Nghiên cứu viêm phổi liên quan thở máy tại Bệnh viện Chợ Rẫy

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> <br /> NGHIÊN CỨU VIÊM PHỔI LIÊN QUAN THỞ MÁY<br /> TẠI BỆNH VIỆN CHỢ RẪY<br /> Trần Đình Phùng*, Huỳnh Quang Đại**, Phạm Thị Ngọc Thảo**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Viêm phổi liên quan thở máy (VPLQTM) là nhiễm khuẩn bệnh viện thường gặp thứ hai ở bệnh<br /> nhân SSĐB và thường gặp nhất ở những bệnh nhân thở máy. Đây là bệnh lý trầm trọng với bệnh suất, tử suất<br /> cũng như chi phí điều trị cao, và mặc đù đã áp dụng nhiều biện pháp phòng ngừa, tần suất VPLQTM vẫn không<br /> giảm đáng kể.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Khảo sát tần suất VPLQTM và xác định các yếu tố nguy cơ, nguyên nhân, tình hình<br /> đề kháng kháng sinh, tỉ lệ tử vong ở hai nhóm bệnh nhân VPLQTM sớm và muộn.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu tiến cứu thực hiện tại khoa HSCC và HSNTK bệnh<br /> viện Chợ Rẫy từ tháng 10/2013- 6/2014.<br /> Kết quả: Tần suất VPLQTM là 35,8%. Trong đó, tỉ lệ VPLQTM sớm 36,8%, VPLQTM muộn 63,2% với tỉ<br /> lệ tử vong lần lượt là 4,8% và 47,2% (p 20, suy thận, thời gian thở máy kéo dài. Ba tác nhân gram âm thường gặp nhất bao gồm: Acinetobacter<br /> baumanii (61,7%); Klebsiella pneumonia (21,3%); Pseudomonas aeruginosa (4,3%). Tác nhân gram dương<br /> thường gặp nhất là Staphylococcus aureus (27,7%).<br /> Kết luận: VPLQTM có tần suất mắc bệnh và tử vong cao. Trong đó, Acinetobacter baumanii là tác nhân gây<br /> bệnh thường gặp nhất. Với tính đề kháng kháng sinh ngày càng tăng, Acinetobacter baumanii đang trở thành đại<br /> dịch trong các khoa SSĐB.<br /> Từ khóa: viêm phổi bệnh viện, viêm phổi liên quan thở máy, đề kháng kháng sinh.<br /> ABSTRACT<br /> VENTILATION ASSOCIATED PNEUMONIA AT CHO RAY HOSPITAL<br /> Tran Dinh Phung, Huynh Quang Dai, Pham Thi Ngoc Thao<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 20 - No 1 - 2016: 91 - 95<br /> <br /> Background: Ventilator-associated pneumonia (VAP) is the second most common nosocomial infection in<br /> the intensive care unit (ICU) and the most common in mechanically ventilated patients. Even when bundles of<br /> care to prevent VAP have been implemented, the incidence of VAP was not dramatically improved, and VAP is<br /> still a serious illness with substantial morbidity and mortality and increases the cost of hospital care.<br /> Objective: Identify the incidence of VAP and its risk factors, causes, antibiotic resistance, mortality rate in<br /> two groups of early-onset and late-onset VAP.<br /> Method: A prospective study was conducted at the Intensive Care Unit (ICU) and Neurosurgical Intensive<br /> Care Unit (Neuro-ICU) of Cho Ray hospital from October 2013 to June 2014.<br /> Results: The incidence of VAP was 35.8%. Early-onset and late-onset VAP was observed in 36.8% and<br /> 63.2%, with the mortality rate was 4.8% and 47.2%, respectively (p 20, renal failure, prolonged mechanical ventilation. The three most prevalent gram<br /> negatives were: Acinetobacter baumanii (61.7%), Klebsiella pneumonia (21.3%), Pseudomonas aeruginosa<br /> **<br /> * Bệnh viện Chợ Rẫy BM.Hồi Sức Cấp cứu-Chống Độc- Đại Học Y Dược TP. HCM<br /> Tác giả liên lạc: BSCKII Trần Đình Phùng ĐT: 0903367661. Email: trandinhphungcr@gmail.com<br /> Hô Hấp 91<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016<br /> <br /> (4.3%); the most common gram positive organism was Staphylococcus aureus (27.7%).<br /> Conclusion: VAP had high incidence and mortality. Acinetobacter baumanii was the most common<br /> pathogen. With the antibiotic resistance increased over years, Acinetobacter baumanii has become a pandemic in<br /> ICUs.<br /> Keywords: hospital-acquired pneumonia, ventilation associated pneumonia, antibiotic resistance.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ kháng sinh, tỉ lệ tử vong ở hai nhóm bệnh nhân<br /> VPLQTM sớm và muộn.<br /> Viêm phổi bệnh viện (VPBV) là một trong<br /> những biến chứng thường gặp ở bệnh nhân nằm ĐỐITƯỢNG-PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> viện và là vấn để ngày càng được quan tâm của Thiết kế nghiên cứu<br /> ngành y tế trong nước và cũng như trên thế giới Nghiên cứu tiến cứu mô tả, thực hiện tại<br /> vì nó làm gia tăng mức độ nặng của bệnh, kéo khoa HSCC và HSNTK Bệnh viện Chợ Rẫy từ<br /> dài thời gian điều tri, tăng chi phí điều trị, tăng tháng 10/2013- 6/ 2014.