hoa.

Trong ®ã t¸c gi¶ còng ®· ph¸t hiÖn ra loµi S©u ®ôc nân Hypsipyla grandella

h¹i c©y L¸t Mexico nh­ng ch­a ®i s©u vµo m« t¶ h×nh th¸i, sinh th¸i cña loµi

s©u h¹i nµy.

B¾t ®Çu tõ n¨m 2000, L¸t Mexico ®­îc trång thö nghiÖm t¹i Tr¹m thùc

nghiÖm L©m Sinh MiÕu Tr¾ng Qu¶ng Ninh víi diÖn tÝch 20,6 ha. L©m tr­êng

H÷u Lòng - L¹ng S¬n trång 5 ha trong n¨m 2002. T¹i thÞ x· Tam §iÖp - Ninh

B×nh trång n¨m 2004, c¸c tØnh NghÖ An, B¾c K¹n vµ mét sè tØnh phÝa Nam

ghi nhËn loµi c©y nµy sinh tr­ëng nhanh, phï hîp ®Êt ®ai khÝ hËu nhiÒu vïng.

VÒ nghiªn cøu s©u bÖnh h¹i ë ViÖt Nam cã rÊt Ýt tµi liÖu nghiªn cøu vÒ

13

m¶ng nµy. Tµi liÖu chÝnh thøc ghi nhËn ®­îc vÒ nghiªn cøu s©u bÖnh h¹i lµ

chuyªn ®Ò cña §oµn Xu©n Huy: "Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh vËt häc

cña s©u bÖnh h¹i l¸ c©y L¸t Mexico giai ®o¹n v­ên ­¬m tr­êng §¹i häc L©m

NghiÖp, 2005" ph¸t hiÖn 6 loµi s©u h¹i v­ên ­¬m, 1 lo¹i bÖnh. Trong ®ã S©u

h¹i c©y L¸t Mexico cã 6 loµi:

1. B­ím tr¾ng: Pieris canidia Butler thuéc hä B­ím phÊn (Pieridae),

bé c¸nh v¶y (Lepidoptera).

2. S©u rãm nhá: Ivela ochropoda Evermann thuéc hä Ngµi ®éc

(Lymantriidae), bé C¸nh v¶y (Lepidoptera).

3. Ong Eurytoma sp. (Ch­a gi¸m ®Þnh ®­îc loµi) thuéc hä

(Eurytomidae), bé C¸nh mµng (Hymenoptera).

4. Nhéng cña s©u sp. (Ch­a gi¸m ®Þnh ®­îc loµi).

5. Ch©u chÊu tre ch©n xanh: Hieroglyphus tonkinensis Bol thuéc hä

Ch©u chÊu( Acrididae), bé C¸nh th¼ng (Orthoptera).

6. DÕ mÌn n©u nhá: Gryllus testaceus Walker thuéc hä DÕ mÌn

(Gryllidae), thuéc bé C¸nh th¼ng (Orthoptera).

14

Ch­¬ng 2

§iÒu kiÖn c¬ b¶n cña khu vùc nghiªn cøu

2.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn - d©n sinh kinh tÕ

2.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý

Khu vùc rõng trång MiÕu Tr¾ng - U«ng BÝ - Qu¶ng Ninh cã to¹ ®é ®Þa

lý: 21003' ®Õn 21006' vÜ ®é B¾c, 106004' ®Õn 106009' kinh §«ng.

Ranh giíi tù nhiªn ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau:

- PhÝa B¾c gi¸p kho¶nh 76, 50, 46 thuéc ph©n tr­êng 5 l©m tr­êng

U«ng BÝ

- PhÝa Nam gi¸p Ph­êng B¾c S¬n - ThÞ x· U«ng BÝ.

- PhÝa §«ng gi¸p khu rõng 12 khe vµ l©m tr­êng Hoµnh Bå.

- PhÝa T©y gi¸p kho¶nh 51, 66 thuéc ph©n tr­êng 5 l©m tr­êng U«ng BÝ.

2.1.2. §Þa h×nh

Khu rõng MiÕu Tr¾ng ®­îc bao quanh bëi hai d·y nói chÝnh ch¹y theo

h­íng B¾c- Nam, d·y thø nhÊt cã ®Ønh cao lµ 495m, d·y thø hai cã ®Ønh cao lµ

360m so víi mùc n­íc biÓn. ë gi÷a khu rõng cã ®­êng trôc chÝnh dµi 60km

ch¹y men theo suèi cã n­íc ch¶y quanh n¨m, cã ®é dèc trung b×nh tõ 15- 300.

2.1.3. KhÝ hËu thuû v¨n

Theo tµi liÖu cña §µi khÝ t­îng Qu¶ng Ninh, khu vùc nghiªn cøu chÞu

¶nh h­ëng c¬ b¶n cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, trong mét n¨m cã 4 mïa râ rÖt:

- Mïa §«ng (tõ th¸ng 11 ®Õn th¸ng 3 n¨m sau): chÞu ¶nh h­ëng cña

khèi kh«ng khÝ cùc ®íi nªn vµo ®Çu mïa th­êng l¹nh vµ Ýt m­a, kh«, ®«i khi

xuÊt hiÖn s­¬ng mï. Cuèi mïa hay cã m­a phïn, thêi tiÕt ©m u, Èm thÊp.

- Mïa Xu©n (th¸ng 4): §©y lµ thêi kú gioa tranh cña c¸c khèi kh«ng

khÝ cùc ®íi vµ nhiÖt ®íi, xuÊt hiÖn m­a d«ng th­êng xuyªn.

- Mïa H¹ (th¸ng 5 ®Õn th¸ng 9): ChÞu ¶nh h­ëng chÝnh cña c¸c khèi

kh«ng khÝ xÝch ®¹o, ¸p cao nªn ®Çu mïa th­êng cã m­a d«ng, m­a rµo. Gi÷a

15

mïa th­êng xuÊt hiÖn b·o, gi¶i héi tô, xo¸y thÊp, nh­ng hiÖn t­îng nµy gi¶m

dÇn vÒ cuèi mïa.

- Mïa Thu (th¸ng 10): ChÞu ¶nh h­ëng cña r×a ¸p cao l¹nh, thêi gian

nµy m­a d«ng, b·o gi¶m dÇn, trêi trong xanh vµ kh«. §©y lµ thêi kú qu¸ ®é tõ

mïa H¹ sang mïa §«ng.

C¸c chØ tiªu nhiÖt ®é kh«ng khÝ b×nh qu©n, ®é Èm kh«ng khÝ b×nh

qu©n, tæng l­îng m­a b×nh qu©n cña c¸c th¸ng trong n¨m t¹i khu vùc nghiªn

cøu (U«ng bÝ - Qu¶ng Ninh) ®­îc thÓ hiÖn ë biÓu sau:

BiÓu 2.1: C¸c chØ tiªu khÝ hËu trong n¨m

NhiÖt ®é kh«ng khÝ §é Èm kh«ng khÝ Tæng l­îng m­a Th¸ng b×nh qu©n (0C) b×nh qu©n(W%) b×nh qu©n(mm)

80 1 15.6 62.1

83 2 16.8 40.7

85 3 24.2 25.1

88 4 26 44.2

84 5 31 104.6

83 6 32 348.6

84 7 28.2 561.1

86 8 28.7 128.9

81 9 27.4 182.3

75 10 25.6 94

73 11 19.8 64

81 12 18.1 58.6

82 1382 N¨m 24,62

(Nguån: Tr¹m khÝ t­îng thñy v¨n U«ng BÝ - Qu¶ng Ninh)

Tõ sè liÖu trªn, chóng t«i vÏ biÓu ®å Gaussen - Wallte:

L­îng m­a

NhiÖt ®é & ®é Èm

600

300

500

250

400

200

300

150

L­îng m­a §é Èm NhiÖt ®é

200

100

100

50

0

0 Th¸ng

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

16

H×nh 2.1: BiÓu ®å Gaussen - Wallte khu vùc

U«ng BÝ - Qu¶ng Ninh.

Víi ¶nh cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, m­a nhiÒu vÒ mïa hÌ, hanh

kh« kÐo dµi vÒ mïa ®«ng, khu vùc MiÕu Tr¾ng t­¬ng ®èi ®Ó ph¸t triÓn s¶n

xuÊt n«ng - l©m nghiÖp. Tuy nhiªn, m­a b·o tËp trung, ®Þa h×nh dèc lµ nguyªn

nh©n chÝnh g©y ra xãi mßn, óng lôt huû ho¹i ®Êt, ngoµi ra do ¶nh h­ëng cña

viÖc khai th¸c than, s¶n xuÊt nhiÖt ®iÖn lµm « nhiÔm ®Êt, n­íc, kh«ng khÝ,....

®· t¸c ®éng xÊu ®Õn s¶n xuÊt n«ng - l©m nghiÖp nãi riªng vµ sù ph¸t triÓn kinh

tÕ cña c¶ khu vùc nãi chung.

2.1.4. §Êt ®ai

§Êt ë khu vùc MiÕu Tr¾ng cã 7 lo¹i chÝnh thuéc hai nhãm ®Êt: ®Êt t¹i

chç vµ ®Êt båi tô ph¸t triÓn trªn sái s¹n kÕt vµ sa th¹ch. PhÇn lín ®é s©u trung

b×nh cña tÇng ®Êt lµ 0,5 - 1,0m . §é ph× cña ®Êt thuéc lo¹i trung b×nh.

2.1.5. Thùc vËt

QuÇn thÓ thùc vËt rõng MiÕu Tr¾ng t­¬ng ®èi phong phó, gåm trªn

17

300 loµi thuéc 86 hä, trong ®ã cã nh÷ng loµi chiÕm ­u thÕ vÒ sè loµi nh­ hä

Long N·o (Lauraceae), hä Vang (Caesalpiniaceae), hä Sim ( Myrtaceae), hä

Ba m¶nh vá (Euphorbiaceac), hä Såi DÎ (Fagaceae); cã nhiÒu loµi chiÕm ­u

thÕ vÒ vÒ c¸ thÓ nh­ loµi Lim Xanh ( Erythrophloeum fordii), T¸u ruèi (Vatica

tonkinensis), Tr¸m tr¾ng ( Cinarium album), Song, M©y, Ba kÝch...

Kh¶ n¨ng t¸i sinh rõng m¹nh, mËt ®é c©y t¸i sinh cã chiÒu cao trªn 2m

kho¶ng 2000 c©y. Nh÷ng loµi t¸i sinh ­u thÕ nh­ T¸u ruèi, Nanh chuét, Ba

bÐt, V©n Nam, Tranh, Kh¸o, DÎ, Rµng rµng mÝt, V«ng ...Tæ thµnh loµi c©y gç

­u thÕ gÇn gièng tæ thµnh loµi c©y ­u thÕ t¸i sinh.

2.1.6. §iÒu kiÖn d©n sinh - Kinh tÕ - X· héi

D©n c­ tró trong khu vùc MiÕu Tr¾ng ph©n bè th­a thít ë hai khu vùc chÝnh.

- Khu vùc §ång Bèng ë phÝa B¾c cã h¬n 100 nhµ d©n n»m s¸t b×a rõng

c¹nh trôc ®­êng 18B tõ huyÖn Hoµnh Bå sang, song d©n ë vïng nµy chñ yÕu

lµ n«ng d©n n»m trong tæ chøc HTX n«ng nghiÖp vµ 20 hé c«ng nh©n ngµnh

than ë quanh khu vùc. Xa h¬n n÷a vÒ phÝa §«ng lµ vïng má than Vµng Danh,

phÝa Nam lµ thÞ x· U«ng BÝ ho¹t ®éng chñ yÕu lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn

vµ than cho nªn nhu cÇu gç nhu cÇu gç ë khu vùc lµ kh¸ lín. Thu nhËp chÝnh

cña ng­êi d©n trong khu vùc lµ khai th¸c than vµ vµo rõng khai th¸c trém gç

s¨n b¾n.

Nh×n chung ng­êi d©n trong khu vùc cßn nghÌo, viÖc bu«n b¸n kh«ng

thuËn lîi, nguån sèng duy nhÊt cña nhiÒu hé gia ®×nh chñ yÕub lµ phô thuéc

vµo rõng. Tuy nhiªn, khu vùc n»m trong vïng c«ng nghiÖp than vµ ®iÖn mµ

trong ®ã than lµ chñ yÕu. Qua theo dâi thÊy r»ng mét khi c«ng viÖc cña ngµnh

than gÆp khã kh¨n th× søc Ðp ®èi víi rõng ngµy cµng t¨ng lªn.

2.2. §Æc ®iÓm cña rõng trång c©y L¸t Mexico Cedrela odoratatrong

khu vùc nghiªn cøu

Trång thö nghiÖm c©y L¸t Mexico ®­îc tiÕn hµnh tõ th¸ng 9 n¨m 2000

tai Tr¹m thùc hµnh thùc nghiÖm L©m Sinh MiÕu Tr¾ng Qu¶ng Ninh. M« h×nh

18

bè trÝ trªn c¸c ®iÒu kiªn lËp ®Þa sau:

- Trång trªn ®Êt trèng, thùc b× c©y bôi vµ cá d¹i. (C«ng thøc 1).

- Trång trªn ®Êt c¶i t¹o rõng tù nhiªn, ®Êt tèt vµ mang nhiÒu tÝnh chÊt ®Êt

rõng tù nhiªn, tÇng ®Êt t¬i xèp (C«ng thøc 2).

- Trång trªn ®Êt lu©n kú II rõng trång keo tai t­îng (sau khi khai th¸c

tr¾ng rõng keo tai t­îng lu©n kú I) (C«ng thøc 3).

* M« h×nh trång n¨m 2000

- DiÖn tÝch thi c«ng 7 ha trªn ®èi t­îng ®Êt c¶i t¹o rõng tù nhiªn

(C«ng thøc 2).

* M« h×nh trång n¨m 2001

- DiÖn tÝch thi c«ng 6,6 ha trªn ®èi t­îng ®Êt trèng, thùc b× c©y bôi

(C«ng thøc 1).

* M« h×nh trång n¨m 2002

DiÖn tÝch thi c«ng 7 ha trªn ®èi t­¬ng ®Êt sau khi khai th¸c tr¾ng rõng

keo tai t­îng lu©n kú 1 (C«ng thøc 3).

KÕt qu¶ cho thÊy L¸t Mexico thÝch hîp víi ®Êt ph¸t triÓn trªn ®Êt

baran, ®Êt phï sa s«ng suèi, ®Êt ph¸t triÓn trªn ®¸ v«i, ®Êt cßn mang tÝnh chÊt

®Êt rõng tù nhiªn, ®Êt ®· qua trång keo tai t­îng lu©n kú I. §Êt feralit tÇng

máng tho¸i ho¸, th­êng chua kh«ng thÝch hîp cho loµi c©y nµy. Nh×n chung

c©y L¸t Mexico ë ®©y sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn trung b×nh, trong khi ®ã xuÊt

hiÖn c¸c loµi s©u bÖnh h¹i v× v©y c«ng t¸c ®iÒu tra s©u bÖnh h¹i cÇn ®­îc tiÕn

hµnh th­êng xuyªn, liªn tôc ®Æc biÖt lµ sau 2 n¨m trång. Nh»m x¸c ®Þnh c¸c

loµi s©u bÖnh h¹i nghiªm träng träng trong tõng giai ®o¹n, tõ ®ã ®­a ra c¸c

biÖn ph¸p phßng trõ thÝch hîp, ®¶m b¶o cho rõng c©y L¸t Mexico sinh tr­ëng

ph¸t triÓn tèt vµ æn ®Þnh m«i tr­êng sinh th¸i.

19

Ch­¬ng 3

Môc tiªu - §èi t­îng - Néi dung

vµ Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu

3.1. Môc tiªu

- X¸c ®Þnh mét sè ®Æc ®iÓm sinh vËt häc vµ sinh th¸i häc cña loµi s©u

h¹i chñ yÕu c©y L¸t Mexico

- §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng trõ ®èi víi loµi s©u h¹i chñ yÕu

3.2. §èi t­îng nghiªn cøu

- S©u h¹i c©y L¸t Mexico (Cedrela.odorata)

3.3. Néi dung nghiªn cøu

3.3.1. X¸c ®Þnh thµnh phÇn loµi s©u h¹i c©y L¸t Mexico

- Thµnh phÇn loµi s©u h¹i vµ thiªn ®Þch

- C¸c loµi s©u h¹i chñ yÕu

3.3.2. §Æc ®iÓm h×nh th¸i cña loµi chñ yÕu g©y h¹i c©y L¸t Mexico

- M« t¶ ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña tõng pha

3.3.3. §Æc ®iÓm sinh vËt häc cña loµi s©u h¹i chñ yÕu

- Pha truëng thµnh.

- Pha trøng.

- Pha s©u non .

- Pha nhéng.

3.3.4. §Æc ®iÓm sinh th¸i häc cña loµi s©u h¹i chñ yÕu

3.3.4.1. Quan hÖ cña s©u h¹i chñ yÕu víi yÕu víi yÕu tè khÝ t­îng thuû v¨n

- NhiÖt ®é

- §é Èm kh«ng khÝ

- l­îng m­a

3.3.4.2. Quan hÖ dinh d­ìng cña loµi s©u h¹i chñ yÕu

20

3.3.4.3. Quan hÖ cña cña loµi s©u h¹i chñ yÕu víi thiªn ®Þch

3.3.5. Nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p ®iÒu tra gi¸m s¸t loµi s©u h¹i

chñ yÕu

3.3.6. §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng trõ s©u h¹i c©y L¸t Mexico

3.4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu

§Ó thùc hiÖn c¸c néi dung trªn ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®­îc tiÕn hµnh

theo 2 b­íc : Ngo¹i nghiÖp vµ néi nghiÖp theo gi¸o tr×nh ®iÒu tra, dù tÝnh dù

b¸o s©u bÖnh trong l©m nghiÖp [11].

3.4.1. Ngo¹i nghiÖp

C«ng t¸c chuÈn bÞ phôc vô cho ®iÒu tra:

- Tµi liÖu: Bao gåm b¶n ®å ®Þa h×nh, tµi liÖu khÝ t­îng thuû v¨n, vµ tµi

liÖu cã liªn quan ®Õn néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi.

- Dông cô: Bao gåm dao, cuèc, th­íc ®o, cån b¶o qu¶n mÉu, hép ®ùng

mÉu vËt, vµ c¸c biÓu ®iÒu tra.

3.4.1.1. §iÒu tra s¬ bé

Môc ®Ých cña ®iÒu tra s¬ bé lµ n¾m ®­îc mét c¸ch kh¸i qu¸t vÒ t×nh h×nh

ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña s©u h¹i lµm c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh c«ng t¸c ®iÒu tra tØ mØ.

§iÒu tra s¬ bé ®­îc tiÕn hµnh trªn tuyÕn ®iÒu tra.

TuyÕn ®iÒu tra ph¶i gióp nhanh chãng cã ®­îc kÕt qu¶ ®¹i diÖn cho khu

vùc nghiªn cøu. V× vËy tuyÕn ®iÒu tra ph¶i ®i qua c¸c diÖn tÝch rõng trång L¸t

Mexico kh¸c nhau vÒ c¸c yÕu tè ®Þa h×nh, d¹ng thùc b×, thêi gian trång.

C¨n cø vµo b¶n ®å hiÖn tr¹ng rõng t«i lËp mét tuyÕn ®iÒu tra vµ ®¸nh dÊu trªn

b¶n ®å. Do c©y L¸t Mexico ®­îc trång thµnh nh÷ng l« nhá t¸ch biÖt nhau nªn

t¹i mçi l« t«i coi lµ mét ®iÓm ®iÒu tra. §i däc tuyÕn ®Õn mçi ®iÓm ®iÒu tra

dõng l¹i ­íc l­îng nhanh vÒ t×nh h×nh s©u h¹i (thµnh phÇn loµi, mËt ®é, tû lÖ

cã s©u) lµm c¬ së ®Ó lùa chän ®iÓm tiÕn hµnh ®iÒu tra tû mØ. Sau khi ®iÒu tra

s¬ bé t«i x¸c ®Þnh ®­îc 6 ®iÓm ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu tra tû mØ. S¬ ®å bè trÝ c¸c

®iÓm ®iÒu tra ®­îc thÓ hiÖn trong biÓu 3.1 (Trang sau).

