Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br />
<br />
Nghiên cứu Y học<br />
<br />
<br />
<br />
NHÂN MỘT TRƯỜNG HỢP: XUẤT HUYẾT NÃO TỰ PHÁT <br />
DO UNG THƯ NGUYÊN BÀO NUÔI DI CĂN Ở MỘT PHỤ NỮ <br />
TRONG ĐỘ TUỔI SINH ĐẺ <br />
Lương Minh Quang*, Dương Trung Kiên*, Nguyễn Đình Hưng*, Nguyễn Công Tô* <br />
<br />
TÓM TẮT <br />
Ung thư nguyên bào nuôi là một tổn thương ác tính xuất phát từ rau thai của phụ nữ trong độ tuổi sinh <br />
sản, ít gặp di căn não nhưng nếu có thì tỷ lệ tử vong là 50%. Chúng tôi báo cáo một trường hợp nữ 29 tuổi vào <br />
viện với biểu hiện đột quỵ não do xuất huyết não vùng thái dương đỉnh chẩm bên trái. Chẩn đoán xác định chỉ <br />
được xác nhận sau mổ khi có kết quả giải phẫu bệnh lý tổ chức máu cục lấy bỏ sau phẫu thuật có ung thư tế bào <br />
nuôi và nồng độ beta‐HCG trong máu bệnh nhân tăng quá cao. Ngoài ra các cơ quan khác không phát hiện tổn <br />
thương u di căn. Trường hợp này cho thấy cần phải nghĩ đến ung thư nguyên bào nuôi di căn và định lượng <br />
beta‐HCG với những trường hợp xuất huyết não tự phát ở phụ nữ độ tuổi sinh đẻ. <br />
Từ khóa: Ung thư nguyên bào nuôi <br />
<br />
ABSTRACT <br />
CASE STUDY: ACUTE SPONTANEOUS INTRACEREBRAL HEMORRHAGE <br />
DUE TO METASTATIC CEREBRAL CHORIOCARCINOMA IN A CHILD BEARING AGE WOMEN <br />
Luong Minh Quang, Duong Trung Kien, Nguyen Dinh Hung, Nguyen Cong To <br />
* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 18 ‐ Supplement of No 6‐ 2014: 177 – 181 <br />
Choriocarcinoma is the most malignant and common tumor that can occurs in child bearing age women. <br />
Cerebral metastasis is rare but the mortal ratio is very high at 50%. We report a metastatic cerebral <br />
choriocarcinoma in a 29 year old woman who was admitted to the hospital with the appearance of a acute <br />
spontaneous intracerabral hemorrhagic stroke. The diagnosis was just only declared by histopathologic result <br />
choriocarcinoma of the blood clot and high level of Beta‐HCG in the serum.There was no other metastatic points. <br />
This case emphasizes that is necessary to have suspection of an underlying choriocarcinoma and checking for <br />
serum Beta‐HCB level in child bearing age women group presenting with spontaneously intracerebral <br />
hemorrhage. <br />
Key words: Choriocarcinoma <br />
<br />
ĐẶT VẤN ĐỀ <br />
Ung thư nguyên bào nuôi là tổn thương ác <br />
tính xuất phát từ rau thai của phụ nữ trong độ <br />
tuổi sinh sản, bệnh có xu hướng di căn rất sớm <br />
đến các tạng như: gan, phổi, ít gặp di căn não. <br />
Hơn 50% các trường hợp ung thư nguyên bào <br />
nuôi di căn não đều dẫn đến tử vong. Khả năng <br />
gây chảy máu nội sọ của ung thư nguyên bào <br />
nuôi di căn não làm tỷ lệ tử vong và di chứng <br />
của bệnh nhân tăng cao rõ rệt(8). Trong y văn <br />
<br />
