Nguyên nhân có hạt trở lại của quả bưởi Năm Roi (Citrus Grandis (L.) OBS.CV. Nam Roi)

32(1): 51-56 T¹p chÝ Sinh häc 3-2010<br /> <br /> <br /> <br /> NGUY£N NH¢N Cã H¹t TRë L¹I CñA QU¶ B¦ëI<br /> N¡M ROI [CITRUS GRANDIS (L.) Obs. cv. ‘NAM ROI’]<br /> L£ V¡N BÐ, NGUYÔN V¡N KHA<br /> <br /> Tr−êng ®¹i häc CÇn Th¬<br /> <br /> C©y ¨n qu¶ kh«ng h¹t hoÆc h¹t lÐp ®−îc c¸c bé phËn kh¸c vµ nã ®−îc tæng hîp bëi gien<br /> xem nh− lµ mét ®Æc ®iÓm quý cña gièng. B−ëi NtPPME1 [3].<br /> N¨m Roi [Citrus grandis (L.) Obs. cv. Nam Tuy vËy, cho ®Õn nay, ch−a cã nghiªn cøu<br /> Roi] lµ gièng b−ëi ngon næi tiÕng, kh«ng h¹t cã nµo c«ng bè nguyªn nh©n cña hiÖn t−îng qu¶<br /> nguån gèc ë huyÖn B×nh Minh, tØnh VÜnh Long. b−ëi N¨m Roi kh«ng h¹t còng nh− cã h¹t. §©y<br /> Theo thèng kª, tæng diÖn tÝch trång gièng b−ëi còng lµ môc tiªu nghiªn cøu cña c«ng tr×nh nµy.<br /> nµy t¹i tØnh nµy kho¶ng 3.000 ha. HÇu hÕt qu¶<br /> b−ëi N¨m Roi ®−îc tiªu thô trong n−íc vµ mét I. PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU<br /> phÇn xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng ch©u ¢u víi<br /> tæng th−¬ng phÈm kho¶ng 600 tÊn vµo n¨m 1. Kh¶o s¸t cÊu t¹o cña hoa b−ëi N¨m Roi<br /> 2005. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, qu¶<br /> b−ëi N¨m Roi cã nhiÒu h¹t xuÊt hiÖn trong qu¶. Vµo s¸ng sím, thu ngÉu nhiªn 30 hoa b−ëi<br /> HiÖn t−îng nµy lµm gi¶m gi¸ trÞ cña qu¶ vµ g©y ‘N¨m Roi’ cã mét c¸nh hoa võa në; c¸c hoa nµy<br /> khã kh¨n cho nhµ xuÊt khÈu. KÕt qu¶ ®iÒu tra ®−îc thu vÒ phßng thÝ nghiÖm ®Ó ®Õm sè bao<br /> cho thÊy cã kho¶ng 95% v−ên b−ëi N¨m Roi phÊn/hoa. T¸ch lÊy tÊt c¶ c¸c bao phÊn cña hoa,<br /> ®−îc trång xen víi c¸c lo¹i c©y cam quýt kh¸c gieo vµo m«i tr−êng dinh d−ìng [4], 30 lÇn lËp<br /> ®Òu xuÊt hiÖn h¹t [14]. VÒ h×nh d¹ng qu¶ bªn l¹i, mçi lÇn lËp l¹i lµ 1 hoa, ®Ó trong tèi ë nhiÖt<br /> ngoµi cña qu¶, ng−êi trång vµ th−¬ng l¸i khã ®é phßng thÝ nghiÖm. H¹t phÊn ®−îc ®Õm 24 giê<br /> lßng ph©n biÖt ®−îc qu¶ cã h¹t vµ qu¶ kh«ng h¹t sau khi gieo, mçi hoa ®Õm 5 lÇn, mçi lÇn quan<br /> [11]. HiÖn t−îng xuÊt hiÖn nhiÒu h¹t nµy còng s¸t b»ng 3 thÞ tr−êng vËt kÝnh 10X. BÇu noun<br /> x¶y ra víi gièng b−ëi Da Xanh vµ nguyªn nh©n ®−îc c¾t thµnh l¸t máng ®Ó ®Õm sè tiÓu<br /> ®−îc cho r»ng do thô phÊn chÐo [1]. Trªn mét noun/bÇu noun b»ng kÝnh lóp Olympus SZX9.