zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Khoa Học Xã Hội

» Lịch sử - Văn hoá

Nhận thức xã hội về thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ sau hai năm được UNESCO ghi danh nhìn từ các nghiên cứu khoa học trong nước

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Báo xấu

51
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt được tổ chức UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào ngày 01 - 12 - 2016, đến nay đã trải qua hai năm. Bài viết trình bày những công trình và bài viết liên quan trong năm 2017-2018,

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nhận thức xã hội về thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ sau hai năm được UNESCO ghi danh nhìn từ các nghiên cứu khoa học trong nước

TÔN GIÁO - TÍN NGƯỠNG NHẬN THỨC XÃ HỘI VỀ THỰC HÀNH TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU TAM PHỦ SAU HAI NĂM ĐƯỢC UNESCO GHI DANH NHÌN TỪ CÁC NGHIÊN CỨU KHOA HỌC TRONG NƯỚC PHẠM LAN OANH Tóm tắt Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt được tổ chức UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào ngày 01 - 12 - 2016, đến nay đã trải qua hai năm, do vậy, chúng tôi nhận thấy cần có đánh giá quan điểm, thái độ, sự thay đổi trong nhận thức của các nhà nghiên cứu trong nước thể hiện qua các sách, công trình, đề tài, bài viết đăng trên tạp chí khoa học chuyên ngành có nội dung đề cập tới tín ngưỡng thờ Mẫu và đi đến nhận định rằng: Hành trình đến với danh hiệu và hậu vinh danh di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại của tín ngưỡng này thể hiện quá trình thay đổi tư duy quản lý văn hóa của các nhà quản lý, cũng như của các nhà khoa học về giá trị của di sản văn hóa. Từ khóa: Tín ngưỡng thờ Mẫu, Tam phủ, Tứ phủ, văn hóa phi vật thể Abstract The Vietnameses people’s belief of worshiping Mother Goddesses of Three Realms was recognized by UNESCO as a representative intangible cultural heritage of humanity on December 1st, 2016. It has been two years past, so we realize that it is necessary to assess the views, attitudes and changes in the awareness of domestic researchers which expressed through books, works, projects, and articles in specialized scientific journals with content referring to the belief of worshiping Mother Goddess and come to find out that: The journey to the title and post-honor of this representative intangible cultural heritage of humanity shows the process of changing in cultural management thinking of managers as well as of scientists about the value of cultural heritage. Keywords: Belief of worshiping Mother Goddesses, Three Realms, Four Realms, intangible culture. 1. Những công trình, bài viết liên quan ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt, ở cả trong năm 2017, 2018 phương diện nghiên cứu và phương diện thực N ghiên cứu, sưu tầm về tín ngưỡng hành di sản đã có những động thái nối tiếp. Ở thờ Mẫu ở Việt Nam được chú ý từ phương diện thực hành, các sinh hoạt gắn với thế kỷ XVI, nhưng được đặc biệt di sản trở nên sôi nổi, phổ biến, rộng rãi hơn, quan tâm từ thập kỷ 90 của thế kỷ XX trở lại thể hiện qua các trình diễn sân khấu hóa cũng đây. Theo Thư mục các công trình nghiên cứu tín như thực hành nghi lễ tại các di tích. Ở phương ngưỡng thờ Mẫu của người Việt ở châu thổ Bắc diện nghiên cứu, trước tiên, các tài liệu là sách, Bộ, tính đến năm 2014, đã có 1.094 công trình, phải kể đến cuốn Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ bài tiểu luận về tín ngưỡng thờ Mẫu của người của người Việt, hành trình đến di sản nhân loại Việt ở châu thổ Bắc Bộ được công bố1. [10], là sản phẩm quà tặng lưu niệm của tỉnh Trải qua hai năm được ghi danh là di sản văn Nam Định nhân dịp đón danh hiệu/bằng công hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, với Tín nhận di sản của UNESCO ghi danh di sản văn Số 28 - Tháng 6 - 2019 VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 11