chưa có nghiên cứu về vấn đề này mà chỉ có báo <br />
cáo các trường hợp, chưa có trường hợp nào <br />
được báo cáo tại Việt Nam, năm 2013 tác giả <br />
Watcharasaksilp Wanarak và công sự công bố 1 <br />
trường hợp được điều trị thành công (10). Chúng <br />
tôi báo cáo 1 trường hợp đã được chẩn đoán và <br />
điều trị có kết quả tốt tại bênh viện đa khoa <br />
Xanh Pôn. <br />
<br />
CA LÂM SÀNG <br />
<br />
* Bệnh viện Saint Paul<br />
Tác giả liên lạc: BS Lương Minh Quang, ĐT: 0948.005.288 <br />
<br />
Bệnh Lý Sọ Não <br />
<br />
Bệnh nhân nữ 29t, đã có 1 con 3 tuổi, tiền <br />
<br />
Email: luongminhquangpttk@gmail.com <br />
<br />
177<br />
<br />
Nghiên cứu Y học <br />
<br />
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br />
<br />
<br />
sử nhiều lần nạo phá thai và mổ cắt vòi trứng <br />
bên phải do chửa ngoài tử cung vỡ cách đây 2 <br />
năm. Vào viện ngày 13/08/2014 vì đau đầu dữ <br />
đội kèm theo nôn, sau đó 2 giờ biểu hiện rối <br />
loạn ý thức và giảm vận động nửa người bên <br />
phải, bệnh nhân trong tình trạng Glasgow 12 <br />
(E4, M5, V3), HA 120/70, M 70, Nt 22, SPO2 <br />
100%, đồng tử 2 bên kích thước 2 mm có phản <br />
xạ ánh sáng, không có hội chứng màng não, <br />
liệt không hoàn toàn ½ người bên (P), la hét <br />
kích động, không có dấu hiệu Babinsky và <br />
<br />
Hoffmann. Trên phim CT scanner sọ não có <br />
hình ảnh khối máu tụ trong nhu mô não vùng <br />
thái dương đỉnh chẩm bên trái kích thước <br />
khoảng 5 x 4 cm, có chảy máu vào não thất <br />
bên, gây hiệu ứng khối, đè đẩy đường giữa <br />
sang bên đối diện. Nghĩ đến tổn thương chảy <br />
máu não do vỡ khối dị dạng mạch não hoặc <br />
máu tụ tiên phát. Bệnh nhân đã được phẫu <br />
thuật mở sọ, lấy tổ chức máu tụ và gửi giải <br />
phẫu bệnh. <br />
<br />
<br />
Hình 1: A – Phim chụp CT trước mổ với hình ảnh máu tụ trong nhu mô não vùng thái dương, chẩm bên trái <br />
kèm chảy máu não thất có hiệu ứng khối, đè đẩy đường giữa. B – Phim chụp CT sau mổ 3 ngày. <br />
<br />
<br />
Hình 2: Tiêu bản giải phẫu bệnh lý tổ chức tổn thương lấy từ vị trí chảy máu não của bệnh nhân. 2‐A: Ảnh tiêu <br />
bản. 2‐B: Tổ chức u dưới vật kính 04x. 2‐C: hình ảnh tổn thương dưới vật kính 10x – tổn thương có dạng hồ <br />
máu với các tế bào dạng rau thai xếp thành bè, đám xen kẽ, các tế bào ác tinh tập trung thành đám với các nhân <br />
chia, nhân quái trong tế bào khổng lồ. 2‐D: Hình ảnh tổn thương dưới vật kính 40x – các tế bào ung thư ác tính <br />
với nhiều nhân chia và nhân quái bắt thuốc nhuộm mạnh. <br />
quả 46692 UI/ml, siêu âm ổ bụng tại chỗ cho <br />
Sau phẫu thuật 3 ngày, G 15 điểm, huyết <br />
thấy hình ảnh tử cung tăng kích thước, có cấu <br />
động ổn định, vết mổ khô, không liệt, không <br />
trúc <br />
tăng giảm âm lẫn lộn. Ngoài ra không <br />
có biểu hiện cứng gáy, ra nhiều máu đen âm <br />
