Nhập môn Linux và phần mềm mã nguồn mở

Chia sẻ: Tong Van Toan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:164

Thêm vào BST

Báo xấu

2.915
lượt xem 204
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tham khảo sách 'nhập môn linux và phần mềm mã nguồn mở', công nghệ thông tin, hệ điều hành phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nhập môn Linux và phần mềm mã nguồn mở

Nh p môn Linux và ph n m m mã ngu n m TS Hà Qu c Trung, ThS Lê Xuân Thành Ngày 22 tháng 7 năm 2010
Ph n I Gi i thi u v ph n m m mã ngu n m và Linux 1
Chương 1 Ph n m m mã ngu n m 2
1.1 Khái ni m ph n m m mã ngu n m 1.1.1 Khái ni m ph n m m t do-mã ngu n m Các thao tác có th th c hi n trên ph n m m Ph n m m là m t s n ph m trí tu đ c bi t, đ c trưng cho ngành CNTT và CNPM. Trên các ph n m m, có th th c hi n các thao tác: S n xu t ph n m m : nghiên c u nhu c u NSD, thi t k , coding, com- piling and releasing. Cài đ t ph n m m : Đ có th đư c s d ng, ph n m m c n đư c cài đ t. Cài đ t là thao tác ghi các mã c n thi t cho vi c th c hi n môi trư ng vào b nh thích h p đ NSD có th s d ng. Như v y đ cài đ t ph n m m c n có các mã máy c n thi t cho vi c th c hi n ph n m m. Các mã này có th đ dư i d ng hi u đư c b i con ngư i ho c dư i d ng ngôn ng máy. S d ng ph n m m : cài đ t và s d ng ph n m m trên máy tính. Máy tính này có th là máy tính cá nhân, máy ch , máy tính công c ng, . . . .. Tùy theo t ng b i c nh vi c s d ng ph n m m có th có các ràng bu c khác nhau. (cài trên 1 máy, trên nhi u máy, trên nhi u CPU, . . . ..). Các ph n m m có b n quy n thư ng b o v vi c s d ng ph n m m b ng serial key, activate code và có nh ng trư ng h p b ng khóa v t lý! Thay đ i ph n m m Trong quá trình s d ng có th xu t hi n nhu c u thay đ i. Vi c thay đ i này có th đư c ti n hành b i tác gi ph n m m ho c có th do m t ngư i khác. Đ thay đ i tính năng ph n m m c n có mã ngu n c a ph n m m. N u không có mã ngu n, có th d ch ngư c đ thu đư c mã ngu n t mã th c hi n. Mã ngu n ph n m m có th đư c phân ph i theo nhi u kênh khác nhau (m ng, lưu tr , truy n tay, lây nhi m) Các thao tác khác Phân tích ngư c mã ngu n, phân tích giao di n, mô ph ng, th c hi n luân phiên ... Ph n m m đư c qu n lý b i các qui t c v b n quy n và s h u trí tu , cho phép th c hi n ho c không th c hi n các thao tác nói trên trong các đi u ki n khác nhau. 3
B n quy n ph n m m (BQPM) là tài li u qui đ nh vi c th c hi n các thao tác trên ph n m m. Có th có các b n quy n ph n m m s h u, b n quy n cho ph n m m mi n phí/ph n m m chia s , b n quy n cho ph n m m t do và mã ngu n m 1.1.2 Ph n m m s h u là ph n m m có b n quy n ràng bu c ch t ch các thao tác trên ph n m m, đ m b o quy n l i c a ngư i làm ra ph n m m. Copy Right (b n quy n)là thu t ng ch quy n qu n lý đ i v i ph n m m, cho phép/không cho phép th c hi n các thao tác khác trên ph n m m. V i các ph n m m s h u, thông thư ng b n quy n có các ràng bu c ch t ch đ m b o quy n l i c a ngư i làm ra ph n m m, nh t là vi c b o lưu b n quy n khi th c hi n các thao tác trên ph n m m. Do đó, b n quy n c a các ph n m m ch s h u thư ng r t ch t ch v quy n phân ph i và qu n lý, h n ch quy n thay đ i và c i ti n và h u như không cho phép vi c