VĂN HÓA NGHIÊN CỨU hóa phi vật thể này. Cuốn sách gồm 3 phần: bản hội Đạo Mẫu trên quan điểm lý thuyết về Phần 1. Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của vốn xã hội và tạo lập vốn xã hội trong bối cảnh nhân loại; Phần 2. Để được UNESCO vinh danh; chuyển đổi. Tác giả cho rằng “Việc tạo lập vốn Phần 3. Để di sản mãi trường tồn và lan tỏa. xã hội của các thành viên bản hội lại phản ánh Trong cuốn sách này, những câu chuyện trước những vấn đề của xã hội chuyển đổi đó là tính và sau vinh danh di sản được giãi bày. Nói cách động, tính đa chiều, phức tạp của quan hệ xã khác, qua cuốn sách nhỏ (286 trang khổ 14,5 hội và vốn xã hội. Điều quan trọng nữa là việc x 20,5 cm), những thông tin liên quan tới văn tạo lập vốn xã hội của các thành viên bản hội bản hành chính, những bài nghiên cứu về tín chính là sự phản ánh trở lại và đóng vai trò ngưỡng thờ Mẫu đầu thời kỳ Đổi mới tiêu biểu ngày càng lớn hơn đối với đời sống con người được chọn giới thiệu (tuyển đăng lại), những trong xã hội đương đại của Đạo Mẫu nói riêng, tấm lòng với tín ngưỡng thờ Mẫu và những nội của tôn giáo tín ngưỡng nói chung” [3, tr.231]. dung nhằm mục đích gìn giữ và phát huy giá Tiếp theo, các bài viết đăng trên tạp chí trị đích thực của tín ngưỡng mãi trường tồn khoa học chuyên ngành của một số nhà và lan tỏa được đề cập một cách cụ thể, tâm nghiên cứu quan tâm đến nội dung này trong huyết và khả thi. Có thể đánh giá, đây là cuốn năm 2017 và 2018, có thể kể đến GS.TS. Kiều sách có giá trị khá toàn diện khi nội dung của Thu Hoạch2 với bài Đối thoại với hát chầu văn nó vừa thể hiện tính nghiên cứu, vừa thể hiện và lên đồng ở Việt Nam (Tạp chí Di sản văn hóa, tính thực tiễn gắn với quản lý di sản văn hóa số 1/2017) và bài Nhận thức về nghi lễ lên đồng phi vật thể ở tầm nhân loại. qua một số thuật ngữ trên báo chí mấy năm Cuốn sách Tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ phủ chốn gần đây (Tạp chí Văn hóa học, số 1/2018). Qua thiêng nơi cõi thực [1] là công trình giới thiệu những bài viết trên, GS.TS. Kiều Thu Hoạch nét đặc sắc của tín ngưỡng với những hình đã trình bày tương đối chi tiết về Vu hích và ảnh minh họa đẹp mắt, chân thực, gắn với Shaman giáo của Trung Quốc, đối thoại với tác chốn linh thiêng là thần điện của tín ngưỡng giả các công trình Tín ngưỡng và văn hóa tín thờ Mẫu Tứ phủ và các lớp tín ngưỡng liên ngưỡng ở Việt Nam; Đạo Mẫu ở Việt Nam trên quan (thờ Đức Thánh Trần, các vị Chúa Bà, Tứ tinh thần thẳng thắn, khoa học và nhận định vị Hồng Nương); gắn với cõi thực tại là một số rằng nhược điểm của cụm công trình nêu trên nghi lễ và việc sửa soạn cụ thể trong thực hành là vấn đề phương pháp luận, vấn đề tiếp cận tín ngưỡng. Nhìn chung, đây là công trình khoa học, nên việc khẳng định “Đạo Mẫu Việt mang nội dung thực hành tại các đền, điện và Nam là một tín ngưỡng nguyên thủy, e cũng các giá hầu Mẫu Tứ phủ hơn nội dung nghiên chưa có cơ sở” [5, tr.60] và quan điểm Tam phủ, cứu chuyên sâu. Tứ phủ thể hiện chưa nhất quán về lập luận và Năm 2018, PGS.TS. Nguyễn Thị Hiền công dẫn chứng khoa học. Bên cạnh đó, bài viết còn bố đề tài cấp Bộ và in thành sách Quản lý đề cập tới nội dung tổng quan về tín ngưỡng nhà nước và vai trò cộng đồng trong bảo vệ và thờ Mẫu và nghi thức lên đồng, nội dung của phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể [4]. Hát văn với những giá trị văn học và âm nhạc Đối tượng nghiên cứu trực tiếp của công trình [5, tr.61-64]. Ông cho rằng việc sử dụng tùy không phải là tín ngưỡng thờ Mẫu, nhưng tính tiện thuật ngữ là do các nhà nghiên cứu chưa gợi mở lý luận của công trình với vấn đề đang tiếp cận được những tư liệu thích đáng. Sau quan tâm tương đối sâu sắc. thời điểm Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ được Tác giả Mai Thị Hạnh được Hội Văn nghệ dân ghi danh “ngót một năm, mà các cơ quan chức gian Việt Nam trao giải thưởng và hỗ trợ xuất năng, đứng đầu là Viện Văn hóa Nghệ thuật bản cuốn Bản hội trong Đạo Mẫu, tạo lập vốn quốc gia Việt Nam cùng Bộ chủ quản vẫn ngồi xã hội trong bối cảnh chuyển đổi. Công trình coi im, chưa có động thái nào nhằm triển khai việc bản hội Đạo Mẫu là một cộng đồng tôn giáo nghiên cứu khoa học để hiểu đúng, hiểu sâu và đề cập tới sự hình thành của bản hội, cơ cấu về tín ngưỡng thờ Mẫu, từ đó mà bảo tồn, phát tổ chức, thực hành nghi lễ, và đặc trưng của huy như một hiện tượng văn hóa đặc sắc của 12 Số 28 - Tháng 6 - 2019
TÔN GIÁO - TÍN NGƯỠNG người Việt. Đó quả là một điều đáng tiếc lắm Tán Bình với câu đối dâng năm 1922 cho đền thay!” [6, tr.96, 97]. Cổ Lương (Tạp chí Nghiên cứu và phát triển, Cũng trên Tạp chí Di sản văn hóa, tác giả số 3, số 4/2017); Tổng quan về hệ thống Tứ phủ Võ Thị Hoàng Lan có bài viết Về những bà mẹ trong thực hành tín ngưỡng của người Dao (Tạp thiêng liêng mang tính khởi nguyên của người chí Dân tộc học, số 1/2017); Nội dung của bộ Việt đăng trong số 1/2017. Bài viết cho rằng Tam Phủ trong tư liệu phương Tây và tư liệu quốc với người Việt, gắn với quá trình tiến từ vùng ngữ thời kỳ sớm (Tạp chí Văn hóa dân gian, số núi cao xuống hạ châu thổ, “có 4 vị thánh Mẫu 4/2017); Vũ trụ quan Phật giáo phản ảnh trong - lực lượng quyền năng tối cao đứng đầu sáng nhóm sắc phong sớm nhất cho Liễu Hạnh công tạo 4 miền của vũ trụ (Trời - Rừng - Đất - Nước) chúa vào nửa cuối thế kỷ XVII (Tạp chí Văn hóa - có đủ khả năng bảo trợ cho mọi mặt cuộc dân gian, số 5/2018); Căn cước lịch sử của Thánh sống của cư dân nông nghiệp” [7, tr.68]. Bà Mẫu: Phát hiện và luận giải đạo sắc phong cổ Mẹ thiêng liêng mang tính khởi nguyên được nhất mang niên đại 1683 cho Liễu Hạnh công “hội tụ”/nhập vào biểu tượng Thánh Mẫu Tứ chúa hiện còn nguyên tại Phủ Giầy ở Nam Định phủ “đã không diễn ra theo kiểu cộng vào một (Tạp chí Nghiên cứu và phát triển, số 5/2018). Qua các bài viết nêu trên, TS. Chu Xuân Giao đề cách cơ học, mà tư duy dân gian đã khái quát cập tới nhiều nội dung nhưng tựu trung muốn hóa những đặc điểm/quyền năng tiêu biểu khẳng định tên gọi của tín ngưỡng thờ Mẫu của các Ngài để trở thành Thánh Mẫu” [7, tr.68]. qua hệ thống thư tịch với những dẫn chứng Tác giả Trần Lâm và Thế Hùng công bố bài cụ thể. viết Trở lại với tục thờ Mẫu Tứ phủ của người Việt Tác giả Trần Đại Vinh công bố bài viết Tín (Tạp chí Di sản văn hóa, số 1/2018). Bài viết đã ngưỡng thờ Mẫu và chư vị ở Thừa Thiên Huế thể hiện tư duy bao quát về tín ngưỡng thờ (Tạp chí Nghiên cứu và phát triển, số 1/2017); Mẫu của người Việt, chia ra 5 hệ thống và đánh Nguyễn Vũ Hoàng công bố bài viết Quá trình giá cao vai trò của Thánh Mẫu Liễu Hạnh khi tạo dựng hình ảnh mới sau thiên tai, so sánh Bà “nhập vào tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ phủ và trường hợp người Mỹ gốc Phi và người Mỹ gốc đưa tín ngưỡng này phát triển theo một chiều Việt ở New Oraleans (Tạp chí Dân tộc học, số hướng mới, phù hợp với hoàn cảnh lịch sử” [8, 5/2017). tr.106]. Tháng 12/2018, Hội thảo khoa học Phật Tác giả Từ Thị Loan có bài viết Tín ngưỡng giáo với tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam được thờ mẫu Tam phủ, Tứ phủ trong mối quan hệ với tổ chức tại Học viện Phật giáo Việt Nam, Sóc các tín ngưỡng, tôn giáo khác ở Việt Nam (Tạp Sơn, Hà Nội, có sự phối hợp giữa Giáo hội Phật chí Di sản văn hóa, số 2/2018), đề cập tới sự giáo và Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam thâm nhập, lan tỏa của tín ngưỡng thờ Mẫu do Viện Nghiên cứu Tôn giáo làm đầu mối. Kỷ Tam phủ, Tứ phủ vào Phật giáo, với mối quan yếu hội thảo dày 613 trang, gồm 71 bài (kể cả hệ với Đạo giáo và các tín ngưỡng dân gian phát biểu khai mạc và đề dẫn) trong đó tập khác và cho rằng “thờ Mẫu Tam phủ, Tứ phủ trung vào 3 chủ đề lớn: Những vấn đề chung là một tín ngưỡng dân gian bản địa phản ánh về Phật giáo với tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt rõ nét tâm hồn người Việt và có một sức sống Nam; Biểu hiện của mối quan hệ giữa Phật mãnh liệt, dẻo dai, uyển chuyển, phù hợp với giáo và tín ngưỡng thờ Mẫu; Mối quan hệ giữa hoàn cảnh lịch sử” [9, tr.71]. Phật giáo và tín ngưỡng thờ Mẫu - Đạo Mẫu. Tác giả Chu Xuân Giao công bố các bài viết: Sau hai năm Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của Về kết cấu kép ở trung tâm truyền thuyết hệ thần người Việt được ghi danh là di sản phi vật thể Liễu Hạnh qua khảo sát thần tích Đệ tam tiên đại diện của nhận loại, đây là cuộc hội thảo chúa được phụng thờ ở Nga Sơn và Nghĩa Hưng quy mô nhất được tổ chức nhằm “… góp phần (Tạp chí Nghiên cứu và phát triển, số 1/2017); làm sâu sắc hơn, mang lại nhận thức đầy đủ Hình ảnh Mẫu Liễu và phong trào dân tộc đầu hơn, đúng đắn hơn về mối quan hệ giữa Phật thế kỷ XX: Trường hợp trí thức khoa bảng Trần giáo và tín ngưỡng thờ Mẫu, về giá trị của mối Số 28 - Tháng 6 - 2019 VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 13
VĂN HÓA NGHIÊN CỨU quan hệ này, cũng như những giá trị của tín trường trong hệ thống bộ ba yếu tố là tác động ngưỡng thờ Mẫu trong lịch sử và đời sống văn qua lại theo 2 chiều. Trong cuộc sống hàng hóa, tinh thần hiện nay. Những kết quả của Hội ngày, khi con người thay đổi hành vi sẽ tạo ra thảo cũng sẽ góp phần đưa ra những khuyến những thay đổi về đặc điểm của môi trường. nghị đối với các cấp các ngành trong công tác Trong khi đó, môi trường luôn biến động và quản lý nhà nước nhằm khắc phục những hoạt thay đổi, nó sẽ tác động làm thay đổi hành vi động lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo làm ảnh dù muốn hay không. Mối tương quan giữa yếu hưởng đến giá trị di sản văn hóa được UNESCO tố môi trường và cá nhân được quan tâm như công nhận cũng như làm sai lệch nhận thức sự tương tác lẫn nhau giữa các đặc điểm của cá của nhân dân” [11, tr.9]. nhân và sự ảnh hưởng của môi trường. Những Về công trình luận văn, luận án, năm 2017, mong muốn của con người, niềm tin, khuynh học viên Nguyễn Thị Minh Thu bảo vệ luận hướng cảm xúc và năng lực nhận thức được văn thạc sĩ Việt Nam học tại Khoa Việt Nam phát triển và điều chỉnh bởi ảnh hưởng từ xã học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội với đề hội. Mỗi người có những phản ứng khác nhau tài Mạng lưới xã hội trong tín ngưỡng thờ Mẫu với môi trường của họ và biểu hiện thông qua (nghiên cứu trường hợp bà đồng Đặng Thị Mát, những gì họ nói và làm... thủ nhang đền Tam phủ thị xã Sơn Tây thành phố Hà Nội). Đây là hướng nghiên cứu mới, vận dụng lý thuyết về mạng xã hội để nghiên cứu một đồng thầy tương đối kỹ lưỡng, cần được ghi nhận. Cũng trong năm 2017, ThS. Nguyễn Văn Bốn bảo vệ luận án Tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt ở Khánh Hòa, đề cập tới tín ngưỡng thờ Mẫu ở những dạng thức cụ thể gắn với những điện thần Mẫu Tam phủ, Tứ phủ tiêu biểu tại địa phương này (đã xuất bản Sơ đồ 1. Sơ đồ nhận thức xã hội của Albert Bandura thành sách, tháng 1/2019). Năm 2018, ThS. Vũ Hoàng Hiếu bảo vệ luận án tiến sĩ Người đồng Căn cứ vào nội dung lý thuyết này, chúng tính trong xã hội Việt Nam đương đại: từ ẩn ức tôi đánh giá các nghiên cứu trong các sách, đề đến tự sự. Trong luận án này, lên đồng gắn với tài, luận văn, luận án và bài báo khoa học là sản các nghi lễ thờ Mẫu cũng được tác giả đề cập phẩm được chủ động tư duy trên nền tảng sự tới ở một nội dung nhỏ. tác động của bối cảnh hậu vinh danh di sản tín 2. Những đánh giá ban đầu ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ một cách chủ động, Căn cứ vào những công trình nghiên cứu sáng tạo với tinh thần khoa học khách quan, đã cập nhật ở trên (có thể chưa bao quát đầy không bị áp đặt. đủ), chúng tôi có một số ý kiến dưới đây: Thứ hai, từ những nội dung đề cập trong Thứ nhất, về lý thuyết, chúng tôi xuất các công trình đã nêu, chúng tôi đánh giá phát từ học thuyết nhận thức xã hội (social những nghiên cứu liên quan tới nội dung tín congnitive theory) của tác giả Albert Bandura ngưỡng thờ Mẫu đã được quan tâm ở những [2], giáo sư về khoa học xã hội thuộc Trường nội dung cụ thể. Đại học Stanford, đã giành được giải thưởng về Về các đánh giá trong bài viết của GS.TS. Tâm lý học của Đại học Louisville Grawemeyer Kiều Thu Hoạch, trong phần tóm tắt có viết: năm 2008. Quan điểm học thuyết nhận thức xã “Bài viết nhằm phản biện và chấn chỉnh những hội của ông được mô hình hóa trong sơ đồ 1. nhận thức sai lầm, qua cách sử dụng các từ Học thuyết nhận thức xã hội gồm 3 yếu ngữ tâm linh một cách tùy tiện, trong một số tố có mối quan hệ tác động qua lại chặt chẽ sách báo mấy năm gần đây về nghi lễ lên đồng. với nhau. Mối tương quan giữa hành vi và môi Đồng thời trên cơ sở đó, tác giả cung cấp một 14 Số 28 - Tháng 6 - 2019
TÔN GIÁO - TÍN NGƯỠNG số thư tịch cổ Hán Nôm tiêu biểu như Nội đạo việc thực hành nghi lễ hầu đồng là chủ yếu) tràng, An Nam phong tục sách về tín ngưỡng đã được thể hiện trong quan điểm của các tác thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” [6, tr.91]. Nội giả là nhà nghiên cứu cũng như là nhà quản dung bài viết trao đổi về tên Đạo Mẫu, về đồng lý trong công trình Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam thầy, về nghi lễ lên đồng, về giải phóng ẩn phủ của người Việt, hành trình đến di sản nhân ức. Những trao đổi cụ thể và sắc sảo của một loại. Chúng tôi muốn nhấn mạnh thêm rằng, người uyên thâm Hán - Nôm, giỏi tiếng Pháp, Chương trình quốc gia bảo vệ và phát huy giá đem lại sự lý thú cho người đọc, trong đó, ông trị tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người khẳng định: tên gọi Tam phủ dùng trong hồ sơ Việt (được nêu trong sách kể trên) mà Chính tín ngưỡng thờ Mẫu đã căn cứ theo các tài liệu phủ sắp ban hành đã ghi cụ thể các việc cần trong kho sách Hán - Nôm có từ trước. tiến hành liên quan tới các cơ quan nhà nước Các bài viết của TS. Chu Xuân Giao đề cập và các cơ quan phi chính phủ (Viện Văn hóa tới nhiều nội dung, song tựu trung tác giả đã Nghệ thuật quốc gia Việt Nam, tỉnh Nam Định căn cứ vào thư tịch khảo cứu kỹ lưỡng nguồn và Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn văn hóa trong nước và ngoài nước, phương Tây và tín ngưỡng Việt Nam của Hội Di sản văn hóa phương Đông để khẳng định nguồn gốc của Việt Nam), các nhà nghiên cứu và cộng đồng,... Tam phủ và Tứ phủ trong tín ngưỡng thờ cùng có nhiệm vụ, trách nhiệm xuất phát từ vị Mẫu có liên đới chặt chẽ với Phật giáo và Đạo trí của mình để góp phần thực hiện tốt chương giáo của văn hóa phương Đông, cũng như có trình nêu trên3. Bên cạnh đó, cách tiếp cận những so sánh với văn hóa phương Tây (Hy Quản lý nhà nước và vai trò cộng đồng trong bảo Lạp, La Mã). Cùng với các bài viết đã công bố vệ và phát huy giá trị di sản của PGS.TS. Nguyễn trong năm 2017, 2018, được biết tác giả Chu Thị Hiền với quan điểm tiến bộ, cập nhật quan Xuân Giao đồng thời tiến hành nghiên cứu đề điểm của UNESCO trên tinh thần quản lý di sản tài cấp Bộ, liên quan tới nội dung này. Tác giả văn hóa theo định hướng, chủ trương, chính cho rằng, tên gọi dành cho danh hiệu di sản sách của Đảng và Nhà nước. Tác giả đưa ra 3 nên có sự điều chỉnh và đề xuất tên gọi thay nhóm giải pháp và cho rằng giải pháp về tổ thế là tín ngưỡng Tam Tứ phủ. Có thể đánh giá chức, quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học đây là những nghiên cứu chuyên sâu về tên là 1/12 giải pháp thuộc về Nhóm giải pháp gọi và nguồn gốc tín ngưỡng trên tư liệu thư nâng cao hiệu quả quản lý của Nhà nước. Tóm tịch rất đáng xem xét. Để rộng đường đánh lại, về nhận thức, tác giả kết luận rằng: “Nhà giá trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi cho nước chỉ đạo, định hướng, hỗ trợ, giám sát; còn rằng, tác giả Chu Xuân Giao nên tiếp cận quy cộng đồng thực hiện với vai trò chủ động, tích trình làm hồ sơ quốc gia đệ trình UNESCO để cực, phát huy quyền tự chủ, tự quyết định. Giải hiểu rõ hơn nội dung gắn với lộ trình chỉnh đổi quyết được mối quan hệ theo đúng phương tên hồ sơ (mà trong cuốn Tín ngưỡng thờ Mẫu thức này thì công tác bảo vệ, phát huy di sản Tam phủ của người Việt hành trình đến di sản văn hóa phi vật thể sẽ được thực hiện tốt và nhân loại đã có ít nhiều thông tin khá chi tiết). đảm bảo sức sống của di sản trong hiện tại, Thứ ba, quan điểm của chúng tôi thể hiện giảm thiểu những rủi ro cho tầm nhìn của di qua việc đánh giá sự nỗ lực cống hiến của các sản trong tương lai” [4, tr.229]. Chúng tôi rất nhà nghiên cứu đối với nội dung liên quan đồng tình với kết quả nghiên cứu mới, gắn với tới tín ngưỡng thờ Mẫu là: Trải qua thời gian, những quan điểm quản lý khoa học của tác giả quá trình nhận thức của xã hội đã có những công trình. thay đổi rất sâu sắc mà nguồn gốc bắt nguồn Vậy là, có thể đánh giá ngắn gọn rằng, từ sự thay đổi nền tảng xã hội, sau đó nó tác những nghiên cứu đã được ra mắt trong năm động lên con người và điều chỉnh hành vi của 2017, 2018 và sẽ còn tiếp tục được làm dày nhà nghiên cứu. Hậu ghi danh, với những bề thêm trong thời gian sắp tới của các nhà nghiên bộn ngổn ngang của công tác nghiên cứu và cứu, các học viên cao học, nghiên cứu sinh, chủ đặc biệt là công tác quản lý di sản (gắn với nhiệm đề tài các cấp,... sẽ góp phần nâng cao Số 28 - Tháng 6 - 2019 VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 15
VĂN HÓA NGHIÊN CỨU nhận thức của xã hội thông qua các sản phẩm Chú thích nghiên cứu của mình một cách cụ thể. 1 Thư mục các công trình nghiên cứu tín ngưỡng Hy vọng đề tài cấp Bộ của PGS.TS. Nguyễn thờ Mẫu của người Việt ở châu thổ Bắc Bộ, Tư liệu Thị Yên (Thực hành tín ngưỡng Tứ phủ của người hồ sơ quốc gia, lưu trữ tại Viện Văn hóa Nghệ Việt từ sau vinh danh) thực hiện tại Viện Hàn thuật quốc gia Việt Nam. Xem thêm: Hồ sơ Tín lâm Khoa học xã hội Việt Nam và của PGS.TS. ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt, Viện Văn Nguyễn Thị Hiền (Nâng cao chất lượng quản lý hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam. nhà nước với tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ sau 2 Trước đó là chùm bài viết của ông: Tổng vinh danh của UNESCO) tại Bộ Văn hóa, Thể quan về Vu hích và Shaman giáo, Tạp chí Di sản thao và Du lịch trong hai năm 2018 - 2019 (và văn hóa số 1/2016, tr.16-21; Vài nét khái quát những đề tài khác mà tôi chưa có điều kiện về Vu hích Trung Hoa, Tạp chí Di sản văn hóa