phát hiện tổn thương gan và phổi. Kết quả giải <br />
đạo. Xét nghiệm định lượng Beta‐HCG cho kết <br />
<br />
178<br />
<br />
Chuyên Đề Phẫu Thuật Thần Kinh <br />
<br />
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br />
<br />
Nghiên cứu Y học<br />
<br />
<br />
phẫu bệnh lý cho thấy hình ảnh các tế bào biểu <br />
mô dạng rau thai, có nhân lớn, nhiều nhân <br />
chia tập trung thành đám, bè, xen lẫn với tổ <br />
chức máu cục. Dựa vào những kết quả trên, <br />
chúng tôi kết luận chẩn đoán xác định nguyên <br />
nhân đột quỵ của bệnh nhân là khối ung thư <br />
nguyên bào nuôi di căn não chảy máu. <br />
Sau mổ ngày thứ 7, bệnh nhân tỉnh, không <br />
đau đầu, tự vận động được trong phòng, băng <br />
vết mổ khô, không sốt, gáy mềm, không có <br />
dấu hiệu Kernig và Brudzinsky, nhưng còn ra <br />
máu đen âm đạo nên được chuyển đến bệnh <br />
viện phụ sản để tiếp tục điều trị. Tại bệnh viện <br />
phụ sản, bệnh được siêu âm kiểm tra lại, làm <br />
xét nghiệm sau khi nạo bỏ tổ chức bệnh lý tại <br />
tử cung. Kết quả giải phẫu bệnh tổ chức bệnh <br />
lý lấy từ tử cung cho thấy hình ảnh của ung <br />
thư nguyên bào nuôi. Phác đồ đa hóa trị liệu <br />
được áp dụng cho bệnh nhân trong thời gian <br />
điều trị hậu phẫu là EMA‐CO (Etoposide, <br />
Metrhotrexate, <br />
Actinomycin <br />
D, <br />
cyclophosphamide, vincristine). <br />
<br />
BÀN LUẬN <br />
Ung thư nguyên bào nuôi là khối u ác tính <br />
xuất phát từ rau thai có thể gặp ở những <br />
trường hợp sau đẻ thường, nạo phá thai, chửa <br />
ngoài tử cung. Do có tính xâm lấn mạnh vào tổ <br />
chức thành mạch máu, nên những bệnh nhân <br />
có di căn não thường biểu hiện các triệu chứng <br />
chảy máu não đột ngột. Có thể gặp các thể <br />
chảy máu như: máu tụ dưới màng cứng, xuất <br />
huyết dưới nhện hay máu tụ trong nhu mô <br />
não. Các triệu chứng thường gặp nhất gồm có: <br />
đau đầu, nôn, liệt nửa người, giảm tri giác và <br />
động kinh(4). Với trường hợp được chúng tôi <br />
điều trị, bệnh nhân nhập viện vì đột ngột đau <br />
đầu dữ dội kèm theo nôn, rồi liệt nửa người <br />
bên P và giảm tri giác. Những biểu hiện này <br />
tương đồng với những nhận định của nhóm <br />
tác giả Giannapokoulos và cộng sự(4). Tuy <br />
nhiên, những dấu hiệu trên cũng nằm chung <br />
trong bệnh cảnh tai biến mạch não, khó khăn <br />
trong gặp phải trong khâu chẩn đoán xác định <br />
<br />
Bệnh Lý Sọ Não <br />
<br />
nguyên nhân chảy máu của chúng tôi là ở chỗ <br />
chỉ có thể chụp phim cắt lớp vi tính trong <br />
trường hợp cấp cứu, sự hiện diện của khối <br />
máu tụ nằm sát vỏ não kích thước lớn và gây <br />
di lệch đường giữa trên 5 mm đưa đến quyết <br />
định mổ cấp cứu vì vậy việc chẩn đoán trước <br />
mổ với sự hỗ trợ của phim cộng hưởng từ và <br />
chụp mạch não là không thực hiện được. Do <br />
