intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Nho giáo Việt Nam và văn hóa Đông Á

Chia sẻ: Nguyen Lan | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST
Báo xấu
108
lượt xem 16
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nho giáo Việt Nam được xem là một trong những tín ngưỡng quan trọng của Việt Nam, đóng góp trong việc xây dựng chỗ dựa vững chắc trong việc phát triển kinh tế, lịch sử, kiến trúc và tồn tại các triều đại phong kiến như Nhà Lý, Nhà Trần, Nhà Lê, Nhà Nguyễn,... Hiện nay có khoảng 3,5% đến khoảng 4% dân số theo Nho giáo, nhưng hầu hết là ở Bắc Bộ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nho giáo Việt Nam và văn hóa Đông Á

  1. TRIET HOC, SO 2 (225), T H A N G 2-2010 NHO GIAO VIET NAM VA V A N HOA DONG A TLf THirC TifiN V A N HOC VlfiT NAM, GOP THEM MOT TIENG NOI PHUirNG PHAP LUAN VAO CUOC THAO LUAN QUOC TE VE VAN DE NHO GIAO VA NUf QUYEN TRAN NHO THIN (•) Bdi vii't khdo sdt de tdi phu nO trin thitc te'vdn bdn vdn hgc Viet Nam tO the'ky XVIII din ddu thi'ky XX. Giai dogn ndy, bin canh sit xudt hien mot so'nhd vdn, nhd thd phu nO, dd cd khdng it tdc gid Id nhd Nho - ngOdi ddn dng viet vephu nO. Tuy nhien, tinh hinh khd phOc tap: co nhiing nhd Nho binh vUc ngOdi phu nO, nhiing cdng cd khong it nhd Nho dOng tren quan diem dgo dOc bdo thu. cua Nho gido len dn, da kich cdc nhdn vgt phu nO dUdc di cao. Thitc te cho thay, khdng the ddn gidn nhO nhieu nhd nghien cOu qudc te dd ldm, vdi tinh thdn lUdng nguyen (dilemma), hoac kit tgi ddn thudn, hoac binh vitc mot chieu Nho gido trong vdn de nU quyen, md nin xudt phdt tO tinh thdn nhd't nguyin luan (monism). 1. D i u thd ky XX, trong xu thd ehung chinh Lao Trang mdi la hoc thuyg't nfl cua chau A, ma Phuc Trach Du Cat (*) Pho giao sU, tie'n si, Triidng Dai hpc Khoa hpc (Phukuzawa Yukichi) diin ta la "thoat A Xa hpi va Nhan vSn, Dai hpc Quoc gia Ha Npi. luan" (thoit khdi chau A), nhieu tri thfie (1) Xem bai viet gay git ciia Lam Ngii Dadng: "Tu tUcing nil quyen cl Trung Quo'e co dai", Feminist vfing D6ng A - hay vfing van hda Han - thought in Ancient China. In lai trong sach Chinese Women Through Chinese Eyes. Li Yu-ning, da tig'n hanh phg p h i n nhieu gii tri editor. A East Gate Book M.E.Sharp, Inc.Armonk truyen thdng phfidng Ddng, trong dd ed New York London, England, 1992. (2) Phan Khoi (1887-1959) co the la tac gia Viet Nho giao. Trong cac xu hfidng phg phan Nam dau tien phe phan Nho giao dan ap phu nil mot each he tho'ng trong loat bai Tdng Nho vdi phu Nho giio dd, cd mot xu hfidng phg phan nU tren bao Phu nU tdn vdn, Sai Gon, 1931. Ong Nho giao nhfi mot hoe thuyg't nam quydn cung la ngiidi dich Lo Ta'n trong cac nam 1955- 1956. (Xem: Phan Khoi vii't vd dich Ld Tdn, Lai - dan ap nfl quydn. O Trung Qud'c, ed thg Nguyen An sUu tam, Nxb Hpi nha van, 2007). kd ddn Ld Tan, Lam Ngfl Dfldng(l); d Viet (3) Co the ke mot so sach phe phan trUc tiep hay gian tiep viec Nho giao dan ap nQ quyen trong linh Nam, tigu bidu la Phan Khdi (1887- viic "tinh" nhU: Vuat qua hang rao cua truyin thdng nam quyen: phe phdn y thUc nam quyen 1960) (2). Viec phg phan Nho giao dan ap trong vdn hoc ciia LUu Tue Anh, [^tH^^lf phu nfl hien v i n tiep tuc(3). 6 Trung i S K l ^ H A ^ + liftSciHWJtt^iJ], tm^ t,:ibM,-=. R ^ ] £ , 1995; Gidi tinh vd vdn hda Trung Quoc cua Qudc, nhflng tie'ng noi Ign an gay g i t Nho Liiu Dat Lam, [14^4^1:4:la.^'Ji^ilffiS. ARtlimtt], 1999; Nam nhdn vd nU nhdn Trung Qudc cua Dich giao nhfl mot hoc thuyg't d i n ap nfl quyen Trung Thien, ["fSW liAfn:^A],fv + ^ t , ±-^^ cd khi di doi vdi cam hflng khang dinh zlfcBKStt], 1999, tai ban 2008. 15