số tiếp cận) về bảo vệ, phát huy di sản văn hóa 2/2016, tr.110-112. phi vật thể đại diện của nhân loại: Thực hành 3 Quán triệt chủ trương trên, Bộ Văn hóa, Thể tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt sẽ thao và Du lịch đã công bố Chương trình hành đóng góp tích cực vào vấn đề này. động quốc gia bảo vệ và phát huy giá trị di sản Xét ở khía cạnh rộng, khi đối sánh nội dung văn hóa phi vật thể “Thực hành tín ngưỡng Thờ nghiên cứu chuyên sâu hay tổng quát, hay gắn Mẫu Tam phủ của người Việt” giai đoạn 2017 - với công tác quản lý di sản, chúng tôi nhận thấy 2022 tại công văn số 3146/BVHTTDL-DSVH ngày những vấn đề đặt ra từ Hội thảo quốc tế năm 25/7/2017 với 5 nội dung: 2016 về Nghiên cứu thực hành tín ngưỡng trong - Tiếp tục nhận diện giá trị, nghiên cứu, kiểm xã hội đương đại (trường hợp tín ngưỡng thờ kê, tư liệu hóa di sản văn hóa phi vật thể Thực Mẫu)4 và sản phẩm công trình quảng bá trực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người tiếp cho di sản trong buổi đón nhận bằng ghi Việt và các tập quán, nghi lễ, lễ hội truyền thống danh của UNESCO vào tháng 4 năm 2017 Tín tốt đẹp gắn với di sản; đẩy mạnh các hoạt động ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt, hành tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức trình đến di sản nhân loại [10] vẫn là hai công của toàn xã hội, đặc biệt là thế hệ trẻ đối với việc trình đáng giá vì nội dung trong nó đã thể hiện bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa Thực tầm nhìn mang tính định hướng nghiên cứu/ hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người quản lý lâu dài cho những vấn đề liên quan tới Việt nhằm giáo dục truyền thống yêu nước, uống di sản đang bàn luận. Do đó, trong hai năm vừa nước nhớ nguồn, tinh thần hòa hợp dân tộc và qua, dù cho nội dung nghiên cứu đã công bố trân trọng vai trò của người phụ nữ trong cộng đồng. có thể nhận được sự đồng thuận hay còn băn khoăn trao đổi thì chắc chắn nó cũng đánh dấu - Tạo điều kiện cho việc thực hành, sáng tạo sự quan tâm của nhận thức xã hội đối với một và truyền dạy di sản Thực hành Tín ngưỡng thờ di sản tín ngưỡng đã được UNESCO ghi danh ở Mẫu Tam phủ của người Việt trong cộng đồng; tầm nhân loại. Và nó cũng chính là những đóng khuyến khích những nghệ nhân hát văn cao tuổi góp rất cụ thể của các nhà nghiên cứu khi họ truyền dạy những bài bản cổ cho thế hệ trẻ; tăng thể hiện trách nhiệm xã hội của mình với tinh cường các hình thức giáo dục phù hợp trong và thần “niềm tin vào bản thân là sự tự tin của con ngoài trường học. người vào khả năng của họ để thực hiện một - Tôn vinh các cá nhân, cộng đồng có nhiều nhiệm vụ cụ thể trong một hoàn cảnh cụ thể đóng góp trong việc gìn giữ, thực hành, truyền nào đó” [2] là khái niệm cốt lõi của học thuyết dạy, bảo vệ và phát huy giá trị di sản; có chính do Bandura nêu ra. sách, khen thưởng và phong tặng danh hiệu vinh dự nhà nước cho các nghệ nhân có nhiều P.L.O đóng góp trong hoạt động bảo vệ, trao truyền (PGS.TS, Phó Viện trưởng những giá trị văn hóa của di sản Thực hành Tín Viện VHNTQG Việt Nam) ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt. 16 Số 28 - Tháng 6 - 2019