sự bất tương đồng giữa hình ảnh đại thể tổn <br />
thương trong mổ và những suy đoán dựa trên <br />
kinh nghiệm cho rằng nguyên nhân chảy máu <br />
là do vỡ khối dị dạng mạch hoặc máu tụ tiên <br />
phát, xét nghiệm giải phẫu bệnh lý được thực <br />
hiện với tổ chức máu cục đã lấy bỏ khỏi nhu <br />
mô não của bệnh nhân. Chẩn đoán xác định <br />
nguyên nhân của tình trạng chảy máu não nơi <br />
bệnh nhân chỉ được thiết lập khi bệnh nhân có <br />
ra máu đen từ âm đạo, kết quả siêu âm cho <br />
biết trong lòng tử cung có tổ chức tăng giảm <br />
âm không đồng nhất dạng tổ ong, nồng độ <br />
Beta HCG trong máu tăng quá cao 46692 UI/ml <br />
cùng với kết quả giải phẫu bệnh lý lấy từ tổ <br />
chức não và tử cung của bệnh nhân cho thấy <br />
tổn thương có dạng hồ máu với các tế bào <br />
dạng rau thai xếp thành bè, đám xen kẽ, các tế <br />
bào ác tinh tập trung thành đám chứa các nhân <br />
chia, nhân quái trong tế bào khổng lồ bắt thuốc <br />
nhuộm mạnh. Nhóm nghiên cứu của M <br />
Singhal còn sử dụng chỉ số nồng độ Beta‐HCG <br />
trong dịch não tủy để chẩn đoán và theo dõi <br />
trong điều trị(8). Tuy nhiên, ở điều kiện bệnh <br />
viện chúng tôi không đủ thiết bị để định lượng <br />
được nồng độ Beta‐HCG trong dịch não tủy, <br />
nên không thể thực được được xét nghiệm <br />
này. Với chẩn đoán xác định nguyên nhân <br />
chảy máu não là do khối ung thư nguyên bào <br />
nuôi di căn não, việc cần làm là xác định sự <br />
tồn tại của các điểm di căn khác ở bệnh nhân. <br />
Theo Wier B và Tai NS, 80% các trường <br />
hợp ung thư nguyên bào nuôi có di căn xa. Tế <br />
bào ung thư có xu hướng lan nhanh theo <br />
đường máu vào các cơ quan như: gan (28%), <br />
phổi (94%), thận, buồng trứng, não (28%), âm <br />
đạo (44%)(9,11). Còn tác giả Athanassiou A và Cs <br />
<br />
179<br />
<br />
Nghiên cứu Y học <br />
<br />
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014<br />
<br />
<br />
công bố, vị trí hay gặp di căn não do ung thư <br />
nguyên bào nuôi đứng đầu là vùng đỉnh, tiếp <br />
đến là thái dương và cuối cùng là thùy trán. <br />
Tất cả bệnh nhân có di căn nào đều có tổn <br />
thương di căn phổi hoặc âm đạo hoặc cả 2(1). <br />
Nhóm tác giả này cho rằng, khối u di căn tại <br />
não bắt nguồn từ các tế bào ung thư từ phổi, <br />
do vậy rất khó có thể gặp di căn não mà không <br />
có di căn phổi(1). Nhưng khác với kết quả do <br />
Athanassiou đã báo cáo, chúng tôi không tìm <br />
thấy tổn thương di căn tại phổi cũng như các <br />
tạng khác trong ổ bụng bệnh nhân. Ngoài ra, <br />
theo nghiên cứu của Iszhizuka, tổn thương di <br />
căn phổi tồn tại ở 27 trong số 28 trường hợp có <br />
di căn não(5), không những thế Fisher cũng đã <br />
có báo cáo về những trường hợp ung thư <br />
nguyên bào nuôi di căn não mà không có tổn <br />
thương di căn tại phổi và khung chậu(3). Từ đó <br />