phân tích ngư c mã. M t s ph n m m s h u còn phân bi t các quy n này cho các đ i tư ng s d ng B n đ c có th tham kh o trong các th a thu n b n quy n dành cho NSD đư c phân ph i kèm theo các ph n m m s h u. Vi c ràng bu c ch t ch các quy n phân ph i và qu n lý trên ph n m m m t m t đ m b o quy n l i và t đó là đ ng l c cho ngư i phát tri n ph n m m, m t khác h n ch nh ng thành ph n khác hoàn thi n và b sung tr c ti p các tính năng, ch c năng c a ph n m m. Trong th c t , các ch s h u ph n m m ch cung c p 1 ph n quy n s d ng (ví d s d ng trên m t máy tính, không đư c s d ng trên máy ch , không đư c s d ng d ch v k t n i t xa đ s d ng ph n m m). Khi NSD mu n có quy n s d ng b sung c n tr ti n b sung theo tính ch t và qui mô c a quy n s d ng. Các quy n phân ph i thư ng b h n ch . NSD không có quy n phân ph i cho NSD khác. Đ đ m b o k thu t cho các h n ch này, các ph n m m s h u thư ng có m t mô đun đ xác th c và ki m tra quy n s d ng. Đây cũng là m t lý do mà quy n thay đ i ph n m m không bao gi đư c cung c p, tr khi ch s h u có ý đ nh chuy n đ i s h u c a ph n m m. Quy n qu n lý ph n m m có giá r t cao, có th coi là giá tr trí tu c a ph n m m. 1.1.3 Ph n m m t do mã ngu n m M t xu hư ng khác trong vi c phân ph i các ph n m m là không h n ch các quy n th c hi n trên ph n m m. Hi n nhiên là các quy n qu n lý ph n m m không th không b h n ch , n u không ph n m m s tr thành s h u c a m t ch th khác có quy n h n ch các quy n th c hi n khác c a ph n 4
m m. Như v y, các ph n m m này s đư c phân ph i kèm theo t t c các quy n, tr quy n qu n lý. Các ch th có th s d ng hoàn toàn t do ph n m m, tr vi c s d ng quy n qu n lý đ áp đ t h n ch lên các quy n còn l i. Các ph n m m đư c phân ph i theo cách th c này g i là ph n m m t do. Đ đ m b o cho vi c th c hi n các quy n ch nh s a, nâng c p, phân tích ngư c ph n m m, các ph n m m này thư ng đư c phân ph i kèm v i mã ngu n. Chính vì nguyên nhân này nên thu t ng ph n m m t do thư ng đư c g i là ph n m m t do mã ngu n m ho c ph n m m mã ngu n m . Chú ý Trong khái ni m ph n m m mã ngu n m , không qui đ nh vi c tr phí cho vi c th c hi n các thao tác trên ph n m m. Đi u này có nghĩa là ph n m m mã ngu n m hoàn toàn có th đư c bán, đư c kinh doanh gi ng như ph n m m s h u. T t nhiên, vi c NSD có trong tay mã ngu n, mã th c hi n t m t ngu n khác không m t phí có đ ng l c đ tr m t kho n phí nào đó cho nhà phát tri n ph n m m mang tính ch t tài tr nhi u hơn là thanh toán phí. Chú ý Cũng liên quan đ n phí c a ph n m m, c n phân bi t ph n m m mã ngu n m v i các ph n m m mi n phí. V i các ph n m m mi n phí, NSD s có quy n s d ng ch không có quy n phân ph i l i, thay đ i, ch nh s a, ... Chú ý Do có h n ch v quy n qu n lý ph n m m, nên ph n m m t do mã ngu n m khi phân ph i v n c n kèm theo b n quy n. B n quy n c a ph n m m mã ngu n m ch ra NSD có th s d ng b t c quy n nào trên ph n m m, tr vi c h n ch b t quy n trên ph n m m. Đây cũng là lý do b n quy n c a ph n m m mã ngu n m thư ng đư c g i b ng thu t ng Copy Left thay cho Copy Right. Ranh gi i gi a quy n qu n lý và các quy n khác là m t ranh gi i m , do đo khái ni m mã ngu n m đư c hi u m t cách khác nhau b i các ch th khác nhau, ph thu c vào t p h p quy n đư c cung c p. B n quy n GPL (Global Public License) t p h p các tiêu chí chính đ m t ph n m m có th đư c coi là ph n m m mã ngu n m : • T do phân ph i • Luôn kèm mã ngu n • Cho phép thay đ i ph n m m • Không cho phép thay đ i các ràng bu c b n quy n 5