  2. TRAN NHO THIN quyen(4). Dfidng nhfl va'n de nfl quydn la kh6ng gian Noi - Ngoai di cho thl'y sfl diem yg'u eua Nho giao, ed thg dung nd de phan cong nam nfl ci Trung Quoc ve ha guc Nho giao. phfldng dien van hoa - xa hoi la hdp ly. Tuy nhign, trong boi canh Nho gido Tie gia Li-Hsiang Lisa Rosenlee ngu Ign nhiet hien nay, khi nhflng gia tri Nho 4 nhiem vu cua chuygn luan nay: 1) giao da va dang dfldc xem xet lai, khi chu nghign efiu ngudn goc Nho giao va dao trfldng phuc hfing Nho hoc vdi tfi each Nhan; 2) nghign efiu sd dd tfl duy cua mot he tbg'n^ gia tri tinh t h i n truyen ngfidi Trung Quoc do Nho giao trinh bay, th6'ng dfidc nhidu hoe gia Trung Quoc va nhfl dm/dUdng, ngi/ngogi de iing dung nfidc ngoai quan tam, da x u i t hien vao tim higu vi tri ngfldi phu nfl; 3) khdng it cdng trinh bdnh vfic Nho giao nghign cflu quan he qua lai gifla Nho giao trong van de phu nfi. Nhieu hoe gia hien va he thd'ng gidi cua Trung Quoc, vai trd nay cho ring, viec kg't toi Nho giao dan cua Nho giio trong bien minh va duy tri ap phu nfl la kg't qua cua each nhin Au cau true gia dinh phu quyen eua xa hoi chau trung tam luan (Eurocentrism), hay Trung Quoc, xem xet ngfldi phu nfl khong la kdt qua eua viec lay he gia tri cua nam phai vdi tfl each nan nhan, ma la ngfldi gidi de ap dat cho. phu nfl. Theo ho, thflc cung tham gia duy tri thfie t i i n phan biet ra, Nho giao ed tiem nang cua mot hoc gidi ci Trung Quoc, tfic xem xet ngfldi phu thuyg't nfl quyen, hay Nho giao chinh la nfl khong phai nhfl mot thflc thg tfl nfl quyen (Confucianism is feminism). nhign, ma la, mot thflc the van hoa; 4) di Ng'u nhfi trfidc day, khi phan tich va'n de ra ngoai sfl phg phan mot chieu cae yeu Nho giao va phu nfi, ngfidi ta chi xua't to' phan biet gidi cua Nho giao va giai cau phat tfi k h i i niem sex - gidi tinh (sex dfidc true ehinh sach ve gidi, dfla ra diem nhin dich sang Trung van la t43?ij tinh Hit), thi cho phep trinh bay viec giai phdng phu nay, nhieu nha nghign efiu dd xuat khai nfl gan lien vdi cac bfldc xay dflng mot niem gender - gidi tinh xet trin phUdng ndn nfl quydn Nho giao (tr.3-4). diin oca hgi (gender dfidc dich sang Trung van la tt^ttS'J xd hgi tinh biit){5). Nhfing, dang tig'c la, sfi bien luan cua ho (4) Xem: Bdn vi quan niem nO tinh trong trie't hgc Trung Qudc - hodng dUdng cho tU titdng tdn siing mang tinh ly thuyet nhieu hdn tinh thfie nQ tinh cua Dao gia, Dao gido ciia Ly T6 Binh, tiin. Chang han, Sam Crane cho rang, $*T[i^+Ht?^1^W:^ttm^-3Al^iI^. i l » ^ ^ phu nfi cham sdc gia dinh nhidu hdn nam ^ttW-S.'B], http://www.lUnwentianxia.com/product. free.4420305.1/ . gidi, ma dao Nho la'y gia dinh suy ra dao (5) Xem: Gail Hershatter v^ Viidng Chinh. Lich sit dfic xa M i va do vay, phu nfl g i n vdi dao Trung Qud'c: mot phgm trii hvtu dung trong viec Nhan hdn(6). phdn tich sU khdc biet gidi tren phUcfng dien xd hgi. Tap chi Khoa hoc xa hoi, ThUdng Hai, S ^ i i f t Mot each he tho'ng, c6ng trinh Nho gido vd phu na.- mot cdch gidi thich ve fflW?E;«],tt#l4^,±?S, N.12/2008. (6) Xem: Sam Crane. Phu nQ khien cho nam gidi mat trie't hgc {Confucianism and women: biet thendo Id nhOng ly tudng Nho gido. "Women a philosophical interpretation^)) da phan show up men on Confiicianism ideals". China Daily, 08/10/2006. tich dao Nhan cua Khdng Tii, phan tich (7) Cua tac gia Li-Hsiang Lisa Rosenlee, State mo hinh trie't hoc Am - Dfldng va mo hinh University of New York, 2006. 16
  3. TLTTHUC TlfiN VAN HOC VIET NAM Nhflng ngfidi phg phan Nho giio da cd sfl ung hd eua Nho giao v i n ed kha ebon mot de tai khd chiu la quan niem nang xuat hien tfi tadng bao ve nfi quyen. nghiet nga vd trinh tig't cua Nho giao ddi Bai vig't cua chung tdi khdng di vao eac vdi phu nfi, chi ra ba't cdng doi vdi phu van de ly luan va thfie tiin cua Nho giao nfl, n h i t la each nhin mang tinh dien che Trung Qudc vdn dfidc cae nha nghien efiu hda (canonization) dd'i vdi ngfldi qua phu di cap r i t nhieu nhang hien vin ehaa (khdng khuygn khich ho tai gia) va de cao .dat dade sii nhat tri (cac quan niem gay miu ngfldi phu nfl thu tig't va tuan tig't tranh luan n h a "tam cadng", "tdng nhat (^T?