có thể thấy, chẩn đoán ung thư nguyên bào <br />
nuôi di căn não là hoàn toàn có thể xác định kể <br />
cả khi không có tổn thương di căn ở phổi hoặc <br />
các cơ quan khác như chúng tôi đã gặp phải. <br />
Như vậy, với các bệnh nhân nữ trong độ tuổi <br />
sinh đẻ vào viện vì tai biến mạch não thể chảy <br />
máu có hình ảnh máu tụ trong nhu mô não sát <br />
vỏ cần được loại trừ nguyên nhân chảy máu từ <br />
khối ung thư nguyên bào nuôi di căn bằng <br />
cách hỏi kỹ về tiền sử thai sản, làm xét nghiệm <br />
Beta HCG để sàng lọc(10). <br />
Ung thư nguyên bào nuôi di căn cần phải <br />
được điều trị càng sớm càng tốt do khối u có <br />
thể di căn rất nhanh theo đường máu. Phẫu <br />
thuật được chỉ định khi biến chứng chảy máu <br />
đe dọa tính mạng bệnh nhân. Phẫu thuật mở <br />
sọ là hoàn toàn cần thiết để lấy máu tụ, giải tỏa <br />
chèn ép và cầm máu tổ chức não tổn thương(7). <br />
Theo Kobayashi T, phẫu thuật phối hợp với xạ <br />
và hóa trị liệu cho kết quả tốt hơn(Error! Reference <br />
source not found.). Cho đến nay, hóa trị liệu được chỉ <br />
định điều trị thường quy với ung thư nguyên <br />
bào nuôi, liều điều trị thích hợp phụ thuộc vào <br />
các yếu tố tiên lượng như: số lượng di căn, tuổi <br />
của bệnh nhân, thời gian dùng hóa chất, nồng <br />
độ HCG, kích thước khối u và tiền sử thai sản <br />
<br />
180<br />
<br />
trước đó. Hóa chất cường độ mạnh được chỉ <br />
định cho những trường hợp có di căn xa hoặc <br />
nguy cơ cao(2,6). Đối với bệnh nhân của chúng <br />
tôi 7 ngày sau phẫu thuật mở sọ lấy máu tụ <br />
cầm máu, chỉ định điều trị hóa chất là liệu <br />
pháp phối hợp giữa: Etoposide, Metrhotrexate, <br />
Actinomycin D, cyclophosphamide, vincristine <br />
(EMA‐CO). Thời gian sống thêm sau mổ của <br />
bệnh nhân theo các báo cáo kéo dài từ 6 tháng <br />
đến 2 năm hoặc lâu hơn tùy theo thương tổn <br />
di căn vào các cơ quan khác(5,7,10). Bệnh nhân <br />
của chúng tôi hiện tại vẫn trong tình trạng ổn <br />
định, đang điều trị hóa chất theo phác đồ trên <br />
ở tháng thứ 3, chưa phát hiện có tổn thương di <br />
căn tại phổi hoặc các cơ quan khác trong ổ <br />
bụng. <br />
<br />
KẾT LUẬN <br />
Tổn thương chảy máu khu trú trong nhu <br />
mô não với viền phù não xung quanh ở phụ <br />
nữ trẻ trong độ tuổi sinh sản có thể nghi ngờ <br />
đặt chẩn đoán do ung thư nguyên bào nuôi di <br />
căn. Do đó, việc khai thác tiền sử thai sản tất cả <br />
các trường hợp này là rất cần thiết. Chẩn đoán <br />
xác định chính xác phải dựa vào kết quả mô <br />
bệnh học sau khi lấy bỏ tổ chức máu tụ, ngoài <br />
ra định lượng nồng độ Beta‐HCG trong máu <br />
và dịch não tủy có thể giúp chẩn đoán sớm và <br />
điều trị hiệu quả hơn. <br />
<br />
TÀI LIỆU THAM KHẢO <br />
1.<br />
<br />
Athanassiou A, Begent RH, Newlands ES, Parker D, Rustin GJ, <br />