• Có th có ràng bu c v vi c • Tích h p mã ngu n • Đ t tên phiên b n • Không phân bi t cá nhân/nhóm khác nhau • Không phân bi t m c đích s d ng • Không h n ch các ph n m m khác • Trung l p v công ngh M t s các nhà phát tri n khác không coi vi c phân bi t nhóm, cá nhân khác nhau, h n ch các ph n m m khác là m t đ c đi m c a PMMNM. Ví v y, trư c khi s d ng ph n m m mã ngu n m , c n ki m tra xem b n quy n c a ph n m m mã ngu n m này qui đ nh nh ng gì.Trái v i suy nghĩ c a nhi u NSD, PMMNM có b n quy n và có th b vi ph m b n quy n. Có r t nhi u trư ng h p mã ngu n sau khi ch nh s a đã b đóng l i. 1.2 Phát tri n PMMNM N u như các ph n m m s h u do m t ch th duy nh t phát tri n, quá trình phân tích thi t k xây d ng ph n m m đư c ho ch đ nh và ki m soát ch t ch (mô hình dàn nh c) thì PMMNM đư c phát tri n theo mô hình ch tr i, trong đó NSD đóng vai trò c a ngư i phát tri n ph n m m. Quá trình ra quy t đ nh là đ ng, không có m t đ nh hư ng c ng nh c t th i đi m ban đ u. Đ t do c a nhà phát tri n là r t l n, có th l a ch n các quy t đ nh theo xu hư ng cá nhân, thi u s và cũng có khi là đa s . Có r t nhi u trư ng h p khi các ý ki n không th ng nh t đã sinh ra 2 dòng ph n m m t m t ph n m m ban đ u trong quá trình phát tri n( ví d iTexMac và TexShop). K ch b n phát tri n ph bi n c a PMMNM là: có m t nhà phát tri n đưa ra m t phiên b n đ u tiên+ý tư ng v ph n m m. Các nhà phát tri n khác hoàn thi n các ch c năng đ ra trong ý tư ng đó, ti p t c đ xu t tính n ng m i. Quá trình liên t c đư c l p l i. Đ thu n ti n hơn cho các lo i NSD, các phiên b n c a PMMNM thư ng đư c qui đ nh như sau: • Phiên b n d ch đêm: v i mã ngu n đư c thay đ i thư ng xuyên, hàng ngày vào bu i đêm b n nh phân c a phiên b n m i nh t này đư c d ch. Phiên b n này ch a các tính năng m i nh t, tuy nhiên chưa đư c ki m tra và rà soát k càng, còn ti m n nhi u l i, chưa n đ nh. Phiên b n này ch y u cho các nhà phát tri n th nghi m và hoàn thi n. 6
• Phiên b n th nghi m: Đã đư c rà soát các l i, tuy nhiên v n chưa n đ nh. Dành cho NSD th nghi m đ có ý ki n ph n h i. • Phiên b n b n v ng: không tích h p các tính năng chưa n đ nh. Dành cho NSD đinh khai thác ph n m m. 1.3 L ch s phát tri n PMMNM Vi c s d ng h đi u hành UNIX và các công c h tr đi kèm đã khi n cho các nhà phát tri n ph n m m c m th y b n quy n h n ch s sáng t o c a h . Năm 1983, d án GNU (GNU is NOT UNIX) ra đ i, do Richard Stallman sáng l p. D án này phát tri n thành T ch c ph n m m t do (FSF-Free Software Foundation). T ch c này t p h p các nhà phát tri n thư ng xuyên s d ng UNIX, hư ng t i m c tiêu là phát tri n các công c tương t như c a UNIX nhưng hoàn toàn t do và mã ngu n m . gcc (GNU C Complier) là s n ph m đ u tiên, cho phép phát tri n các s n ph m khác. vi là chương trình so n th o thông d ng, ... và r t nhi u s n ph m khác. Năm 1998 các n l c ng h PMMNM đã hình thành OSI (Open Source Initiative). OSI n l c đ t o ra các khung pháp