> JST?) qua kigu truyen vd liet. nfl chi ehung", van dd am - dadng, ndi ngoai, {niK # ) kha phd big'n d Trung Qu6'c(8). liet nfi, "che't ddi sfi nhd, that tiet sfi dai", Ca Phan Kh6i d Viet Nam va Lam Ngfl quan niem phu nfi thu tiet la eua Nho gia Dfldng d Trung Qu6'e ddu dan cau ndi ndi hay Phap gia...), ma trong khudn khd tidng eua mot nhan vat Td'ng Nho la ban hep, chi khao sat mot sd' hien tfidng Trinh Di ring, "chg't ddi la chuyen rat eua van hoe Viet Nam cud'i thd ky XIX, -nhd, t h i t tig't la chuyen r i t Idn" ( 1 i ^ - » ^ dau thg' ky XX nham ngu. Ign mot van de A^,^T^^iO nhfl la b i n g chflng dien ed tinh phfidng phap luan trong nghien hinh n h i t ve sfl dan ap cua Nho giao dd'i efiu Nho giao ndi chung. vdi phu nfl. Co the ndi, day la cho khd Van hoc Viet Nam the ky XVIII - XX da khan cho nhflng ngfldi bao ve Nho giao cap cho ehung ta mot ngudn tfi lieu phong vdi tfl each mot he th6'ng gia tri va ehung phu dg suy nghi ve van de nfi quyen va ta ed thg chflng kig'n tinh thig'u thuyet Nho giao. Trong khudn khd mot xa hdi phuc cua cae luan cfl bien ho. Li-Hsiang Nho giao nam quydn, thfie tg' sang tac van Lisa Rosenlee bien minh cho sfl sfing bai hoe giai doan nay cho tha'y, chu nghia nfl ngfidi qua phu kh6ng tai gia (cult of quyen da x u i t hien ben canh ddng tfi widowhood) va tue bd chan phu nfi tfidng chd'ng nfi quydn truyen thd'ng. (practice of footbinding) b i n g ea mot sd Vd phfidng dien tfi tfidng, ed thg ndi, do van hda fiu tign cho sfi san sinh ra eon trong the ky XVIII va XIX, Nho giao la he trai kg' thfia ddng doi. "Ndi rong ra, sfi tfi tfidng thd'ng tri trong ddi sd'ng tfi tfidng phan biet gidi tinh d Trung Qud'e cd the d Viet Nam. Hien nay, chfia ed nhidu giai thich nhfl la sfi nha'n manh logic cua • cdng trinh khao efiu ve tinh chat Nho sfi ndi doi tong dfidng di lien vdi gia dinh giao giai doan nay. Theo quan digm eua rang sfi noi doi nay chi cd the thfie hien Huynh Thuc Khang (1876-1947), mot nha qua eon dfidng nam gidi. Dieu nay den Nho ygu nfidc, cflng la mot nha khoa Ifidt minh lai cd lign he vdi dao hig'u trong bang Idn d dau thd ky XX, Nho giao Viet gia dinh kieu Nho giao va nghi thfie thd Nam d thdi gian nay ehinh la Tdng Nho. cung td tign" (tr.l52). Song, sfi eat nghia Ndi chinh xie hdn, dng cho ring, tfl thuoe nay chi la suy lu^n ly thuyet, chfi khdng dd cap den thfie te fing xfi eua Nho gia dd'i vdi v i n de trinh tig't eua ngfidi phu nfi. (8) Xem: Richard L.Davis. Nhiing phu nO trinh, hie'u trong sQ sdch Trung Qudc the'ky XI, Richard Tuy vay, nhflng ngfidi phg phan Nho giao L.Davis. "Chaste and Filial Women in Chinese ddi vdi nfl quyen dfldng nhfl qugn mot Historical Writings of Eleventh Century", Journal thfle te la, chinh trong xa hoi nam quyen of the American Oriental Society, Vol.121, No.2 (Apr.- Jun., 2001), pp. 204-218. 17
  4. TRAN NHO THIN Minh trd ve sau, tfic quang tfi d i u the ky ddng van hoc nfl quydn va cho'ng nfl XV trd di, cai hoc To'ng Nho da nhap lam quydn. Dieu thu vi la co khi chinh ngfldi mot vdi cai hoc khoa cii ma tfi xfing la eii phg phan To'ng Nho quyet liet nha't, nhfl hoc Kh6ng Manh va cho den mai d i u the Huynh Thuc Khang, lai v i n gifl quan ky XX, Nho giao d Viet Nam v i n la To'ng diem bao thu do'i vdi nfl quyen. Nho: "Tridu Lg trd di, chi Ifia ed mot thfi Trade het, ta hay noi de'n ddng van hoe hoe T6'ng Nho vdi van khoa cfi"(9). Ong nfl quyen. Ve khai niem vdn hgc nO kich liet da kich, phe phan Bui Huy Bich quyin, chung toi t a n t h a n h quan diem (1744-1818), ngfidi da bien soan loai sach eua t i e gia Lflu Tue Anh. Mot mat, khong tdm t i t kinh dien Nho hoc (goi la tig't phai ta't ca sang t i e cua cac t i c gia nfl yg'u) cho si tii di thi: "L6'i hoe To'ng Nho ddu thuoe ve ddng van hoc nfl quydn va va khoa cfi b6i lo Ign sach sdt eua Thanh mat khdc, sang t i c ciia mot so' t i e gia hien da bao nhieu ddi dg'n cai hoe "tig't nam ed khi cd the dfldc coi la van hoc nfl yg'u" eua Bui Huy Bich thi ranh la cai ldi quyen. Tigu chi "van hoe nfl quyen" d day "phu thuy kiem ga", "thiy dd gay gao", khdng phai la gidi tinh cua t i e gia hay ed't nhet nach mot cai nghd de bfide Ign gidi tinh cua nhan vat van hoe, ma la noi eon dfidng si hoan khdng c6 chut gi la dung sang t