21

3.4.1.2. §iÒu tra tØ mØ

Môc ®Ých cña ®iÒu tra tû mû lµ thu thËp c¸c th«ng tin vÒ s©u h¹i phôc

vô cho dù tÝnh dù b¸o, nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh vËt häc sinh th¸i häc cña c¸c

loµi s©u h¹i vµ c¸c loµi thiªn ®Þch.

- Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ¤TC:

¤ tiªu chuÈn lµ mét diÖn tÝch ®­îc chän ra ®Ó thùc hiÖn c¸c ph­¬ng

ph¸p thu thËp th«ng tin ®¹i diÖn cho khu vùc cÇn ®iÒu tra. VÒ nguyªn t¾c

chung « tiªu chuÈn ph¶i ®¶m b¶o ®¹i diÖn cho c¸c l©m phÇn rõng cÇn ®iÒu tra.

¤ tiªu chuÈn cÇn cã diÖn tÝch, sè c©y ®ñ lín, c¸c ®Æc ®iÓm vÒ ®Êt ®ai, thùc b×

... ®¹i diÖn cho c¸c khu vùc cÇn ®iÒu tra.

§iÒu tra ®Æc ®iÓm « tiªu chuÈn: Bao gåm c¸c ®Æc ®iÓm vÒ ®Þa h×nh, thùc

®Þa, thùc vËt, c¸c biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh ®· sö dông, vv ... §©y lµ nh÷ng

yÕu tè sinh th¸i trùc tiÕp t¹o nªn vïng vi khÝ hËu ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ®êi

sèng cña c©y còng nh­ sù ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña c¸c loµi c«n trïng. Khi

®iÒu tra ®Æc ®iÓm « tiªu chuÈn cã kÕ thõa sè liÖu tõ hå s¬ trång rõng ®Ó thu

®­îc c¸c chØ tiªu vÒ ®Æc ®iÓm « tiªu chuÈn.

Tæng diÖn tÝch rõng trång c©y L¸t Mexico lµ 20,6 ha, ph©n t¸n ë 4 vÞ trÝ

kh¸c nhau, t×nh h×nh thùc b×, ®Þa h×nh t­¬ng ®èi ®ång nhÊt, ®é dèc trung b×nh,

chóng t«i quyÕt ®Þnh ®iÒu tra 3% tæng diÖn tÝch (gÇn b»ng 0,6 ha). Víi diÖn

tÝch ¤TC lµ 1000 m2 (20m x 50m). Sè ¤TC ®· lËp lµ 6 «. C¸c ¤TC ®­îc miªu

t¶ trong biÓu 3-1.

BiÓu 3.1: §Æc ®iÓm cña « tiªu chuÈn trong khu vùc nghiªn cøu

¤TC

TT

1

2

3

4

5

6

§Æc ®iÓm

1

2.0

1.7

2. 5

2.75

2.5

1.5

HVN (m)

2

3.75

3.5

5

5.5

4.75

2.7

D00 (cm)

3

§é cao

60

20

40

55

60

30

tuyÖt ®èi (m)

§é dèc (0)

4

20

20

25

10

25

15

N¨m trång

5

2000

2002

2002

2002

2003

2002

ThuÇn

ThuÇn

ThuÇn

ThuÇn

Hçn

Hçn

Ph­¬ng thøc trång

6

loµi

giao

loµi

giao

loµi

loµi

T©y

T©y

§«ng

§«ng

H­íng ph¬i

B¾c

7

Nam

Nam

Nam

Nam

Nam

S­ên

Ch©n

S­ên

Ch©n

Ch©n

VÞ trÝ

S­ên ®åi

8

®åi

®åi

®åi

®åi

®åi

Sim

Ba soi,

Sim,

Sim,

Mua,

Sim,

Sim,

§om

Cá

Cá

Lau

Cá

Cá

9

C©y bôi th¶m t­¬i

®ãm, Cá

tranh,

tranh,

chÝt,

tranh,

tranh,

lµo, Cá

Ba soi

Ba soi

Cá

Ba soi

Ba soi

tranh

tranh

10

§Êt

Feralit ph¸t triÓn trªn ®¸ mÑ sa th¹c sÐt

22

- X¸c ®Þnh c©y tiªu chuÈn:

C©y L¸t Mexico t¹i khu vùc nghiªn cøu ®­îc trång theo hµng nªn khi

chän c©y tiªu chuÈn chóng t«i tiÕn hµnh theo ph­¬ng ph¸p ngÉu nhiªn hÖ

thèng, cø c¸ch mét hµng ®iÒu tra mét hµng, trong hµng ®­îc chän cø 5 c©y

®iÒu tra mét c©y. C¸c c©y tiªu chuÈn ®­îc ®¸nh dÊu b»ng s¬n ®á ®Ó lÇn sau

kh«ng bÞ lÆp l¹i.

- §iÒu tra sè l­îng s©u h¹i:

Do c©y tiªu chuÈn cã chiÒu cao trung b×nh thÊp, mÆt kh¸c thêi gian

thùc hiÖn ®Ò tµi lµ vµo cuèi mïa ®«ng ®Çu mïa xu©n nªn l¸ c©y rông hÕt vµ b¾t

®Çu ra ngän non, l¸ Ýt, c©y ph©n cµnh nh¸nh Ýt, t¸n l¸ nhá, nªn mÉu ®iÒu tra lµ

toµn bé c©y. T«i ®· chän 30 c©y tiªu chuÈn lµm mÉu ®iÒu tra vµ thùc hiÖn biÖn

ph¸p ®o ®iÕm trùc tiÕp trªn c©y tiªu chuÈn. KÕt qu¶ thu ®­îc ghi vµo MÉu biÓu

23

02: §iÒu tra thµnh phÇn sè l­îng s©u h¹i l¸ (®­îc tr×nh bµy ë phÇn phô biÓu).

Sau khi ®iÒu tra xong thµnh phÇn, sè l­îng s©u h¹i vµ thiªn ®Þch t«i tiÕp

tôc ®iÒu tra møc ®é g©y h¹i cña chóng, c¸ch lµm nh­ sau:

Do c©y tiªu chuÈn cã sè l­îng l¸ Ýt, v× vËy chóng t«i tiÕn hµnh ®iÒu tra

toµn bé c©y. KÕt qu¶ ghi vµo mÉu biÓu 03: BiÓu ®iÒu tra møc ®é h¹i l¸ (®­îc

tr×nh bµy ë phÇn phô biÓu).

C«ng thøc tÝnh R% lµ møc ®é bÞ h¹i trung b×nh ®­îc tr×nh bµy ë phÇn

néi nghÞªp. Sau khi ®iÒu tra xong møc ®é g©y h¹i cña s©u h¹i l¸ chóng t«i tiÕp

tôc ®iÒu tra thµnh phÇn, sè l­îng s©u h¹i th©n, cµnh, ngän. Ph­¬ng ph¸p ®­îc

tiÕn hµnh nh­ sau:

§iÒu tra s©u h¹i ngän, th©n, cµnh

Tr­íc hÕt trªn c¸c cµnh cña c©y ®iÒu tra dùa vµo c¸c dÊu vÕt, triÖu

chøng ®Ó tÝnh tæng sè cµnh, tæng sè ngän bÞ h¹i so víi tæng sè cµnh, tæng sè

ngän cña c©y ®iÒu tra. KÕt qu¶ ®­îc ghi vµo mÉu biÓu 04: BiÓu ®iÒu tra s©u

h¹i ngän, h¹i th©n (®­îc tr×nh bµy ë phÇn phô biÓu).

§èi víi s©u h¹i th©n quan s¸t, x¸c ®Þnh chÝnh x¸c vÞ trÝ g©y h¹i c¸ch gèc

bao nhiªu cm, tiÕn hµnh ®Õm sè l­îng lç ®ôc cã ph©n vµ vÕt nhùa th©n c©y

ch¶y ra, lùa chän mét sè c©y chÎ ra ®Ó b¾t s©u non, vµ xem vÞ trÝ ®­êng ®ôc

cña s©u non.

KÕt qu¶ thu ®­îc ghi vµo mÉu biÓu 05: BiÓu ®iÒu tra s©u ®ôc th©n(®­îc

tr×nh bµy ë phÇn phô biÓu).

C¨n cø vµo sè liÖu trong biÓu sÏ tÝnh ®­îc tû lÖ phÇn tr¨m th©n, cµnh, ngän bÞ

h¹i so víi tæng sè c©y, sè cµnh, sè ngän ®iÒu tra. Ngoµi ra ta cã thÓ tÝnh ®­îc

mËt ®é vµ tû lÖ cã s©u cña tõng loµi s©u h¹i trong «.

§Ó ®¸nh gi¸ møc ®é g©y h¹i ta dùa vµo c¸c tiªu chuÈn sau:

CÊp O : Kh«ng bÞ h¹i 0%

CÊp I : H¹i nhÑ D­íi 10%

CÊp II : H¹i võa Tõ 10 - 25%

24

CÊp III : H¹i nÆng Tõ 26 - 50%

CÊp IV: H¹i rÊt nÆng > 50%

- §iÒu tra s©u d­íi ®Êt:

S©u ë d­íi ®Êt rõng bao gåm c¸c loµi s©u non cña hä Bä hung

(Scarabaeidae), hä Vßi voi (Curculionidae), S©u x¸m hä ( Noctuidae)...

chuyªn sèng ë trong ®Êt ¨n rÔ c©y, c¸c loµi mèi, dÕ, gi¸n vµ c¸c loµi s©u

tr­ëng thµnh cña hä bä hung th­êng c­ tró vµ sinh sèng trong líp th¶m môc.

§Ó x¸c ®Þnh thµnh phÇn, sè l­îng vµ sù ph©n bè cña c¸c loµi s©u ta tiÕn

hµnh ®iÒu tra trªn c¸c « d¹ng b¶n.

LËp « d¹ng b¶n cã diÖn tÝch 1m2, vÞ trÝ cña « d¹ng b¶n ®­îc bè trÝ ë

d­íi t¸n c©y tiªu chuÈn ®· ®­îc chän. Sau ®ã tiÕn hµnh ®iÒu tra theo c¸c b­íc:

Dïng dao bíi kü cá vµ th¶m môc trªn mÆt ®Êt ®Ó t×m kiÕm s©u, sau ®ã g¹t cá

vµ th¶m kh« cuèc tõng líp ®Êt mÆt 10cm, ®Êt ®­îc cuèc lªn bãp nhá ®Ó t×m

s©u, sau ®ã ®­îc kÐo lÇn l­ît vÒ phÝa ngoµi cña « vµ cø cuèc ®Õn khi nµo hÕt

s©u th× th«i. C¸c mÉu vËt ®iÒu tra cña líp ®Êt ®­îc ghi chÐp riªng. KÕt qu¶

®­îc ghi vµo mÉu biÓu 06 : BiÓu ®iÒu tra s©u d­íi ®Êt (®­îc tr×nh bµy ë phÇn

phô biÓu).

- Ph­¬ng ph¸p thu thËp mÉu, xö lý t¹m thêi mÉu thu ®­îc

§Ó thu ®­îc c¸c mÉu ®iÒu tra t«i chuÈn bÞ dông cô cÇn thiÕt, ®Æc biÖt

lµ c¸c lä nhùa cã ®ôc lç. Bªn ngoµi lä nhùa cã ghi vÞ trÝ cña ®iÓm ®iÒu tra.

Theo ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu t«i tiÕn hµnh thu thËp mÉu trªn ®èi t­îng ®iÒu

tra ®Ó vµo trong lä nhùa sau ®ã b¶o qu¶n cÈn thËn c¸c mÉu thu ®­îc, råi mang

vÒ gi¸m ®Þnh ngay hoÆc cã thÓ tiÕn hµnh nu«i s©u trong phßng ®Ó nghiªn cøu

thªm c¸c ®Æc ®iÓm vÒ h×nh th¸i, sinh vËt häc cña loµi.

3.4.2. Néi nghiÖp

C«ng t¸c néi nghiÖp bao gåm 2 phÇn:

3.4.2.1. Ph­¬ng ph¸p b¶o qu¶n mÉu

Môc ®Ých b¶o qu¶n mÉu gi÷ cho mÉu kh«ng bÞ thèi ròa, biÕn d¹ng chê

25

gi¸m ®Þnh tªn c¸c loµi mµ ta ch­a biÕt râ hoÆc ta ch­a biÕt tªn loµi. MÉu c«n

trïng thu thËp ®­îc ng©m vµo lä ®ùng dung dÞch cån 900 hoÆc dung dÞch

formaldehyde. C¸c lä ®­îc ®¸nh dÊu tõ Sp1 cho ®Õn hÕt. Riªng víi s©u tr­ëng thµnh thuéc bé c¸nh cøng mÉu ®­îc ph¬i sÊy tr­íc khi b¶o qu¶n.

3.4.2.2. Ph­¬ng ph¸p nu«i s©u h¹i vµ thiªn ®Þch

Môc ®Ých cña viÖc nu«i s©u ®Ó quan s¸t tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña

chóng, theo dâi ®Æc tÝnh sinh vËt häc cña mét sè loµi c«n trïng (cã kh¶ n¨ng

g©y nu«i) tõ ®ã ®Ó gi¸m ®Þnh loµi vµ cã c¬ së ®Ò ra gi¶i ph¸p phßng trõ s©u

h¹i, sö dông c¸c loµi thiªn ®Þch.

Dông cô nu«i s©u:

+ Lång nu«i s©u: KÝch th­íc lång nu«i s©u 30x30x45cm. Khung lång

®­îc lµm b»ng gç, bèn mÆt bªn vµ mÆt trªn ®­îc c¨ng l­íi « vu«ng1mm2, mÆt

®¸y ®­îc b­ng b»ng gç t¹o 1 khoang chøa c¸t cao 8cm ®Ó cè ®Þnh dông cô

chøa n­íc c¾m cµnh thøc ¨n nu«i s©u vµ cho s©u c­ tró hoÆc vµo nhéng.

+ Lä nu«i s©u: Th­êng lµ lä nhùa tr¾ng cã ®é cao tõ 10-25cm réng

7-15cm. MiÖng vµ thµnh lä ®­îc khoan nhiÒu lç nhá tho¸ng khÝ t¹o m«i

tr­êng thÝch hîp cho s©u. ®¸y lä nu«i s©u cã giÊy ®Ó t¹o cho viÖc vÖ sinh . lä

®­îc ®¸nh theo sè thø tù. Thøc ¨n nu«i s©u ph¶i s¹ch, kh«, phï hîp víi kÝch

th­íc lä vµ nhu cÇu thøc ¨n cña s©u. Thøc ¨n ®­îc thay vµo thêi ®iÓm nhÊt

®Þnh trong ngµy.

Trong qu¸ tr×nh nu«i s©u ph¶i th­êng xuyªn theo dâi, quan s¸t tËp

tÝnh, ®Æc tÝnh sinh vËt häc theo tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ ghi chÐp ®Çy ®ñ.

3.4.2.2. Xö lý sè liÖu

- X¸c ®Þnh thµnh phÇn c«n trïng trªn c©y trong c¸c ®iÓm ®iÒu tra, qua

c¸c lÇn ®iÒu tra. Tõ ®ã s¾p xÕp vµo c¸c bé, hä cña chóng vµ x©y dùng b¶ng

danh lôc c¸c loµi c«n trïng. X¸c ®Þnh loµi cã h¹i, loµi cã Ých theo sù h­íng

dÉn cña c¸n bé chuyªn m«n b¶o vÖ thùc vËt. TÝnh tØ lÖ % sè hä, sè loµi cña c¸c

bé c«n trïng theo c«ng thøc.

C

%

.

%100



i

C i C

26

Trong ®ã:

Ci%: Lµ tû lÖ % sè hä (sè loµi) cña bé c«n trïng thø i; Ci: Sè hä (sè loµi) cña bé c«n trïng thø i; C: Sè hä (sè loµi thu b¾t ®­îc).

n

P

%

N

- Tû lÖ cã s©u ®­îc tÝnh theo c«ng thøc:

n N

P% = x 100

Trong ®ã: P% = Tû lÖ cã s©u cña « tiªu chuÈn;

n = sè c©y hay sè « d¹ng b¶n cã c«n trïng;

N = tæng sè c©y hay sè « d¹ng b¶n ®iÒu tra cña « tiªu chuÈn.

n

S

i

M

S

- MËt ®é lµ gi¸ trÞ trung b×nh céng ®­îc tÝnh theo c«ng thøc:

 1i  n

Trong ®ã: Ms = MËt ®é s©u cÇn tÝnh (con/®¬n vÞ ®iÒu tra);

= Sè l­îng s©u cÇn tÝnh cña ®¬n vÞ ®iÒu tra thø i; Si

n = Tæng sè ®¬n vÞ ®iÒu tra.

Mét ®¬n vÞ ®iÒu tra cã thÓ lµ 1 c©y tiªu chuÈn, 1 « d¹ng b¶n 1m2, 1 «

tiªu chuÈn.

MËt ®é lµ mét sè trung b×nh céng nªn cÇn (cã thÓ) tÝnh c¸c chØ sè thèng

kª nh­ ph­¬ng sai S2, sai tiªu chuÈn S vµ hÖ sè biÕn ®éng S%. C«ng thøc

n

2

2 S



)MS(  S

i

chung ®Ó tÝnh c¸c chØ sè nµy nh­ sau:



1 1n 

1i 

%S

100



S M

S

27

Trong ®ã:

S: Sai tiªu chuÈn S%: HÖ sè biÕn ®éng

n: §¬n vÞ ®iÒu tra Si: Sè l­îng s©u cña ®¬n vÞ ®iÒu tra thø i

Ms: MËt ®é s©u trung b×nh cña ®¬n vi ®iÒu tra

Khi muèn so s¸nh sù kh¸c nhau cña 2 sã trung b×nh (MËt ®é s©u, møc

®é g©y h¹i cña s©u, ®­êng kÝnh, chiÒu cao, P%...) th× ta cã thÓ sö dông tiªu

chuÈn U.

Dïng gi¸ trÞ tuyÖt ®èi U theo gi¸o tr×nh thèng kª cña gi¸o s­ NguyÔn

1

2

X

X



U



2 1

2 2



S n

S n

1

2

H¶i TuÊt ®Ó kiÓm tra sù thuÇn nhÊt cña c¸c « tiªu chuÈn.

01X ,

02X

2 lµ ph­¬ng sai mÉu cña c¸c sè trung b×nh

2 vµ S2

Trong ®ã: lµ gi¸ trÞ trung b×nh céng cÇn kiÓm tra

S1 n1 vµ n2 dung l­îng mÉu quan s¸t cña 2 « tiªu chuÈn

NÕu U > 1,96 c¸c gi¸ trÞ trung b×nh cña c¸c « cã sù sai kh¸c hay nãi

c¸ch kh¸c lµ c¸c « ®ã kh«ng n»m trong cïng mét tæng thÓ.

NÕu U < 1,96 c¸c gi¸ trÞ trung b×nh cña c¸c « kh«ng cã sù sai kh¸c cã

nghÜa lµ c¸c « ®ã cïng n»m trong mét tæng thÓ.

28

Ch­¬ng 4

KÕt qu¶ vµ ph©n tÝch kÕt qu¶

4.1. Thµnh phÇn c¸c loµi c«n trïng h¹i c©y L¸t Mexico

Sau mét thêi gian nghiªn cøu, ®· ph¸t hiÖn ®­îc 18 loµi c«n trïng trªn

c©y L¸t Mexico thuéc 7 Bé, 17 Hä. Danh lôc c¸c loµi trong hä, bé c«n trïng

®­îc thÓ hiÖn trong biÓu 4.1.