lý, cung c p các thông tin c n thi t cho NSD, các nhà phát tri n, các công ty d ch v có th phát tri n, khai thác, cung c p d ch v , kinh doanh PMMNM. M c dù có m t quá trình phát tri n khá lâu dài, tuy nhiên trên th c t ph i đ n năm 2008 m i có nh ng qui đ nh ch t ch c a pháp lu t m t s nư c b o h PMMNM. Ví d khi vi ph m b n quy n c a ph n m m, t t c các quy n đư c gán trong b n quy n l p t c tr thành vô hi u. Qui đ nh này không tác đ ng nhi u đ n ph n m m s h u, nhưng v i PMMNM, khi các quy n tr thành vô hi u h u như ch c ch n NSD s vi ph m các s h u trí tu . 1.4 Ngu n l c phát tri n ph n m m mã ngu n m Khái ni m PMMNM không ràng bu c vi c ph n m m có th đư c bán hay không, tuy nhiên, v i vi c cung c p kèm theo mã ngu n và cho phép NSD có th tùy ý s a đ i, vi c thu m t kho n phí t NSD v i các PMMNM không có cơ s h p lý, tr nh ng trư ng h p r t đ c bi t khi ph n m m ch ph c v cho s lư ng ít NSD nào đó. Vi c phát tri n ph n m m, cho dù là s h u hay t do, đ u c n có ngu n l c v con ngư i, tài chính. Câu h i đ t ra là 7
làm th nào đ thu hút đư c ngu n l c đ phát tri n m t PMMNM nào đó. Có th li t kê m t s cách th c đ thu hút các ngu n l c. Tư v n Ngu n l c đ phát tri n mã ngu n m có th thu đư c t các đơn v ch u trách nhi m tư v n cho t ch c s d ng cu i cùng. Vi c làm ch đư c các PMMNM, các gi i pháp s d ng chúng cho phép các chuyên gia v PMMNM có th tư v n hi u qu cho các t ch c đ l a ch n các gi i pháp, đ qu n lý k thu n h th ng thông tin c a mình. H tr k thu t N m v ng mã ngu n và cách th c khai thác PMMNM cho phép cung c p d c v h tr k thu t cho các t ch c không chuyên v IT. Đào t o Khi các gi i pháp PMMNM đư c s d ng r ng rãi, s xu t hi n nhu c u v nhân l c phát tri n, khai thác các PMMNM. Nh ng công ty đi trư c có th cung c p các d ch v đào t o, d ch v c p ch ng ch đ đáp ng nhu c u này. Cung c p các gi i pháp mã ngu n m Không ch cung c p các PMMNM, hoàn toàn có th cung c p các gi i pháp tích h p m t ho c nhi u PMMNM đ đáp ng nhu c u chung v ph n m m c a m t t ch c. Ngư i cung c p d ch v có th không ph i là ngư i phát tri n ph n m m, mà ch là ngư i tích h p các PMMNM khác l i v i nhau, tuy nhiên đã c u hình các PMMNM này đ có hi u năng t i ưu, có giao di n thu n ti n, ... nói chung là đáp ng yêu c u c a NSD. Tài tr /qu ng cáo Khi m t t ch c c n m t ph n m m, t ch c này có th t phát tri n ph n m m, có th mua m t ph n m m khác, có th tài tr cho m t nhóm các nhà phát tri n PMMNM. N u m t s t ch c có cùng nhu c u v m t ph n m m, các t ch c này còn ph i h p v i nhau, tài tr các ngu n l c (con ngư i, tài chính, cơ s v t ch t) đ xây d ng m t PMMNM, chia s b t kinh phí phát tri n ph n m m. PMMNM không b h n ch v quy n s d ng và phân ph i, do đó có s lư ng NSD l n. Hoàn toàn có th s d ng l i th này đ t o ngu n kinh phí t qu ng cáo trên ph n m m ho c trên các thông tin liên quan đ n ph n m m. Có nhi u trư ng h p có 2 phiên b n c a ph n m m: phiên b n MNM tuân th GPL nhưng h n ch v ch c năng, phiên b n s h u (ho c chuyên nghi p) có đ y đ các tính năng. Có th th y phiên b n MNM s đóng vai trò qu ng cáo cho phiên b n đ y đ /chuyên nghi p. Thương m i hóa (m t ph n/t t c ) M t cách th c n a đ có ngu n l c phát tri n là sau m t th i gian phát tri n PMMNM có th ti n hành 8