i e eo lign quan dg'n viec bao dang goi la hoc". ve, benh vflc quyen song cua phu nfl, giai Ndi ve Nho giao ddi Nguyin trong the phong phu nfl. "Phg binh va nghign cflu ky XIX, nha nghien efiu ngfidi Nhat Ban van hoc nfl tinh phai tnic tie'p ddi dien Yoshiharu Tsuboi lai cho r i n g dd la Minh vdi s i n g tac van hoc do cac nam nfl t i c Nho, mot thfi Nho giao dfidc coi la cfic gia s i n g t i e , suy nghi ve quan he cua doan hdn ca To'ng Nho do'i vdi nfl quyen. sang t i e eua cac t i e gia nam nfl ddi vdi sfl Ong ly giai, la nha Nguygn mud'n theo mot sinh tdn va giai phdng phu nfl"(ll). Theo thfi Nho giao chinh thdng cua ngfidi Han quan digm nay, van hoc Viet Nam the ky hdn la theo Thanh Nho - Nho giao mot XVIII va XIX cd mot ddng van hoc nfl tridu dai ngoai toe: "Nhflng ngfidi Viet quyen d chflng miic dang ke. Hd Xuan Nam theo Nho giao ed xu hfldng td ra "bao Hfldng (ehfla ro nam t h i n g sinh - mat hoang hdn vua" ve mat dd. Trong luc nha trfldc nam 1842) la nha thd nfl cd mot Thanh dang tri vi d Trung Hoa sau khi lat than phan le mon, vdi nhflng dac diem dd nha Minh nam 1644, thi nha Nguyin thich tii coi minh n h a la nha Minh. Dieu (9) Huynh Thiic Khang. Ldi hgc khoa cit vd ldi hgc nay cho phep ho to ve la nhflng ngfldi thfla Td'ng Nho cd phdi Id hgc dao Khdng Mgnh khdng?, kg' ehinh th6'ng cua nen van minh Trung bai in tren bao Tie'ng ddn, in lai b cuoi sach Khdng Hoa va dao ly Nho giao. Y mud'n tfl ddng hgc ddng ciia P h a n Boi Chau, Nha sach Khai tri, Sai Gon, 1973, tr.780. hda vdi nha Minh thg hien ro nha't trgn (10) Yoshiharu Tsuboi. Nudc Dgi Nam doi dien vdi binh dien van hda: nghi lg dang thfle hien Phdp vd Trung Hoa. Nguyen van tie'ng Phap, d Hue, chang ban, va ea trang phuc cua Nguyen Dinh Dau va mot so' dich gia dich sang tie'ng Viet. Ban Khoa hpc xa hpi, Th^nh iiy Thanh nha vua va cua cae quan deu chiu anh pho Ho Chi Minh, 1990,'tr.l83. hfldng trieu dinh nha Minh"(10). (11) "Vudt qua hang rao ciia truyen thong nam quyen: phe phan y thiic n a m quyen trong vSn hoc" Nhang, chinh trong bdi canh To'ng Nho cua Lifu Tue Anh, [^*Jlfe^#*ftKll?Ji:St^4'S''IX - Minh Nho ay da tdn tai song song hai MiRmm, nm^ ^,itM,^m=^m, tr.s. 18
  5. TtTTHUC TIEN VAN HOC VIET NAM khidn ta nghi dg'n than phan ea nhi, ky trao viet vd ngfldi cung nfl d giai doan nfl, da boc bach ndi chan ngan trfldc tinh cudi the ky XVIII, edn dng ehi la dai dien ygu be mon ma nhflng ngfldi dan dng tigu bieu nhat. Nguyin Du (1765-1820) la danh cho ngfldi vd le: mot nha Nho di xa hdn ca tren eon dadng Nam thi mfldi hoa hay chang chd, tranh dau cho nfl quyen vdi viec dng chon Mot t h i n g ddi l i n cd cung khdng. nhan vat ehinh la cd gai Thuy Kidu.- mot v a sfl k b i t khao mot tinh yeu xflng ngfldi con gai ladng thien, cd khat vong dang, tinh ygu ed yg'u td' than xac rd ret: manh me vd tinh yeu tii do, nhang bi xa Tai tfi van nhan ai dd ta. hdi day vao than phan ky nfl. Cach fing Than nay dau da chiu gia torn. xfi khdng theo chuan mfic Nho giao trong Trong bd'i canh xa hoi nam quyen theo tinh ygu cua Thuy Kidu, nhfi.viec tdn tai T6'ng Nho, ndi ngfldi phu nfl v i n dfldc trong nha chfia hang ehuc nam ma khdng khuyen khich cam chiu than phan, an t u i n tig't eua Thuy Kieu, da gay ndn phan thu thfldng, tig'ng ndi eua mot nha tranh luan, binh pham trong sudt Ca thd thd nfl nhfl Hd Xuan Hfldng de cap dg'n ky XIX va d i u the ky XX. Mdi ]sieu nhan quydn sd'ng eua ngfldi phu nfl, xet vd ddi vat neu van dd nfi quyen theo mot each sdng ban nang, ed y nghia benh vflc nfl rigng, song ddu do eac nha thd - nha Nho quydn thfle sfl. Bdi vi, so vdi nam gidi, sang tao. Thfie td nay cho thay, nha Nho ngfldi phu nfl chiu nhidu b i t cong, thiet cung ed thg tig'p can vdi van de nfl quyen thdi nhat trong ddi song ban nang. theo hfidng tich cfic. Hai the ky XVIII - XIX cung chfing Nhan vat chinh phu - ngfidi vd linh - ed kien tig'ng ndi bgnh vflc nfl quydn eua mot le chi la cai cd dg t i e gia Dang Trin Cdn sd nha Nho - ngfldi dan dng. Ba kieu Ign