<br /> sè gièng b−ëi kh«ng h¹t nh−ng khi thô phÊn 2. Kh¶o s¸t sù v−¬n dµi cña èng phÊn trªn<br /> chÐo th× cã nhiÒu h¹t, sè h¹t/qu¶ th«ng th−êng<br /> hoa b−ëi N¨m Roi tù thô vµ thô phÊn<br /> kho¶ng 100 [10]. HiÖn t−îng bÊt thô cña cam<br /> chÐo<br /> quýt t¹o qu¶ kh«ng h¹t cã 3 tr−êng hîp: ®ùc bÊt<br /> dôc, c¸i bÊt dôc vµ tù bÊt t−¬ng hîp. èng phÊn Chän ngÉu nhiªn 2 chïm hoa/c©y, tØa bá c¸c<br /> kh«ng kÐo dµi trong vßi nhuþ, do vËy kh«ng cã hoa kh¸c chõa l¹i 2 hoa/chïm, 5 lÇn lËp l¹i, mçi<br /> sù thô tinh mÆc dï cã sù thô phÊn. Sù kÐo dµi lÇn lËp l¹i lµ mét c©y. ThÝ nghiÖm bao gåm 4<br /> èng phÊn liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña enzim nghiÖm thøc lµ hoa b−ëi N¨m Roi tù thô, b−ëi<br /> PME (pectin methylesterase) [3]. Sù kÐo dµi èng N¨m Roi x b−ëi L«ng, b−ëi N¨m Roi x Da<br /> phÊn phô thuéc vµo sù h×nh thµnh v¸ch tÕ bµo Xanh vµ b−ëi N¨m Roi x cam Sµnh. Khi c¸c hoa<br /> cña èng phÊn. Ngay t¹i chãp cña èng phÊn, hiÖn cã kÝch th−íc tèi ®a (c¸nh hoa ch−a më), tiÕn<br /> diÖn duy nhÊt lµ chÊt pectin mµ kh«ng thÊy cã hµnh khö ®ùc, bao l¹i. S¸ng h«m sau, chän c¸c<br /> xen-lu-l« hoÆc ca-l« trong ®iÒu kiÖn b×nh th−êng bao phÊn võa hÐ më cña gièng b−ëi L«ng (gièng<br /> [7]. Khi cã mÆt enzim PME th× nhãm cac-b«-xin b−ëi cã nhiÒu h¹t) thô chÐo trªn n−ím cña hoa<br /> sÏ liªn kÕt víi can-xi lµm cho v¸ch tÕ bµo cña b−ëi N¨m Roi ®u khö ®ùc b»ng tay, bao l¹i.<br /> èng phÊn trë nªn dµy h¬n bÊt th−êng. KÕt qu¶ lµ T−¬ng tù nh− vËy víi tr−êng hîp hoa b−ëi N¨m<br /> èng phÊn kh«ng kÐo dµi ®−îc trªn vßi nhôy. Roi tù thô. Bé phËn c¸i cña hoa b−ëi N¨m Roi<br /> Enzim nµy cã nhiÒu trong h¹t phÊn, èng phÊn sau 3 ngµy thô phÊn ®−îc c¾t ra thµnh 4 ®o¹n<br /> cña c©y thuèc l¸ mµ kh«ng thÊy cã mÆt trong nhá: n−ím, vßi ®o¹n trªn, vßi ®o¹n d−íi vµ bÇu<br /> <br /> <br /> 51<br /> noun. Quan s¸t sù v−¬n dµi cña èng phÊn b»ng ngµy sau khi ®Ëu qu¶. Qu¶ ®−îc thu ë tÊt c¶ c¸c<br /> c¸ch nhuém víi a-ni-lin xanh 0,1% [9]. §Ó quan nghiÖm thøc sau 6-7 th¸ng. §Õm sè h¹t/qu¶.