Người khiếm thị và sổ tay hướng dẫn thiết kế website: Phần 2

Chương 3<br /> CÁC TIỀU CHÍ DẺ TIẾP CẬN CHO NỘI DUNG<br /> VÀ KÉT XUẤT NỘI DUNG<br /> Như đã trình bày trong chương 1, một website dễ tiếp cận khi nó thoả<br /> mãn bốn quy tẩc: Dễ nhận biết (perceivable), Dễ thao tác, Dễ hiểu và Ổn<br /> định. Trong chương 2, người thiết kế có thể đi theo mô hình thiết kế website<br /> mới hoặc thiết kế lại, trong đó cần đáp ứng yêu cầu thiết kế về (i) Nội dung,<br /> (ii) Kết xuất nội dung, (iii) Điều hướng, và (iv) Hỗ ữợ tương tác. Chương<br /> này đưa ra các tiêu chí cần thoả mãn trong bốn quy tắc trên cho hai vấn đề<br /> thiết kế đầu tiên gồm nội dung và kết xuất nội dung. Hai vấn đề sau sẽ được<br /> trình bày trong chương tiếp theo.<br /> <br /> 3.1. Nội dung<br /> 3.1.1. Văn bản thay thế cho nội dung phi văn bản<br /> Tất cả các nội dung phi văn bản đều cần có văn bản thay thế. Nội<br /> dung phi văn bản có thể là điều khiển (ví dụ nút bấm), đầu vào (ví dụ ô nhập<br /> liệu), nội dung có thời lượng (ví dụ âm thanh), CAPTCHA, định dạng/trang<br /> trí... Văn bản thay thế cần được thiết kế sao cho có thể chuyển đổi chúng<br /> thành dạng cần thiết khác, như in chữ lớn, chữ nổi, tiếng nói, biểu tượng<br /> hoặc ngôn ngữ đom giản hom.<br /> <br /> a)Mục đích<br /> Mục đích của tiêu chí này để đảm bảo tất cả các nội dung phi vàn bản<br /> đều tồn tại ở dạng văn bản. Văn bản ở đây có nghĩa là văn bản số, không<br /> phải là hình ảnh văn bản. Văn bản số có lợi điểm là nó có thể biểu diễn<br /> trung lập, tức là nó có thể được tiếp xúc bằng trực giác, thính giác, xúc giác<br /> hoặc bất kỳ sự kết hợp nào. Như vậy, thông tin đưa ra dưới dạng văn bàn số<br /> có thể biểu diễn trong bất kỳ dạng nào phù hợp với nhu cầu người dùng. Nó<br /> có thể phóng to, đọc lên để cho những người khiếm thị có thể dễ dàng hiểu<br /> được, hoặc đưa ra dưới bất kỳ dạng xúc giác nào phù hợp tốt nhất cho họ.<br /> 98<br /> <br /> Tất cả các nội dung phi văn bản đưa ra cho người dùng cần có văn bản<br /> thay thể có mục đích tương tương, trừ các trường hợp sau:<br /> Điều khiển, nhập liệu: Tên của điều khiển hoặc ô nhập liệu phải mô tả<br /> mục đích của nội dung phi văn bản đó.<br /> -<br /> <br /> Nội dung có thời lượng: Văn bản thay thế của nội dung có thời lượng ít<br /> nhất cần đưa ra được mô tả nhận diện được nội dung phi văn bản đó.<br /> <br /> -<br /> <br /> Kiểm tra: Nếu nội dung phi văn bản là một bài tập hoặc bài kiểm ừa<br /> không thể thể hiện bằng văn bản (không hợp lệ) thì văn bản thay thể<br /> phải ít nhất cần đưa ra được mô tả nhận diện được nội dung phi văn bản<br /> đó.<br /> <br /> -<br /> <br /> Giác quan: Nếu nội dung phi văn bản được dùng để tạo ra một trải<br /> nghiệm về giác quan nào đó thì văn bản thay thế ít nhất cần đưa ra được<br /> mô tả nhận diện được nội dung phi văn bản đó.