tig'ng ndi gium ngfidi phu nfi quy toe nhan vat phu nfl deu la do eac nha van - nhflng khat khao sau kin nhfing khdng nha Nho sing t i c - da tao ngn nhflng edn kem p h i n sdi ndi v^ tinh yeu Ifia ddi diy sdt van hoe cho giai doan nay la: ngfldi mau sac nhuc thg. Bdi khi ngfidi chdng di ehinh phu (vd linh), ngfldi cung nfl va danh tran xa, nhidu nam khdng tin tfic ngfldi ky nfl. Chinh phu ngdm ciia nha va cflng khdng rd ngay ve, thi tac gia mdi Nhd Dang T r i n Cdn (sinh va m i t d d i u ed ed dg sfi dung cac motip nhfl giac mdng the ky XVIII) nguygn t i e b i n g ehfl Han gap chdng, ndi cd ddn trdn chig'c gifldng da dfldc nhieu ngadi hao hflng dich sang trd'ng ving, hay ndi lo ve tuoi xuan dang thd tig'ng Viet (thd Nom), hien cdn gifl qua di udng phi. dfldc 7 ban dich (3 ban b i n g thd luc bat Nhan vat cung nfl cung la kidu nhan va 4 ban bang thd song that luc bit). vat kha truyen thd'ng cua van hoc phfldng Hign tfldng ed nhieu ban dich Chinh phu Ddng. Nhflng trong van hoe Viet Nam, ngdm sang tieng Viet nhfl the cho thay ehi de'n giai doan nay, nhan vat cung nfl lan sdng hfldng fing manh me dd'i vdi tfi mdi dfldc cae nha Nl^o chu y khai thae. tfidng dat ra trong tac pham. Nha Nho Day la kieu ngadi phu nfl cd nhan sac - Nguyin Gia Thidu (1741-1798) vidt Cung mot net nfl tinh rat dac biet ma van hoe odn ngdm khue, nhfing de tai ve ngfidi nha Nho thfldng ne tranh - nhang rat bat cung nfl khdng chi la cam-hflng cua rigng hanh vi che do cung nfl. Hang tram, hang Nguyin Gia Thidu, ma cd ea mot phong ngan ngfldi phu nfl xinh dep phai phuc vu 19
  6. TRAN NHO THIN cho nhu c i u an ehdi, giai tri cua mot ong bien ci Trung Quo'e va Vigt Nam thdi vua thi ta't nhign, ddi so'ng tinh due cua trung dai, n h a n g de'n the ky XVIII - XIX, ho ra't cd cflc. Ngfldi cung nfl t h i t sung eac nha van - Nho si Viet Nam da sii (khdng edn dfldc vua ygu) thi coi n h a da dung menh de nay de ndi len sii ba't cong, chg't ngay trong cuoc sdng nay. Mau sic vo ly cua xa hoi nam quyen do'i vdi nhflng ai an, nhuc the eua t i c p h i m Cung odn ngfldi phu nfl ed n h a n sic, ky thflc la sfl ngdm khue \a mot net nfl quydn ndi bat. Ign an xa hoi nam quydn da bien ngfldi Tac gia da tai hien cam giac khoai lac eua phu nfl nhan s i c t h a n h dd ehdi(12). cung nfl khi dfldc sung ai va sfl dau budn Mot sfl migu ta v i n t i t nhfl trgn cflng khi ma't tinh ygu eua quan vfldng. Tai sao du cho tha'y, cac n h a Nho - nhflng ngfldi ngfldi phu nfl khdng noi va nghi ve dieu dan 6ng trong boi canh van hda To'ng Nho dd mdi la ngfldi phu nfl dflc hanh? d giai doan nay van co the tigp can chu Nhflng chi vdi nhan vat Thuy Kidu, nghia nfl quyen theo each rigng cua ho, van hoc nfl quydn eua nha Nho Viet Nam ngu Ign nhflng va'n de ma thflc tg' cuoc thdi trung^ dai mdi thfle sfl dat dinh cao. s6'ng va tam nhin eua ho cho phep. Thuy Kidu da kha chu dong tim dg'n vdi Nhflng, se la khong day dii neu chung ta Kim Trong, chang trai ma nang yeu quy, khong ndi de'n khuynh hfldng bao thu cua sfl ehu dong ma Nho gia khdng thg cha'p nha Nho trong va'n de nfl quyen sudt tfl nhan. Thuy Kieu da hi canh ngo cuoc the ky XVIII cho de'n niia d i u the ky XX. song day vao thanh lau, ndi la dia nguc Vi va'n de nay la de tai ciia mot chuygn dd'i vdi ngfldi phu nfl trinh tig't. Tuy luan doc lap ngn d day chung toi chi chon nhien, Kieu da di qua nha ehfla 15 nam phan tich hai sfl kien tigu bigu: mot Id, ma khdng chon cai chet de bao toan trinh cie nha Nho ca ngdi kieu ngfldi phu nfl tig't, khong "tuan tig't" dau cho nang da Viet Nam co thiic, da tuan tig't theo hfla hdn vdi Kim Trong. Nguygn Du da chdng, dfldc lap den thd; hai Id, cae nha Nho phg binh n h a n vat Thuy Kieu, mot vig't ve cuoc ddi nang vdi sfl cam thdng, nhan vat van hoc. thfldng yeu, tran trong dae biet. Chdng cua Doan phu nhan, mot phfi Ca ba nfl nhan vat ndi trdn ddu dfldc nfl cd thflc cl thg' ky XVIII, hi t^ tr^n nam cie t i e gia Nho si nhin tfl quan diem 1786. Ba lap dan te ngfldi chdng rdi ra "hong nhan