TÔN GIÁO - TÍN NGƯỠNG - Thực hiện các biện pháp quản lý nhà nước Tài liệu tham khảo nhằm gìn giữ, bảo vệ và phát huy những giá trị 1. Trần Quang Dũng (chủ biên) (2017), Tín tốt đẹp của di sản, đồng thời ngăn ngừa, loại bỏ ngưỡng thờ Mẫu Tứ phủ chốn thiêng nơi cõi thực, các hủ tục và xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng di Nxb. Thế giới, Công ty cổ phần Văn hoá và Truyền sản để trục lợi, làm sai lệch di sản và có tác động thông Nhã Nam, Hà Nội. tiêu cực tới đời sống cộng đồng, xã hội. 2. Nguyễn Thị Hồng Hạnh, “Học thuyết nhận - Phối hợp với các cơ quan truyền thông, các thức xã hội (Social cognitive theory) và nghiên cứu hội nghề nghiệp tổ chức các chương trình giới điều dưỡng”, http://kdieuduong.duytan.edu.vn/ thiệu, quảng bá về giá trị di sản Thực hành Tín nghien-cuu-khoa-hoc/hoc-thuyet-nhan-thuc- ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt dưới xa-hoi-social-cognitive-theory-vao-nghien-cuu- nhiều hình thức tới công chúng trong và ngoài dieu-duong.aspx?lang=vn nước, gắn bảo tồn di sản văn hóa với phát triển 3. Mai Thị Hạnh (2018), Bản hội trong Đạo Mẫu du lịch bền vững. tạo lập vốn xã hội trong bối cảnh chuyển đổi, Nxb. Văn hóa dân tộc, Hà Nội. 4 Đầu năm 2016, Viện Văn hóa Nghệ thuật 4. Nguyễn Thị Hiền (2018), Quản lý nhà nước quốc gia Việt Nam tổ chức hội thảo quốc tế và vai trò cộng đồng trong bảo vệ và phát huy giá Nghiên cứu thực hành tín ngưỡng trong xã hội trị di sản văn hóa phi vật thể, Nxb. Văn hóa dân đương đại (trường hợp tín ngưỡng thờ Mẫu). Có thể tộc, Hà Nội. đánh giá rằng, tính đến trước thời điểm được ghi 5. Kiều Thu Hoạch (2017), “Đối thoại với hát danh là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, chầu văn và lên đồng ở Việt Nam”, Tạp chí Di sản hội thảo này là cuộc bàn luận khoa học đa chiều văn hóa, số 1. nhất, tập hợp được nhiều nhà khoa học trong và 6. Kiều Thu Hoạch (2018), “Nhận thức về nghi ngoài nước tham gia nhất (47 GS, PGS.TS; 19 ThS lễ lên đồng qua một số thuật ngữ trên báo chí và NCS; một số nhà nghiên cứu ở địa phương và mấy năm gần đây”, Tạp chí Văn hóa học, số 1. đại diện cộng đồng; 11 học giả quốc tế đến từ 9 7. Võ Thị Hoàng Lan (2017), “Về những bà mẹ quốc gia và vùng lãnh thổ). Cuộc hội thảo đã đề thiêng liêng mang tính khởi nguyên của người cập tới 4 nội dung chính, quan trọng, với nhiều Việt”, Tạp chí Di sản văn hóa, số 1. ý kiến cả đồng thuận, dè dặt và trái chiều xoay 8. Trần Lâm, Thế Hùng (2018), “Trở lại với tục quanh chủ đề hội thảo. Mục đích của hội thảo thờ Mẫu Tứ phủ của người Việt”, Tạp chí Di sản văn là lắng nghe các ý kiến của những nhà nghiên hóa, số 1. cứu cũng như tiếng nói của cộng đồng, phục vụ 9. Từ Thị Loan (2018), “Tín ngưỡng thờ Mẫu cho quá trình thực hiện hồ sơ trình UNESCO được Tam phủ, Tứ phủ trong mối quan hệ với các tín toàn diện, hoàn chỉnh. ngưỡng, tôn giáo khác ở Việt Nam”, Tạp chí Di sản Cuối năm 2016, tại Hội thảo khoa học quốc văn hóa, số 2. tế Các nguồn lực cho phát triển bền vững: Lý luận, 10. Nhiều tác giả (2017), Tín ngưỡng thờ Mẫu thực tiễn và giải pháp chính sách do Trường Đại Tam phủ của người Việt, hành trình đến di sản học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQGHN) tổ nhân loại, Nxb. Thế giới, Hà Nội. chức, GS.TS. Nguyễn Chí Bền đã có tham luận 11. Viện Nghiên cứu Tôn giáo và Học viện Phật “Hồ sơ quốc gia về di sản văn hóa phi vật thể trình giáo Việt Nam (2018), Phật giáo với tín ngưỡng thờ UNESCO, tiền và hậu…” trình bày những mặt Mẫu ở Việt Nam, Kỷ yếu hội thảo, Hà Nội. được và chưa được của công việc làm hồ sơ quốc gia trình UNESCO vinh danh của Việt Nam, trong Ngày nhận bài: 19 - 4 - 2019 đó có hồ sơ về Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của Ngày phản biện, đánh giá: 02 - 6 - 2019 người Việt. Qua tham luận có thể thấy sự thay đổi Ngày chấp nhận đăng: 25 - 6 - 2019 trong tư duy quản lý văn hóa của các nhà quản lý văn hóa về tín ngưỡng này (Xin xem: Văn hóa Việt Nam, nghiên cứu và tiếp cận, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 2018, tập 1, quyển 2, tr.496-505). Số 28 - Tháng 6 - 2019 VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 17

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.