BiÓu 4.1: Thµnh phÇn c¸c loµi c«n trïng trªn c©y L¸t Mexico

Stt

Tªn ViÖt Nam

Tªn khoa häc

Pha

T¸c h¹i

BI bé C¸nh b»ng

Isoptera

H1 Hä Mèi ®Êt

Termitidae

Macrotermes sp.

+

H¹i rÔ, th©n

1 Mèi ®Êt

BII bé C¸nh th¼ng

Orthoptera

H2 Hä S¸t sµnh hoa

Phaneropteridae

2

S¸t sµnh xanh

+

H¹i l¸

Ducetia japonica

BIII bé C¸nh ®Òu

Homoptera

H3 Hä Ve mòi voi

Fulgoridae

3

Ve hoa mòi voi

+

Hót dÞch

Fulgora candellaria

BIV bé C¸nh nöa cøng

Hemiptera

H4 Hä Bä xÝt 5 c¹nh

Pentatomidae

Sp.

4

Bä xÝt

+

Hót dÞch

BV bé C¸nh cøng

Coleoptera

Chrysomelidae

H5 Hä Bä l¸

Sp.

Bä l¸ vµng

5

+

H¹i l¸

Curculionidae

H6 Hä Vßi voi

Vßi voi n©u

6

Dyscerus longiclavis Marshall

- 0 +

H¹i th©n

H7 Hä Tenebrionidae

Tenebrionidae

7

Bæ cñi gi¶ ch©n ®á

Sp.

H¹i th©n

+

29

H8 Hä Bä rïa

Coccinellidae

8

Bä rïa ®en

Chilocorus gressitti Miyatake

??

+

BVI bé C¸nh mµng

Hymenoptera

H9 Hä Ong kÐn

Braconidae

9 Ong kÐn (thiªn ®Þch)

Sp.

0

Ký sinh

VII bé C¸nh vÈy

Lepidoptera

H10 Hä Ngµi c¸nh trong

Sesiidae

10 S©u ®ôc sïi th©n

Sp.

H¹i th©n

H11 Hä Ngµi ®ôc th©n

Cossidae

11 S©u ®ôc th©n

Zeuzera sp.

-

H¹i th©n

H12 Hä Ngµi ®éc

Lymantriidae

12 S©u rãm ®en l«ng dµi

Lymantria sp.

+

H¹i l¸

H13 Hä Ngµi cuèn l¸

Tortricidae

13 S©u cuèn l¸

Archips sp.

-

H¹i l¸

H14 Hä S©u ®o

Geometridae

14 S©u ®o

Scopula sp.

- +

H¹i l¸

H15 Hä Pyralidae

Pyralidae

15 S©u ®ôc nân

-

Hypsipyla robusta Moore

H¹i ngän

H16 Hä Bä nÑt (Ngµi gai)

Limacodidae

16 Bä nÑt 6 chÊm ®á

Parasa sp.

+

H¹i l¸

17 Bä nÑt thuyÒn

Thosca sinensis (Walker)

+

H¹i l¸

H17 Hä Ngµi tói

Psychidae

18 S©u kÌn tr¾ng

Chalioides kondonis Sack

-

H¹i l¸

+: S©u tr­ëng thµnh -: S©u non 0: Nhéng Ghi chó :

Qua BiÓu 4.1 cho thÊy sè loµi c«n trïng thu ®­îc trªn c©y L¸t Mexico ë

khu vùc nghiªn cøu lµ kh¸ ®a d¹ng. Sù phong phó nµy cã ®­îc lµ do ®iÒu kiÖn

khÝ hËu mµ nhiÒu loµi c«n trïng cÇn cho sù ph¸t triÓn cña chóng ®· ®­îc tháa

30

m·n: NhiÖt ®é trung b×nh t¹i khu vùc lµ 23,30C, ®é Èm lµ 82% rÊt phï hîp cho

sù sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña c«n trïng.

NhiÒu loµi c«n trïng trong danh s¸ch kÓ trªn cßn ch­a thÓ x¸c ®Þnh

®­îc tªn khoa häc do míi chØ thu ®­îc rÊt Ýt mÉu vËt (Bä xÝt hä Pentatomidae,

c¸nh cøng hä Tenebrionidae, s©u h¹i hä Sesiidae). Mét sè trong ®ã ch­a râ

l¾m vÒ ¶nh h­ëng cña chóng ®èi víi c©y L¸t Mexico (Bä rïa ®en, S¸t sµnh...).

Bªn c¹nh nh÷ng loµi s©u h¹i còng thu ®­îc mét sè loµi c«n trïng thiªn ®Þch

(Ong kÐn). V× vËy cÇn tiÕn hµnh tiÕp tôc theo dâi vµ nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh

häc cña c¸c loµi lµm c¬ së khoa häc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p qu¶n lý c«n trïng

hîp lý ®Ó khèng chÕ c¸c loµi s©u h¹i.

§Ó ®¸nh gi¸ møc ®é phong phó vÒ loµi, hä cña c¸c bé c«n trïng thu b¾t

®­îc trong khu vùc nghiªn cøu t«i thèng kª tû lÖ % vÒ sè loµi, hä theo c¸c bé

c«n trïng. KÕt qu¶ thèng kª ®­îc m« t¶ trong BiÓu 4.2 vµ h×nh 4.1, 4.2.

BiÓu 4.2: Tû lÖ % sè hä, loµi cña c¸c bé c«n trïng thu ®­îc

trong khu vùc nghiªn cøu

STT Tªn bé Sè hä Tû lÖ % Sè loµi s©u Tû lÖ %

1 Bé C¸nh b»ng 1 5,88 1 5,55

2 Bé C¸nh th¼ng 1 5,88 1 5,55

3 Bé C¸nh ®iÒu 1 5,88 1 5,55

4 Bé C¸nh nöa cøng 1 5,88 1 5,55

5 Bé C¸nh cøng 4 23,53 4 22,22

6 Bé C¸nh mµng 1 5,88 1 5,55

7 Bé C¸nh vÈy 8 47,06 9 50,10

Tæng 17 100,00 18 100,00

Sè liÖu cña BiÓu 4.2 ta cã thÓ biÓu diÔn trªn ®å thÞ sau:

5.88

5.88

5.88

5.88

47.06

23.53

5.88

Bé c¸nh b»ng Bé c¸nh th¼ng Bé c¸nh ®Òu Bé c¸nh nöa cøng Bé c¸nh cøng Bé c¸nh mµng Bé c¸nh vÈy

31

H×nh 4.1: Tû lÖ % sè hä cña c¸c bé c«n trïng

5.55

5.55

5.55

5.55

50.1

22.22

5.55

Bé c¸nh b»ng Bé c¸nh th¼ng Bé c¸nh ®Òu Bé c¸nh nöa cøng Bé c¸nh cøng Bé c¸nh mµng Bé c¸nh vÈy

trªn c©y L¸t Mexico

H×nh 4.2: Tû lÖ % sè loµi cña c¸c bé c«n trïng

trªn c©y L¸t Mexico

Qua BiÓu 4.2 vµ c¸c h×nh 4.1, 4.2 cã thÓ rót ra mét sè nhËn xÐt sau:

Tû lÖ % vÒ sè hä, loµi cña bé C¸nh vÈy lµ lín nhÊt (chiÕm 47,05% sè hä

vµ 50,1% sè loµi), sau ®ã ®Õn bé C¸nh cøng (chiÕm 23.52% sè hä vµ 22,22%

sè loµi). C¸c bé C¸nh b»ng, C¸nh th¼ng, C¸nh ®Òu, bé C¸nh nöa cøng, bé

C¸nh mµng cã tû lÖ nhá (chiÕm 5,88% sè hä vµ 5,55% sè loµi). HiÖn tr¹ng

nµy lµ phï hîp víi ph©n bè tù nhiªn cña c¸c loµi c«n trïng.

32

C¨n cø vµo ý nghÜa cña chóng cã thÓ chia 18 loµi c«n trïng thu ®­îc

thµnh c¸c nhãm kh¸c nhau. Sè liÖu thèng kª vÒ vÊn ®Ò nµy ®­îc thÓ hiÖn ë

b¶ng sau ®©y:

BiÓu 4.3: Tû lÖ c¸c nhãm c«n trïng thu ®­îc trªn c©y L¸t Mexico

STT Nhãm s©u Sè loµi Tû lÖ %

1 S©u h¹i l¸ 8 44.44

2 S©u h¹i th©n 5 27.78

3 S©u ®ôc ngän 1 5.56

4 S©u h¹i rÔ 1 5.56

5 Hót dÞch 2 11.11

6 Ch­a râ 1 5.56

7 Thiªn ®Þch 1 5.56

Cã thÓ thÊy râ h¬n sù kh¸c nhau cña c¸c nhãm c«n trïng trong h×nh

45.00

40.00

35.00

30.00

25.00

d­íi ®©y:

%

20.00

15.00

10.00

5.00

0.00

S©u h¹i l¸

S©u h¹i th©n

S©u h¹i ngän

S©u h¹i rÔ

Hót dÞch

Ch­a râ Thiªn ®Þch

H×nh 4.3: Tû lÖ % c¸c nhãm c«n trïng thu ®­îc

trªn c©y L¸t Mexico

33

Nh­ vËy, s©u h¹i l¸ chiÕm tû lÖ lín nhÊt, tiÕp ®ã lµ s©u h¹i th©n. Tuy

nhiªn, sù ph©n chia nµy chØ mang tÝnh chÊt t­¬ng ®èi bëi v× kh«ng ph¶i loµi

s©u h¹i nµo còng cã thÓ g©y nguy hiÓm cho c©y. Víi vai trß lµ mét thµnh phÇn

cña hÖ sinh th¸i, trong mét giíi h¹n cho phÐp vÒ mËt ®é quÇn thÓ th× c¸c loµi

s©u h¹i l¹i trë thµnh loµi cã Ých. Chóng cã vai trß quan träng gióp c©y thô

phÊn, ph¸t t¸n h¹t gièng, chuyÓn ho¸ chÊt h÷u c¬ thµnh chÊt v« c¬ hoµn tr¶

cho c©y hoÆc th«ng qua chuçi thøc ¨n chóng h¹n chÕ sù ph¸t sinh, ph¸t triÓn

cña c¸c loµi s©u h¹i kh¸c nguy hiÓm h¬n. Tuy nhiªn, chóng vÉn lµ c¸c ®èi

t­îng s©u cÇn chó ý trong c«ng t¸c phßng trõ s©u h¹i v× khi cã ®iÒu kiÖn m«i

tr­êng thuËn lîi th× mét trong sè c¸c loµi trªn sÏ ph¸t triÓn thµnh dÞch s©u h¹i

ph¸ rõng trång.

Nhãm s©u h¹i l¸ cã 8 loµi nh­ng kh«ng cã loµi nµo thùc sù thÓ hiÖn sù

nguy hiÓm cña chóng. Mét sè trong nhãm nµy thu ®­îc víi sè l­îng rÊt Ýt

nh­: Bä l¸ vµng, S¸t sµnh xanh, Bä nÑt, S©u ®o, s©u kÌn. Nh×n chung trong

thêi gian nghiªn cøu s©u h¹i l¸ xuÊt hiÖn rÊt Ýt, g©y h¹i kh«ng ®¸ng kÓ. Kh«ng

ngo¹i trõ kh¶ n¨ng ®©y chØ lµ nh÷ng loµi ngÉu nhiªn thu ®­îc.

Nguy hiÓm h¬n nhiÒu s©u h¹i l¸ lµ s©u h¹i th©n vµ s©u h¹i ngän. N¨m

loµi s©u h¹i th©n vµ 1 loµi s©u h¹i ngän th­êng thÊy xuÊt hiÖn ë nhiÒu « tiªu

chuÈn. §©y còng lµ nh÷ng loµi ®· tõng ®­îc chó ý ë c¸c n­íc kh¸c, ®Æc biÖt lµ

S©u ®ôc nân .

Mèi võa h¹i th©n võa g©y h¹i rÔ, ®Æc biÖt lµ nh÷ng c©y míi trång. Tuy

nhiªn søc ®Ò kh¸ng cña c©y kh¸ tèt, Ýt khi thÊy c©y bÞ chÕt do mèi g©y ra.

4.2. X¸c ®Þnh c¸c loµi s©u h¹i chñ yÕu

Mçi loµi s©u h¹i th­êng cã ®Æc ®iÓm sinh häc kh¸c nhau nªn yªu cÇu

c¸c biÖn ph¸p phßng trõ còng kh¸c nhau. NÕu tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p phßng

trõ chung cho tÊt c¶ c¸c loµi s©u h¹i th× chi phÝ sÏ rÊt cao, hiÖu qu¶ phßng trõ

kÐm kh«ng mang tÝnh kh¶ thi. BiÖn ph¸p phßng trõ cã hiÖu qu¶ bÒn v÷ng nhÊt

lµ phôc håi hÖ sinh th¸i rõng hoµn chØnh trong ®ã cã sù c©n b»ng vÒ sè l­îng

34

c¸ thÓ loµi trong chuçi thøc ¨n. V× vËy, trong c«ng t¸c phßng trõ s©u h¹i chØ

nªn tËp trung vµo mét sè loµi s©u h¹i chñ yÕu cã kh¶ n¨ng g©y h¹i t¹i khu vùc.

Khi nghiªn cøu ®Æc ®iÓm dÞch s©u h¹i ta thÊy c¸c loµi s©u h¹i chØ g©y h¹i khi

cã mËt ®é lín vµ g©y ¶nh h­ëng xÊu tíi môc tiªu kinh doanh cña con ng­êi.

Mét loµi s©u h¹i cã tiÒm n¨ng ph¸t dÞch - loµi cã kh¶ n¨ng sinh s¶n cao - cÇn

cã ®iÒu kiÖn m«i tr­êng thuËn lîi. Nh»m h¹n chÕ c¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña

s©u h¹i vµ sö dông tèt c¸c loµi thiªn ®Þch, ta cÇn ®i s©u ph©n tÝch ®Ó rót ra c¸c

loµi s©u h¹i chñ yÕu. Nh÷ng chØ tiªu ®Ó x¸c ®Þnh loµi s©u h¹i chñ yÕu gåm:

- Sè lÇn xuÊt hiÖn cña loµi s©u trong c¸c ®ît ®iÒu tra = SLXH

- MËt ®é cña loµi s©u h¹i (M), tû lÖ c©y cã loµi s©u h¹i (P%).

- §Æc tÝnh sinh vËt häc cña loµi, ®Æc biÖt lµ h×nh thøc g©y h¹i cña s©u.

- Møc ®é g©y h¹i cña s©u (R%).

§©y lµ nh÷ng chØ tiªu ®Æc tr­ng nhÊt cho quÇn thÓ s©u ë thêi ®iÓm hiÖn

t¹i v×: Sè lÇn xuÊt hiÖn s©u h¹i thÓ hiÖn møc ®é phæ biÕn cña chóng; MËt ®é

®¸nh gi¸ møc ®é ®e do¹ cña quÇn thÓ s©u h¹i ®èi víi c©y trång. Tû lÖ c©y cã

s©u ph¶n ¸nh møc ®é lan trµn cña quÇn thÓ s©u h¹i; H×nh thøc g©y h¹i kh¸c

nhau sÏ cã ¶nh h­ëng kh¸c nhau tíi c©y trång. Cuèi cïng møc dé g©y h¹i cña

s©u lµ chØ tiªu ®¸nh gi¸ mang tÝnh tæng hîp c¸c chØ tiªu kÓ trªn. §Ó ®¸nh gi¸

chÝnh x¸c loµi s©u h¹i nµo lµ loµi g©y h¹i chÝnh cßn cÇn ®Õn c¸c th«ng tin nh­

qu¸ tr×nh ph¸t dÞch vµ nguy c¬ ph¸t dÞch cña chóng. Do c¸c nghiªn cøu vÒ s©u

h¹i c©y L¸t Mexico ë n­íc ta cßn míi mÎ nªn ch­a cã nh÷ng th«ng tin ®ã.

Víi thêi gian nghiªn cøu ng¾n th× ®©y lµ ph­¬ng ph¸p kh¸ ®Çy ®ñ vµ chÝnh

x¸c ®Ó x¸c ®Þnh c¸c loµi s©u h¹i chñ yÕu. KÕt hîp víi viÖc t×m hiÓu t×nh h×nh

s©u h¹i trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®Ó viÖc x¸c ®Þnh ®­îc chÝnh x¸c h¬n.

35

BiÓu 4.4: KÕt qu¶ ®iÒu tra s©u h¹i L¸t Mexico

t¹i khu vùc nghiªn cøu

(Ghi chó: C¸c ch÷ viÕt t¾t: xem trang tr­íc!)

M

P%

R%

Stt

Loµi s©u

SLXH

(con/c©y)

C©y cã s©u

Møc h¹i

1 Mèi ®Êt (Macrotermes sp.)

1

+

S¸t sµnh xanh (Ducetia japonica)

2

1

0,027

2,67

+

Ve hoa mòi voi (Fulgora candellaria)

3

1

0,170

11,60

+

Bä xÝt (sp.)

4

1

0,040

4,00

+

Bä l¸ vµng (sp.)

5

1

0,014

1,44

+

Vßi voi n©u (Dyscerus longiclavis M.)

5

2,147

24,14

+++

6

Bæ cñi gi¶ ch©n ®á (sp. hä Tenebrionidae)

7

1

0,010

1,00

+

Bä rïa ®en (Chilocorus gressitti Miyatake)

8

1

Ong kÐn (thiªn ®Þch) (hä Braconidae)

9

1

S©u ®ôc sïi th©n (hä Sesiidae)

10

1

0,008

0,67

+

S©u ®ôc th©n (Zeuzera sp.)

11

1

0,024

1,00

+

S©u rãm ®en l«ng dµi (Lymantria sp.)

12

1

0,013

1,33

+

S©u cuèn l¸ (Archips sp.)

13

1

0,007

0,67

+

S©u ®o (Scopula sp.)

14

2

0,009

14,28

+

S©u ®ôc nân (Hypsipyla robusta M.)

5

0,433

22,34

++

15

Bä nÑt 6 chÊm ®á (Parasa sp.)

16

1

0,003

0,34

+

Bä nÑt thuyÒn (Thosca sinensis (Walker))

17

1

0,010

1,00

+

S©u kÌn tr¾ng (Chalioides kondonis Sack)

18

1

0,010

1,00

+

Nh×n vµo BiÓu 4. 4 ta thÊy: C¨n cø vµo sè lÇn xuÊt hiÖn (SLXH) cña s©u

cã thÓ xÕp h¹ng c¸c loµi s©u h¹i theo thø tù sau ®©y:

Tr­íc hÕt lµ xÐt vÒ mÆt sè lÇn xuÊt hiÖn:

1. Loµi Vßi voi n©u, S©u ®ôc nân xuÊt hiÖn trong c¶ 5 lÇn ®iÒu tra. Nh­

vËy ®©y lµ hai loµi phæ biÕn nhÊt cña khu vùc nghiªn cøu.

36

2. Loµi ®øng thø hai vÒ sè lÇn xuÊt hiÖn lµ S©u ®o, cã 2 lÇn xuÊt hiÖn

trªn tæng sè 5 lÇn ®iÒu tra.

3. C¸c loµi cßn l¹i chØ ®iÒu tra ®­îc mét lÇn.

NÕu chØ lùa chän nh÷ng loµi cã sè lÇn xuÊt hiÖn lín h¬n 50% sè lÇn

®iÒu tra ®Ó xÐt tiÕp c¸c chØ tiªu kh¸c ta thÊy sè loµi cã thÓ lµ s©u h¹i chñ yÕu

chØ cßn 2 loµi, ®ã lµ: Loµi Vßi voi n©u vµ S©u ®ôc nân .

XÐt vÒ chØ tiªu mËt ®é cã thÓ dÔ dµng thÊy r»ng c¸c loµi sau ®©y cã mËt

®é kh¸ cao: Vßi voi n©u (2,147 con/c©y); S©u ®ôc nân (0,433 con/c©y); Ve hoa

(0,17 con/c©y)

MËt ®é vµ tû lÖ c©y cã s©u th­êng cã quan hÖ víi nhau, nh÷ng loµi

cã mËt ®é cao th­êng còng cã chØ sè P% cao: Trong b¶ng trªn cã thÓ thÊy

c¸c loµi cã tû lÖ c©y cã s©u 10% gåm: Vßi voi n©u, S©u ®ôc nân , Ve hoa,

S©u ®o.