bac menh". Cae cau thd md ben sdng ndi ngfldi chdng chg't lam lg d i u cho ba t i c pham deu thdng bao vd chigu hdn, sau dd ba gieo minh xu6'ng trie't ly "hong nhan bac menh": song chg't. Co ngfldi da lam thd cam khai Thud trdi da't ndi cdn gio bui eii chet dd nhfl sau: Khach ma bdng nhieu noi truan chuyen. Kha lan nhi bach da nien quoc, {Chinh phu ngdm) Thien ly dan di nhat phu nhan. Oan chi nhfing khach tieu phong (Dang thadng mot trieu dai c6 hdn hai Ma xui phan bac nim trong ma dao. tram nam le. {Cung odn ngdm khue) La gi bi sic ta phong, (12) Xem: "Tri^t ly Truyen Kieu trong bdi canh vin Trdi xanh quen thoi ma hong danh ghen. hoa xa hpi Viet Nam cuoi the ky XVIH dau th^ ky XIX" trong sach cua Tran Nho Thin: Vdn hgc trung {Truyin Kiiu) dgi Viet Nam dUdi goc nhin vdn hda, Nxb Giao "Hong nhan bac menh" la menh de phd due, 2008, tr.275-314. 20
  7. TtTTHUC TIEN VAN HOC VIET NAM Chi cdn mot ngadi phu nfl gifl dfldc Bach nhat thi de phan tao hda thign ly va dao ngfldi)(13). Hong nhan tinh tii phd cao tham Diy la ldi ca ngdi ngfldi liet nfl da t u i n Hoang giang ehinh khi tdn thidn dia tidt theo chdng, phu hdp vdi quan niem Co quan anh phong xuydn cd kim. bao thu, phi ly, phan nhan dao eua Td'ng (Bai thd nay vig't gifia thanh thien Nho. Hai chfl "thiin If d (Jay n g i u nhien bach nhat de lam rd le tao hda hay c6 dung y gdi lign tfldng de'n cau "tdn T i m long sau kin eua ngadi bdng nhan thign ly, digt nhan due" eua Chu Hy. Chu danh phd mac cho trdi dat big't Hy noi: "Thanh nhan thign ngdn van ngfl Chinh khi cua ngadi phu nfi tren ddng chi thi giao nhan tdn thien ly digt nhan Hoang giang trfidng tdn cfing trdi dat due", "hoc gia tu thi each tan nhan due, Dao dfic tdt dep eua ba sg mai edn vdi phuc tan thign ly, phfldng thuy vi hoe" thdi gian). {Chu Tit nga luc, quyen 4). "Thien ly" Logic eua viec ca ngdi va t h i n thanh trong hai cau thd trgn ed tinh cha't nguy hda ngfidi phu nfi t u i n tiet la n h i m dinh bign ra't ro: tai sao lai cho viec tuan tig't hfidng, khuygn khich nhflng hanh ddng theo chdng la thign ly? Ngfldi dan dng ed phu nfl tuan tig't tfldng tfl. Khdng thay cd sfle manh ed b i p hdn ngfldi phu nfl, dd la chuyen ngfldi dan dng tuan tig't theo vd. thien ly. Ngfldi phu nfl de eon, dd la thign Ng'u so sanh vdi An Do, dg thay ed sfl ly, tfic la quy luat khach quan. Nhfing tfldng ddng vdi viec lap ddn thd tfidng chang cd tinh quy luat tat yg'u nao trong niem nhfing ngfidi phu nfi nhay Ign gian viec ngfidi vd phai/ngn tuan tig't theo thigu chg't theo chdng. ngfidi chdng da chet. Dd chi la each tuyen Sfi kien thfi hai ehung tdi phan tich la truyen diy ich ky cua dao dfic nam quydn viec eac nha Nho the ky XIX - XX binh bit cdng. Khdng co ngfidi dan dng nao luan nhan vat Thuy Kieu(15), nhan vat tuin tidt, chg't theo ngfidi vd. O Viet Nam khdng cd hg thd'ng sach Hit na truyin cd the la vi dd'i vdi va'n dd thu tiet hay t u i n (13) Xem: Pham Dinh Ho - Nguyen An, Liet phu Dodn phu nhdn, sach Tang thUdng ngdu luc, ban tidt cua phu nfi, nha Nho Viet Nam dich cua True Khe. Nxb Van hoa - Thong tin, 2000, khoan dung hdn so vdi nha Nho Trung tr.62-63. Qudc. Nhfing, viec cac nha Nho Viet Nam (14) Theo luan an tie'n si cua Nguyin Nam, c6 it nha't 6 van ban viet ve Vii thi, trong do ton xUng ca ngdi ngfidi phu nfi t u i n tidt theo chdng ba la liet nQ. Trieu Le da cho due tUdng dong, trieu hay lay eii chg't dg chfing minh tig't hanh Nguyin da ba lan phong than cho Vii thi vao cac vdi ngfidi chdng cflng khdng phai la q u i nam 1909, 1911, 1924. Luan an cho biet tinh chat than thanh hoa ngiidi phu nut tiet liet nay qua biic hiem. Vu Thi Thig't, ngfldi thie'u phu Nam dai tii b den thd "Cau chi ta't tog" ^±'&^. (Cau Xfldng (nhan vat ed thfle d huyen Ly xin ba tat iing nghiem). Xem: Nam, Nguyen, Nhan, Ha Nam) da tfl t r i m de chflng "Writing as Response and Translation: Jiandeng Xinhua and the Evolution of the Chuanqi Genre in minh long chung thuy, trinh t r i n g eua East Asia, Particularly in Vietnam". Harvard