Bagshwe KD (1983). Central nervous systemmetastases of <br />
choriocarcinoma 23 years experience at Charing Cross <br />
Hospital. Cancer. ;52:1728–35. (PubMed) <br />
<br />
2.<br />
<br />
Bower M, Newlands ES, Holden L (1997). EMA/CO for high <br />
risk gestational trophoblastic tumors: Results from a cohort of <br />
272 patients. J Clin Oncol. ;15:2636–43. (PubMed) <br />
<br />
3.<br />
<br />
Fisher RG, Bennion S, Frimeer D et al (1979): Metastatic cerebral <br />
choriocarcinoma without pelvic or pulmonary metastasis. Surg <br />
Neurol;11:57‐59. <br />
<br />
4.<br />
<br />
Giannakopoulos G, Nair S, Snider C, Amenta PS (1992). <br />
Implication for the pathogenesis of aneurysm formation: <br />
Metastatic choriocarcinoma with spontaneous splenic rupture. <br />
Case report and a review. Surg Neurol. ;38:236–40. (PubMed) <br />
<br />
5.<br />
<br />
Iszhizuka T, Tomoda Y, Hesaki S et al (1982): Intracranial <br />
metastasis of choriocarcinoma – A clinico pathological study. <br />
Cancer 1983;52:1896‐1903. <br />
<br />
6.<br />
<br />
Newlands ES, Bower M, Holden L (1998). Management of <br />
<br />
Chuyên Đề Phẫu Thuật Thần Kinh <br />
<br />
Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 18 * Phụ bản của Số 6 * 2014 <br />
<br />
Nghiên cứu Y học<br />
<br />
<br />
resistant gestational trophoblastic <br />
Med. ;43:111–8. (PubMed) <br />
7.<br />
<br />
8.<br />
<br />
9.<br />
<br />
tumors. J <br />
<br />
Reprod <br />
<br />
Seigle JM, Caputy AJ, Manz HJ, Wheeler C, Fox JL (1987) <br />
Multiple oncotic intracranial aneurysms and cardiac metastasis <br />
from choriocarcinoma: Case report and review of the <br />
literature. Neurosurgery. ;20:39–42. (PubMed) <br />
Singhal M, Kudesia S, Bhat K, Arora P, Sharma A <br />
(2009).Spontaneous intracerebral haemorrhage as initial <br />
presentation of gestational choriocarcinoma in a young woman: <br />
A case report and review of literature. The internet Journal of <br />
Pathology. Volumn 10, Number 2 <br />
Tai KS, Chan FL, Ngan HY (1998). Renal metastasis from <br />
choriocarcinoma: MRI appearance.Abdom Imaging. ;23:536–<br />
8. (PubMed) <br />
<br />
10. Wanarak W and Songkiet S (2013). Intracerebral hemorrhage <br />
cause by a ruptured oncotic aneurysm from choriocarcinoma <br />
metastasis.Asian J Neurosurgery. Jan‐Mar 8(1), 48‐50. <br />
11. Weir B, McDonald N, Mielke B (1987). Intracranial <br />
complications <br />
of <br />
choriocarcinoma.Neurosurgery. ;2:138–<br />
42. (PubMed). <br />
<br />
<br />
Ngày nhận bài báo: <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
20/10/2014 <br />
<br />
Ngày phản biện nhận xét bài báo: <br />
<br />
2/11/2014 <br />
<br />
Ngày bài báo được đăng: <br />
<br />
05/12/2014 <br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Bệnh Lý Sọ Não <br />
<br />
<br />
<br />
181<br />
<br />