§¸nh gi¸ møc ®é g©y h¹i cña c¸c loµi s©u: C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm g©y h¹i

cña s©u cã thÓ thÊy c¸c loµi s©u ®ôc th©n, ®ôc nân, h¹i rÔ rÊt nguy hiÓm, Khi

g©y h¹i m¹nh chóng cã thÓ lµm chÕt c©y hoÆc ¶nh h­ëng nghiªm träng tíi

sinh tr­ëng, ph¸t triÓn vµ chÊt l­îng cña c©y.

Nh­ vËy trong sè 18 loµi c«n trïng thu ®­îc, c¸c loµi Vßi voi n©u

(Dyscerus longiclavis Marshall) vµ loµi S©u ®ôc nân (Hypsipyla robusta

Moore) lµ 2 loµi s©u h¹i nguy hiÓm nhÊt hiÖn nay nªn ®­îc coi lµ s©u h¹i chñ

yÕu trªn c©y L¸t Mexico ë thêi ®iÓm nghiªn cøu nµy. Loµi S©u ®o (Scopula

sp.) vµ S©u ®ôc th©n (Zeuzera sp.) còng lµ nh÷ng loµi rÊt ®¸ng chó ý, ®©y lµ

nh÷ng loµi s©u h¹i cã tiÒm n¨ng trë thµnh s©u h¹i chñ yÕu. Sau ®©y lµ mét sè

th«ng tin vÒ c¸c loµi s©u h¹i nµy.

4.3. §Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ sinh häc cña s©u h¹i chñ yÕu

(Theo Xiao Gangrou (1991): Forest Insects of China. Chinese Academy of Forestry.

China Forestry Publishing House, 1991.)

37

4.3.1. §Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ ®Æc tÝnh sinh häc Vßi voi n©u (Dyscerus

longiclavis Marshall) ®ôc th©n c©y L¸t Mexico

4.3.1.1. §Æc ®iÓm h×nh th¸i

a) Pha tr­ëng thµnh

Th©n thÓ dµi 10,5-13,5mm, réng 4-4,5mm, mµu n©u ®en, mét sè con

cã mµu n©u h¹t dÎ. Trªn c¸nh cã 10 v©n däc, chøa c¸c r·ng nhá h×nh ch÷ nhËt,

cã rÊt nhiÒu h¹t nhá vµ tóm l«ng ng¾n mµu n©u vµng. M¶nh l­ng ngùc tr­íc

h×nh thµnh c¸c r·nh vµ ®­êng nèi kh«ng cã quy t¾c, mÐp tr­íc b»ng. §Çu

m¶nh thuÉn trßn. Vßi cong h×nh vßng cung, ®é dµi gÇn b»ng ngùc tr­íc, th«

cã r·nh. R©u ®Çu d¹ng chuú, ®èt thø nhÊt dµi m¶nh, ®èt thø hai d¹ng chuçi h¹t

®èt thø 9 vµ ®èt 11 hîp l¹i vµ ph×nh lªn d¹ng que. §Çu ®èt ®ïi ch©n tr­íc,

gi÷a vµ ch©n sau ph×nh to, ®o¹n cuèi nhá, h×nh thoi (con c¸i). Gèc bông con

®ùc lâm, ®o¹n cuèi m¶nh bông h¬i lâm. Gèc bông con c¸i kh«ng lâm, ®o¹n

sau ®èt cuèi m¶nh bông th­êng cã 2 u låi.

H×nh 4.4: S©u tr­ëng thµnh Vßi voi n©u

b) Trøng

Trøng: H×nh bÇu dôc, nh½n, dµi 1,6mm, réng 1mm, mµu tr¾ng s÷a.

38

c) S©u non

S©u non mËp, cong h×nh ch÷ C. §Çu mµu vµng n©u víi miÖng d¹ng

gÆm nhai, hµm trªn mµu ®en, m«i d­íi mµu tr¾ng. Ngùc vµ bông mµu tr¾ng

vµng. C¸c ®èt th©n thÓ cã nhiÒu nÕp nh¨n nheo. C¸c lç thë n»m hai bªn s­ên

cã thÓ dÔ dµng quan s¸t thÊy do cã mµu n©u sÉm.

H×nh 4.5: S©u non Vßi voi n©u

d) Nhéng

Nhéng mµu tr¾ng vµng, trªn mÐp cã 2 hµng l«ng cøng, cuèi bông cã 1

®«i u l«ng ch×a ra phÝa sau.

H×nh 4.6: Nhéng Vßi voi n©u

39

4.3.1.2. §Æc tÝnh sinh häc cña loµi Vßi voi n©u

Theo tµi liÖu n­íc ngoµi [37] Vßi voi n©u mçi n¨m cã thÓ cã 4 løa, løa

®Çu xuÊt hiªn vµo th¸ng 3 hµng n¨m. Do kú ®Î trøng cña tr­ëng thµnh kh¸ dµi

nªn c¸c løa trong tù nhiªn kh«ng râ rµng. Sù dµi ng¾n cña c¸c pha s©u thay ®æi

theo nhiÖt ®é kh«ng khÝ: Trøng 5-17 ngµy, s©u non 40-107 ngµy, nhéng 7-22

ngµy. Tuæi thä trung b×nh cña s©u tr­ëng thµnh c¸i lµ 493 ngµy (414-633 ngµy),

cña con ®ùc lµ 472 ngµy (228-610 ngµy). Trong khu vùc nghiªn cøu ®· thu ®­îc

c¸c pha s©u non, nhéng vµ vßi voi tr­ëng thµnh. Do thêi gian nghiªn cøu cßn

ng¾n nªn ch­a x¸c ®Þnh ®­îc chÝnh x¸c thêi gian ph¸t triÓn cña c¸c pha nµy ë

n­íc ta.

Sau khi vò hãa Vßi voi tr­ëng thµnh cßn ë trong buång nhéng mÊy

ngµy míi chui ra ho¹t ®éng, ¨n ngän non, mét ®êi giao phèi nhiÒu lÇn, th­êng

vµo ban ®ªm. Sau 14-165 ngµy tr­ëng thµnh míi ®Î trøng, ngµy n»ng, nhiÖt ®é

cao thêi gian chê ®Î trøng ng¾n h¬n so víi trêi l¹nh. Thêi gian ®Î trøng kÐo

dµi trung b×nh 410 ngµy (317-609 ngµy). Trøng ®­îc ®Î trong biÓu b× th©n

c©y, mçi chç ®Î 1 trøng.S©u tr­ëng thµnh cã tÝnh gi¶ chÕt khi cã sù va ch¹m,

lóc kh«ng ho¹t ®éng th­êng n»m nghØ trong l¸ hoÆc trong ®Êt xung quanh c©y.

Thêi gian ho¹t ®éng cña tr­ëng thµnh rÊt dµi, v× vËy chóng cã søc ph¸ h¹i rÊt

lín, chóng kh«ng ngõng ¨n ngän non ®Ó bæ sung dinh d­ìng, cho nªn g©y h¹i

c©y con rÊt lín. S©u non tuæi lín ho¸ nhéng trong vá c©y.

S©u tr­ëng thµnh Ýt bay, chóng th­êng ®Î trøng vµo biÓu b× th©n c©y

c¸ch gèc 15cm.

S©u non míi në rÊt yÕu khi ta chÎ th©n ra ch¹m vµo thÊy chóng cùa

quËy, sau vµi ngµy chóng tiÕn hµnh ®ôc th©n c©y ®Ó ¨n, chóng ¨n ®Õn ®©u ®ïn

nh÷ng mïn gç nhá ra ®Õn ®ã vµ lÊp kÝn lç ®ôc do vËy rÊt dÔ dµng quan x¸t

thÊy dÊu vÕt cña chóng.

S©u non g©y h¹i c©y cã tuæi 1-2 n¨m, lµm cho c©y bÞ kh« ngän, khi

g©y h¹i ë gèc cã thÓ lµm cho c¶ c©y bÞ chÕt, chç bÞ h¹i ch¶y rÊt nhiÒu nhùa,

40

h×nh thµnh tõng côc bao xung quanh gèc c©y mµu n©u ®en. Mïa ®«ng c©y dÔ

bÞ chÕt hµng lo¹t. Ng­êi ta ®· biÕt nh÷ng loµi c©y chñ bÞ h¹i lµ: c©y L¸t hoa,

c©y Xoan, c©y L¸t hoa l«ng, c©y §µo l¸ to, c©y §µo l¸ nhá, vµ c¶ trªn c©y L¸t

Mexico.

H×nh 4.7: S©u non Vßi voi n©u trªn th©n

H×nh 4.8: VÕt h¹i cña Vßi voi n©u

41

4.3.2. §Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ ®Æc tÝnh sinh häc cña loµi S©u ®ôc nân

(Hypsipyla robusta Moore)

4.3.2.1. §Æc ®iÓm h×nh th¸i

a) S©u tr­ëng thµnh

Tr­ëng thµnh cã th©n dµi 10-13mm, s¶i c¸nh dµi 22-33mm, toµn th©n

phñ ®Çy l«ng t¬ mµu n©u x¸m, mµu mÆt bông nh¹t h¬n. C¸nh tr­íc mµu n©u

x¸m, phñ nhiÒu ®èm nhá. C¶ 2 v©n tuyÕn ch¹y ngang c¸nh tr­íc, 1 n»m phÝa

bªn trong vµ 1 ë phÝa bªn ngoµi ®Òu rÊt râ. TuyÕn ngang ngoµi uèn d¹ng sãng.

C¸nh sau mµu tr¾ng x¸m, v©n tuyÕn ë khu mÐp ngoµi c¸nh cã mµu x¸m.

H×nh 4.9: S©u tr­ëng thµnh S©u ®ôc nân

b) Trøng

Theo tµi liÖu nãi vÒ loµi S©u ®ôc nân thuéc bé C¸nh vÈy th× trøng cã

d¹ng h×nh bÇu dôc, dµi 0,67-0,79mm, réng 0,39-0,47mm, mµu tr¾ng s÷a.

c) S©u non

Khi ph¸t triÓn ®Çy ®ñ dµi 15-25mm, s©u non cã th©n mµu hång nh¹t, vµ

cã c¸c chÊm n©u ®en trªn mçi ®èt t¹o thµnh 6 hµng chÊm n©u däc theo c¬ thÓ.

§Çu mµu n©u sÉm vµ cã c¸c l«ng cøng. TÊm l­ng ®èt ngùc tr­îc mµu n©u, cã

nhiÒu l«ng cøng. §èt ngùc gi÷a vµ ngùc sau, mçi ®èt cã 10 chÊm n©u trong ®ã

cã 8 chÊm n©u lín vµ 2 chÊm n©u nhá ph©n bè ®ång ®Òu trªn ®èt. Trªn c¸c

chÊm n©u nµy ®Òu cã 1-2 l«ng cøng. Ch©n ngùc gåm 4 ®èt, mçi ®èt ch©n cã tõ

42

2-3 l«ng cøng nhá, ®èt cuèi cïng cã mãc cuticun cøng nhän. C¸c ®èt bông tõ

®èt bông thø nhÊt ®Õn ®èt thø 8, mçi ®èt cã 10 chÊm n©u b»ng nhau, ph©n bè

®Òu ®Æn, trªn mçi chÊm cã 1-2 l«ng cøng.

H×nh 4.10: S©u non S©u ®ôc nân

d) Nhéng

Nhéng kiÓu nhéng bäc, h×nh bÇu dôc dµi, dµi 10-14mm, réng 3-4mm,

mÆt l­ng mµu ®á g¹ch, mÆt bông mµu n©u vµng. lç thë h×nh bÇu dôc, mµu n©u.

§u«i nhéng cã 8 l«ng nhän cong d¹ng mãc c©u.

4.3.2.2. §Æc tÝnh sinh vËt häc

Mèi n¨m cã 5 vßng ®êi, s©u tr­ëng thµnh xuÊt hiªn b¾t ®Çu vµo th¸ng 3

hµng n¨m, kh«ng cã hiÖn t­îng qua ®«ng, c¸c løa gèi nhau. Thêi gian dµi

ng¾n cña vßng ®êi phô thuéc vµo nhiÖt ®é, khi nhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng

28,5oC, pha s©u non lµ 9-11 ngµy, khi nhiÖt ®é 18,5oC, pha s©u non lµ 18-23

ngµy, pha nhéng lµ 15-23 ngµy, nhiÖt ®é b×nh qu©n ngµy 29,7oC tuæi thä

tr­ëng thµnh lµ 3 ngµy.

Sau khi në ra tõ trøng, s©u non chui vµo ngän c©y g©y h¹i, nh÷ng n¬i

s©u th­êng ®ôc lµ phÇn mÒm cña nân kho¶ng 3-5cm hoÆc ë n¸ch l¸, thËm chÝ

ë g©n chÝnh cña l¸ n»m trªn nân. S©u non ®ôc vµo bªn trong nân lµm thµnh

®­êng hÇm th¶i ph©n vµ nh¶ t¬ ®Ó phñ kÝn lç ®ôc nh»m trao ®æi khÝ vµ nh÷ng

t¸c ®éng bªn ngoµi nh­ m­a, c¸c loµi thiªn ®Þch. S©u non khi x©m nhËp vµo

nân b¾t ®Çu ®ôc lªn tËn trªn ®Ønh nân råi míi quay l¹i ¨n tiÕp phÇn d­íi nân,

trong qu¸ tr×nh sèng trong nân nh­ vËy lç ®ôc th­êng xuyªn bÞ khoÐt to ra vµ

43

s©u tiÕp tôc nh¶ t¬ phñ kÝn lç ®ôc. Sau khi ¨n hÕt ngän nµy l¹i chuyÓn sang ¨n

ngän kh¸c, khi s©u non chuyÓn sang ngän kh¸c cã hiÖn t­îng bß lïi hoÆc bß

tiÕn. Khi ®· chän ®­îc ngän thÝch hîp liÒn nh¶ t¬ kÕt l­íi råi míi chui vµo

trong ngän c©y, lç ®ôc phÇn lín ë n¸ch l¸. Qu¸ tr×nh ®ôc cña s©u non nhanh

hay chËm cã quan hÖ víi møc ®é lignin ho¸ cña c©y vµ søc khoÎ cña s©u,

nhanh chØ 25 phót, chËm kho¶ng 2 giê. Trung b×nh kho¶ng 1 giê míi hoµn

thµnh ®­îc viÖc chui vµo ngän c©y. S©u non tiÕt ph©n vµo lç ®ôc, chiÒu dµi lç

®ôc phô thuéc vµo chÊt gç, ng¾n nhÊt 2-3cm, dµi cã thÓ ®Õn 28,5cm. Sù

chuyÓn dÞch trong c©y cã thÓ tiÕn hµnh c¶ ngµy lÉn ®ªm.Sau mét thêi gian khi

s©u ¨n rçng toµn bé ®Ønh nân, nân míi cã hiÖn t­îng hÐo vµ rñ xuèng, chóng

t«i quan s¸t thÊy t¹i n¬i c©y bÞ S©u ®ôc nân cã ph©n mµu tr¾ng ®ïn ra ngoµi

phñ kÝn lç ®ôc. Nh×n chung, s©u non th­êng ë trªn cïng mét c©y, mçi con cã

thÓ g©y h¹i 3 - 6 ngän, ®Õn tuæi giµ kÕt kÐn ho¸ nhéng. §«i khi còng cã hiÖn

t­îng s©u non chuyÓn sang h¹i c©y kh¸c.

Thêi gian vò hãa cña tr­ëng thµnh th­êng tõ 12 - 21 giê, nhiÒu nhÊt lµ

19 - 20 giê. Tr­ëng thµnh kh«ng cã tÝnh xu quang, ban ngµy ë n¬i cã bãng

r©m, kh«ng ho¹t ®éng. Trøng ®­îc ®Î ph©n t¸n trªn ngän c©y. Tuæi thä cña

s©u tr­ëng thµnh 2 - 4 ngµy.

Sù ph¸t sinh ph¸t triÓn cña loµi s©u nµy cã quan hÖ mËt thiÕt víi m«i

tr­êng, khÝ hËu vµ thiªn ®Þch. Nh÷ng vïng rõng nói phøc t¹p, c©y chñ nhiÒu,

thêi gian ra chåi non kh«ng ®Òu nhau, t¹o ®iÒu kiÖn cã lîi cho s©u ph¸ h¹i,

nguån s©u phong phó, s©u h¹i nÆng, nh÷ng n¬i c©y trång ho¸ gç muén thêi

gian s©u non sèng l©u h¬n, ®iÒu kiÖn dinh d­ìng tèt, c¬ thÓ mËp .Ngoµi ra sè

lÇn di chuyÓn Ýt, bÞ thiªn ®Þch b¾t Ýt, tû lÖ sèng cao, mËt ®é s©u nhiÒu, g©y h¹i

nÆng.. Ng­îc l¹i nh÷ng khu rõng tuy thuÇn loµi cã sù ph©n bè cña s©u nµy

nh­ng g©y h¹i còng nhÑ. Nh­ng n¬i cã l­îng m­a nhiÒu, chåi non nhiÒu mËt

®é s©u sÏ cao, g©y h¹i nÆng.

44

H×nh 4.11: VÕt h¹i cña S©u ®ôc nân

4.3.3. §Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ ®Æc tÝnh sinh häc cña loµi S©u ®o (Scopula

sp.) ¨n l¸ c©y L¸t Mexico

4.3.3.1. §Æc ®iÓm h×nh th¸i

a) Pha tr­ëng thµnh

Con c¸i th©n dµi 23mm, s¶i c¸nh dµi 31-36mm, mµu x¸m, r©u ®Çu h×nh sîi

chØ cã 11 ®èt, bông phñ ®Çy l«ng t¬ mµu x¸m. Gèc c¸nh vµ c¸c ®èm bông ®Òu cã

v¶y mµu vµng, mÐp ngoµi cña c¸nh cã l«ng mµu vµng, c¸c tuyÕn gèc c¸ch tuyÕn

gi÷a vµ tuyÕn ngoµi ®Òu cã v©n d¹ng xo¾n mµu n©u vµng, mÐp ngoµi râ h¬n mÐp

trong, mÆt c¸nh phñ ®Çy c¸c v¶y mµu ®en ®Õn n©u ®en, mÆt sau c¸nh mµu tr¾ng

x¸m, ë gi÷a cã mét chÊm ®en. Bông rÊt to phÇn d­íi cã mét tóm l«ng mµu vµng,

èng ®Î trøng mµu ®en, khi ®Î trøng èng ®Î trøng ch×a ra 1cm.

Con ®ùc th©n dµi 17mm, s¶i c¸nh 32mm, r©u ®Çu h×nh r¨ng l­îc kÐp,

c¸c v©n c¸nh gièng nh­ con c¸i nh­ng tuyÕn gèc vµ tuyÕn ngoµi th« h¬n, bông

nhá h¬n con c¸i.

45

H×nh 4.12: S©u ®o tr­ëng thµnh

b) Trøng

Trøng cã d¹ng h×nh bÇu dôc, dµi kho¶ng 0,7mm mµu xanh nh¹t hoÆc

vµng nh¹t, khi s¾p në mµu n©u ®en, bÒ mÆt cã l«ng nhung mµu vµng, trøng cã

thÓ biÕn ®æi mµu s¾c theo thêi gian.

H×nh 4.13: Trøng S©u ®o

c) S©u non

S©u non cã 6 tuæi, s©u non míi në dµi 2mm, ngùc tr­íc vµ bông cã tuyÕn

®en réng chia thµnh 10 ®èt, tuyÕn l­ng tuyÕn lç thë mµu x¸m nh¹t, mÆt bông

mµu n©u, c¸c mãc c©u cña ch©n bông cã 2 vßng. §Õn tuæi 5 th©n dµi 34,2 mm

tr­íc ®Çu b»ng phÝa trªn lç thë ®èt bông thø 5 xuÊt hiÖn mét u låi nhá.

46

H×nh 4.14: S©u non S©u ®o

d) Nhéng

Mµu n©u ®en, th©n nhéng c¸i dµi 17mm tr­íc th©n cã 2 gai chåi c¸nh

®Õn ®èt bông thø 4. MÆt l­ng cña ®èt bông thø 10 cã gai låi lªn.

4.3.3.2. §Æc ®iÓm sinh häc

Mçi n¨m 2-3 løa, nhéng qua ®«ng trong ®Êt xung quanh c©y, th¸ng 4

n¨m sau b¾t ®Çu ho¸ vò, thêi kú vò ho¸ kho¶ng 1 th¸ng, th¸ng 5 th¸ng 6 ph¸t

sinh løa sau non ®Çu tiªn. S©u tr­ëng thµnh vò ho¸ vµo ban ®ªm, sau khi vò

ho¸ cã thÓ giao phèi, chóng ¨n l¸ vµo ban ®ªm khi ¨n ch©n vµ bông b¸m c¶

vµo th©n th¼ng nh­ cµnh c©y rÊt khã ph¸t hiÖn.

S©u tr­ëng thµnh cã tÝnh xu quang yÕu, sau khi giao phèi trong ®ªm cã

thÓ ®Î trøng, con c¸i chØ giao phèi mét lÇn, bông con c¸i tiÕt ra chÊt pheromon

®Ó dÉn dô con ®ùc. Trøng míi ®Î mµu xanh lôc, khi s¾p në mµu n©u ®en,

trøng në ë kÏ nøt cña vá c©y, trªn khèi trøng phñ ®Çy l«ng t¬.

S©u non míi në chØ ¨n mÐp l¸ vµ phÇn biÓu b× kh«ng ¨n g©n l¸, ®Õn tuæi

2 ¨n phÇn thÞt l¸, tuæi 5 th× ¨n hÕt c¶ phÇn thÞt vµ g©n l¸. L­îng ¨n cña mçi s©u

non tuæi nµy lµ 124cm2 chiÕm 71% l­îng thøc ¨n cña c¶ pha s©u non.

Trong thêi gian nghiªn cøu ph¸t hiÖn ®­îc pha s©u non tuæi cuèi cña

løa 3 vµo cuèi th¸ng 04 ¨n trªn c¸c l¸ giµ cña c©y, pha nhéng b¾t ®Çu kho¶ng

47

tõ 20-25 th¸ng 04, sau kho¶ng 11 ngµy s©u tr­ëng thµnh vò hãa vµ ®Î trøng

løa 1 vµo 03 th¸ng 05.

4.3.4. §Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ ®Æc tÝnh sinh häc cña loµi S©u ®ôc th©n

L¸t Mexico Zeuzera sp.

4.3.4.1. §Æc ®iÓm h×nh th¸i

a) Pha tr­ëng thµnh

Con c¸i dµi 12-26mm. s¶i c¸nh 13-18mm, con ®ùc dµi 11-20mm, s¶i

c¸nh 10-14mm, th©n mµu tr¾ng x¸m, cã ®èm mµu lam. R©u ®Çu con c¸i h×nh

sîi chØ, con ®ùc h×nh r¨ng l­îc kÐp vµ h×nh sîi chØ (phÝa trong h×nh r¨ng l­îc,

mçi bªn cã 15 nh¸nh, phÝa ngoµi h×nh sîi chØ - xem ¶nh). R©u ®Çu mµu ®en.

trªn cã l«ng nhung tr¾ng. M¾t kÐp mµu ®en, miÖng tho¸i ho¸. Hai bªn m¶nh

l­ng ngùc gi÷a cã 3 ®«i ®èm trßn. C¸nh mµu tr¾ng x¸m, gi÷a c¸c ®èm cã c¸c

chÊm mµu lam xanh. MÐp ngoµi cã 8 ®èm mµu xanh lam. Ch©n ngùc phñ ®Çy

l«ng tr¾ng hoÆc n©u vµng, ®èt chÇy vµ ®èt bµn phñ c¸c vÈy mµu xanh lam.

PhÝa trong ®èt chÇy ch©n tr­íc con ®ùc cã 1 ®èt ng¾n h¬n ®èt chÇy. Bông

®­îc phñ l«ng cøng tr¾ng. MÆt l­ng vµ hai bªn ®èt thø 3 vµ ®èt thø 7 cã 5

hµng ngang víi ®èm l«ng xanh lam. MÆt l­ng ®èt 8 vµ ®èt 9 còng ®­îc phñ

vÈy mµu xanh lam.

H×nh 4.15: S©u tr­ëng thµnh S©u ®ôc th©n L¸t Mexico

48

b) Trøng

Trøng h×nh bÇu dôc, dµi 0,9mm mµu vµng nh¹t, tr­íc lóc në mµu ®en

tÝm, vá trøng máng, bÒ mÆt kh«ng cã v©n.

c) S©u non

S©u non khi míi në dµi 1,5-2mm mµu ®en tÝm, lín lªn mµu hång tÝm,

tuæi giµ th©n dµi 30mm. §Çu mµu ®á da cam hoÆc mµu ®en, khu vùc ®Ønh ®Çu,

tr¸n, m¾t ®¬n mµu ®en, th©n mµu vµng ®á nh¹t, m¶nh l­ng ngùc tr­íc mµu

®en, kh¸ cøng, mÐp sau cã 1 hµng gai nhá d¹ng r¨ng c­a, bông vµ ngùc gi÷a

cã u låi nhá. Trªn mâi ®èt th©n cã nh÷ng ®èm ®en kh¸ lín, xÕp thµnh nh÷ng

hµng däc. Hai bªn s­ên cã l«ng dµi mµu tr¾ng.

H×nh 4.16: S©u non S©u ®ôc th©n L¸t Mexico

d) Nhéng

Nhéng h×nh èng trßn, nhéng c¸i dµi 16-27mm, nhéng ®ùc 14-19mm,

mµu n©u, phÇn ®Çu cña nhéng cã 1 u låi nhän, bãng, ®èt thø 3-9 c¸c mÆt ®Òu

cã gai nhá.

49

H×nh 4.17: Nhéng S©u ®ôc th©n L¸t Mexico

4.3.4.2. §Æc ®iÓm sinh häc

S©u ®ôc th©n Zeuzera sp mçi n¨m cã mét vßng ®êi, s©u non tuæi giµ qua

®«ng trong lç ®ôc d­íi gèc c©y, th¸ng 2 n¨m sau l¹i ®ôc lç míi, th¸ng 5-8 ho¸

nhéng, th¸ng 6 vò ho¸. S©u non míi në sau 2 ngµy bß lªn c©y g©y h¹i, vÞ trÝ

g©y h¹i lµ ngang th©n c©y (D1.3) ®­êng kÝnh lç tõ 2-7mm, lç ®ôc dµi 40-50cm, réng 0,7-1,8cm, sau khi ®ôc vµo th©n c©y chóng ¨n xung quanh th©n c©y t¹o

ra nhiÒu ®­êng hÇm nhá ®Ó th¶i ph©n ra ngoµi. S©u non tuæi lín gÆm gç ®Õn

tÇng vá x©y mét lç trßn 10mm, sau ®ã gÆm mét ®­êng th«ng khÝ, trªn lç vò

ho¸ c¸ch 5cm cã lç chøa mïn gç. Buång nhéng dµi 3-5,5cm, lç vò ho¸ xuÊt

hiÖn sau 9 ngµy, s©u non kh«ng ¨n th©n nhá dÇn, sau 5 ngµy ho¸ nhéng, ®Çu

nhéng h­íng xuèng d­íi.

Thêi gian vò ho¸ tõ 14 giê trë ®i ®Õn s¸ng sím h«m sau, STT võa vò

ho¸ men theo th©n c©y bß dÇn, sau 4 giê míi bay ®i giao phèi ®Î trøng, kh«ng

cã hiÖn t­îng giao phèi nhiÒu lÇn. STT th­êng ®Î trøng ë vá c©y, STT ban

ngµy n»m yªn, ban ®ªm míi ho¹t ®éng, s©u tr­ëng thµnh cã tÝnh xu quang cã

thÓ dïng bÉy ®Ìn ®Ó b¾t s©u.

50

4.4. §Æc ®iÓm sinh th¸i häc cña c¸c loµi s©u h¹i L¸t Mexico chñ yÕu

4.4.1. Quan hÖ cña loµi s©u h¹i chñ yÕu víi c©y L¸t Mexico

Thøc ¨n ®­îc coi lµ nh©n tè sinh th¸i rÊt quan träng trong c¸c yÕu tè sinh

häc, v× thøc ¨n cÇn cho c«n trïng sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn, bï ®¾p l¹i n¨ng l­îng

mÊt ®i trong ho¹t ®éng sèng vµ h×nh thµnh c¸c s¶n phÈm sinh dôc sau nµy.

Thµnh phÇn thøc ¨n ¶nh h­ëng ®Õn c«n trïng rÊt kh¸c nhau. Nh­ng nãi

chung mçi loµi c«n trïng ®Òu cã mét lo¹i thøc ¨n mµ chóng ­a thÝch nhÊt. NÕu

thøc ¨n thÝch hîp th× tèc ®é ph¸t dôc nhanh, c«n trïng Ýt chÕt vµ sinh s¶n

nhÒu, ng­îc l¹i trong tr­êng hîp miÔn c­ìng ph¶i ¨n mét lo¹i thøc ¨n kh«ng

thÝch hîp th× thêi gian ph¸t dôc kÐo dµi, tû lÖ chÕt cao, chÊt l­îng trøng gi¶m

râ rÖt [10].

T¸c gØa §Æng Vò CÈn - 1973 cho r»ng: thøc ¨n lµ nh©n tè quan träng

trong c¸c nh©n tè h÷u sinh nã lµ nguyªn liÖu cña qu¸ tr×nh sinh tr­ëng ph¸t

triÓn cña ®éng vËt. ThiÕu thøc ¨n hoÆc thiÕu dinh d­ìng th× qu¸ tr×nh sèng cña

c«n trïng cã khi bÞ ®×nh trÖ, dÉn ®Õn tû lÖ tö vong lín. Khi thøc ¨n thÝch hîp,

phong phó vÒ sè l­îng vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c cña m«i tr­êng nh­ ®é Èm, nhiÖt

®é ... th× sÏ x¶y ra c¸c ®ît sinh s¶n hµng lo¹t vµ s©u h¹i dÔ dµng ph¸t dÞch.[3]

Thøc ¨n cßn ¶nh h­ëng trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp ®Õn ®é m¾n ®Î, ®Õn tèc

®é ph¸t triÓn, ®Õn ho¹t ®éng sèng, ®Õn tèc ®é vµ nhÞp ®iÖu chÕt cña c«n trïng.

Thøc ¨n cßn ¶nh h­ëng ®Õn sù ph©n bè ®Þa lý, cÊu t¹o cña c¬ thÓ vµ kÝch th­íc

c¬ thÓ. [12]

§Ó nghiªn cøu mèi quan hÖ cña c¸c loµi s©u h¹i chñ yÕu víi thøc ¨n

chóng t«i thùc hiÖn c¸c néi dung sau:

- Tû lÖ c©y cã s©u h¹i trong lÇm phÇn c©y L¸t Mexico

- Quan hÖ gi÷a s©u h¹i chñ yÕu víi c¸c chØ tiªu sinh tr­ëng cña l©m

phÇn c©y L¸t Mexico.

51

4.4.1.1. Tû lÖ c©y L¸t Mexico cã s©u h¹i chñ yÕu

KÕt qu¶ ®iÒu tra cho thÊy tû lÖ « tiªu chuÈn cã Vßi voi n©u vµ S©u ®ôc

nân rÊt kh¸c nhau.

§èi víi Vßi voi n©u trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra chóng t«i kÕt hîp thu

thËp sè l­îng s©u non, ®Õm lç s©u non xung quanh th©n c©y vµ ®Õm sè

l­îng c©y cã s©u trong 6 ¤TC ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc tû lÖ c©y cã s©u. §èi víi

loµi S©u ®ôc nân chóng t«i cïng tiÕn hµnh ®Õm trùc tiÕp trªn c©y vµ ®· thu

®­îc kÕt qu¶ sau:

BiÓu 4.5: KÕt qu¶ ®iÒu tra tû lÖ c©y L¸t Mexico cã s©u h¹i chñ yÕu

¤ TC

Tû lÖ %

Tû lÖ %

Sè c©y trong « 80 80 75 85 70 65

Sè c©y cã S©u ®ôc nân 9 5 7 6 8 7

1 2 3 4 5 6

11,25 6,25 9,33 7,06 11,43 10,77

Sè c©y cã Vßi voi n©u 15 12 15 65 20 15

18,75 15,00 20,00 76,47 28,57 23,08

Trung b×nh

30,31

9,35 Tõ biÓu trªn vµ h×nh d­íi ®©y ta thÊy: Tû lÖ c©y bÞ S©u ®ôc nân kh¸ Ýt,

trªn mçi ¤TC chØ cã tõ 5 - 9 c©y bÞ S©u ®ôc nân . TÝnh trung b×nh cho c¶ 6 «

tiªu chuÈn sè c©y bÞ S©u ®ôc nân lµ 9,35%. Gi÷a c¸c « tiªu chuÈn kh«ng thÊy

sù kh¸c nhau ®¸ng kÓ, tÊt c¶ c¸c « ®Òu cã S©u ®ôc nân . Nh­ vËy S©u ®ôc nân

cã mÆt trªn toµn khu vùc, tuy nhiªn tû lÖ c©y bÞ nhiÔm lo¹i s©u nµy chØ trªn

d­íi 10%, do ®ã ph©n bè cña s©u trong thêi ®iÓm nghiªn cøu lµ ph©n bè ngÉu

nhiªn.

76.47

80.00

70.00

60.00

50.00

%

40.00

28.57

23.08

30.00

20.00

18.75

15.00

20.00

11.25

11.43

10.77

9.33

7.06

6.25

10.00

0.00

1

2

3

4

5

6

¤ tiªu chuÈn

S©u ®ôc ngän

Vßi voi n©u

52

H×nh 4.18: Tû lÖ c©y L¸t Mexico cã s©u h¹i chñ yÕu

Sè l­îng c©y bÞ s©u ®ôc th©n Vßi voi n©u dao ®éng tõ 15 - 65 c©y. TÝnh

trung b×nh cho c¶ 6 ¤TC lµ 30,31%. §iÒu nµy cho thÊy møc ®é ph©n bè cña

s©u kh«ng ®Òu trªn c¸c ¤TC. Gièng nh­ S©u ®ôc nân , Vßi voi n©u cã mÆt

trong tÊt c¶ c¸c « tiªu chuÈn, tuy nhiªn víi møc ®é nhiÒu h¬n. ë tÊt c¶ c¸c «

tiªu chuÈn, tû lÖ c©y cã Vßi voi n©u ®Òu lín h¬n tû lÖ c©y cã S©u ®ôc nân , sè

c©y cã Vßi voi n©u th­êng gÊp 2 ®Õn 10 lÇn sè c©y cã S©u ®ôc nân . ¤TC sè

04 cã sè c©y bÞ s©u ®ôc th©n lµ cao nhÊt, chiÕm 76,4%. §©y lµ khu vùc trång

rõng thuÇn loµi, cã ®é dèc thÊp, cã khe suèi ch¶y nªn ®Êt ë ®©y cã ®é Èm cao

h¬n so víi c¸c ¤TC kh¸c. MÆt kh¸c, ¤TC sè 4 cã sinh tr­ëng vÒ ®­êng kÝmh

chiÒu cao lín nhÊt ®©y lµ n¬i cã nguån thøc ¨n råi rµo h¬n c¸c n¬i kh¸c ®Ó

hoµn thµnh mét vßng ®êi cña m×nh.

53

H×nh 4.19: C©y L¸t Mexico bÞ Vßi voi n©u h¹i

Qua ®iÒu tra cho thÊy tû lÖ c©y L¸t Mexico cã c¶ vßi voi n©u vµ S©u ®ôc nân

trong c¸c « tiªu chuÈn chiÕm tû lÖ rÊt Ýt, chóng t«i ®· thu ®­îc kÕt qu¶ sau:

BiÓu 4.6: Tû lÖ c©y Mexico cã c¶ Vßi voi n©u vµ S©u ®ôc nân

¤ tiªu chuÈn Sè c©y cã c¶ 2 loµi s©u h¹i chñ yÕu Tû lÖ % Ghi chó

1 3 3.75

2 2 2.5

3 2 2.6

4 12 14.11

5 5 7.14

6 2 3.07

Trung b×nh 5.52

54

Mét sè nhËn xÐt: Tõ biÓu trªn ta cã nhËn xÐt sè c©y cã c¶ 2 loµi s©u h¹i

chñ yÕu lµ rÊt Ýt trªn mçi ¤TC chØ cã tõ 1- 12 c©y bÞ hai loµi s©u ph¸ h¹i . TÝnh

trung b×nh cho c¶ 6 « tiªu chuÈn lµ 5,52%. Gi÷a c¸c « tiªu chuÈn kh«ng thÊy

sù kh¸c nhau ®¸ng kÓ, chØ cã ¤TC sè 4 lµ cã sè c©y cã c¶ 2 loµi s©u h¹i chiÕm

tû lÖ cao 14,11% v× ®©y lµ khu vùc rõng trång thuÇn loµi c©y sinh tr­ëng tèt.

4.4.1.2. Quan hÖ gi÷a s©u víi c¸c chØ tiªu sinh tr­ëng cña l©m phÇn

§Ó hoµn thµnh qu¸ tr×nh ph¸t triÓn s©u h¹i cÇn mét khèi l­îng thøc

¨n nhÊt ®Þnh. ChÊt l­îng thøc ¨n cã ¶nh h­ëng lín ®Õn sè l­îng cña s©u

h¹i. C¸c chØ tiªu sinh tr­ëng cña l©m phÇn nh­ ®­êng kÝnh ngang ngùc

(D1.3), chiÒu cao vót ngän (HVN), ®­êng kÝnh gèc (Doo)... ®ãng vai trß quan träng. L©m phÇn sinh tr­ëng ph¸t triÓn tèt sÏ lµ nguån thøc ¨n phong phó

cho c¸c loµi s©u h¹i vµ ng­îc l¹i nÕu l©m phÇn sinh tr­ëng kÐm nguån

thøc ¨n Ýt, s©u h¹i Ýt h¬n. Tuy nhiªn, còng tïy thuéc vµo ®èi t­îng s©u h¹i

mµ mèi quan hÖ nµy kh¸c nhau. Mét sè loµi s©u h¹i thø sinh chØ h¹i c©y ®·

bÞ suy yÕu. C¸c chØ tiªu sinh tr­ëng cña ¤TC cã s©u g©y h¹i ®­îc ®o ®Õm,

tÝnh to¸n vµ thÓ hiÖn trong biÓu sau:

BiÓu 4.7: C¸c chØ tiªu sinh tr­ëng c©y L¸t Mexico

¤TC N¨m trång HVN (m) Doo (cm)

1 2,5 5,0 2000

2 1,7 3,5 2002

3 2, 5 5,0 2002

4 2,75 5,5 2002

5 2,5 4,75 2003

6 2,0 4,0 2002

Qua biÓu chóng t«i cã nhËn xÐt sau:

- VÒ sinh tr­ëng ®­êng kÝnh, tr­ëng chiÒu cao cña ¤TC sè 4 c©y sinh

tr­ëng tèt nhÊt, ¤TC sè 2 c©y sinh tr­ëng kÐm. Nguyªn nh©n cã sù sai

55

kh¸c vÒ ®­êng kÝnh, chiÒu cao ë c¸c « tiªu chuÈn chñ yÕu lµ do ®é dµy

tÇng ®Êt, ®é dèc.

S©u h¹i vµ c©y thøc ¨n cña chóng cã mèi quan hÖ qua l¹i: Th«ng qua

ho¹t ®éng cña s©u cã thÓ lµm ¶nh h­ëng ®Õn sinh tr­ëng ph¸t triÓn cña

c©y; ng­îc l¹i sù sinh tr­ëng ph¸t triÓn kh¸c nhau cña c©y cã ¶nh h­ëng

tíi sù lùa chän thøc ¨n, møc ®é g©y h¹i cña s©u. Khi mèi quan hÖ nµy chÆt

chÏ cã thÓ thÊy gi÷a c©y bÞ s©u vµ c©y kh«ng cã s©u cã sù kh¸c nhau râ

rÖt. S©u ®ôc ngon cã mÆt ë « tiªu chuÈn sè 2 nhiÒu nhÊt, Vßi voi n©u l¹i

xuÊt hiÖn nhiÒu ë « tiªu chuÈn sè 4. Sè liÖu cña 2 « tiªu chuÈn nµy ®­îc

thÓ hiÖn trong biÓu d­íi ®©y:

BiÓu 4.8: §­êng kÝnh (Doo), chiÒu cao (HVN) cña c©y L¸t Mexico cã s©u

(CS) vµ c©y kh«ng cã s©u (KS)

S©u ®ôc nân

Vßi voi n©u

Doo

HVN

Doo

HVN

CS

KS

CS

KS

CS

KS

CS

KS

Sè TB

4.13

3.56

2.52

2.35

5.06

4.98

2.51

2.53

S2

0.8016 0.6652 0.2991 0.3016 0.1672 0.1492 0.2874 0.2124

S

0.6425 0.4425 0.0894

0.091

0.028

0.0223 0.0826 0.0451

|U|

1.83654

0.87707

0.82636

0.0972

Quan s¸t biÓu 4.8 ta thÊy:

1. §­êng kÝnh cña c¸c c©y bÞ Vßi voi n©u (5,06cm) lín h¬n so víi

®­êng kÝnh cña c©y kh«ng cã Vßi voi n©u (4,98). Tuy nhiªn møc

chªnh lÖch kh«ng lín.

2. ChiÒu cao cña c¸c c©y bÞ Vßi voi n©u (2,51m) l¹i nhá h¬n so víi

chiÒu cao cña c©y kh«ng cã Vßi voi n©u (2,53m). Møc chªnh lÖch ë

®©y còng kh«ng lín.

3. §­êng kÝnh cña c¸c c©y bÞ S©u ®ôc nân (4,13cm) còng lín h¬n so

víi ®­êng kÝnh cña c©y kh«ng cã S©u ®ôc nân (3,56cm).

56

4. ChiÒu cao cña c¸c c©y bÞ S©u ®ôc nân lín h¬n so víi chiÒu cao cña

c©y kh«ng cã S©u ®ôc nân .

KÕt qu¶ kiÓm tra b»ng tiªu chuÈn U cho thÊy: TÊt c¶ c¸c cÆp so s¸nh

®Òu cho |U| < 1,96. Nh­ vËy: §­êng kÝnh gèc (Doo), chiÒu cao vót ngän (HVN) cña c¸c c©y bÞ s©u h¹i kh«ng kh¸c biÖt so víi c©y kh«ng bÞ s©u. 4.4.1.3. Quan hÖ gi÷a mËt ®é s©u h¹i chñ yÕu víi tuæi c©y L¸t Mexico

§Ó biÕt ®­îc mËt ®é cña s©u h¹i trªn c¸c c©y cã tuæi kh¸c nhau cã

kh¸c nhau hay kh«ng, chän 2 « tiªu chuÈn sè 4 vµ sè 5 cã ®ñ ®iÒu kiÖn so

s¸nh ®Ó ph©n tÝch. KÕt qu¶ ®­îc ghi ë biÓu sau:

BiÓu 4.9: MËt ®é s©u h¹i chñ yÕu ë « tiªu chuÈn

cã tuæi c©y kh¸c nhau

Loµi S©u ®ôc nân Vßi voi n©u Tuæi c©y

¤ sè 4 - c©y 4 tuæi 0,86 5,76

¤ sè 5 - c©y 3 tuæi 0,33 0,42

Tiªu chuÈn |U| 2,73 3,35

Qua biÓu trªn ta thÊy mËt ®é cña 2 loµi s©u h¹i chñ yÕu cã sù sai

kh¸c nhau kh¸ râ rÖt, cô thÓ nh­ sau:

§èi víi loµi S©u ®ôc nân : MËt ®é s©u ë rõng cã tuæi 4 lín h¬n 2,8

lÇn mËt ®é s©u ë rõng 3 n¨m tuæi.

§èi víi loµi Vßi voi n©u: MËt ®é s©u ë rõng 4 tuæi cao h¬n 13,7 lÇn

mËt ®é s©u ë rõng tuæi 3.

KÕt qu¶ tÝnh tiªu chuÈn |U| cho thÊy sù kh¸c nhau nµy lµ râ rÖt, tÊt

c¶ 2 cÆp so s¸nh ®Òu cã |U|>1,96.

Nguyªn nh©n lµ do cÊp tuæi kh¸c nhau th× sinh tr­ëng cña c©y L¸t

Mexico còng kh¸c nhau t¹o nªn hoµn c¶nh sèng kh¸c nhau, mµ mËt ®é s©u

h¹i bÞ ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu cña m«i tr­êng sèng.

57

4.4.2. ¶nh h­ëng cña mét sè nh©n tè phi sinh vËt ®Õn loµi s©u h¹i chñ yÕu

4.4.2.1. ¶nh h­ëng cña nhiÖt ®é vµ ®é Èm kh«ng khÝ

Trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh ph¸t triÓn c«n trïng chÞu t¸c ®éng cña nhiÒu

yÕu tè m«i tr­êng. C¸c yÕu tè m«i tr­êng ¶nh h­ëng ®Õn c«n trïng gåm c¸c

yÕu tè sinh vËt vµ phi sinh vËt. C¸c yÕu tè phi sinh vËt bao gåm c¸c yÕu tè khÝ

t­îng thñy v¨n nh­ : NhiÖt ®é, ®é Èm, l­îng m­a, ¸nh s¸ng, ®Þa h×nh...

Trong c¸c yÕu tè m«i tr­êng yÕu tè nhiÖt ®é, ®é Èm, d­ìng khÝ vµ thøc

¨n cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt trong c¬ thÓ c«n trïng vµ

kh«ng thÓ thiÕu trong qu¸ tr×nh sèng cña nã [10].

Iakhontov (1969) cho r»ng: TÊt c¶ c¸c yÕu tè m«i tr­êng ®Òu cã t¸c

®éng trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ®Õn c«n trïng, nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng trùc tiÕp

®Õn sù trao ®æi chÊt cña c«n trïng lµ nhiÖt ®é, ®é Èm ... c¸c yÕu tè nhiÖt ®é, ®é

Èm cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn c«n trïng nh­ng còng ¶nh h­ëng gi¸n tiÕp ®Õn

nã th«ng qua ¶nh h­ëng tíi nhÞp ®iÖu sinh häc cña c¸c loµi ký sinh vµ ¨n thÞt,

vËt g©y bÖnh vµ ¶nh h­ëng ®Õn thùc vËt, thøc ¨n cña c«n trïng. TÊt c¶ c¸c yÕu

tè cña m«i tr­êng cã quan hÖ víi nhau vµ t¸c ®éng cña chóng ®Õn c«n trïng lµ

t¸c ®éng tæng hîp [12].

Sù trao ®æi nhiÖt ®­îc coi lµ qu¸ tr×nh n¨ng l­îng chñ yÕu vµ tr­íc tiªn

trong quan hÖ gi÷a c¬ thÓ vµ m«i tr­êng. C«n trïng lµ ®éng vËt cã nhiÖt ®é

kh«ng cè ®Þnh, khi nhiÖt ®é m«i tr­êng thay ®æi cao hay thÊp còng lµm còng

lµm cho nhiÖt ®é m«i tr­êng biÕn ®æi theo [10].

¶nh h­ëng cña yÕu tè nhiÖt ®é m«i tr­êng tíi ®êi sèng c«n trïng cã ý

nghÜa rÊt lín vµ quan träng. NhiÖt ®é m«i tr­êng cã ¶nh h­ëng ®Õn cÊu t¹o c¬

thÓ c«n trïng thÓ hiÖn ë c¸c chØ tiªu vÒ kÝch th­íc, h×nh d¹ng, mµu s¾c, cÊu

tróc gi¶i phÉu...

Qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt phô thuéc rÊt lín vµo nhiÖt ®é m«i tr­êng mµ

biÓu hiÖn râ nÐt cña mèi quan hÖ nµy lµ ¶nh h­ëng cña nhiÖt ®é tíi sè lÇn lét

x¸c, tíi ho¹t ®éng sèng cña c«n trïng nh­ sù di chuyÓn, tÝnh h¸u ¨n, kh¶ n¨ng

58

sinh s¶n, tû lÖ sèng chÕt vµ tèc ®é ph¸t triÓn c¸ thÓ cña c«n trïng. Nh­ vËy sè

l­îng vµ tËp tÝnh cña c«n trïng phô thuéc chÆt chÏ vµo nhiÖt ®é m«i

tr­êng,nhiÖt ®é cßn ¶nh h­ëng tíi sù h×nh thµnh quÇn thÓ vµ sù ph©n bè ®Þa lý

cña c«n trïng [10].

Khi nghiªn cøu vÒ sinh th¸i häc c«n trïng t¸c gi¶ TrÇn C«ng Loanh ®·

chØ ra r»ng kho¶ng nhiÖt ®é thÝch hîp nhÊt cho c«n trïng sinh tr­ëng ph¸t

triÓn biÕn ®éng 20OC-30OC. Khu vùc nghiªn cøu mang tÝnh chÊt cña khÝ hËu

nhiÖt ®íi giã mïa. Mét n¨m cã 2 mïa râ rÖt mïa ®«ng l¹nh, nhiÖt ®é xuèng

thÊp hanh kh«, mïa nãng nhiÖt ®é lªn cao vµ th­êng cã m­a lín. NhiÖt ®é m«i

tr­êng dao ®éng trong kho¶ng tõ 15,6 0C ®Õn 34 0C. Víi nhiÖt ®é m«i tr­êng

trªn cho thÊy nã rÊt phï hîp cho sù sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña c«n trïng.

Ngoµi nhiÖt ®é th× ®é Èm kh«ng khÝ lµ nh©n tè sinh th¸i quan träng thø

hai thuéc nhãm phi sinh vËt ¶nh h­ëng ®Õn sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña s©u

h¹i. Víi mçi loµi s©u h¹i ®Òu cã chøa mét l­îng n­íc rÊt lín, thiÕu n­íc sÏ

kh«ng thÓ cã ®­îc sù sèng v× tÊt c¶ c¸c qu¸ tr×nh h« hÊp, bµi tiÕt... ®Òu cã sù

tham gia cña n­íc.

§èi víi c«n trïng viÖc duy tr× mét l­îng trong c¬ thÓ lµ rÊt quan

träng nh­ng l­îng n­íc ®ã l¹i phô thuéc chñ yÕu vµo l­îng m­a vµ ®é Èm

cña m«i tr­êng.

Víi mçi loµi c«n trïng hoÆc tõng pha biÕn th¸i cña nã ®Òu yªu cÇu mét

kho¶ng ®é Èm t­¬ng ®èi thÝch hîp. §a sè c¸c loµi c«n trïng cã thÓ sèng b×nh

th­êng trong kho¶ng ®é Èm t­¬ng ®èi cña m«i tr­êng tõ 70-100%, nh­ng ®é

Èm thÝch hîp th­êng lµ tõ 80-90%. NÕu ®é Èm dao ®éng m¹nh chóng sÏ r¬i

vµo tr¹ng th¸i h«n mª vµ chÕt [10]. §èi chiÕu víi khÝ hËu t¹i khu rõng thùc

nghiªm L©m sinh U«ng BÝ - Qu¶ng Ninh chóng t«i thÊy ®é Èm kh«ng khÝ

82%, ®©y lµ nhiÖt ®é lý t­ëng cho c¸c loµi s©u h¹i sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn.

¶nh h­ëng cña nhiÖt ®é vµ ®é Èm ®Õn loµi s©u h¹i chñ yÕu c©y L¸t

Mexico ®­îc thÓ hiÖn qua biÓu sau:

59

BiÓu 4.10: Quan hÖ gi÷a nhiÖt ®é, ®é Èm kh«ng khÝ víi sè l­îng

Th¸ng

3

4

5

6

7

ChØ tiªu

NhiÖt ®é OC

24.2

26.0

31.0

32.0

28.2

§é Èm kh«ng khÝ (%)

85

88

84

83

84

MËt ®é Vßi voi n©u

3.03

3.62

1.98

1.18

0.92

MËt ®é S©u ®ôc nân

0.63

0.58

0.37

0.32

0.27

s©u h¹i c©y L¸t Mexico

Nh×n vµo biÓu 4.10. ta thÊy sè l­îng s©u gi¶m dÇn theo c¸c th¸ng ®iÒu

tra. Th¸ng 3, th¸ng 4 lµ thêi ®iÓm thÝch hîp cho vßi voi tr­ëng thµnh sinh s¶n.

Th¸ng 5-6 lµ 2 th¸ng cã nhiÖt ®é cao (30-32O) mét sè s©u tr­ëng thµnh sau khi

®Î ®· bÞ chÕt, mét sè ®· sinh s¶n xong vÉn tån t¹i ®Ó tiÕp tôc chuyÓn sang løa

míi. Loµi s©u nµy chØ thÝch øng ë biªn ®é 23O-26OC, nÕu nhiÖt ®é lªn qu¸

30OC kÐo dµi 6 ngµy chóng sÏ t×m n¬i m¸t mÎ h¬n ®Ó tr¸nh nãng hoÆc bÞ chÕt.

Dôa vµo ®Æc ®iÓm nµy ®Ó ta cã thÓ dÔ dµng h¹n chÕ ®­îc nh÷ng trËn dÞch do

4

3

2

1

) y © c / n o c ( é ® t Ë M

0

24.2

26

32

28.2

31 NhiÖt ®é (oC)

Vßi voi n©u

S©u ®ôc ngän

loµi s©u nµy g©y nªn. Cã thÓ thÊy râ h¬n qua h×nh d­íi ®©y:

H×nh 4.20: Quan hÖ gi÷a nhiÖt ®é kh«ng khÝ víi

mËt ®é Vßi voi n©u vµ S©u ®ôc nân

§èi víi loµi S©u h¹i nân nhiÖt ®é thÝch hîp nhÊt cho s©u tr­ëng thµnh

sinh s¶n ®Ó hoµn thµnh 1 vßng ®îi phô thuéc rÊt nhiÒu vµo nhiÖt ®é, nhiÖt ®é

60

b×nh qu©n lµ 18,5OC-26,5OC. Khi nhiÖt ®é b×nh qu©n lªn cao trªn 29,7OC s©u

tr­ëng thµnh dÔ bÞ chÕt.

Qua ph©n tÝch t«i rót ra kÕt luËn: ®é Èm kh«ng khÝ, l­îng m­a vµ nhiÖt

®é m«i tr­êng lµ nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh sù t¨ng hay gi¶m cña quÇn thÓ

s©u h¹i, kh¶ n¨ng sinh s¶n vµ ph¸t dÞch cña chóng.

4.4.2.2. ¶nh h­ëng cña ®Þa h×nh

§Þa h×nh cã ¶nh h­ëng tíi khÝ hËu, ®Êt vµ nguån thøc ¨n cña s©u

h¹i. VÞ trÝ ®é cao t­¬ng ®èi thÓ hiÖn ë c¸c thuËt ng÷ quen thuéc nh­ “ch©n

®åi”, “s­ên ®åi”, “®Ønh ®åi”, c¸c h­íng dèc (huíng ph¬i) lµ ®Æc ®iÓm

quan träng cña ®Þa h×nh.

§Ó thÊy ®­îc ¶nh h­ëng cña vÞ trÝ ®é cao t­¬ng ®èi tíi mËt ®é cña

loµi s©u h¹i chñ yÕu, chóng t«i thÓ hiÖn sè liÖu trong biÓu sau:

BiÓu 4.11: ¶nh h­ëng cña vÞ trÝ ®é cao t­¬ng ®èi

tíi mËt ®é s©u h¹i

Loµi s©u

S©u ®ôc nân

Vßi voi n©u

VÞ trÝ T§

S­ên ®åi

0,31

0,42

Ch©n ®åi

0,86

5,76

Tõ biÓu trªn cho thÊy s©u h¹i ®Òu cã mËt ®é gi¶m dÇn theo ®é cao, cµng

lªn cao mËt ®é cµng gi¶m. Tuy nhiªn, sù chªnh lÖch vÒ mËt ®é ë ®©y còng

kh«ng lín l¾m, nguyªn nh©n lµ do khi trång thùc nghiÖm ë ®©y cã ®Þa h×nh

kh«ng qu¸ phøc t¹p, lµ ®Þa h×nh ®åi nói thÊp. Së dÜ cã sù kh¸c nhau vÒ mËt ®é

ë 2 vÞ trÝ ch©n ®åi vµ s­ên ®åi lµ do cã sù kh¸c nhau vÒ t×nh h×nh sinh tr­ëng

vµ ph¸t triÓn cña c©y L¸t Mexico ë vÞ trÝ ch©n ®åi vµ s­ên ®åi. C¸c vÞ trÝ kh¸c

nhau th­êng cã ®é dèc vµ ®é dÇy tÇng ®Êt kh¸c nhau nªn ®· ¶nh h­ëng ®Õn

t×nh h×nh sinh tr­ëng cña c©y. ë vÞ trÝ ch©n ®åi th­êng cã ®é dÇy tÇng ®Êt cao

h¬n, hµm l­îng chÊt dinh d­ìng nhiÒu h¬n. V× vËy ë vÞ trÝ ch©n ®åi t×nh

61

h×nh sinh tr­ëng cña c©y còng tèt h¬n mµ c¸c loµi s©u h¹i th­êng cã xu

h­íng tËp trung ë nh÷ng n¬i cã c©y sinh tr­ëng tèt, do ®ã nhiÒu thøc ¨n,

ng­îc l¹i khi c©y sinh tr­ëng kÐm th× kh¶ n¨ng ®Ò kh¸ng ®èi víi s©u bÖnh

còng gi¶m. Nh­ vËy ®é cao cã ¶nh h­íng ®Õn sù biÕn ®éng cña c¸c loµi

s©u h¹i chñ yÕu.

4.4.3. Nghiªn cøu sù biÕn ®éng vÒ mËt ®é cña loµi s©u h¹i chñ yÕu

MËt ®é s©u h¹i nãi chung lu«n lu«n biÕn ®æi, sù biÕn ®æi nµy liªn

quan ®Õn ®Æc ®iÓm sinh häc cña loµi, ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng sinh s¶n, ®Æc

®iÓm vßng ®êi hoÆc liªn quan ®Õn ¶nh h­ëng cña yÕu tè sinh th¸i. CÇn

ph¶i cã c¸c ph©n tÝch ®Ó thÊy ®­îc quy luËt biÕn ®æi nµy tõ ®ã ®Ò ra c¸c

biÖn ph¸p qu¶n lý phï hîp. Do vËy t«i tiÕn hµnh tÝnh to¸n mËt ®é cña 2

loµi s©u h¹i chñ yÕu theo c¸c ®ît ®iÒu tra lµm c¬ së ph©n tÝch vµ kÕt qu¶

tÝnh to¸n ®­îc ghi vµo sau:

BiÓu 4.12: BiÕn ®éng mËt ®é cña 2 loµi s©u h¹i chñ yÕu trong

khu vùc nghiªn cøu

Loµi

S©u ®ôc nân

S©u ®ôc th©n

Thêi gian

0,63 0,58 0,37 0,32 0,27

§ît I - Th¸ng 3 §ît II - Th¸ng 4 §ît III - Th¸ng 5 §ît IV - Th¸ng 6 §ît V - Th¸ng 7

3,03 3,62 1,98 1,18 0,92

Sù biÕn ®éng nµy cã thÓ ®­îc thÊy râ h¬n trong h×nh 4. 6.

4

3.5

3

62

/

2.5

2

1.5

1

) y © c n o c ( é ® t Ë M

0.5

0

3

4

6

7

5

Th¸ng

Vßi voi n©u

S©u ®ôc ngän

H×nh 4.21: BiÕn ®éng mËt ®é s©u h¹i chñ yÕu cña L¸t Mexico

Nh×n vµo biÓu 4.12 vµ h×nh 4.6 ta thÊy:

Víi loµi S©u ®ôc nân qua ®ît ®iÒu tra thø nhÊt mËt ®é lµ 0,63

(con/m2) ®ît 2 lµ 0,58 vµ c¸c ®ît tiÕp sau gi¶m dÇn theo c¸c ®ît ®iÒu tra

sau. Së dÜ nh­ vËy lµ vµo cuèi th¸ng 2 ®Çu th¸ng 3 thêi tiÕt ®· thuËn lîi

h¬n, m¸t mÎ h¬n nªn S©u ®ôc nân bß ra ho¹t ®éng dÉn tíi mËt ®é s©u t¨ng

lªn, sau mét thêi gian s©u non vµo nhéng hay bÞ chÕt ®i do thiªn ®Þch nªn

tõ ®ît thø 3 mËt ®é b¾t ®Çu gi¶m dÇn cho ®Õn cuèi ®ît ®iÒu tra.

Víi loµi Vßi voi n©u qua ®ît ®iÒu tra thø nhÊt mËt ®é lµ 3,03

(con/m2). MËt ®é nµy t¨ng nhanh lªn 3,62 (con/m2) ë ®ît ®iÒu tra thø 2.

Sau ®ã l¹i gi¶m xuèng ë ®ît ®iÒu tra thø 3 vµ thø 4, ®Õn ®ît ®iÒu tra thø 5

mËt ®é lµ 0,92 (con/m2). Nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù biÕn ®æi vÒ mËt ®é qua

c¸c ®ît ®iÒu tra theo chóng t«i cã mÊy nguyªn nh©n sau:

T¸c ®éng tæng hîp cña ®iÒu kiÖn m«i tr­êng nh­ nhiÖt ®é, ®é Èm,

c©y thøc ¨n tíi sè l­îng s©u h¹i. Tõ ®ît ®iÒu tra thø 3 mËt ®é b¾t ®Çu gi¶m,

nguyªn nh©n lµ do thêi tiÕt nµy ®· xuÊt hiÖn c¸c trËn m­a to vµo buæi ®ªm vµ

s¸ng dÉn ®Õn mét phÇn nhá s©u bÞ chÕt ®i, sù xuÊt hiÖn cña c¸c loµi thiªn ®Þch,

63

ong ký sinh ... ho¹t ®éng m¹nh lµm s©u bÞ chÕt ®i do ong ký sinh ®Î trøng vµo

nh÷ng lç s©u h¹i ë xung quanh gèc c©y. MÆt kh¸c sè l­îng s©u h¹i gi¶m dÇn

lµ do ®Æc tÝnh sinh vËt häc cña s©u vµ ¶nh h­ëng tæng hîp cña nhiÒu yÕu tè

m«i tr­êng.

4.4.3.4. S¬ bé ®¸nh gi¸ møc ®é g©y h¹i cña Vßi voi n©u trong thêi gian

nghiªn cøu

Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra chóng t«i thÊy s©u non cña Vßi voi n©u tËp

trung g©y h¹i nhiÒu nhÊt ë ¤TC sè 3 vµ sè 4 vµ sè 5. V× vËy, chóng t«i s¬

bé ®¸nh gi¸ møc ®é g©y h¹i cña chóng ë 3 « tiªu chuÈn nµy:

BiÓu 4.13: Møc ®é g©y h¹i cña Vßi voi n©u (ChØ sè R%)

¤TC ¤3 ¤4 ¤5 §ît §T

Th¸ng 4 15,2 18,7 16,4

Th¸ng 5 21,67 27,2 23,74

Th¸ng 6 24,7 33,75 35,2

Nh×n vµo biÓu ta thÊy møc ®é g©y h¹i cña vßi voi ®ôc th©n t¨ng dÇn

theo c¸c ®ît ®iÒu tra ë c¸c ¤TC. Khi míi xuÊt hiÖn vµo ®Çu th¸ng 4 mËt

®é s©u h¹i cßn kh¸ nhá nªn møc ®é g©y h¹i cña chóng t­¬ng ®èi thÊp. §Õn

®ît ®iÒu tra thø 2 mËt ®é s©u h¹i t¨ng lªn do lóc nµy lµ thêi ®iÓm s©u non

cÇn l­îng thøc ¨n nhiÒu nhÊt ®Ó phôc vô cho sù sinh tr­ëng ph¸t triÓn cña

c¬ thÓ ®Ó hoµn thµnh 1 vßng ®êi cña m×nh.

C¸c ®ît ®iÒu tra sau møc ®é g©y h¹i cña s©u non vßi voi cµng lín

mÆc dï ®· cã loµi vò ho¸ chui ra khái th©n c©y nh­ng dÊu vÕt cña lç ®ôc

vÉn cßn ®Ó l¹i v× vËy mµ chØ sè R% kh«ng gi¶m.

C¨n cø vµo gi¸ trÞ cña chØ sè R% cã thÓ nãi vßi voi ®ôc th©n g©y h¹i

ë ¤TC sè 3 qua c¸c ®ît ®iÒu tra lµ ë møc ®é h¹i võa (R < 25%).

Cßn ë ¤TC sè 4 vµ ¤TC sè 5 møc ®é bÞ h¹i R > 26% møc ®é h¹i nÆng.

Nguyªn nh©n lµ do ¤TC sè 4 vµ ¤TC sè 5 ®­îc trång ë ch©n ®åi n¬i cã khe

64

suèi ch¶y qua ®Êt bÞ Èm nhiÒu h¬n, d©y leo c©y bôi th¶m t­¬i che phñ 80%

®©y lµ n¬i cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho s©u h¹i sinh tr­ëng vµ ph¸t triÓn.

4.4.4. Quan hÖ cña loµi s©u h¹i chñ yÕu víi thiªn ®Þch

Thiªn ®Þch cã vai trß quan träng trong sù sinh s¶n vµ ph¸t triÓn hµng

lo¹t cña s©u h¹i, nhÊt lµ ®èi víi rõng trång vai trß cña thiªn ®Þch l¹i cµng trë

nªn cã ý nghÜa h¬n, nhiÒu khi chóng cã t¸c dông k×m h·m sù bïng ph¸t dÞch

cña s©u h¹i, ngoµi ra nã cßn cã ¶nh h­ëng ®Õn sè l­îng vµ chÊt l­îng cña s©u

h¹i. V× vËy ë rõng trång, viÖc b¶o vÖ tèt th¶m thùc b× c©y l¸ réng, cã hoa d­íi

t¸n rõng lµ rÊt quan träng v× ®ã lµ n¬i tró ngô vµ lµ nguån thøc ¨n rÊt tèt cho

nh÷ng loµi thiªn ®Þch. Khi s©u h¹i xuÊt hiÖn, chóng sÏ lµ nh÷ng chiÕn sü tiªu

diÖt s©u. Khi hoµn thµnh nhiÖm vô chóng l¹i trë vÒ sinh sèng trªn nh÷ng c©y

bôi d­íi t¸n rõng.

Do s©u tr­ëng thµnh Vßi voi n©u vµ S©u ®ôc nân Ýt bay, chóng chñ yÕu

®Ëu trªn th©n ®Ó ®Î trøng nªn chóng dÔ dµng trë thµnh måi cho c¸c loµi bä

ngùa, kiÕn, chim, nhÖn. Vßi voi ®ôc th©n cã tÝnh gi¶ chÕt nªn cã thÓ b»ng c¸ch

nµy chóng ngôy trang ®Ó tho¸t th©n, tuy nhiªn khi th¶ m×nh r¬i suèng d­í ®Êt

chóng sÏ bÞ nhÖn ¨n thÞt.

§èi víi trøng: Trong thêi gian nghiªn cøu chóng t«i ®· ®iÒu tra quan s¸t

trªn c¸c « tiªu chuÈn thÊy cã 1 loµi ong ®Î trøng vµo nh÷ng lç cña s©u tr­ëng

thµnh ®Î lµm cho trøng vµ s©u non cña S©u ®ôc nân vµ s©u ®ôc th©n bÞ chÕt.

Tuy nhiªn ch­a thu thËp ®­îc mÉu, do ®ã ch­a x¸c ®Þnh ®­îc tªn loµi.

Qua ®ît ®iÒu tra chóng t«i thÊy thµnh phÇn thiªn ®ich cña s©u h¹i c©y

L¸t Mexico kh«ng nhiÒu, chØ ph¸t hiªn ®­îc loµi ong ký sinh. Nh­ng chóng

còng ®· ®ãng vai trß tÝch cùc trong viÖc h¹n chÕ sù ph¸t sinh ph¸t triÓn sè

l­îng cña loµi s©u h¹i nµy.

Trong thêi gian nghiªn cøu chóng t«i ®· b¾t g¨p ong kÐn sp., thuéc hä

Braconidae, thuéc bé C¸nh mµng Hymenoptera. C¸c loµi ong thuéc hä nµy

th­êng ký sinh s©u non bé C¸nh v¶y.

65

4.5. §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p ®iÒu tra gi¸m s¸t c¸c loµi s©u h¹i chñ yÕu

ViÖc nghiªn cøu ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p ®iÒu tra gi¸m s¸t c¸c loµi s©u h¹i

chñ yÕu nh»m biÕt tr­íc ®­îc kh¶ n¨ng ph¸t sinh ph¸t triÓn cña loµi vµ chñ

®éng trong c«ng t¸c phßng trõ nÕu cã dÞch x¶y ra. C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm sinh

vËt häc cña c¸c loµi s©u h¹i chñ yÕu c©y L¸t Mexico ®Ó ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn

ph¸p ®iÒu tra thÝch hîp.

Tr­íc hÕt cÇn x¸c ®Þnh hÖ thèng « tiªu chuÈn, « tiªu chuÈn cã diÖn tÝch

1000m2 th× cø 10 ha ®Æt 1 « tiªu chuÈn.

* §èi víi Vßi voi n©u:

Qua ®iÒu tra ngoµi thùc ®Þa thu thËp mÉu vÒ nu«i vµ dùa vµo ®Æc tÝnh sinh

vËt häc chóng t«i s¬ bé Ên ®Þnh thêi ®iÓm ®iÒu tra ®èi víi c¸c pha nh­ sau:

- Pha tr­ëng thµnh: th¸ng 3

- Pha trøng : th¸ng 4

- Pha s©u non : th¸ng 4 - 10

- Pha nhéng : th¸ng 10 -3 n¨m sau.

§iÒu tra s©u tr­ëng thµnh vµo th¸ng 3: 2 tuÇn ®iÒu tra mét lÇn, tuú theo

sè l­îng (mËt ®é) s©u thu ®­îc cña ®ît ®iÒu tra thø nhÊt nÕu mËt ®é s©u  10

th× ®iÒu tra 2 lÇn, tr­êng hîp mËt ®é s©u Ýt h¬n 10 th× ®iÒu tra 1 lÇn vµo

kho¶ng gi÷a th¸ng. §iÒu tra trøng cã thÓ ®­îc tiÕn hµnh vµo th¸ng 4 khi thÊy

s©u tr­ëng thµnh ®ôc lç trªn th©n c©y ®Ó ®Î trøng (cã c¸c lç nhá vµ cã vÕt

nhùa ch¶y ra). Do ®Æc ®iÓm s©u non ¨n h¹i ë xung quanh th©n c©y vµ c¸ch gèc

2cm trë lªn v× vËy tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 10 cÇn ®iÒu tra mËt ®é s©u non mçi

th¸ng Ýt nhÊt 1 lÇn.

* §èi víi S©u ®ôc nân :

S©u ®ôc nân mçi n¨m cã 5 vßng ®êi, kh«ng cã hiÖn t­îng qua ®«ng,

c¸c løa gèi nhau, thêi gian dµi ng¾n cña vßng ®êi phô thuéc vµo nhiÖt ®é b×nh

qu©n th¸ng, thêi gian ph¸t triÓn cña c¸c pha trøng, s©u non, nhéng ph©n ®Þnh

kh«ng ®­îc râ rµng. Qua ®iÒu tra ngoµi thùc ®Þa thu th©p mÉu vµ dùa vµo ®Æc

66

tÝnh sinh vËt häc t«i s¬ bé ®­a ra ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra nh­ sau: CÇn ®iÒu tra

vµo th¸ng 3,4 lóc nµy s©u tr­ëng thµnh b¾t ®Çu xuÊt hiÖn, lµ thêi ®iÓm c©y L¸t

Mexico ®©m chåi ngän nhiÒu nhÊt v× vËy cÇn ®iÒu tra ®Þnh kú 10 ngµy 1 lÇn

trªn c¸c « tiªu chuÈn. khi ®iÒu tra s©u tr­ëng thµnh còng lµ lóc ®iÒu tra pha

trøng (trøng ®Î ph©n t¸n trªn ngän c©y) vµ ®iÒu tra pha s©u non, s©u non ®ôc

phÇn lín ë n¸ch l¸, khi ®iÒu tra lÊy dao chÆt ngän ®Ó b¾t s©u. §iÒu tra S©u ®ôc

nân cÇn ®iÒu tra liªn tôc trong n¨m , cÇn ®iÒu tra vµo th¸ng 3,4,5 lµ nh÷ng thêi

®iÓm mËt ®é s©u cã sù t¨ng nhanh vÒ sè l­îng.

4.6. §Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng trõ c¸c loµi s©u h¹i c©y L¸t Mexico

4.6.1. C¸c biÖn ph¸p chung

S©u h¹i rõng cã quan hÖ rÊt phøc t¹p víi hoµn c¶nh rõng, cho nªn trong

phßng trõ s©u h¹i ph¶i sö dông tæng hîp c¸c biÖn ph¸p kh¸c nhau t¸c ®éng tõ

mäi phÝa, nhiÒu mÆt, tuú tõng n¬i, tõng lóc mµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng

trõ cho thÝch hîp nh»m h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt nh÷ng thiÖt h¹i do s©u

bÖnh g©y ra. Khi phßng trõ bÊt kú mét loµi s©u h¹i nµo chóng ta còng ®Òu ph¶i

dùa trªn c¬ së khoa häc vÒ sinh th¸i, ®Æc ®iÓm sinh vËt häc cña chóng vµ ®Æc

®iÓm cña c©y trång.

C¨n cø vµo kÕt qu¶ ®iÒu tra b­íc ®Çu vÒ loµi s©u h¹i c©y L¸t Mexico

chóng t«i ®­a ra mét sè biÖn ph¸p sau:

- BiÖn ph¸p c¬ giíi

Vµo ®Çu th¸ng 8 ®©y lµ thêi kú c©y sinh tr­ëng ph¸t triÓn tèt nhÊt c©y ra

nhiÒu cµnh l¸ khi thÊy s©u xuÊt hiÖn chóng ta huy ®éng nh©n d©n b¾t s©u, ®èi

víi nh÷ng c©y cßn nhá ta cã thÓ b¾t trùc tiÕp trªn c©y hoÆc rung c©y thËt m¹nh

cho s©u r¬i suèng, ®èi víi c©y cao th× dïng gËy ®Ëp m¹nh vµo cµnh ®Ó s©u r¬i

suèng vµ giÕt chÕt.

Vµo ®Çu th¸ng 1 th¸ng 4 c©y bÞ rông l¸ khi thÊy cã c¸c vÕt s­íc, nhùa

ch¶y ra xuÊt hiÖn c¸c lç ®ôc cña s©u tr­ëng thµnh chÝch vµo th©n c©y ®Ó ®Î

trøng, chóng ta cã thÓ dïng dao khoÐt, c¹o bá sÑo s©u ®ôc, ®èi víi nh÷ng c©y

67

bÞ nÆng ta ch¨t c©y thu gän l¹i thµnh ®èng råi ®èt, biÖn ph¸p nµy cßn giÕt ®­îc

c¶ s©u non.

TiÕn hµnh xíi ®Êt, ph¸t dän thùc b× xung quanh gèc c©y ®Ó h¹n chÕ n¬i

c­ tró vµ n¬i ®Î cña s©u tr­ëng thµnh xung quanh gèc c©y, sè lÇn ph¸t dän

trong n¨m lµ 1 ®Õn 2 lÇn, thêi gian ph¸t dän xíi ®Êt tõ th¸ng 2 ®Õn ®Çu th¸ng

3, ®ît 2 vµo th¸ng 10.

- BiÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh

§èi víi khu rõng trång c©y L¸t Mexico t¹i khu vùc nghiªn cøu t×nh h×nh

sinh tr­ëng ë møc trung b×nh, do vËy ph¶i t¨ng c­êng biÖn ph¸p ch¨m sãc nh­

bãn lãt ph©n chuång, ph©n l©n, ®Æc biÖt cÇn bãn v«i ®Ó ®iÒu chØnh ®é pH cho

®Êt, ph¸t luèng d©y leo, bôi rËm nh»m lµ gi¶m sù c¹nh tranh vÒ kh«ng gian dinh

d­ìng ®èi víi c©y trång. Ta cã thÓ trång xen víi c©y chÌ, c©y cafe, c©y cao su

®Ó khi ch¨m sãc c¸c loµi c©y nµy kÕt hîp víi ch¨m sãc c©y L¸t Mexico t¹o

®iÒu kiÖn cho c©y sinh tr­ëng ph¸t triÓn tèt, ®ång thêi khi phun thuèc diÖt s©u

h¹i c©y chÌ, c©y cafe, c©y cao su th× còng h¹n chÕ ®­îc s©u h¹i ph¸t triÓn hoÆc

®Ó b¶o vÖ c©y ng­êi ta th­êng thu h¸i c¸c cµnh kh« cã trøng råi ®èt.

- BiÖn ph¸p sinh häc

§©y lµ c¸c biÖn ph¸p lîi dông c¸c thiªn ®Þch cña s©u h¹i vµ c¸c s¶n

phÈm ho¹t ®éng cña c¸c sinh vËt vµo viÖc phßng trõ s©u h¹i. Ph­¬ng ph¸p nµy

cã thÓ võa phßng trõ s©u h¹i, l¹i b¶o vÖ ®­îc m«i tr­êng sinh th¸i.

Ta cã thÓ sö dông c«n trïng ký sinh nh­: Ong m¾t ®á, ong tÊm xanh,

ong tÊm ®en ký sinh trøng, ong kÕn ký sinh s©u non .... c¸c loµi c«n trïng ¨n

thÞt cã Ých nh­: Bä ngùa, Bä rïa, KiÕn vèng, KiÕn cong ®u«i. Tuy nhiªn, cÇn

nghªn cøu kü ®Æc tÝnh sinh vËt häc, sinh th¸i cña nã råi tiÕn hµnh g©y nu«i råi

th¶ vµo æ dÞch hoÆc t×m ¸ch thu hót t¹o ®iÒu kiÖn cho nã ph¸t triÓn ë trong

rõng, trång xen hay b¶o vÖ nh÷ng c©y cã hoa, b¶o vÖ n¬i sèng cña chóng.

Ngoµi ra cã thÓ sö dông vi sinh vËt g©y bÖnh cho c«n trïng nh­ dïng

nÊm b¹ch c­¬ng (Beauveria bassiana), dïng tuyÕn trïng.

68

- BiÖn ph¸p ho¸ häc

Sau khi s©u tr­ëng thµnh ®Î trøng vµo trong th©n c©y th× vµo th¸ng 3 cã

thÓ sö dông thuèc phun s©u non míi në, dïng thuèc bÞt lç s©u non, khoan lç

truyÒn thuèc néi hÊp vµo, dïng thuèc x«ng khãi hun d­íi gèc c©y.

- BiÖn ph¸p phßng trõ tæng hîp (IPM):

Qu¶n lý s©u h¹i tæng hîp (IPM) lµ mét hÖ thèng mµ ë ®ã tÊt c¶ c¸c biÖn

ph¸p phßng trõ cã hiÖu qu¶ nh­: L©m sinh, sinh häc,vËt lý vµ nh÷ng biÖn ph¸p

kh¸c ®­îc sö dông ®Ó duy tr× mËt ®é s©u h¹i d­íi møc ng­ìng kinh tÕ.

§Ó ¸p dông IPM trong phßng trõ s©u h¹i c©y L¸t Mexico ®ßi hái ph¶i

cã ®ñ c¸c sè liÖu vÒ quÇn thÓ s©u h¹i, quy luËt sinh tr­ëng cña c©y vµ nh÷ng

tæn thÊt do s©u h¹i g©y ra, nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ kinh tÕ x· héi. C¸c sè liÖu ®ã

cÇn ph©n tÝch tæng hîp th«ng qua nh÷ng th«ng tin tõ c¸c biÖn ph¸p phßng trõ

ë nhiÒu khu vùc kh¸c nhau mµ chän ra nh÷ng biÖn ph¸p tèi ­u. Muèn vËy, vÊn

®Ò ®iÒu tra gi¸m s¸t, thu thËp mÉu liªn tôc lµ phÇn quan träng cña qu¶n lý s©u

h¹i tæng hîp.

§Ó cã thÓ phßng trõ hiÖu qu¶ c¸c loµi s©u h¹i th× tuú thuéc tõng loµi s©u

mµ tiÕn hµnh ®iÒu tra.

4.6.2. BiÖn ph¸p cô thÓ cho tõng loµi s©u h¹i chñ yÕu

4.6.2.1. Phßng trõ Vßi voi n©u.

- Th­êng xuyªn vÖ sinh rõng trång c©y L¸t Mexico, ph¸t quang xung

quanh gèc c©y.

- Lîi dông tÝnh gi¶ chÕt ®Ó b¾t s©u tr­ëng thµnh.

- Khi ph¸t hiÖn thÊy s©u tr­ëng thµnh ®Î nhiÒu lç trªn th©n c©y dïng

thuèc néi hÊp Bi 58 pha víi nång ®é 0.05% phun hoÆc quÐt b«i trùc tiÕp lªn

th©n c©y tõ th¸ng 4 trë ®i, cã thÓ dïng vßng trèng dÝnh ®Ó b¾t s©u.

- Dïng thuèc x«ng khãi phun d­íi gèc c©y.

69

4.6.2.2. Phßng trõ S©u ®ôc nân

- Th¸ng 3 khi c©y b¾t ®Çu bËt ngän cÇn kiÓm tra ®Þnh kú 2 tuÇn 1 lÇn, nÕu

thÊy cã vÕt nhùa ch¶y ra ta cã thÓ dïng dao khoÐt ®Ó b¾t s©u.

- Lîi dông tÝnh xu quang ban ngµy ë trong r©m kh«ng ho¹t ®éng ta cã thÓ

b¾t s©u non.

- Dïng thuèc Dipterex hoÆc Bassa pha víi nång ®é 0.5% phun vµo lóc 5-

6 giê chiÒu lªn c¸c c©y. Dïng thuèc Bi58 ®­a trùc tiÕp vµo lç c©y bÞ s©u.

- Trång rõng c©y L¸t Mexico hçn giao víi c¸c loµi c©y kh¸c

70

Ch­¬ng 5

KÕt luËn, Tån t¹i vµ kiÕn nghÞ

5.1. KÕt luËn

Qua ph©n tÝch kÕt qu¶ chóng t«i ®i ®Õn mét sè kÕt luËn sau:

1. C¸c loµi c«n trïng thu ®­îc trªn c©y L¸t Mexico trong thêi gian

nghiªn cøu lµ 18 loµi thuéc 17 hä, 7 bé c«n trïng. Bé c¸nh v¶y

(Lepidopteta) vµ bé C¸nh cøng (Coleoptera) lµ hai bé c«n trïng

cã nhiÒu loµi, nhiÒu ý nghÜa. Thµnh phÇn s©u h¹i L¸t Mexico

t­¬ng ®èi ®a d¹ng: Cã 8 loµi s©u h¹i l¸ (44,44%), 5 loµi s©u h¹i

th©n (27,78%), s©u h¹i nân, s©u h¹i rÔ, s©u hót dÞch cã tõ 1-2

loµi,. Nh×n chung s©u h¹i ë trong t×nh tr¹ng ch­a nghiªm träng

l¾m. C¨n cø vµo mét sè chØ tiªu nh­ sè lÇn xuÊt hiÖn, mËt ®é, tû

lÖ c©y cã s©u, møc ®é g©y h¹i cña s©u ®· x¸c ®Þnh ®­îc 2 loµi s©u

h¹i chñ yÕu, 2 loµi s©u h¹i cã tiÒm n¨ng trë thµnh s©u h¹i chÝnh.

2. Loµi S©u ®ôc nân L¸t Mexico Hypsipyla robusta Moore. thuéc hä

Pyralidae, bé C¸nh vÈy (Lepidoptera) lµ loµi s©u h¹i chñ yÕu thø

nhÊt. Loµi s©u h¹i chñ yÕu thø hai lµ Vßi voi n©u ®ôc th©n c©y

L¸t Mexico cã tªn khoa häc lµ Dyscerus longiclavis Marshall.

thuéc hä Vßi voi (Curculionidae), bé C¸nh cøng Coleoptera).

Hai loµi s©u h¹i chñ yÕu kh¸c lµ S©u ®o (Scopula sp.) thuéc hä

S©u ®o (Geometridae), bé C¸nh vÈy (Lepidoptera) vµ S©u ®ôc

th©n (Zeuzera sp.), thuéc hä Ngµi ®ôc th©n (Cossidae), bé C¸nh

v¶y (Lepidoptera).

3. §Æc ®iÓm h×nh th¸i, mét sè ®Æc ®iÓm sinh häc c¬ b¶n cña c¸c loµi

s©u h¹i chñ yÕu ®· ®­îc tæng kÕt: S©u ®ôc nân n¨m cã nhiÒu løa,

71

c¸c løa cã thÓ gèi nhau, ph¸ h¹i chñ yÕu chåi ngän c©y. Vßi voi

n©u n¨m cã 3 thÕ hÖ, h¹i th©n c©y kh¸ nghiªm träng.

4. Quan hÖ sinh th¸i cña 2 loµi s©u h¹i chñ yÕu lµ S©u ®ôc nân vµ

Vßi voi n©u nh­ sau: C©y cã s©u vµ c©y kh«ng cã s©u cã tû lÖ

kh¸c nhau. §­êng kÝnh, chiÒu cao c©y cã s©u vµ c©y kh«ng cã

s©u kh¸c biÖt nhau kh«ng ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, tuæi c©y cã ¶nh

h­ëng tíi mËt ®é s©u h¹i. NhiÖt ®é, ®ä Èm kh«ng khÝ, vÞ trÝ ®Þa

h×nh cã ¶nh h­ëng râ rÖt tíi sù ph¸t sinh, ph¸t triÓn cña s©u h¹i

5. MËt ®é cña c¸c loµi s©u h¹i chñ yÕu biÕn ®éng theo thêi gian,

theo tuæi c©y, vµ theo ®Þa h×nh. S¬ bé ®¸nh gi¸ ®­îc møc ®é g©y

h¹i cña vßi voi ®ôc th©n trong thêi gian nghiªn cøu.

6. §Ò ra ®­îc c¸c biÖn ph¸p ®iÒu tra gi¸m s¸t c¸c loµi s©u h¹i chñ

yÕu. §Ò ra mét sè biÖn ph¸p phßng trõ s©u h¹i chñ yÕu: BiÖn ph¸p

c¬ giíi, biÖn ph¸p kü thuËt l©m sinh vµ ph­¬ng ph¸p ho¸ häc.

5.2. Tån t¹i

Sau khi hoµn thµng xong ®Ò tµi chóng t«i nhËn thÊy cã mét sè tån t¹i sau:

1. Do thêi gian cßn h¹n hÑp vµ nhiÒu ®iÒu kiÖn kh¸c kh«ng cho

phÐp nªn ®Ò tµi ch­a gi¶i quyÕt ®­îc triÖt ®Ó c¸c vÊn ®Ò sinh häc

cña c¸c loµi s©u h¹i chÝnh nh­ giai ®o¹n trøng, giai ®o¹n s©u non,

¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè sinh th¸i ®Õn sù ph¸t sinh ph¸t triÓn

cña c¸c giai ®o¹n, vµ sù ph©n bè cña c¸c loµi s©u h¹i. Dông cô

nu«i s©u cßn thiÕu nªn g¨p nhiÒu khã kh¨n trong viÖc theo dâi

®Æc tÝnh sinh vËt häc cña s©u h¹i

2. Chóng t«i míi chØ ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p phßng trõ s©u h¹i mµ

ch­a kh¶o nghiªn ®­îc thuèc trõ s©u cho c¸c loµi. DiÖn tÝch ®iÒu

tra cßn nhá lÎ manh món nªn viÖc ®iÒu tra cßn nhiÒu h¹n chÕ.

72

5.3. KiÕn nghÞ

- Loµi c©y L¸t Mexico míi ®­îc trång thö nghiÖm vµ ®©y còng lµ nh÷ng

nghiªn cøu b­íc ®Çu vÒ s©u h¹i nªn cÇn cã nh÷ng nghiªn cøu tiÕp vÒ ®Æc ®iÓm

sinh vËt häc cña c¸c loµi s©u nµy.

- Víi mçi loµi s©u h¹i cÇn cã thªm thêi gian ®Ó nghiªn cø kü h¬n n÷a ®Æc

®iÓm h×nh th¸i còng nh­ sinh th¸i cña loµi, ®Ó cã thÓ ®­a ra ®­îc th«ng tin

chÝnh x¸c vÒ tªn loµi, ®Æc ®iÓm sinh häc vµ biÖn ph¸p phßng trõ h÷u hiÖu.

- §©y lµ nh÷ng loµi s©u míi chØ ®iÒu tra ®­îc ë khu rõng thùc nghiÖm

l©m sinh MiÕu tr¾ng Qu¶ng Ninh nªn cã nh÷ng biÖn ph¸p tiÕp tôc ®iÒu tra

gi¸m s¸t nh»m ng¨n chÆn loµi s©u nµy khái sù l©y lan.

- §èi víi loµi S©u ®ôc th©n nªn cÇn nghiªn cøu s©u h¬n vÒ biÕn ®éng

quÇn thÓ ®Ó cã biÖn ph¸p phßng trõ chóng kÞp thêi.

- Nghiªn cøu ®iÒu tra, c¸c biÖn ph¸p phßng trõ s©u h¹i chñ yÕu cã hiÖu qu¶

mµ kh«ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng sinh th¸i còng nh­ sinh tr­ëng vµ ph¸t

triÓn cña c©y rõng lµ vÊn ®Ò ®Æt ra víi c¸c nhµ qu¶n lý s©u bÖnh h¹i c©y rõng.

- CÇn nghiªn cøu kü trong c«ng t¸c chän gièng còng nh­ n¬i trång, ®iÒu

kiÖn lËp ®Þa nh»m h¹n chÕ sù ph¸t sinh ph¸t triÓn cña s©u bÖnh h¹i rõng.Nªn

¸p dông ph­¬ng thøc n«ng l©m kÕt hîp (trång xen c©y L¸t Mexico + C©y ChÌ;

L¸t Mexico + c©y b¶n ®Þa; L¸t Mexico + c©y cafe).

73

Tµi liÖu tham kh¶o

1. Anh Ph¹m Ngäc Anh. (1967), C«n trïng l©m nghiÖp, Tr­êng §¹i

häc l©m nghiÖp.

2. Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n: B¸o c¸o thùc tr¹ng tµi

nguyªn rõng vµ ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn 2000 - 2010.

3. §Æng Vò CÈn. (1973), S©u h¹i rõng vµ c¸ch phßng trõ, Nhµ suÊt

b¶n N«ng th«n.

4. Côc ph¸t triÓn l©m nghiÖp , §Þnh h­íng ph¸t triÓn l©m nghiÖp 2000

- 2010.

5. Ph¹m §«n (2004), Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm l©m häc cña quÇn

thÓ L¸t Mexico trång thuÇn loµi t¹i vïng U«ng BÝ Qu¶ng Ninh, luËn v¨n tèt

nghiÖp.

6. §µo Xu©n Huy(2005), Nghiªn cøu mét sè ®Æc ®iÓm sinh vËt häc cña

s©u bÖnh h¹i l¸ c©y L¸t Mexic« giai ®o¹n v­ên ­¬m t¹i v­ên ­¬m tr­êng §¹i

häc L©m NghiÖp,chuyªn ®Ò tèt nghiÖp.

7. §ç ThÞ L©m (1996), Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh vËt häc , sinh th¸i

häc cña S©u ®ôc l¸ th«ng, t¹i khu vùc nói Luèt Xu©n Mai - Hµ T©y, LuËn v¨n

tèt nghiÖp th¹c sü khoa häc l©m nghiÖp.

8. TrÇn C«ng Loanh(1982), C«n trïng l©m nghiÖp, Nhµ xuÊt b¶n n«ng

nghiÖp, Hµ Néi.

9. NguyÔn H÷u Léc (2001), KiÕn nghÞ b­íc ®Çu vÒ kü thuËt g©y trång

c©y L¸t Mexico.

74

10. TrÇn C«ng Loanh , NguyÔn ThÕ Nh· (1997), C«n trïng rõng, Nhµ

xuÊt b¶n n«ng nghiÖp, Hµ Néi.

11. NguyÔn ThÕ Nh·, TrÇn C«ng Loanh, TrÇn V¨n M·o (2001), §iÒu tra

dù tÝnh dù b¸o s©u bÖnh trong l©m nghiÖp, Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp ,Hµ Néi.

12. Ph¹m B×nh QuyÒn vµ Lª §×nh Th¸i(1972), Sinh th¸i häc c«n trïng

( DÞch tõ nguyªn b¶n tiÕng Nga), Nhµ xuÊt b¶n khoa häc kü thuËt Hµ Néi.

13. Ph¹m B×nh QuyÒn(1993), §êi sèng c«n trïng, Nhµ xuÊt b¶n khoa

häc kü thuËt, c«ng ty s¸ch vµ thiÕt bÞ tr­êng häc thµnh phè Hå ChÝ Minh.

14. Khóc §×nh Thµnh (2001), B¸o c¸o tham luËn kÕt qu¶ gieo ­¬m

g©y trång c©y L¸t Mexico, Tr­êng Trung häc L©m NghiÖp TW, Qu¶ng Ninh.

15. Khóc §×nh Thµnh ( 9/2004), B¸o c¸o khoa häc gieo ­¬m vµ g©y

trång L¸t Mexico, Tr­êng Trung häc L©m NghiÖp TW, Qu¶ng Ninh.

16. NguyÔn H¶i TuÊt (1982), Thèng kª to¸n häc trong l©m nghiÖp,

Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp, Hµ Néi.

17. §µo Xu©n Tr­êng, B¸o c¸o kÕt qu¶ dù ¸n §iÒu tra, ®¸nh gi¸ s©u

bÖnh h¹i rõng trång toµn quèc. §Ò ra gi¶i ph¸p phßng trõ s©u bÖnh h¹i rõng

trång. Côc KiÓm l©m 2000 - 2001.

18. T¹p chÝ Khoa häc c«ng nghÖ NN & PTNT 20 n¨m ®æi míi (2005 )

NXB ChÝnh trÞ quèc gia.

TiÕng Nga

19. Apnondi K.V. ( 1950), X¸c ®Þnh c¸c loµi c«n trïng h¹i gç vµ c©y

bôi thuéc c¸c d¶i rõng phßng hé, Nhµ xuÊt b¶n viÖn khoa häc Liªn X«.

20. Bey- Bienko G. A.( 1965), Ph©n lo¹i c«n trïng bé c¸nh cøng phÇn

Liªn X« thuéc Ch©u ¢u, Nhµ xuÊt b¶n khoa häc Matsc¬va.

21. I linski A. I.(1962), Ph©n lo¹i c¸c loµi s©u h¹i rõng, Nhµ xuÊt b¶n

s¸ch b¸o tµi liÖu n«ng nghiÖp Matsc¬va.

75

22. N.N.Pagi (1965), C«n trïng rõng, Nhµ xuÊt b¶n c«ng nghiªp rõng

Matsc¬va.

23. Xegole V.N.( 1964), C«n trïng häc, Nhµ xuÊt b¶n tr­êng cao ®¼ng

Matsc¬va.

TiÕng Anh

24. Berrio-Moreno-J;Moreno-J-Berrio.(1980),some observations on

the current status of the control of forest pests in Colombia and prospects for

the future, Sociedad Colombiana de Entomologia: Seminar. Forest

Pests.Pereira, November 27 1980. : Seminario.Plagas

Forestales.Pereira,November 27 de 1980 .1980?, 33-56;2 fig.

25. Hochmut-R;Manso-DM.(1971),Forest pests in Cuba in 1969 and

1970, Baracoa 1971, 1:1, 16-39.

26. Lara-L-L.(1980), Some common insect fauna of forests in

Colombia.Aspects of their biology and control, Sociedad Colombiana de

Entomologia:"Seminar, Forests Pests. Pereira,"November 27 1980: Seminar.

Palagas "Forestales". Pereira, November 27 de 1980. 1980, 117-132; 26 ref.

27. Menendez-JM; Berrios-M-del-C; Castilla-R.(1989), Observations

on the feeding habits of Hypsipyla grabdella larvae under laboratory

conditions." Revista-Forestal-Baracoa 1989,:2, 7-14; 14 ref.

28. Menendez-JM; Berrios-M-del-C. (1992), Notes on modifications

observed in the form of attack by Hypsipyla grabdella, "Revista-Baracoa

1992, 22:2, 41-45; 9ref.

29. Roovers-M. (1971 a),The life cycle of Hypsipyla grandella at

Barinitas, Venezuela," Boletin,-Instituto-Forestal-Latino-Americano-de-

Investigacion-y-Capacitacion". 1971 , No. 38, 3-46; 18 ref.

76

30. Vega-Gonzalez-LE; Vega-Gonzalez-LE.(1987), Growth of

Cedrela odorata managed within a secondary shrub vegetation or in initial

association with agriculturat crops. San Jose de Guaviare, Colombia,

CONIF-Informa. 1987, No. 10, 18 pp; 11 ref.

31. Whitmore- IL; Gaud-S-Median. (1974), White peach scale attack

on toon in Puerto Rito, "Journal-of- Agriculture- of- The- University- of

Puerto-Rico. 1974, 58 :2,276-278; 1fig; 5 ref.

32. Yamazaki-S.Taketani-A; Fujita-K; Vasques-CP; Ikeda-T.(1990),

Ecology of Hypsipyla grandella and its seasonal changes in population

density in Peruvian Amazon forests, JARQ,"-Japan-Agricultural-Research-

Quarterly 1990, 24:2, 149-155; 12 ref.

33. Roovers, M. (1971), Observacions sobre el ciclo de vida de

Hypsipyla grandella (Zeller) en Barinitas,Venezuela,"Bolletin del Instituto

Forestal de Latino Americano de Investigacion y Capacitacion 38: 1-46

Website: http//www. sound wood.org/conten.php3? page ID = 25

Website: http//www. raintree–health.co.up/plants/cedrorosa.html

TiÕng Trung

34. Th¸i Bang Hoa, Cao Thu L©m: C«n trïng rõng V©n Nam, 1987.

35. Tr­¬ng ChÊp Trung (1959), S©n l©m c«n trïng häc, Nhµ xuÊt b¶n

n«ng nghiÖp.

36. ViÖn Nghiªn cøu ®éng vËt, ViÖn khoa häc Trung Quèc, Tr­êng

§¹i häc N«ng nghiÖp TriÕt Giang: Sæ tay c«n trïng thiªn ®Þch, 1978.

37. Xiao Gangrou (1959) Forest Insects of China, Chinese Academy

of Forestry, China Forestry Publishing House.