thương m i hóa ph n m m đ thu h i chi phí. Tuy nhiên, hi u qu c a vi c này ph thu c vào ch t lư ng c a ph n m m có thuy t ph c đư c NSD đang dùng phiên b n MNM chuy n sang phiên b n thu phí. 1.5 So sánh ph n m m mã ngu n m và ph n m m mã ngu n đóng T n t i nhi u ý ki n ng h và không ng h xu hư ng phát tri n PMMNM. Các ý ki n ng h cho r ng: • PM MNM có th phát tri n theo nhu c u NSD • Không b gi i h n s sáng t o • Tin c y và b o m t: Mã ngu n đư c đông đ o NSD ki m tra. • Gi m chi phí phát tri n • Không b c n tr b i đ ng l c kinh t Các ý ki n không ng h t p trung ch y u vào m t s lu n đi m Tri t tiêu đ ng l c phát tri n Vi c xu t hi n các ph n m m mã ngu n m làm cho không còn đ ng l c đ phát tri n ph n m m nói chung. Thi u tính chuyên nghi p Do PMMNM do nhi u ngư i cùng tham gia phát tri n, do đó khó có th ki m soát đư c qui trình phát tri n và ch t lư ng c a ph n m m. Chính vì th nên PMMNM khó có th thuy t ph c đư c NSD không chuyên v IT Không b o m t Mã ngu n công khai cho t t c NSD, k c nh ng NSD mu n t n công h th ng. 1.6 Mts ph n m m mã ngu n m thông d ng Ph n m m mã ngu n m hi n nay đã đ t đ n m c phát tri n n đ nh, các l i cơ b n đư c kh c ph c, đư c NSD ch p nh n r ng rãi. Có th k ra m t vài ph n m m/b ph n m m đư c s d ng r ng rãi hi n nay là: FireFox Trình duy t c a Mozilla, cho phép có th phát tri n các plug-in b sung 9
Open Office B so n th o văn b n c a Sun Micro System, có th thay th MS Office Apache Web server đư c s d ng r ng rãi PHP-MySQL Application Server Thunder Bird Mail Client c a Mozilla Unikey Chương trình gõ ti ng Vi t 1.6.1 Kho d li u PMMNM PMMNM có th đư c t i v theo cách thông thư ng như v i các ph n m m mi n phí ho c chia s . Kho d li u sourceforge.net đ nh nghĩa khung thông tin c n thi t đ c p nh t các thông tin chi ti t v m t d án PMMNM. Đ thu n ti n cho vi cs d ng mã ngu n, các mã ngu n theo phiên b n c a các ph n m m đư c lưu tr t i các kho ph n m m. Các kho ph n m m này cho phép NSD t i mã ngu n và c p nh t mã ngu n m i. Các s n ph m thư ng đư c s d ng là: CVS Concurrent Versions System: H th ng cho phép lưu tr mã ngu n, ki m soát các thay đ i trong mã ngu n và ki m soát phân nhánh khi c n thi t SVN H th ng ki m soát mã ngu n và quá trình ch nh s a mã ngu n, thay th CVS. 10
Chương 2 Khái ni m Linux 11
2.1 Linux: Nhân, h đi u hành, b n phân ph i hay h th ng Thu t ng Linux đư c s d ng r ng rãi trong th c t . Tuy nhiên, trong các ng c nh khác nhau, thu t ng này có th đư c hi u v i nghĩa khác nhau. Khi s d ng Linux trên các thi t b nhúng, thi t b di đ ng, trong trư ng h p này, ch có nhân c a HĐH Linux đư c s d ng. Thu t ng Linux đư c dùng đ ch nhân c a h đi u hành Linux. Nhân c a HĐH bao g m các ph n m m c n thi t đ qu n lý và s d ng các ph n c ng c a h th ng. Khi cài đ t các ph n m m trên máy tính, có th có nhi u l a ch n: Windows, Linux, Sun, MacOS. Trong ng c nh này. Linux đư c hi u là m t H Đi u Hành. Linux thư ng đư c phân ph i không ph i ch g m có nhân và các ph n m m h th ng. Đi kèm theo HĐH, còn có các ph n m m ng d ng ph c v các nhu c u c a t ng l p NSD. Giao di n đ h a, các chương trình h tr . ... T t c các thành ph n đó k t h p v i nhân