University, minh trfldc ngfldi chdng ea ghen da di vao Cambridge, Massaehusttes, 2005. van hoe, dfldc nhieu ngfldi ea ngdi la liet (15) Thiiy Kieu vo'n la mot phu nil eo thiic d Trung Quo'e, nhiing da dUdc tieu thuyet hoa, trcl thanh nfl, ban than ba dfldc tdn thd nhfl mot nfl nhan vat van hoc cua Kim Vdn Kiiu truyen, rapt t h i n linh fing(14). Bai thd ca ngdi Vu thi tieu thuyet chUdng hoi cuoi dcii Minh, dau ddi da dfidc viet theo tinh t h i n Td'ng Nho : Thanh. Nguyin Du da vay miidn eo't truyen cua Kim Vdn Kiiu truyen de sang tac Dogn trUdng tdn Nga di Vu thi nUdng ta thanh, tiic Truyen Kiiu. 21
  8. TRAN NHO THIN eua mot t i c pham van hoe ndi tieng Viet Nha s^ hoc Nguyin The Anh vidt vi cu Nam. Hien nien dai ra ddi Truygn Kieu Huynh Thuc Khang nhfl sau: "cu Huynh v i n edn la v i n de tranh luan, song chic Thuc Khang, td ra la hien t h a n cua mot c h i n nd xua't hien muon nha't trong thap loai tri thfie dfldc nuoi dfldng trong Nho ky d i u tign ciia the ky XIX. Cd ra't nhieu giao va tha'm n h u i n Nho hoc"(17). Mot van de da dat ra quanh nhan vat phu nfl nfl nhan vat dfldc Nguyin Du, mot nha hfl ca'u nay, nhflng chung tdi chi ndi den Nho s i n g t i c vdi tinh t h i n tran trong ygu each tig'p nhan nhan vat phu nfl nay theo thfldng, lai bi cae n h a Nho k h i c len an la quan diem Td'ng Nho ve trinh tiet. dam, di. Sfl kien nay ban t h a n no cho Tam diem ciia van de ma cac nha Nho tha'y Nho giio la mot he gia tri md, da Viet Nam suo't the ky XIX - d i u the ky chieu; nha Nho la mot n h a n vat van hda XX thao luan ve Thuy Kidu la va'n de phfle tap, nhieu kha nang phan hoa. trinh - dam. Cd hai sfl kien trong hanh vi Mot va'n de vao loai hoc bua nha't dd'i cua nhan vat Thuy Kidu dfldc ho ehu y. vdi nhflng ngfldi mud'n bao ve gia tri Nhe Mot la, Thuy Kieu - mot ed gai - da to ra giao la thai do nghiet nga cua nd ddi vdi kha ehu ddng trong tinh ygu vdi chang sfl sdng eua ngfldi phu nfl. Tinh t h i n thu trai Kim Trong: nang da chii dong hen hd tig't, t u i n tiet da chi phoi dg'n each binh vdi Kim, chu dong tim dg'n vdi Kim trong luan Thuy Kieu ciia cac nha Nho the ky dgm khuya thanh ving: "Xam xam bang XIX. Thuy Kieu sau khi ban minh cho Ma ldi vfldn khuya mot minh". Viec nay tuy Giam Sinh da bi dfla den lau xanh. Tai da dfldc eac nha Nho the' ky XIX bd qua, day, nang da r u t dao tfl sat dg bao ve song lai khdng qua mat cac nha Nho thg' pham gia cua ngfldi phu nfl. Vua Minh ky XX. Ngd Dflc Ke (1878-1929) va Huynh Mang (tri vi tfl 1820 de'n 1840) da khen Thuc Khang (1876-1947) la hai nha Nho ngdi: "Dung dao nhon sat than, long trinh duy tan - ygu nfldc va ed tinh than phg nfl gifl minh tiet Idn". Tren efldng vi mot phan Td'ng Nho manh me. Hai cu vi boat dng vua cua trieu Nguyin theo Minh Nho dong ygu nfldc, chdng Phap, nen deu bi (hay Td'ng Nho?), vua Minh Mang da thiic dan Phap day ra Cdn Dao. Nhang, khdng bo Id cd hoi de tuygn truyen cho ly trong each nhin ddi sd'ng than xac cua tadng d i y cha't nam quyen ve ngadi liet ngadi phu nfl, hai cu van dflng trgn lap nfl. Nguyin Cdng Trfi (1778-1858), mot trfldng bao thu eua Tdng Nho. Nam 1924, nha Nho dfldc nhieu hoc gia hien dai coi Ngd Dfic Ke viet: "Mot ddi thieu nign la "nha Nho tai tii" vdi p h i m cha't "thi nam nfi, dgm thanh ngfidi ving, treo tai, da tinh", lai phe phan gay g i t nang tfidng trd ngo, fide hoi chuyen trd vdi Kieu. Bdi va'n de la, sau khi Kieu dam nhau, dd'i vdi phong hda dao dfic da la viec bat chinh; md d i u quyen sach nhfi (16) Ve nguon tU lieu va phan tich hai y kien nay, the, du sau co to ve hig'u nghia gi dau nfia xin xem: Tran Nho Thin. Vdn hgc trung dgi Viet cflng khong du lam gfldng td't cho ddi". Nam dudi goc nhin vdn hda, Sdd., tr.373. Nam 1930, Huynh Thuc Khang edn nang (17) Nguyin The Anh. A Case of Confucian Survival in Twentieth Century Vietnam: Huynh Thuc Khang ldi hdn: "Hien xa hoi ta ngay nay ma diin and His Newspaper Tieng Dan (Mot triicfng hdp ra nhflng tudng thfldng phong, bai tuc triicing ton cua tinh thin Nho giao cl Viet Nam vao kia, cai gid'ng doc con di Kieu gieo vao the ky XX: Huynh Thuc Khang va tcl bao Tie'ng ddn), ban dich cua Nguyin Tii Tri§t, Nghien cQu trong coi tfl tadng khong phai la it"(16). Hue, t.4, 2002, tr.22-32. 22