<br /> tỷ lệ tử vong (4,6). Tại Hoa Kỳ, tỷ lệ VPBV xảy ra<br /> khoảng 13-18% nhiễm khuẩn bệnh viện (NKBV) Đối tượng nghiên cứu<br /> và chiếm tỷ lệ 6-10/1000 lượt nhập viện. Đáng Tiêu chuẩn chọn bệnh<br /> chú ý là tỷ lệ VPBV cao gấp 10-20 lần ở khoa săn Bệnh nhân thở máy qua nội khí quản trên<br /> sóc đặc biệt (SSĐB) và cao gấp 7-21 lần ở bệnh 48 giờ.<br /> nhân có đặt nội khí quản (NKQ) . (1)<br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Trong những bệnh nhân VPBV thì viêm Bệnh nhân có bằng chứng viêm phổi từ<br /> phổi liên quan thở máy (VPLQTM) chiếm tỷ lệ trước: Sốt, tăng bạch cầu, có thâm nhiễm phổi…<br /> 8- 28%. Sự ra đời của máy thở và các đơn vị<br /> Bệnh nhân tử vong trong vòng 48 giờ sau khi<br /> hồi sức hô hấp đã góp phần đáng kể trong<br /> được đặt NKQ thở máy.<br /> việc cứu sống nhiều trường hợp suy hô hấp.<br /> Tuy nhiên, việc sử dụng máy thở rộng rãi, Tiêu chuẩn chẩn đoán<br /> không đúng chỉ định, thiếu kiến thức về thở VPLQTM được chẩn đoán theo tiêu chuẩn<br /> máy, trang thiết bị, dụng cụ, phòng bệnh chật CDC/NHSN 2005(1,7).<br /> hẹp, môi trường ô nhiễm, quy trình chăm sóc VPLQTM được chia làm hai nhóm:<br /> bệnh chưa đúng đã góp phần làm gia tăng tỷ<br /> *VPLQTM sớm: khởi phát < 5 ngày thở máy<br /> lệ VPLQTM. Tùy theo khu vực và tùy theo<br /> *VPLQTM muộn: khởi phát ≥ ngày thở máy<br /> bệnh viện, tỷ lệ VPLQTM trên những bệnh<br /> nhân nằm khoa SSĐB chiếm 8-50%, với tỷ lệ tử Phương tiện nghiên cứu<br /> vong khoảng 24-50%, có nơi lên đến 76%(2,3). Phương thức lấy đàm:<br /> Mặc dù đã có một số nghiên cứu về Lấy đàm qua ống NKQ.<br /> VPLQTM trước đây, tuy nhiên tần suất mắc Dùng loại ống hút nối với lọ bệnh phẩm<br /> VPLQTM, các tác nhân gây bệnh và tình hình đề chuyên dụng theo dạng bình thông nhau. Bình<br /> kháng kháng sinh thay đổi theo thời gian và ảnh vô trùng dùng để chứa đàm có 2 ống thông, một<br /> hưởng rất lớn đến kết quả cũng như tiên lượng đầu gắn vào máy hút áp lực âm, một đầu gắn<br /> bệnh nhân. vào ống hút đàm vô khuẩn để hút đàm qua ống<br /> Mục tiêu nghiên cứu thông NKQ.<br /> Khảo sát tần suất VPLQTM và các yếu tố Điều dưỡng mang găng tay vô trùng và hút<br /> nguy cơ thường gặp, nguyên nhân, sự đề kháng đàm theo kỹ thuật hút đàm một lần của khoa<br /> chống nhiễm khuẩn BVCR.<br /> <br /> <br /> <br /> 92 Chuyên Đề Nội Khoa I<br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016 Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Cấy đàm định lượng: Đặc diểm viêm phổi liên quan thở máy<br /> Điều kiện: mẫu đàm phải có thể tích từ 1ml Trên 159 bệnh nhân thở máy, có 57 bệnh<br /> trở lên. nhân khởi phát VPLQTM, chiếm tỷ lệ 35,85%.<br /> Mẫu đàm sau khi lấy được đưa ngay xuống Trong đó, có 21 bệnh nhân VPLQTM khởi<br /> phòng vi sinh và được cấy định lượng theo kỹ phát sớm, chiếm 36,84%; 36 bệnh nhân<br /> thuật cấy đàm định lượng của khoa Vi sinh VPLQTM khởi phát muộn, chiếm 63,16 %.<br /> BVCR với ngưỡng định lượng ≥ 106 CFU/ml. Thời gian thở máy trung bình trước khởi phát<br /> Kỹ thuật cấy đàm: dùng máy VITEC II, sản VPLQTM là 6,2 ± 3,2 ngày.<br /> xuất bởi Biomcrieux của Mỹ, thời gian mọc 2,5 Bảng 2. So sánh đặc điểm VPLQTM khởi phát sớm<br /> ngày. Môi trường cấy phân lập là MC, BA. Môi và muộn.<br /> trường làm kháng sinh đồ là card định danh và Đặc điểm VPLQTM sớm VPLQTM muộn Giá trị<br /> (n = 21) (n = 36) P<br /> card kháng sinh đồ.<br /> Tỷ lệ tử vong (%) 4,8 47,2 1.5mg%<br /> <br /> <br /> Hô Hấp 93<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 20 * Số 1 * 2016<br /> <br /> và bệnh nhân có điểm APACHE II nhập khoa chiếm 32,9%, Klebsiella spp 11,80%,<br /> > 20. Staphylococcus aureus 9,20% . Nghiên cứu của<br /> (9)<br /> <br /> <br /> Bảng 3: Các yếu tố nguy cơ của VPLQTM (n=159) Vương Thị Nguyên Thảo năm 2004 và Phạm<br /> Yếu tố nguy cơ OR Khoảng tin cậy 95% p Hồng Trường năm 2005 cho thấy tỷ lệ nhiễm<br /> APACHE II > 20 1,41 0,99-1,99 0,057 Acinetobacter baumannii đều là 36,8%(11). Trong<br /> Suy thận 3,22 1,39-7,48