c a h đi u hành và HĐH t o ra m t b n phân ph i c a Linux. Có r t nhi u b n phân ph i khác nhau, có th s d ng chung m t phiên b n c a nhân, m t t p h p chung các ph n m m h th ng, nhưng đư c phân ph i v i các b ph n m m khác nhau dành cho máy ch , máy đ bàn, máy xách tay, .... Khi so sánh hi u năng gi a các s n ph m Linux, MacOS, Sun Solaris, ... th c t ta đã so sánh các h th ng trên đó các HĐH tương ng đã đư c cài đ t. Linux trong trư ng h p này đư c s d ng đ ch m t h th ng máy tính cài đ t h đi u hành Linux. Khi s d ng thu t ng Linux, c n xác đ nh rõ b i c nh đ tránh hi u nh m. 2.2 L ch s phát tri n c a Linux Linux ra đ i d a trên m t s y u t l ch s đ c bi t. H đi u hành Unix Th h th nh t c a các máy tính l n ch y u s d ng h đi u hành Unix. Đây là m t h đi u hành đư c vi t và s d ng ngôn ng l p trình C. Như c đi m duy nh t c a HĐH Unix là giá thành cao. V i s ra đ i c a các máy tính cá nhân, nhu c u v m t h đi u hành đa nhi m, đa NSD giá thành tương x ng v i máy tính ngày càng tr nên m nh m . HĐH DOS c a IBM và Microsoft đáp ng đư c nhu c u v giá thành, tuy nhiên l i là đơn nhi m. 12
FSF-GNU Hurd Các n l c c a FSF hư ng t i m c tiêu là vi t l i các công c c a Linux đ có th ph bi n chúng dư i GPL. M t trong các d án đó hư ng t i vi c xây d ng m t HĐH mã ngu n m có tên là GNU-Hurd. R t ti c, d án này đã b đóng băng và không có m t HĐH mã ngu n m nào có tên là Hurd. Andrew Tanenbaum là m t giáo sư t i trư ng Đ i h c Vrije c a Hà Lan. Ông là tác gi c a r t nhi u cu n sách kinh đi n có giá tr trong CNTT. M t trong nh ng cu n sách đó là cu n “H Đi u Hành”, xu t b n l n đ u tiên năm 1987. Cu n sách này mô t chi ti t ho t đ ng c a m t HĐH hi n đ i, đa nhi m, đa NSD. Đ c bi t, cu n sách này đư c cung c p kèm theo mã ngu n c a HĐH Minix, đi u này cho phép b n đ c có th t mình ki m nghi m các tính năng c a HĐH. Sau khi cu n sách đư c ph bi n, vi c có th tìm hi u, nghiên c u, th nghi m m t HĐH chi ti t đã t o cho các SV cơ h i “vi t l i” các HĐH. M t s trong đó có th phát tri n ra nh ng phiên b n HĐH m i. Vi c xu t hi n các máy tính cá nhân càng làm cho vi c th nghi m HĐH tr nên d dàng. Tuy nhiên, Tanenbaum ch cho phép SV phân ph i mã ngu n ban đ u c a Minix, không cho phép h phân ph i mã ngu n đã đư c s a đ i. Do đó các đóng góp c a nhi u SV s không đư c tích h p l i. M t trong nh ng sinh viên c a Trư ng, Linux Tovard đã hoàn thành m t nhân h đi u hành có tính năng g n gi ng v i nhân HĐH Linux. Linux Tovald thay vì gi s n ph m cho riêng mình, đã công b mã ngu n cho c ng đ ng các nhà phát tri n (1991). Đó là s xu t hi n c a nhân Linux 1.0. Hi n t i nhân Linux đang có phiên b n 2.6 b n v ng. Đư c s đóng góp c a c ng đ ng, nhân c a HĐH Linux đã tr nên n đ nh, có th ch y trên r t nhi u máy tính khác nhau, ph c v nhi u lo i nhu c u khác nhau c a NSD như dùng máy tính đ bàn, server, ... Tanenbaum đã cho r ng Linux không có tương lai phát tri n. Ông cho r ng Linux đư c thi t k theo mô hình nhân kh i (t t c các tính năng c a nhân đư c tích h p vào trong m t mã duy nh t) trong khi mô hình phù h p là mô hình vi nhân. M t s ý ki n khác thì cho r ng Linux đã s d ng ph n l n mã t mã c a Minix. Tanenbaum tuy có nh ng ý ki n ph n bi n, nhưng cũng kh ng đ nh là mã Linux đư c phát tri n t đ u. V i m t nhân HĐH ho t đ ng n đ nh (1993), các công c h tr t Unix đư c xây d ng b i các d án FSF cho phép NSD có m t HĐH tương đ i đ y đ , thu n ti n cho NSD, chi phí th p hơn nhi u so v i Unix. Có r t nhi u các phiên b n c a nhân Linux, do đó nhân Linux đư c th ng nh t đánh s theo d ng X.Y.Z-D: • X: th h . Hi n t i có th h 1 và 2. 13