  9. TtTTHUC TIEN VAN HOC VIET NAM dao vao ed tfl tfi nhflng khdng chg't, nang pham trfi li, neu nhin tfi quan diem bao da khdng quyg't tam chg't. Thuy Kidu da ve chd do nam quyen thi se la "khic ky sdng trong ehd'n nha ehfla hang ehuc nam phuc li vi nhan". Nhfing, khi ndi dao trdi, nghia la khdng gifl dfldc p h i m tig't nhan la yeu ngadi, dao nhan la dao theo quan diem Nho giio. Nguyin Cdng trung, thfi, thi Khdng Tfi da khong loai Trfi da phg p h i n Thuy Kidu, cho r i n g vi trfi kha nang tig'p can tinh t h i n nfi ta dam, vi "bfidm c h i n ong chfidng" nen quyen. Van de la, phadng dien nao dadc da phai song kig'p doan trfldng. Nguyin nha'n manh. Hdn nfla, tren thiic td, Nho Cdng Trfl ddi hdi ngfldi phu nfl Thuy giao vdi nhflng khiem khuyg't cua nd cho Kidu phai tfl tfi dg bao toan pham tig't. phep cac nha Nho cung it nhidu tiep xuc Hai ngfldi, mot ong vua, mot quan dai vdi cac hoc thuyg't tfl tadng dao dfic tdn thin, khen va chg tfldng nhfl mau t h u i n giao khac, nhfi Phat giao, dao Lao Trang. nhau nhflng ky thfle rat thd'ng nhat: chet Ban than nhan vat nha Nho cung la mot ddi sfi nho, t h i t tig't chuyen ldn(18). Dieu nhan vat van hda cd nhieu the nang khac dang ehu y la, quan digm k h i e nghiet cd nhau, ed the "bao hoang hdn vua", ma tinh chit To'ng Nho dd'i vdi trinh tiet phu cung ed the ddi mdi, tig'p can chu nghia nfi tdn tai dai dang ngay ea trong each nhan dao tich cfic. Nguygn Du, tac gia nghi cua Tan Da (1889-1939), mot nha Truyen Kiiu ndi tig'ng, vdi nhan vat Thuy Nho cd nhidu net each tan, tfing dfidc cac Kidu tao nen sdng gid tranh luan, la nha nha thd lang man Au hda thudc phong nhan dao vi dai, da bgnh vfic, ddng cam trao thd Mdi n^a d i u thg' ky XX tdn vinh; vdi ngfidi ky nfi Thuy Kieu khdn khd dng dfidc xem la ngfidi dao nhfing ban dan ehinh la mot nha Nho. Va, nhflng ngfidi diu tign bao hieu cho trao lfiu van hoc phe phan Thuy Kidu, du rat khac nhau hien dai. Trgn An Nam tgp chi so' 37, ngay ve quan digm ehinh tri, ve dia vi xa hdi, 16-4-1932, Tan Da ea ngdi nhflng tig't phu song deu gap nhau tren quan digm trinh xfia "diu chfia han nhfl phung hoang, ky tiet bao thu. Ta't ea ho deu la nha Nho. lan trong phi cim t i u thu, thdi cung la Mat khac, xet tfi quan diem gia tri, Nho hdn ngoc h nui da, hat chau trong be chai. giao khdng phai la he gia tri thuan nhat. Ddi ddi vua chua, dn ban tiet hgnh khd Cd nhfing yeu td' tich cfic cd the ke thfia, phong cflng la vi vat qui eua ddi, ddi ndn nhfi nhan each dao dfic cua nha Nho, song biet qui vaj^'. Ca ngdi ta't nhign la mot cung cd nhflng yg'u to' tieu cfic khdng thg each phat bigu quan niem gia tri. khdng phe phan, nhat la khi chung bi xa Thflc tign van hoc nha Nho Viet Nam hoi nam quyen ldi dung de khd'ng che, dan dfldi gde nhin nfl quyen cho thay, Nho ap phu nfl hay bi giai cap thd'ng tri phong giao la mot he thd'ng gia tri nhieu chieu, kig'n ldi dung de ap dat ach thd'ng tri len xa phfic tap, khdng thg ddn gian khen hay hoi. Vay nen, khdng the mot chieu khang chg mot chieu, khdng the nghien efiu Nho dinh Nho giao chi la tich cflc, hay chi la giao nhfi mot he thd'ng khep kin hay mot tigu cflc, ma can phan tich Nho giao qua he tfi tfidng nhan dao ehu nghia, hoac la thfle tiin van ban, qua sfl kien cu thg vdi tfi tfidng phan nhan dao. Ve ly thuyg't, hoan canh xa hdi xac dinh.Q Nho hoe xgt tfl Luan nga eua Khdng T^ (18) Chiing toi da trinh bay van de nay trong Van da ham chfia nhieu kha nang khac nhau, hgc trung dgi Viet Nam dUdi goc nhin van hoa, cho phep giai thich khac nhau. Dao nhan, Sdd., tr.368-369. 23
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.01: Bộ Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh MBA
165 tài liệu
2069 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2