<br /> s¸t sù v−¬n dµi cña èng phÊn, cÇn cè ®Þnh mÉu<br /> trong èng nhùa b»ng dung dÞch cè ®Þnh: axit a- II. KÕT QU¶ Vµ TH¶O LUËN<br /> xª-tic/ª-ta-n«n theo tû lÖ (1: 3) Ýt nhÊt trong 2<br /> giê ë nhiÖt ®é phßng thÝ nghiÖm. ChuyÓn mÉu 1. Kh¶o s¸t cÊu t¹o cña hoa b−ëi N¨m Roi<br /> ®u cè ®Þnh sang 70% ª-ta-n«n vµ ®Ó 10 phót<br /> trong phßng thÝ nghiÖm. Lµm tuÇn tù nh− vËy Quan s¸t cho thÊy, hoa b−ëi N¨m Roi lµ hoa<br /> ®èi víi ª-ta-n«n 50% vµ 30%. Röa víi n−íc cÊt l−ìng tÝnh víi n−ím nhôy c¸i −ít lóc hoa në vµ<br /> vµi lÇn sau mçi c«ng ®o¹n. ChuyÓn mÉu cÈn s½n sµng nhËn phÊn. Trung b×nh cã kho¶ng 30<br /> thËn qua ®Üa pÐc-tric chøa dung dÞch an-ka-lin 8 bao phÊn/hoa, mçi bao phÊn chøa nhiÒu h¹t phÊn;<br /> M NaOH. §Ëy n¾p l¹i, ®Ó qua ®ªm t¹i phßng thÝ mçi bÇu noun cã kho¶ng 150 tiÓu noun (h×nh 1).<br /> nghiÖm. Röa mÉu b»ng n−íc cÊt rÊt cÈn thËn v× H¹t phÊn cña gièng b−ëi nµy cã tû lÖ nÈy mÇm<br /> nã rÊt mÒm. T¹i giai ®o¹n nµy, mÉu rÊt s¹ch vµ kh¸ cao trong m«i tr−êng nu«i h¹t phÊn, trung<br /> tr¾ng. §Ó mÉu 10 phót ë phßng thÝ nghiÖm. b×nh kho¶ng 33 ± 1,45%, 40 ± 0,84% b−ëi Da<br /> ChuyÓn mÉu sang dung dÞch 0,1% (träng Xanh (Citrus grandis cv. ‘Da Xanh’) thÊp h¬n so<br /> l−îng/thÓ tÝch) a-ni-lin xanh trong 108 mM víi h¹t phÊn cña b−ëi L«ng (gièng b−ëi cã h¹t -<br /> K3PO4 (pH = 11) Ýt nhÊt trong 2 giê vµ ®Æt trong Citrus grandis cv. ‘Long’) nh−ng cao h¬n h¹t<br /> tèi cña phßng thÝ nghiÖm. Kh«ng cÇn röa mÉu phÊn cña cam Sµnh [gièng cam Ýt h¹t - Citrus<br /> khi giai ®o¹n nhuém chÊm døt. §Æt mÉu cÈn nobilis (Lour.)] cã ý nghÜa thèng kª b»ng kiÓm<br /> thËn trªn lam vµ ®Ëy l¹i b»ng la-men, tr¸nh cã ®Þnh Student (P < 0,05) (b¶ng 1).<br /> bät. BÇu noun cã thÓ bÞ t¸ch ra do sù ®Ì nÐn cña KÕt qu¶ kh¶o s¸t cÊu t¹o hoa cña b−ëi N¨m<br /> la-men. Quan s¸t d−íi ¸nh s¸ng cã b−íc sãng Roi cho thÊy, hoa cã cÊu tróc nh− lo¹i hoa l−ìng<br /> ng¾n UV 330-385 nm, b»ng kÝnh Olympus tÝnh hoµn chØnh, cã bé phËn ®ùc vµ c¸i ®Çy ®ñ.<br /> BX40. H¬n n÷a, h¹t phÊn nÈy mÇm kh¸ tèt trong m«i<br /> 3. Tû lÖ ®Ëu qu¶, rông qu¶ non vµ sè tr−êng in vitro. TÝnh bÊt thô trªn c©y cam quýt<br /> h¹t/qu¶ trªn hoa b−ëi N¨m Roi tù thô vµ t¹o qu¶ kh«ng h¹t cã 3 tr−êng hîp: ®ùc bÊt dôc,<br /> c¸i bÊt dôc vµ tù bÊt t−¬ng hîp [10]. Tr−êng hîp<br /> thô phÊn chÐo<br /> ®ùc bÊt dôc th«ng th−êng t¹o qu¶ Ýt h¹t hoÆc<br /> ThÝ nghiÖm nµy ®−îc tiÕn hµnh t−¬ng tù nh− kh«ng h¹t nh−ng hai tr−êng hîp cßn l¹i sÏ cho<br /> thÝ nghiÖm quan s¸t sù v−¬n dµi cña èng phÊn. ra qu¶ cã h¹t nÕu cã sù thô phÊn chÐo. C©u hái<br /> Chän ngÉu nhiªn 2 chïm hoa/c©y, tØa bá c¸c hoa ®Æt ra lµ b−ëi N¨m Roi t¹o qu¶ kh«ng h¹t hoÆc<br /> kh¸c chØ chõa l¹i 2 hoa/chïm, lËp l¹i 5 lÇn, mçi qu¶ cã h¹t theo c¸ch nµo? §Ó tr¶ lêi c©u hái nµy<br /> lÇn lËp l¹i lµ mét c©y. Ghi nhËn tû lÖ ®Ëu qu¶ vµ chóng t«i kh¶o s¸t sù v−¬n dµi cña èng phÊn khi<br /> rông qu¶ non mçi tuÇn 1 lÇn, liªn tôc ®Õn 60 tù thô vµ thô phÊn chÐo.<br /> B¶ng 1<br /> Tû lÖ nÈy mÇm trung b×nh cña h¹t phÊn b−ëi N¨m Roi, b−ëi L«ng vµ cam Sµnh<br /> trong m«i tr−êng nh©n t¹o, sau khi gieo<br /> Tû lÖ nÈy mÇm (%)<br /> Lo¹i h¹t phÊn<br /> Cao nhÊt ThÊp nhÊt Trung b×nh ± sai sè chuÈn<br /> B−ëi N¨m Roi 50 15 33 ± 1,45 c (*)<br /> B−ëi Da Xanh 50 29 40 ± 0,84 b<br /> B−ëi L«ng 96 25 56 ± 3,64 a<br /> Cam Sµnh 30 3 13 ± 1,39 d<br /> Ghi chó: (*). C¸c sè trung b×nh theo sau nh÷ng ch÷ kh¸c nhau th× kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª b»ng kiÓm ®Þnh so s¸nh<br /> cÆp Student test (P < 0,05).<br /> <br /> 2. Kh¶o s¸t sù v−¬n dµi cña èng phÊn trªn B»ng kü thuËt nhuém èng phÊn, sù v−¬n dµi<br /> bé phËn c¸i cña hoa b−ëi N¨m Roi cña èng phÊn trªn bé phËn c¸i cña hoa b−ëi<br /> <br /> 52<br /> N¨m Roi ®−îc −íc l−îng 3 ngµy sau khi thô vµ Nicotiana tabacum L. liªn quan ®Õn ho¹t<br /> phÊn d−íi kÝnh hiÓn vi huúnh quang. KÕt qu¶ ®éng cña enzim PME (pectin methylesterase).<br /> cho thÊy c¸c tæ hîp lai gi÷a b−ëi N¨m Roi víi Khi thªm PME ngo¹i sinh th× øc chÕ sù kÐo dµi<br /> h¹t phÊn cña b−ëi L«ng hoÆc h¹t phÊn cña b−ëi èng phÊn cña hai loµi c©y nµy [3]. Ng−îc l¹i, c¸c<br /> Da Xanh cã èng phÊn kÐo dµi tõ n−ím ®Õn vßi gièng b−ëi kh«ng h¹t nh−ng khi thô phÊn chÐo<br /> vµ cuèi cïng lµ bÇu noun (b¶ng 2). Ng−îc l¹i, x¶y ra th× t¹o ra qu¶ nhiÒu h¹t [10]. C©y quýt<br /> b−ëi N¨m Roi tù thô th× h¹t phÊn nÈy mÇm trªn (Citrus reticulata Blanco) khi tù thô sau 72 giê,<br /> n−ím, kÐo dµi èng phÊn ®Õn vßi ®o¹n trªn èng phÊn chØ tiÕn ®Õn vßi, tÝch lòy ca-l« vµ dõng<br /> nh−ng kh«ng thÊy sù hiÖn diÖn cña èng phÊn t¹i t¹i ®ã, kh«ng ®Õn ®−îc bÇu noun. C¸c gièng b−ëi<br /> vÞ trÝ vßi ®o¹n d−íi còng nh− bÇu noun. Nh÷ng Chïm tù thô tèt nh−ng khi thô phÊn chÐo víi h¹t<br /> quan s¸t nµy cho thÊy b−ëi N¨m Roi t¹o qu¶ phÊn kh¸c th× èng phÊn ph¸t triÓn nhanh h¬n èng<br /> kh«ng h¹t lµ do sù tù bÊt dung hîp ®iÒu khiÓn, phÊn tù thô [5]. Ngoµi c¸c c©y thuéc hä cam quýt<br /> cã thô phÊn nh−ng kh«ng thô tinh. Sù kÐo dµi (Rutaceae), c©y Arabidopsis thaliana (L.) Heynh<br /> cña èng phÊn cña c©y Lilium formosarum Wall. t¹o qu¶ mµ kh«ng cÇn thô tinh [13].<br /> B¶ng 2<br /> ¦íc l−îng sè èng phÊn v−¬n dµi trªn bé phËn c¸i cña hoa b−ëi N¨m Roi, 3 ngµy sau thô phÊn<br /> N−ím Vßi ®o¹n trªn Vßi ®o¹n d−íi BÇu no·n<br /> Tæ hîp lai<br /> Sè OP Sè QS Sè OP Sè QS Sè OP Sè QS Sè OP Sè QS<br /> B−ëi N¨m Roi x b−ëi<br /> 3.117 ± 612 48 1.142 ± 385 41 136 ± 44(*) 32 117 ± 52 33<br /> L«ng<br /> B−ëi N¨m Roi x b−ëi<br /> 3.050 ± 549 42 1.215 ± 460 41 215 ± 124 31 190 ± 56 32<br /> Da Xanh<br /> B−ëi N¨m Roi tù thô 2.335 ± 442 28 426 ± 50 27 0±0 24 0±0 24<br /> Ghi chó: (*) ± §é lÖch chuÈn; OP. èng phÊn; QS. quan s¸t.<br /> <br /> Tr−êng hîp thô phÊn chÐo víi b−ëi L«ng vµ nhau kh«ng cã ý nghÜa. Tuy nhiªn, tû lÖ rông qu¶<br /> b−ëi Da Xanh, èng phÊn kÐo dµi vµo bÇu noun non ë tr−êng hîp hoa b−ëi N¨m Roi thô phÊn<br /> cña b−ëi N¨m Roi (h×nh 2). Ng−îc l¹i, khi tù chÐo l¹i thÊp h¬n cã ý nghÜa so víi hoa b−ëi N¨m<br /> thô th× èng phÊn chØ kÐo dµi ®Õn vßi nhôy c¸i vµ Roi tù thô. Nh÷ng nghiªn cøu tr−íc ®©y cho r»ng,<br /> kh«ng thÊy cã nã trong bÇu noun. Tõ nh÷ng trªn hoa b−ëi thô phÊn chÐo sÏ lµm gi¶m tû lÖ<br /> quan s¸t nµy cho thÊy h¹t phÊn cña b−ëi N¨m rông qu¶ non tõ ®ã cã thÓ sÏ gia t¨ng n¨ng suÊt<br /> Roi r¬i trªn n−ím vµ nÈy mÇm tøc lµ cã qu¸ qu¶ v× qu¸ tr×nh thô phÊn sÏ lµm t¨ng nång ®é<br /> tr×nh thô phÊn nh−ng kh«ng cã sù thô tinh. GA3 vµ gi¶m ®i sù rông bÇu noun [2, 8].<br /> Tr−êng hîp nµy th−êng gÆp trªn c¸c lo¹i c©y Qu¶ b−ëi N¨m Roi cã h¹t lµ do thô phÊn<br /> cam quýt [8]. Nguyªn nh©n cã thÓ lµ do ho¹t chÐo víi h¹t phÊn cña c¸c c©y cam quýt kh¸c.<br /> ®éng cña enzim PME [3] hoÆc cã thÓ lµ do sù KÕt qu¶ phÇn trªn cho thÊy èng phÊn kÐo dµi<br /> tÝch lòy ca-l« cña èng phÊn lµm cho èng phÊn vµo bÇu noun vµ x¶y ra sù thô tinh t¹o ra qu¶ cã<br /> kh«ng kÐo dµi ®−îc. h¹t. VÝ dô tr−êng hîp lai víi h¹t phÊn cña hoa<br /> 3. Tû lÖ ®Ëu qu¶, rông qu¶ non vµ sè b−ëi L«ng nhËn ®−îc trung b×nh 114 h¹t/qu¶;<br /> h¹t/qu¶ trªn hoa b−ëi N¨m Roi tù thô vµ t−¬ng tù nh− vËy, khi lai víi h¹t phÊn cña c¸c<br /> thô phÊn chÐo c©y cam quýt kh¸c (b¶ng 3). Trong khi ®ã, b−ëi<br /> N¨m Roi tù thô phÊn th× hoµn toµn kh«ng h¹t.<br /> Tû lÖ ®Ëu qu¶, rông qu¶ non vµ sè h¹t/qu¶ Trong nghiªn cøu kh¸c, b−ëi N¨m Roi tù thô,<br /> cña hoa b−ëi N¨m Roi thô phÊn chÐo víi c¸c h¹t thô phÊn chÐo víi h¹t phÊn cña b−ëi Da Xanh vµ<br /> phÊn kh¸c (b−ëi L«ng, b−ëi Da Xanh, cam cam Sµnh tuÇn tù thu ®−îc 0 h¹t/qu¶, 113<br /> Sµnh) vµ tù thô, ®−îc tr×nh bµy ë b¶ng 3. h¹t/qu¶ vµ 50 h¹t/qu¶ [12]. Tæ hîp lai gi÷a hai<br /> Tû lÖ ®Ëu qu¶ trªn hoa b−ëi N¨m Roi ë gièng quýt ‘Clementines’ vµ ‘Afourer’ cho qu¶<br /> tr−êng hîp tù thô vµ thô phÊn chÐo kh¸c biÖt cã 23-32 h¹t/qu¶ [6].<br /> <br /> <br /> 53<br />  A B C D<br /> H×nh 1. CÊu t¹o cña hoa b−ëi N¨m Roi<br /> A. Hoa hoµn chØnh lóc në, cã bé phËn ®ùc vµ c¸i; B. bao phÊn to chøa nhiÒu h¹t phÊn;<br /> C. h¹t phÊn nÈy mÇm sau 24 giê (40X); D. bÇu noun cã nhiÒu tiÓu noun.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 20 µm<br /> 10 µm 10 µm<br /> B E H<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1 mm<br /> <br /> <br /> <br /> 10 µm 10 µm<br /> 10 µm F I<br /> C<br /> <br /> <br /> C 1 #m<br /> <br /> <br /> <br /> 10 µm G 10 µm J 10 µm<br /> A D<br /> H×nh 2. Quan s¸t èng phÊn v−¬n dµi trong bé phËn c¸i cña hoa b−ëi N¨m Roi<br /> A. hoa c¸i c¾t däc; B, C vµ D. n−ím, vßi, bÇu noun tù thô, èng phÊn kÐo dµi ®Õn vßi; E, F vµ G. n−ím, vßi, bÇu<br /> noun lai víi phÊn cña b−ëi L«ng; H, I vµ J. èng phÊn hiÖn diÖn ë 3 vÞ trÝ lai víi phÊn cña b−ëi Da Xanh. Mòi<br /> tªn chØ vÞ trÝ cña èng phÊn.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> A B C<br /> H×nh 3. B−ëi N¨m Roi cã h¹t vµ kh«ng h¹t sau 8 tuÇn thô phÊn<br /> A. B−ëi N¨m Roi thô phÊn chÐo víi b−ëi Da Xanh; B. b−ëi N¨m Roi thô phÊn chÐo víi b−ëi L«ng;<br /> C. B−ëi N¨m Roi tù thô.<br /> <br /> <br /> 54<br />  B¶ng 3<br /> Tû lÖ ®Ëu qu¶, rông qu¶ non vµ sè h¹t/qu¶ trªn hoa b−ëi N¨m Roi tù thô vµ thô phÊn chÐo<br /> Tû lÖ ®Ëu qu¶ Tû lÖ rông qu¶ non<br /> NghiÖm thøc Sè h¹t/qu¶<br /> (%)(1) (%)(2)<br /> B−ëi N¨m Roi tù thô phÊn 68 80 a (*) 0c<br /> B−ëi N¨m Roi khö ®ùc 70 80 a 0c<br /> B−ëi N¨m Roi x b−ëi L«ng 80 50 b 114 a<br /> B−ëi N¨m Roi x cam Sµnh 70 68 ab 94 a<br /> B−ëi N¨m Roi tù nhiªn 88 70 ab 57 b<br /> B−ëi N¨m Roi x b−ëi Da Xanh 90 13 c 115 a<br /> CV (%) 35 39 32<br /> F ns * *<br /> Ghi chó: (*). C¸c sè trung b×nh theo sau nh÷ng ch÷ kh¸c nhau th× kh¸c biÖt cã ý nghÜa thèng kª b»ng kiÓm<br /> ®Þnh Duncan (P < 0,05); (1). 7 ngµy sau khi thô phÊn; (2). 2 th¸ng sau khi ®Ëu qu¶.<br /> <br /> <br /> III. KÕT LUËN 8. Karaya R. K., 1988: In: NI Vavilova, 178:<br /> 10-13.<br /> Nguyªn nh©n g©y ra qu¶ b−ëi N¨m Roi cã 9. Martin F. W., 1959: Stain Technol., 34:<br /> h¹t lµ do sù thô phÊn chÐo. Khi h¹t phÊn cña c¸c 125-128.<br /> c©y cam quýt kh¸c (b−ëi L«ng, b−ëi Da Xanh,<br /> cam Sµnh) r¬i trªn n−ím nhôy c¸i, èng phÊn kÐo 10. Ollitrault P. et al., 2007: Seedlessness and<br /> dµi ®Õn bÇu noun, x¶y ra thô tinh t¹o qu¶ cã ploidy manipulations. In: Khan I. A., 2007.<br /> nhiÒu h¹t. Ng−îc l¹i, h¹t phÊn cña chÝnh nã nÈy Citrus Genetics, Breeding and<br /> mÇm trªn n−ím nh−ng kh«ng kÐo dµi ®Õn bÇu Biotechnology: 197-218, CABI.<br /> noun, kh«ng x¶y ra sù thô tinh t¹o qu¶ kh«ng 11. Phan ThÞ BÐ, 2004: Kh¶o s¸t sù ®a d¹ng<br /> h¹t. ®Æc tÝnh cña h¹t b−ëi ‘N¨m Roi’ theo h×nh<br /> th¸i vµ ®iÖn di. LuËn v¨n th¹c sÜ khoa häc<br /> TµI LIÖU THAM KH¶O N«ng Häc, §¹i häc CÇn Th¬.<br /> 12. Tran Van Hau, S. L. Binh, 2008: Effect of<br /> 1. B¸o CÇn Th¬, 2008: Sè ra ngµy 08/01/2008 hand-pollination by itself and other citrus<br /> 2. Ben-Cheikh W. et al., 1997: Plant pollens on seed production and fruit quality<br /> Physiology, 114:557-564. of ‘Nam Roi’ pomelo (Citrus maxima L.).<br /> In: Abstract of Third Mini-symposium:<br /> 3. Bosch M. et al., 2005: Plant Physiology., Valuable fruit trees in the Mekong Delta:<br /> 138: 1334-1346. improving field performance, yield, quality<br /> 4. Brewbaker J. L. and Kwack B. H., 1963: and processing. Can Tho university,<br /> Am. J. Bot., 50: 859-865. Vietnam.<br /> 5. Chacoff N. P. and Aizen M. A., 2007: Crop 13. Vivian-Smith A. et al., 2001:<br /> Science., 47: 1143-1150. Development., 128: 2321-2331.<br /> 14. Vâ V¨n Theo, 2004: HiÖn tr¹ng s¶n xuÊt vµ<br /> 6. Chao C. C. T., 2005: HortScience., 40(2):<br /> tÝnh ®a d¹ng di truyÒn b−ëi ‘N¨m Roi’ t¹i<br /> 362-365.<br /> huyÖn B×nh Minh, VÜnh Long. LuËn v¨n<br /> 7. Ferguson C. et al., 1998: Planta., 206: 452- th¹c sÜ khoa häc N«ng Häc, tr−êng ®¹i häc<br /> 460. CÇn Th¬.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 55<br />  CAUSE OF SEEDED FRUIT OF NAM ROI POMMELO<br /> (CITRUS GRANDIS (L.) Obs. cv. ‘NAM ROI’)<br /> <br /> LE VAN BE, NGUYEN VAN KHA<br /> <br /> SUMMARY<br /> <br /> ‘Nam Roi’ pommelo is the seedless cultivar, high quality at the Mekong Delta. Nevertheless, fruits of the<br /> cultivar have many seeds in the practical production. Causing seeds of the fruit is vestigated in the study.<br /> Flower of the cultivar is a hermaphrodite, which has a wet stigma on opening time, average 30 anthers/flower,<br /> 150 ovules/ovary. Moreover, their pollens germinated average 33% in vitro condition, comparing 40% of ‘Da<br /> Xanh’ pommelo (Citrus grandis cv. ‘Da Xanh’) and 56% of ‘Long’ pommelo (Citrus grandis cv. ‘Long’), and<br /> 13% of ‘cam Sanh’ [Citrus nobilis (Lour.)]. Pollen tubes growth of self-pollination hand of the cultivar were<br /> stained by aniline blue and observed them UV fluorescence microscopy, in which there were 2,335 pollen<br /> tube growth in stigma, 426 in upper style but their absence in lower style as well as in ovule. On the contrary<br /> to, when using pollen of ‘Long’ pommelo took cross pollination with ‘Nam Roi’, pollen tube growth reached<br /> to 3,177 in stigma, 1,142 in upper style, 136 in lower style and 117 in ovary. Number of seeds of cross<br /> pollination of ‘Nam Roi’ received 114 seeds/fruit while their self pollination was absolutely absent. Basing on<br /> the results, it can be considered that seedless ‘Nam Roi’ is self-incompactible fertilization. The seeded fruit of<br /> ‘Nam Roi’ is caused by cross pollination.<br /> Key word: seed, seedlessness, pollen tube, ‘Nam Roi’ pommelo.<br /> <br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 16-6-2008<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 56<br />