• Y: phiên b n chính • Z: phiên b n ph • Các s l là phiên b n th nghi m, s ch n là phiên b n b n v ng • D: Ph n còn l i b sung b i các nhà phân ph i Ví d 2.6.31-14-generic-pae bi u di n nhân Linux th h 2, phiên b n 6, phiên b n ph 31. Ph n b sung b i nhàn phân ph i thư ng là tên nhà phân ph i và dòng máy tính phù h p. 2.3 ng d ng c a Linux M c dù ban đ u ch đư c xây d ng cho các máy tính i386, tuy nhiên do tính ch t mã ngu n m , NSD v i ph n c ng ho c nhu c u khác nhau đ u có th thay đ i Linux cho phù h p, nên Linux có th đư c ng d ng trong nhi u lĩnh v c khác nhau, trên các dòng ph n c ng khác nhau. Máy tính đ bàn Linux đư c s d ng ngày càng nhi u trên máy tính đ bàn. Linux ngày nay thư ng đư c phân ph i cùng v i các giao di n đ h a như GNOME, KDE, ... Các ph n m m ng d ng xu t hi n ngày càng nhi u, ho t đ ng n đ nh, cung c p cho NSD nh ng công c m nh m đ x lý văn b n, ch nh s a đ h a, duy t Internet, .. tóm l i t t c các thao tác mà ngư i s d ng mong ch m t máy tính đ bàn. Các chương trình ph bi n trên các HĐH thương m i Windows và MacOSX h u h t đ u có các ph n m m có tính năng tương đương trên Linux. Máy ch Linux đư c s d ng ph bi n hơn trên các máy ch . M t máy tính Linux có th đư c k t n i và th c hi n các thao tác qu n tr máy tính thông qua m t giao di n văn b n. Vi c truy c p vào giao di n console này nhanh và thu n ti n hơn nhi u so v i truy c p vào giao di n đ h a. Linux có th ph n vư t tr i và có xu hư ng tăng đân trong th trư ng máy ch . Đi u này có th gi i thích d a trên t h p LAMP (Linux-Apache-PHP-MySQL) r t thu n ti n cho vi c tri n khai các web site và ng d ng web. Trên các máy tính l n, Linux cũng đư c dùng ph bi n b i 2 nguyên nhân: giá thành r và tính tương thích tương t Unix. Các siêu máy tính h u h t đư c thi t k đ có th ho t đ ng v i Unix, nên có th ho t đ ng d dàng trên Linux. M t s siêu máy tính còn đư c phân ph i cùng Linux. Máy tính IBM Sequoi cũng s s d ng HĐH Linux. 14
Hình 2.4.1: Các thành ph n c a Linux Các h nhúng Linux còn đư c s d ng r ng rãi trên các thi t b nhúng vì kh năng tùy bi n và giá thành h . HĐH Maemo mà Nokia s s d ng trong m t lo t các đi n tho i thông minh s p ra đ i là m t HĐH d a trên Linux. Trong nhi u router, switch cũng s d ng HĐH Linux. 2.4 Các thành ph n c a Linux HĐH Linux g m các thành ph n: nhân h đi u hành, các công c h th ng, giao di n đ h a và ng d ng. Hình 2.4.1 mô t các thành ph n c a Linux. Nhân h đi u hành Nhân h đi u hành cung c p m t giao di n cho các chương trình và NSD có th qu n lý và khai thác ph n c ng máy tính. Nhân HĐH bao g m các driver c a m t s ph n c ng cơ b n, các chương trình l p l ch CPU, qu n lý b nh và qu n lý các thi t b vào ra. Các drivers Ngoài các ph n c ng cơ b n c a các h th ng máy tính, còn nhi u các ph n c ng khác đư c qu n lý b i các driver chưa đư c tích h p trong nhân. Các driver này có th đư c t i cùng v i nhân ho c sau khi nhân 15