<br /> <br /> -<br /> <br /> CAPTCHA: Nếu mục đích của nội dung phi văn bản để xác nhận nội<br /> dung được truy cập bởi con người chứ không phải máy tính thì cần cung<br /> cấp văn bản thay thế nhận diện và mô tà mục đích của nội dung phi văn<br /> bản; và cung cấp dạng thay thế của CAPTCHA sử dụng chế độ đầu ra<br /> cho các loại nhận biết giác quan khác nhau cần thích nghi cho những<br /> người khuyết tật khác nhau.<br /> <br /> -<br /> <br /> Trang trí, định dạng, ẩn: Nếu nội dung phi văn bản đơn thuần để trang<br /> tri, chỉ sử dụng để định dạng trực quan, hoặc không được hiển thị cho<br /> người dùng thì nội dung đó cần được thực hiện theo cách trong suốt với<br /> các công cụ trợ giúp.<br /> <br /> b) Lợi ích<br /> Tiêu chí này giúp người gặp khó khăn trong việc tiếp thu thông tin<br /> trực quan. Các công cụ trợ giúp có thể giúp họ đọc văn bản lên, hiển thị trực<br /> quan hoặc chuyển thành chữ nổi.<br /> Văn bản thay thế sẽ giúp cho người khiếm thị hiểu được ý nghĩa của<br /> hình chụp, hình vẽ và các loại hình ảnh khác (như thiết kế đồ hoạ, tranh vẽ),<br /> đồ thị, biểu đồ, ảnh hoạt hoạ...<br /> Bên cạnh đó, văn bản thay thế trợ giúp người dùng có thể tìm kiếm<br /> nội dung phi văn bản vả diễn giái mục đích theo các cách khác nhau.<br /> <br /> 99<br /> <br /> c) Vi dụ<br /> Ví dụ 1: Biếu đồ dữ liệu: Một biểu đồ thanh (bar chart) so sánh số<br /> công cụ được bán ra trong tháng 6, tháng 7 và tháng 8, với một nhãn mô tả<br /> ngắn: “Hình 1: Hàng bán trong tháng 6, tháng 7 và tháng 8”. Mô tả dài hơn<br /> đưa ra loại biểu đồ, tổng hợp mức cao của dữ liệu, các xu hướng và ngụ ý so<br /> sánh cho những đối tượng trên biểu đồ. Khi có thể, các mô tả còn xác định<br /> kiểu của biểu đồ, cung cấp một bản tóm tắt mức cao của dữ liệu, các xu<br /> hướng và ý nghĩa so sánh với những người có sẵn từ biểu đồ. Nếu có thể,<br /> các dữ liệu thực được cung cấp trong một bảng.<br /> Vi dụ 2: Bản thu âm tiếng nói: Một liên kết tới một clip âm thanh có<br /> văn bản là “Bài phát biểu của chủ toạ trong hội nghị”. Một liên kết tới bản<br /> ghi văn bản của bài phát biểu được cung cấp ngay phía dưới liên kết tới clip<br /> âm thanh.<br /> Ví dụ 3: Một ảnh hoạt hoạ minh hoạ cách một động cơ ô tô hoạt<br /> động: Một ảnh hoạt hoạ đưa ra cách hoạt động của một động cơ ô tô. Trong<br /> đó không có âm thanh mà ảnh hoạt hoạ là một phần huớng dẫn mô tả cách<br /> động cơ ô tô hoạt động. Vì văn bản hướng dẫn đã được cung cấp dưới dạng<br /> giải thích đầy đủ, ảnh đó là dạng thay thế cho văn bản. Văn bản thay thế của<br /> nó chi đưa ra mô tả chung của ảnh hoạt hoạ đó và chi ra tham chiếu đến văn<br /> bản hướng dẫn đầy đủ néu cần thêm thông tin.<br /> Ví dụ 4: Máy quay giao thông trên web: Một website cho phép người<br /> dùng lựa chọn từ nhiều máy quay trên web đặt trên khắp một thành phố lớn.<br /> Sau máy quay được chọn, hình ảnh cập nhật về hai phút một lần. Một mô tả<br /> vàn bản ngắn cho máy quay trên web được thiết lập là “Máy quay giao<br /> thông trên w eb ”. W ebiste này cũng đưa ra một bảng số hành trình ch o mỗi<br /> <br /> tuyến đường của các máy quay trên web. Bảng này cũng được cập nhật hai<br /> phút một lần.<br /> Ví dụ 5: M ột bức ảnh sự kiện lịch sử trong một câu chuyện tin tức:<br /> Một bức ảnh chụp hai lãnh tụ thế giới bắt tay nhau cùng với một câu chuyện<br /> tin tức về cuộc họp cấp cao quốc tế. Văn bản thay thế cho bức ảnh đó có nội<br /> dung: “Tổng thống X của nước Y bắt tay Thủ tướng A của nước B”.<br /> Vi dụ 6: Một bức ảnh sự kiện lịch sử bàn về mối quan hệ ngoại giao:<br /> Hình ảnh tương tự được sử dụng trong một ngữ cảnh khác nhằm đưa ra các<br /> sắc thái trong các cuộc gặp gõ ngoại giao. Hình ảnh tổng thống bắt tay thủ<br /> tướng xuất hiện trên website thảo luận về các mối quan hệ ngoại giao phức<br /> 100<br /> <br /> tạp. Văn bản thay thế đưa ra “Tổng thống X của nước Y bẳt tay Thủ tướng<br /> A của nước B vào ngày 30 tháng 10 năm 2015”. Một văn bản thay thế bổ<br /> sung mô tả căn phòng nơi các vị lãnh đạo đứng và những biểu lộ trên nét<br /> mặt của các vị lãnh đạo, phân biệt với những người khác trong phòng. Mô tả<br /> bổ sung có thể được đưa ra trên cùng trang chứa ảnh hoặc một tệp riêng kết<br /> hợp với ảnh đó thông qua một liên kết hoặc cơ chế tiêu chuẩn khác.<br /> Ví dụ 7: Bản thu âm cùa cuộc họp báo: Một trang web bao gồm một<br /> liên kết tới bản thu âm của một cuộc họp báo. Văn bản của liên kết đưa ra<br /> mô tả ngắn cho bản thu âm đó. Trang web cũng liên kết tới bản ghi văn bản<br /> của cuộc họp báo. Bản ghi này là bản ghi nguyên văn mọi điều những người<br /> tham gia phát biểu. Bản ghi định danh rõ người đang nói cũng như ghi chú<br /> các âm thanh quan trọng khác trong bản thu âm như tiếng vỗ tay, tiếng cười,<br /> câu hỏi từ khán giả...<br /> Vi dụ 8: ứ ng dụng học trực tuyến: Một ứng dụng học trực tuyến<br /> sử dụng các hiệu ứng âm thanh để chi ra liệu câu hỏi có đúng hay không.<br /> Tiếng chuông chi ra rằng câu trả lời là đúng và tiếng bíp chi ra rằng câu trả<br /> lời là sai. Mô tả văn bản cho các âm thanh đó cũng được cung cấp để người<br /> không thể nghe được hoặc không hiểu các âm thanh đó có thể hiểu được khi<br /> nào câu trả lời là đúng hoặc sai.<br /> Ví dụ 9: Hình ảnh thu nhỏ được liên kết: Một hình ảnh thu nhỏ của<br /> trang chủ của một tờ báo liên kết tới ừang chủ của báo Dân trí. Văn bản<br /> thay thế của hình ảnh đó là “Báo Dân trí”.<br /> Ví dụ 10: Bản đồ ảnh: Một ảnh về sơ đồ tầng của một toà nhà là dạng<br /> có thể tương tác, cho phép người dùng lựa chọn một phòng nào đó và định<br /> hướng tới trang chứa thông tin về phòng đó. Văn bản thay thế mô tả ảnh đó<br /> và mục đích tương tác của nó là: “Sơ đồ tầng của toà nhà. Lựa chọn một<br /> phòng để biết thêm thông tin”.<br /> <br /> d) Kỹ thuật<br /> Tuỳ tình huống, ta có thể lựa chọn một hoặc một số các kỹ thuật /<br /> nhóm kỹ thuật dưới đây để thiết kế cho trang web của mình.<br /> -<br /> <br /> Mô tả ngắn: Nếu mô tả ngắn c ó thể đưa ra mục đích và biểu diễn được<br /> thông tin giống như nội dung phi văn bản, cần cung cấp văn bản thay thế<br /> ngắn cho nội dung phi văn bản với cùng mục đích và biểu diễn được<br /> <br /> 101<br /> <br /> thông tin giống như nội dung phi văn bản (G94) sao cho chúng có thể<br /> được đọc bởi công cụ ừợ giúp.<br /> o Nếu nội dung phi văn bản là nội dung có thời lượng (nội dung chi<br /> gồm âm thanh hoặc video trực tiếp), một bài tập hoặc bài kiểm fra có<br /> thể biểu diễn bằng văn bản, hoặc ban đầu định tạo ra cho một trải<br /> nghiệm giác quan nào đó; cần cung cấp một nhãn mô tả cho nội<br /> dung phi văn bản đó. c ầ n sử dụng một ừong các kỹ thuật dưới đây:<br /> ARIA6, ARIA 10, G I96, FLASH 1, FLASH5, FLASH28, H2, H35,<br /> H37, H53, H86, PDF1, SL5.<br /> o Nếu nội dung phi văn bản là điều khiển, nhập liệu: c ầ n cung cấp văn<br /> bản thay thế để đưa ra mục đích của nội dung phi văn bản (G82), sử<br /> dụng một trong những kỹ thuật dưới đây: ARIA6, ARIA9, FLASH6,<br /> FLASH 25, FLASH27, FLASH29, FLASH30, FLASH32, H24,<br /> <br /> H30, H36, H44, H65, s ú 8, SL26, SL30.<br /> o Nếu nội dung phi văn bản là CAPTCHA: c ầ n cung cấp văn bản thay<br /> thế mô tả mục đích của CAPTCHA (G143) và đảm bảo rằng trang<br /> thông tin điện tử chứa CAPTCHA khác với cùng mục đích bằng một<br /> cách khác (G I44).<br /> Mô tà dài: Nếu mô tả ngắn KHÔNG thể đưa ra mục đích và biểu diễn<br /> được thông tin giống như nội dung phi văn bản (ví dụ biểu đồ, đồ thị),<br /> cần cung cấp vàn bản ngắn thay thế để mô tả ngắn gọn cho nội dung phi<br /> ngữ cảnh, sử dụng một trong các kỹ thuật trong phần ừên (Mô tả ngắn)<br /> và một trong các kỹ thuật sử dụng văn bản thay thế dài dưới đây:<br /> ARIA 15, G73, G74, G92. FLASH2, FLASH11, H45, H53.<br /> Mô tả cho nội dung có thời lượng: Nếu nội dung phi văn bản là nội dung<br /> có thời lượng (chì gồm âm thanh / chỉ gồm video được thu trước), thì<br /> cần (i) cung cấp văn bản thay thế cho nội dung âm thanh/video đó<br /> (G158, G159), hoặc (ii) cung cấp âm thanh mô tả nội dung quan ứọng<br /> của video (nếu là video - G I66), hoặc (ii) cung cấp nội dung thay thể<br /> tĩnh cho Silverlight Media Playing trong một MediaElement (SL17)<br /> Bò qua văn bản thay thế: Nếu văn bản thay thế cần phải được các công<br /> cụ trợ giúp bỏ qua, cần xây dựng hoặc đánh dấu nội dung phi vàn bản<br /> sao cho nó phải được các công cụ trợ giúp bỏ qua sử dụng một trong các<br /> <br /> 102<br /> <br />