HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐI HC Y KHOA VINH
60
NHN THC V YU T NGUY , DẤU HIU CNH O CỦA ĐT QU NÃO
VÀ MT S YU T LIÊN QUAN NI BỆNH TĂNG HUYT ÁP
Đinh Thị Thu Ngân1, Dương V Duyên2
TÓM TT10
Mc tiêu: c đnh t l nhn thc v yếu
t nguy cơ, du hiu cnh báo đt qu não và
mt s yếu t liên quan ni bnh ng huyết
áp. Phương pháp nghiên cu: Nghiên cu ct
ngang mô t thc hin trên 234 người bnh tăng
huyết áp đang điều tr ti khoa Ni Tim mch
bnh viện C Đà Nẵng trong thi gian t tháng
10/2021 đến 5/2021. Kết qu: T l nhn thc
đt v c yếu t nguy cơ và du hiu cnh báo
đt qu não người bnh tăng huyết áp lần lượt
52,60% và 50,4%. mi liên quan ý
nghĩa thống kê vi p < 0,05 gia tui, gii tính,
ngh nghiệp, trình đ hc vn vi nhn thc v
các yếu t nguy cơ và du hiu cnh báo đt
qu não. Kết lun: T l nhn thức đt v yếu
t nguy du hiu cnh báo ch mc
trung bình. Người bnh và thân nhân cn phi
nâng cao nhn thc v yếu t nguy cơ và du
hiu cnh báo này.
T khóa: Đột qu, yếu t nguy cơ, du hiu
cnh báo.
1Tờng Đi hc Y - ợc Đà Nẵng
2Trường Đại hc K thut Y - ợc Đà Nng
Chu trách nhim chính: Dương V Duyên
SĐT: 0934859022
Email: duongvyduyen@dhktyduocdn.edu.vn
Ngày nhn bài: 31/8/2024
Ngày phn bin khoa hc: 20/9/2024
Ngày duyt bài: 02/10/2024
SUMMARY
AWARNESS ABOUT RISK FACTORS AND
WARNING SIGNS OF STROKE
REGARDING HYPERTENSION PATIENTS
AND SOME RELATED FACTORS
Objective: To determine the awareness rate
of stroke risk factors and warning signs, and
related factors in hypertensive patients. Methods:
A cross-sectional descriptive study was conducted
on 234 hypertensive patients treated at the
Cardiovascular Department, C Hospital, Da Nang,
from October 2021 to May 2021. Results: The
rates of adequate awareness of stroke risk factors
and warning signs in hypertensive patients were
52.6% and 50.4%, respectively. There were
statistically significant correlations (p < 0.05)
between awareness of these factors and patient
characteristics such as age, gender, occupation,
and education level. Conclusion: Awareness of
stroke risk factors and warning signs was
moderate. Patients and their families need to
improve their knowledge of these critical factors.
Keywords: Stroke, risk factors, warning signs.
I. ĐẶT VN ĐỀ
Đt qu não là nguyên nhân ph biến gây
t vong ng đầu cũng là nguyên nhân
chính gây ra tình trng khuyết tt tn toàn
thế gii. Ti Vit Nam, t l người t vong
do đột qu não đang ngày càng tăng lên. Đt
qu th phòng nga thông qua vic kim
soát các yếu t nguy cơ và nhận biết sm các
du hiu cnh báo [4]. Có nhiu yếu t nguy
dẫn đến đột qu não, trong đó tăng huyết
áp là nguy cơ ph biến nht.
TP CH Y HC VIT NAM TP 544 - THÁNG 11 - S CHUYÊN ĐỀ - 2024
61
Đt qu não gây tổn tơng quan
thn kinh, gây tàn tt, mt sc lao động
làm tăng gánh nặng y tế [1]. Đc bit, 90%
ngưi bệnh đột qu não có nhng tổn thương
không hi phc [1]. Các tổn tơng do đt
qu ảnh ng rt lớn đến chất lượng cuc
sng của ngưi bnh, làm tăng gánh nng
cho c gia đình cộng đồng. Tuy nhiên,
gánh nng này th gim xung nếu ngưi
bệnh đưc d phòng điều tr sm thông
qua vic kim soát các yếu t nguy
nhn biết sm các du hiu cảnh báo đột qu
não. Qtrình kim soát li có liên quan trc
tiếp ti nhn thc của ngưi bnh v các yếu
t nguy cơ và du hiu cảnh báo. Do đó, kiến
thc v các triu chng và x t cp cu ban
đầu đột qu não rt quan trng nhm nâng
cao nhn thc v bnh, gim thi gian đến
bnh viện cho ngưi bnh. Theo Abate
cng s, nhn thc chưa đạt v yếu t nguy
du hiu cảnh báo đột qu não ca
ngưi bệnh tăng huyết áp chiếm khong 77%
77,30% [5]; nghiên cu ca Cù Th Thanh
Tuyn cng s lần lưt là 49,5%, 41,8 [5].
Ni tr tuổi tng nhn thc tốt n
so vi ngưi ln tui [1], [5]. Tác gi cũng
cho thấy i sống, tnh độ hc vn thu
nhp liên quan vi nhn thc v các yếu
t nguy đột qu não [4]. Trình độ hc vn
sng một mình có ln quan đến nhn thc
du hiu cnh báo đột qu não [4].
Nhn thc v các yếu t nguy du
hiu cảnh báo đột qu não là rt quan trng
để phòng nga đột qu não [2]. Nghiên cu
này đưc thc hin nhm góp phn làm gim
gánh nng của đột qu não tại Đà Nng nói
chung và ti bnh vin C nói riêng.
II. ĐI TƯNG PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CU
Nghiên cu ct ngang mô t thc hin trên
234 ngưi bệnh tăng huyết áp đang điều tr ti
khoa Ni Tim mch bnh viện C Đà Nng
Tiêu chun la chn
C mu toàn bộ, ngưi bnh t 18 tui
tr lên được chẩn đoán tăng huyết áp theo h
bệnh án đng ý tham gia nghiên cu
trong thi gian t tháng 10 năm 2021 đến
tháng 5 năm 2022.
Tiêu chun loi tr
Có tin s b đột qu trước đó.
Không kh năng trả li b câu hi:
Hôn mê, sa sút t tu, bnh nng, cp cu.
Ni bệnh đã thc hin kho sát trưc đó.
Thu thp s liu bng cách phng vn
trc tiếp da vào b câu hi sẵn đã xin
phép t nghiên cu ca Cù Th Thanh
Tuyn cng s [1]. B câu hi gm 2
phn: Phn thông tin chung của đối tưng
nghiên cu gm tui, gii, dân tc, ngh
nghiệp, địa ch, tình trng hôn nhân, thu
nhp nh quân, tình trng hc vn, các
thông tin v đột qu não của ngưi bnh;
câu hỏi đánh giá nhận thc v đột qu não.
Câu hỏi đánh giá nhận thc này gm 2 ni
dung là (1) nhn thc v các yếu t nguy cơ:
Ln tui, tin s bn thân b đột quy, tin s
gia đình ngưi thân b đột quỵ, tăng
huyết áp, đái tháo đưng, rung nhĩ, bệnh
mch vành/ Thiếu u não thoáng qua, béo
phì, hút thuc lá, nghiện rưu, tăng
Cholesterol máu, ít vận động, Stress/ Lo âu,
chế độ ăn không hp lý (2) nhn thc v
du hiu cảnh báo đột qu não: Đt ngt tê
hoc yếu lit vận động na ngưi; Đt ngt
lú ln hoc mt ý thc; Đt ngt nói khó
hoặc không nói được hoặc đột ngt gim
kh năng thông hiểu; Đt ngt chóng mt
hoc mất thăng bằng, đi đứng khó khăn; Đt
ngt gim kh năng nhìn mt hoc hai
mắt; Đt ngột đau đầu d di không rõ
nguyên nhân.
- Đánh giá nhận thc của người bnh v
yếu t nguy đột qu não được gọi đạt
khi ngưi bnh k đưc ít nht 2 trong các
HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐI HC Y KHOA VINH
62
yếu t nguy đột qu não đã đưc lit
trong b câu hi nhn thc đánh giá
không đạt khi ngưi bnh không tha mãn
tu chun trên [1]
- Đánh giá nhận thc của người bnh v
các du hiu cnh báo của đột qu não được
gọi đạt khi ngưi bnh k đưc ít nht 2
trong s các du hiu cảnh báo đt qu não
đã đưc lit kê trong b câu hi và nhn thc
không đạt khi ngưi bnh không tha mãn
tu chun trên [1].
X lý và phân tích s liu
S liệu đưc x lý bng phn mm SPSS
25.0, biến đnh nh đưc mô t bng tn sut và
t l. Mi liên quan gia các biến đnh tính đưc
kiểm đnh bng phép kiểm Chi bình phương
hiu chnh Fisher. S khác biệt ý nghĩa thng
kê vi p < 0,05 và khong tin cy 95%.
Đạo đức nghiên cu
Nghiên cu được thông qua Hội đồng Y
đức của Tng Đi hc K thut Y c
Đà Nng s 118/BB-HĐĐĐ ngày 02/3/2022
III. KT QU NGHIÊN CU
T tháng 10/2021 đến hết tháng 05/2022 ti khoa Ni Tim mch bnh viện C Đà Nng có
234 ngưi bnh tình nguyn tham gia nghiên cu vi kết qu như sau:
Bng 1. Thông tin chung của đi tượng nghiên cu (N= 234)
Đặc đim người bnh
n
%
Tui
72,40 ± 10,32
< 65 tui
56
23,9
≥ 65 tui
178
76,1
Gii
Nam
113
48,3
N
121
51,7
Ngh nghip
Buôn bán
20
8,5
Làm nông
17
7,3
ng nhân viên chc
28
12
Khác
169
72,2
Trình độ hc
vn
Tiu hc
43
18,4
Trung hc s
63
26,9
Trung hc ph thông
62
26,5
Trung cp, Cao đng
37
15,8
Đại hc, Sau đi hc
29
12,4
Hoàn cnh
sng
Sng mt mình
17
7,3
Sng cùng người khác
217
92,7
Thu nhp
bình quân
Nghèo
15
6,4
Cn nghèo
22
9,4
Trung bình
79
33,8
Khá
81
34,6
Giàu
37
15,8
Nhn xét: Đ tui trung nh của ngưi bnh 72,46±10,32; 76,1% t 65 tui tr lên.
Trong đó, t l nam và n gần như tương đương nhau: 48,3% và 51,7%. V ngh nghiệp, hưu
t chiếm t l cao nht là 72,2% vi tnh đ hc vn mc Trung học sở chiếm t l cao
nhất 26,9%. Đại đa số ngưi bnh sống cùng ngưi khác vi t l 92,7% thu nhp bình
quân đầu người khá chiếm t l cao nht 34,6%.
TP CH Y HC VIT NAM TP 544 - THÁNG 11 - S CHUYÊN ĐỀ - 2024
63
Bng 2. Thông tin v đt qu não của ngưi bnh (N= 234)
Ngun thông tin
n
%
Qua tivi, đài
100
42,7
Qua ch báo
85
36,3
Qua Internet
82
35
Người cùng bnh
66
28,2
Nhân vn y tế
71
30,3
Gia đình/ Bạn bè/ Hàng xóm
93
39,7
Khôngm gì hết
4
1,7
Gi điện cp cu 115
205
87,6
Gi cho bác
15
6,4
Gi điện cho bnh vin
31
13,2
ng phương pháp gia truyn ti nhà
7
3
Nhn xét: Ni bnh nhận được ngun thông tin v đột qu não qua ti vi, đài chiếm t l
cao nhất là 42,7%. Đc biệt, 87,6% ngưi bnh gọi điện cp cu 115 khi phát hin nghi ng
đột qu não, mt t l nh 1,7% ngưi bnh không làm khi có du hiu nghi ng.
T l nhn thc v các yếu t nguy cơ và du hiu cảnh báo đột qu não
Nhn thc v yếu t nguy cơ Nhận thc v du hiu cnh báo
Biểu đ 1. T l nhn thc v các yếu t nguy cơ và du hiu cnh báo đt qu não
Nhn xét: S người bnh có nhn thc không đạt chiến 47,4% so vi nhóm còn li.
Mi liên quan gia đặc điểm chung vi nhn thc v các yếu t nguy cơ và dấu hiu
cảnh báo đt qu não
Bng 3. Mi liên quan giữa đặc điểm chung của người bnh vi nhn thc v các yếu t nguy
và du hiu cnh báo đt qu não
Đặc đim
Nhn thc v các yếu
t nguy cơ n (%)
p
Nhn thc v du hiu
cnh báo n (%)
p
Đạt
Không đạt
Đạt
Tui
< 65 tui
45 (80,4)
11 (19,6)
< 0,001
44 (78,6)
< 0,001
≥ 65 tui
78 (43,8)
100 (56,2)
74 (41,6)
Gii
Nam
67 (59,3)
46 (40,7)
0,04
65 (57,5)
0,03
N
56 (46,3)
65 (53,7)
53 (43,8)
Ngh
Buôn bán
14 (7)
6 (30)
< 0,001
13 (65)
< 0,001
HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐI HC Y KHOA VINH
64
Đặc đim
Nhn thc v các yếu
t nguy cơ n (%)
p
Nhn thc v du hiu
cnh báo n (%)
p
Đạt
Không đạt
Đạt
nghip
Làm nông
12 (70,6)
5 (29,4)
10 (58,8)
ng nhân viên chc
20 (71,4)
8 (28,6)
23 (81,2)
Khác
77 (45,6)
92 (54,4)
72 (42,6)
Trình độ
hc vn
Tiu hc
7 (16,3)
36 (83,7)
< 0,001
16 (37,2)
< 0,001
THCS
28 (44,4)
35 (55,6)
23 (36,5)
THPT
39 (62,9)
23 (37,1)
31 (50)
Tiu hc
7 (16,3)
36 (83,7)
25 (67,6)
TC, CĐ
26 (70,3)
11 (29,7)
23 (79,3)
ĐH, SĐH
23 (79,3)
6 (20,7)
16 (37,2)
Hoàn
cnh sng
Mt mình
12 (70,6)
5 (29,4)
0,12
11 (68,8)
0,08
Sống cùng người khác
111(51,2)
106 (48,8)
107 (49,1)
Thu nhp
bình quân
Nghèo
7 (46,7)
8 (53,3)
< 0,36
5 (33,3)
< 0,001
Cn nghèo
10 (45,5)
12 (54,5)
7 (31,8)
Trung bình
39 (49,4)
40 (50,6)
40 (50,6)
Khá
42 (51,9)
39 (48,1)
40 (49,4)
Giàu
25 (67,6)
12 (32,4)
26 (70,3)
Nhn xét: Có mối liên quan ý nghĩa
thng gia tui, gii, ngh nghiệp, trình độ
hc vn vi nhn thc vc yếu t nguy cơ
và du hiu cảnh báo đột qu não (p < 0,05).
IV. BÀN LUN
Thông tin chung đối tượng nghiên cu
Đ tui trung bình của người bnh là
72,46±10,32; trong đó số ngưi bệnh độ
tui t 65 tui tr lên chiếm t l 76,1%. So vi
mt s nghiên cu trong c, đ tui trung
nh ca nghiên cứu cao hơn [1]. T l nam/n
trong nghiên cu là 0,93, so vi Cù Th Thanh
Tuyn 0,87 [1] Amen là 1,42 [6]. Trong
nghiên cu, ngh nghiệp u t tnh đ
trung học sở chiếm t l cao nht lần lượt là
72,2% 26,9%, khác nhau v t l so vi mt
s nghiên cu trong ngoài c. Cũng trong
nghiên cu, hu hết ngưi bnh sng cùng
ngưi khác chiếm t l rt cao 92,7%, tương
đồng vi Cù Th Thanh Tuyn [1].
Ngun thu thp thông tin v đt qu não
Ngun thu thp thông tin v đột qu não
mà ngưi bệnh gia đình nhận đưc thông
qua ti vi, đài chiếm t l cao nht vi 42,7%,
khác bit so vi Th Kim Thương [3].
Theo Olorukooba cng s, nhân viên y tế
là đối tưng cung cp thông tin chính cho
ngưi bnh vi t l cao nht là 30,6% [8].
Đc bit, t l ngưi bnh tiếp nhn nhn
thông tin t các ngun không chính thng
khá cao. Do vy, nhân viên y tế cần ng
dn các kênh thông tin phù hp để đảm bo
thông tin đến người bệnh gia đình đưc
chính xác. Các kênh truyền thông như ti vi,
đài nguồn thông tin đáng tin cậy được
s dụng làm phương tiện giáo dc sc khe
cho ngưi bnh v các vấn đ liên quan đến
các yếu t nguy , du hiu cảnh báo đt
qu não [8]. Khi phát hiện trường hp nghi
ng đột qu não, t l người tham gia gi
đin cp cu 115 chiếm cao nht 87,60%. So
vi Chhabra, t l người nhà đưa ngưi bnh
đến bnh vin chiếm cao nht 39,40% [4].