đã đư c t i. Vi c m t driver đư c tích h p vào trong nhân hay đ t dư i d ng m t mô đun hoàn toàn do ngư i d ch nhân quy t đ nh. Các ph n m m h th ng Các ph n m m liên quan đ n c u hình h th ng, giám sát h th ng, th c hi n các thao tác qu n tr Các ph n m m ng d ng Các ph n m m ng d ng cho NSD: b so n th o, mail client, trình biên d ch, thông d ch, .... X Windows và Các ph n m m ng d ng v i giao di n đ h a Giao di n đ h a đư c xây d ng trên cơ s X, ph n m m cho phép qu n lý các vùng logic c a màn hình theo các c a s . Trên n n c a X, có các chương trình qu n lý c a s như KDE, GNOME cho phép qu n lý các c a s m t cách th ng nh t. NSD có th s d ng các chương trình ch y trên n n đ h a c a X. 2.5 Các b n phân ph i c a Linux Linux đư c các nhà phân ph i đóng gói đ t o đi u ki n thu n l i cho NSD. Ban đ u vi c đóng gói đơn gi n ch là tích h p các ph n m m c n thi t vào m t lưu tr ngoài như đĩa c ng, đĩa m m. D n d n, khái ni m b n phân ph i là m t ho c nhi u phương ti n lưu tr có th t o ra m t môi trư ng làm vi c tương đ i đ y đ cho NSD, ch c n NSD khai báo các thông tin cơ b n v h th ng ch không c n ph i can thi p vào các chi ti t c a quá trình cài đ t. M t b n phân ph i hi n đ i thư ng g m các thành ph n sau: nhân HĐH, các gói ph n m m cơ b n, công c qu n lý các ph n m m, công c h tr cài đ t. 2.5.1 Các thành ph n c a m t b n phân ph i Linux Nhân h đi u hành Nhà phân ph i l a ch n m t phiên b n c a nhân Linux, ch nh s a, đóng gói đ làm n n t ng cho b n phân ph i. Các gói ph n m m cơ b n Linux đư c phân ph i kèm theo các gói ph n m m. S lư ng các gói ph n m m lên đ n c hàng ngàn, do đó các nhà phân ph i thư ng phân chia các gói ph n m m thành các nhóm ph n m m ph c v các yêu c u khác nhau: nhóm công c qu n tr h th ng, nhóm công c phát tri n, nhóm công c x lý văn b n, nhóm các công c đ h a, .... đ thu n ti n hơn cho ngư i s d ng cho vi c l a ch n. 16
Hình 2.5.2: L a ch n các b n phân ph i c a Linux Công c qu n lý ph n m m V i s lư ng ph n m m l n, không tránh kh i có xung đ t và ràng bu c l n nhau. Các b n phân ph i thư ng s d ng các công c chuyên bi t, có CSDL riêng đ có th qu n lý các xung đ t và ràng bu c này. Có 2 công c đư c s d ng ph bi n: Redhat package manager và Debian Package Manager. Các b n phân ph i khác thư ng d a trên m t trong 2 công c này. Công c h tr cài đ t Là công c h tr NSD trong quá trình cài đ t, nh n thông tin v nhu c u c a NSD và th c hi n các thao tác cài đ t chi ti t thay cho NSD. Các công c đư c các b n phân ph i hi n t i thư ng cho phép NSD th c hi n các tùy ch n: Ch y th nghi m t CD, không c n cài đ t, cài đ t v i giao di n đ h a, cài đ t ki u qu n tr viên, th c hi n ch đ ph c h i. Các chương trình cài đ t này cho phép NSD có th d dàng có m t h th ng Linux phù h p v i nhu c u s d ng c a mình. 2.5.2 L a ch n b n phân ph i Linux phù h p M i b n phân ph i thư ng hư ng đ n m t đ i tư ng s d ng c th . Ngư i s d ng có th l a ch n b n phân ph i phù h p v i nhu c u s d ng c a mình. Hình ?? đ xu t m t s b n phân ph i phù h p theo nhu c u c a NSD. 17
Ph n II Qu n tr h th ng Linux 18
Chương 3 Các thao tác cơ b n 19