Nhận xét các rối loạn nội tiết của bệnh nhân có bướu tuyến thượng thận trước phẫu thuật

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> NHẬN XÉT CÁC RỐI LOẠN NỘI TIẾT CỦA BỆNH NHÂN<br /> CÓ BƯỚU TUYẾN THƯỢNG THẬN TRƯỚC PHẪU THUẬT<br /> Trần Quang Nam*, Nguyễn Thy Khuê**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Chẩn đoán và xử trí rối loạn nội tiết của bướu thượng thận ở miền nam Việt Nam hiện nay chưa<br /> thống nhất. Cần có nghiên cứu đánh giá rối loạn nội tiết trước phẫu thuật của bướu thượng thận để rút kinh<br /> nghiệm cải thiện việc xử trí những trường hợp này.<br /> Mục tiêu: Đánh giá các rối loạn nội tiết của các bệnh nhân có bướu thượng thận trước phẫu thuật.<br /> Phương pháp: Hồi cứu mô tả hàng loạt ca.<br /> Đối tượng: Bệnh nhân được chẩn đoán có bướu thượng thận nhập viện đã phẫu thuật cắt bướu từ 4/2002<br /> tới 3/2006.<br /> Kết quả: Có 102 bệnh nhân (BN), 60 người là nữ, tỉ số nữ/nam là 1,4/1. Tuổi trung vị là 43 (15 tới 74<br /> tuổi). Ghi nhận 54/102 BN được phát hiện bướu thượng thận tình cờ. Biểu hiện lâm sàng thường gặp nhất là<br /> tăng huyết áp 43,1% và đau hông lưng 44,1%. Kích thước bướu thượng thận trung bình là 56,5 ± 32,1 mm, nhỏ<br /> nhất là bướu tiết aldosterone 20,3 ± 11 mm. Bướu thượng thận tiết hormon có ở 56/102 bệnh nhân (54,9%),<br /> trong đó 41 là pheochromocytoma, 10 là hội chứng Conn và 5 là hội chứng Cushing. Ở nhóm bệnh nhân<br /> pheochromocytoma 45,5% trường hợp có catecholamin niệu 24 giờ tăng >=2 lần so với giới hạn trên của bình<br /> thường, 44,5% có catecholamin niệu 24 giờ tăng < 2 lần hoặc không tăng. Tất cả bệnh nhân hội chứng Conn đều<br /> THA và hạ kali máu. Có 16/41 BN pheochromocytoma có huyết áp bình thường trước mổ, trong số này có 10<br /> bệnh nhân bị THA cơn trong khi mổ cần dùng thuốc hạ áp tĩnh mạch.<br /> Kết luận: Trong nghiên cứu này tỉ lệ bướu thượng thận tiết hormon khá thường gặp (54,9%). Số bệnh<br /> nhân được chẩn đoán bướu thượng thận tình cờ chiếm 52,9%. Chỉ đo catecholamin nước tiểu 24 giờ sẽ không<br /> phát hiện được một tỉ lệ đáng kể pheochromocytoma.<br /> Từ khóa: bướu thượng thận, phẫu thuật cắt bướu thượng thận.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> ENDOCRINE DISORDERS IN PATIENTS WITH ADRENAL TUMORS BEFORE SURGERY<br /> Tran Quang Nam, Nguyen Thy Khue<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 1 - 2011: 240 - 247<br /> Background: In south Viet Nam management of endocrine disorders of adrenal tumors is still controversial.<br /> There is a need to study hormonal dysfunctions in these patients, in order to improve management of adrenal<br /> tumors.<br /> Objectives: to assess hormonal dysfunctions in patients with adrenal tumors before surgery.<br /> Method: retrospective case series report.<br /> Participants: Patients with adrenal tumors admitted to hospital and had adrenalectomy from April 2002 to<br /> March 2006.<br /> Results: 102 patients (60 female), female to male ratio was 1.4/1. Median age was 43 (15-74). 54/102<br /> patients had adrenal incidentaloma. Common manifestations were hypertension (43.1%) and flank pain (44.1%).<br /> * Bộ môn nội tiết, Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh, ** Bộ môn nội tiết, Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: Ths. Trần Quang Nam<br /> ĐT: 0908386382<br /> Email: tranqnam@yahoo.com<br /> <br /> 240<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 1 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Mean size of tumor was 56.5 ± 32.1 mm. Aldosterone-secreting adrenal tumor size was smallest (20.3 ± 11 mm).<br /> 56/102 patients (54.9%) had hormone-secreting adrenal tumors (41 pheochromocytoma, 10 Conn’s syndrome<br /> and 5 Cushing’s syndrome. Among subgroup of patients with pheochromocytoma, only 45.5% of cases had 24urine catecholamine equal or greater than 2 upper limit of reference range.<br /> Conclusion: In this study hormone-secreting adrenal tumors were frequent (54.9%). Proportion of adrenal<br /> incidentaloma was 52.9%. Many cases with pheochromocytoma will be missed if only 24-urine catecholamine<br /> measurement is used for screening of pheochromocytoma.<br /> Keywords: adrenal tumor, adrenal surgery.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Tần xuất hiện mắc của bướu thượng thận<br /> tình cờ khoảng 3% ở tuổi trung niên, tăng tới<br /> 10% ở người già(6). Bướu thượng thận tiết<br /> hormon có thể là: tăng tiết cortisol, cường<br /> aldosteron nguyên phát, tăng tiết androgen,<br /> bướu tủy thượng thận (pheochromocytoma).<br /> Những loại bướu này cần được chẩn đoán tăng<br /> tiết hormon gì trước khi có dự tính phẫu thuật<br /> cắt bỏ bướu(10).<br /> Ở Việt nam, khoảng 10 năm trở lại đây việc<br /> phát hiện và xử trí các khối bướu tuyến thượng<br /> thận đã được cải thiện đáng kể nhờ đã đo được<br /> một số hormon thượng thận. Trong thời đại của<br /> sự phát triển kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như<br /> chụp cắt lớp điện toán (CLĐT) và chụp cộng<br /> hưởng từ hạt nhân (CHTHN) có độ phân giải<br /> ngày càng tốt nên tạo điều kiện dễ dàng phát<br /> hiện các khối bướu thượng thận ngay cả khi còn<br /> nhỏ. Tuy nhiên, việc chẩn đoán và điều trị rối<br /> loạn nội tiết của bướu thượng thận chưa có đồng<br /> thuận chung. Chúng tôi thực hiện nghiên cứu<br /> này nhằm mục đích đánh giá các rối loạn nội tiết<br /> của các bệnh nhân có bướu thượng thận trước<br /> phẫu thuật.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đây là nghiên cứu hồi cứu hàng loạt ca<br /> thực hiện tại bệnh viện Bình Dân và Bệnh viện<br /> Chợ Rẫy.<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Tiêu chuẩn chọn bệnh<br /> 1) Những bệnh nhân được chẩn đoán có<br /> bướu thượng thận nhập viện đã phẫu thuật cắt<br /> bướu từ 4/2002 tới 3/2006.<br /> <br /> Chuyên Đề Nội Khoa<br /> <br /> 2) Đã có kết quả giải phẫu bệnh là khối<br /> bướu thượng thận hoặc tổn thương tại tuyến<br /> thượng thận (ví dụ: ung thư di căn tới tuyến<br /> thượng thận).<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> 1) Trước mổ chẩn đoán bướu thượng thận<br /> nhưng không được phẫu thuật vì các lý do như:<br /> bệnh nhân từ chối phẫu thuật, bệnh lý đi kèm<br /> nặng, quá chỉ định.<br /> 2) Giải phẫu bệnh của khối bướu là tổn<br /> thương khác không thuộc tuyến thượng thận.<br /> 3) Không có kết quả giải phẫu bệnh.<br /> Các bệnh nhân được thu thập các số liệu sau:<br /> tuổi, giới tính, hoàn cảnh phát hiện, các triệu<br /> chứng, tiền căn bệnh lý; Các dấu hiệu lâm sàng:<br /> tăng huyết áp (THA), tăng huyết áp cơn, hội<br /> chứng Cushing, yếu liệt cơ; xét nghiệm sinh hóa:<br /> ion đồ máu, đo nồng độ hormon tuyến thượng<br /> thận trong máu và nước tiểu, nghiệm pháp động<br /> chẩn đoán tăng tiết hormon (nếu có làm); kết<br /> quả hình ảnh học (chụp CLĐT, chụp CHTHN);<br /> chẩn đoán trước mổ; diễn tiến phẫu thuật;<br /> phương pháp phẫu thuật; giải phẫu bệnh.<br /> Chúng tôi tìm được 138 hồ sơ bệnh án của<br /> các bệnh nhân có chẩn đoán là bướu thượng<br /> thận nhập viện. Trong số đó có 102 bệnh án đủ<br /> tiêu chuẩn chọn lựa, còn 36 bệnh án bị loại do<br /> không đáp ứng được tiêu chuẩn chọn vào<br /> nghiên cứu.<br /> Các giá trị tham chiếu của xét nghiệm: Kali<br /> máu 3,5 – 5,0 mmol/L; Cortisol máu sáng: 6,219,4 mcg/dL; Catecholamin máu: