Nuôi dưỡng gia súc nhai lại - Chương 3

Chia sẻ: Nguyen Vuong | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

118
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nuôi dưỡng gia súc nhai lại - Chương 3. Lượng thức ăn ăn vào.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Nuôi dưỡng gia súc nhai lại - Chương 3

Ch−¬ng 3 L−îng Thøc ¨n ¨n vµo Ch−¬ng nµy dµnh ®Ó nãi vÒ l−îng thøc ¨n ¨n vµo v× ®©y lµ phÇn quan träng nhÊt trong nu«i d−ìng gia sóc nhai l¹i. L−îng thøc (cho c¶ hai lo¹i thøc ¨n giµu vµ nghÌo dinh d−ìng) gia sóc cã thÓ ¨n ®−îc qui ®Þnh n¨ng suÊt hoÆc sè l−îng thøc ¨n gia sóc cã thÓ sö dông ®Ó t¹o ra s¶n phÈm ngoµi l−îng thøc ¨n cÇn cho duy tr× khèi l−îng vµ c¸c chøc n¨ng cña c¬ thÓ. Thøc ¨n tinh NÕu vç bÐo gia sóc b»ng khÈu phÇn chñ yÕu lµ ngò cèc, b¶n th©n gia sóc vµ kh¶ n¨ng chuyÓn ho¸ chÊt dinh d−ìng cña chóng lµ c¸c yÕu tè ®iÒu khiÓn viÖc gia sóc sÏ ¨n vµo bao nhiªu. Kh¶ n¨ng chuyÓn ho¸ chÊt dinh d−ìng phô thuéc vµo tuæi vµ khèi l−îng gia sóc, gia ®o¹n sinh tr−ëng, gièng vµ giíi tÝnh. C¸c gièng gia sóc lín th−êng ¨n nhiÒu h¬n c¸c gièng gia sóc nhá; con ®ùc ¨n nhiÒu h¬n con c¸i. Nãi mét c¸ch ng¾n gän, kh¶ n¨ng chuyÓn ho¸ c¸c chÊt dinh d−ìng cña gia sóc ®iÒu khiÓn l−îng thøc ¨n ¨n vµo, c¬ chÕ ®iÒu khiÓn nµy còng gièng nh− c¬ chÕ ®iÒu khiÓn l−îng thøc ¨n ¨n vµo ë c¸c gia sóc d¹ dµy ®¬n: lîn vµ gia cÇm. KÝch th−íc d¹ cá kh«ng ph¶i lµ yÕu tè h¹n chÕ l−îng thøc ¨n ¨n vµo (BiÓu ®å 19). Tuy nhiªn, sai lÇm khi nghÜ r»ng cho gia sóc nhai l¹i ¨n thøc ¨n tinh còng gièng nh− nu«i gia sóc d¹ dµy ®¬n b»ng thøc ¨n tinh. Khi cho lîn vµ gia cÇm ¨n ngò cèc, chóng tiªu ho¸ tinh bét vµ hÊp thu glucoza. Ng−îc l¹i gia sóc nhai l¹i lªn men tinh bét trong d¹ cá vµ hÊp thu c¸c axit bÐo bay h¬i. Thøc ¨n th« C¬ chÕ ®iÒu khiÓn thu nhËn thøc ¨n th«, ®Æc biÖt lµ c¸c lo¹i thøc ¨n chøa nhiÒu x¬ nh− r¬m phøc t¹p h¬n. ë ®©y dung tÝch d¹ dµy h¹n chÕ l−îng thøc ¨n ¨n vµo v× vËy gia sóc ¨n Ýt h¬n kh¶ n¨ng chuyÓn ho¸ chÊt dinh d−ìng cña chóng (H×nh 19). Nãi c¸ch kh¸c, cã mét h¹n chÕ vËt lý ®Õn tiªu thô thøc ¨n th« v× qu¸ tr×nh lªn men c¸c thøc ¨n nµy chËm vµ do kÝch th−íc tù nhiªn cña chóng c¸c thøc ¨n nµy vµ ph¶i l−u l¹i l©u trong d¹ cá cho tíi khi c¸c m¶nh thøc ¨n ch−a ®−îc tiªu ho¸ ®ñ nhá ®Ó tho¸t ra khái d¹ cá. H×nh 19. KÝch th−íc d¹ cá kh«ng h¹n chÕ l−îng thøc ¨n ¨n vµo cña c¸c khÈu phÇn chøa nhiÒu thøc ¨n tinh (a) nh−ng h¹n chÕ l−îng thøc ¨n ¨n vµo cña c¸c khÈu phÇn nhiÒu thøc ¨n th« (b) 22
Gi¶ sö r»ng, c¸c chÊt dinh d−ìng cÇn thiÕt nh− protein ®−îc cung cÊp cho vi khuÈn ®Çy ®ñ, cã bèn thuéc tÝnh cña thøc ¨n kÕt hîp víi nhau quyÕt ®Þnh l−îng thøc ¨n th« ¨n vµo. C¸c yÕu tè ®ã lµ: • §é hoµ tan • PhÇn kh«ng hoµ tan nh−ng cã thÓ tiªu ho¸ ®−îc • Tèc ®é tiªu ho¸ cña phÇn kh«ng hoµ tan • §é ngon miÖng §é hoµ tan §iÒu nµy cã vÎ kh«ng hiÓn nhiªn l¾m nh−ng thøc ¨n th« cã chøa c¸c phÇn cã thÓ hoµ tan nh− ®−êng. §©y lµ phÇn cã tû lÖ tiªu ho¸ rÊt cao, lµ phÇn n»m phÝa trong cña thµnh tÕ bµo vµ ®−îc tiªu ho¸ nhanh chãng. KÕt qu¶ lµ chóng chiÕm rÊt Ýt kho¶ng trèng trong d¹ cá. H·y xem cá kh« ®−îc lµm kh« trong ®iÒu kiÖn thêi tiÕt tèt vµ cá kh« lµm kh« trong ®iÒu kiÖn bÞ m−a mét vµi lÇn. Sè l−îng kiÖn cá nh− nhau nh−ng chóng cã khèi l−îng rÊt kh¸c nhau. V× vËy ®iÒu rÊt quan träng lµ ph¶i hiÓu biÕt ®Æc tÝnh cña thøc ¨n. PhÇn hoµ tan cña r¬m cã thÓ lªn ®Õn 10-15% vµ phÇn hoµ tan cña cá cã thÓ tõ 20-35%, phô thuéc vµo ®é thµnh thôc cña c©y vµ c¸ch chÕ biÕn r¬m vµ cá. PhÇn hoµ tan nµy cña thøc ¨n th−êng ®−îc lªn men thµnh axit lactic vµ c¸c axit kh¸c khi ñ chua. §iÒu quan träng lµ phÇn hoµ tan nµy cña thøc ¨n cÇn ®−îc b¶o qu¶n v× cã ¶nh h−ëng rÊt lín tíi l−îng thøc ¨n ¨n vµo. PhÇn kh«ng hoµ tan nh−ng cã thÓ tiªu ho¸ ®−îc PhÇn chiÕm nhiÒu nhÊt trong thøc ¨n th« lµ phÇn kh«ng hoµ tan nh−ng cã thÓ tiªu ho¸ ®−îc. Chóng biÕn ®éng tõ 20-50% phô thuéc vµo chÊt l−îng. Khi céng phÇn hoµ tan víi phÇn kh«ng hoµ tan nh−ng cã thÓ tiªu ho¸ chóng ta cã ®−îc sè l−îng chÊt kh« cã thÓ ®−îc tiªu ho¸ vµ nÕu lÊy 100 - sè l−îng chÊt kh« cã thÓ ®−îc tiªu ho¸ ta cã sè l−îng chÊt kh« kh«ng ®−îc tiªu ho¸. Tuy nhiªn, ®«i khi phÇn kh«ng hoµ tan nh−ng cã thÓ tiªu ho¸ l¹i bÞ ph©n gi¶i rÊt chËm do vËy thêi gian l−u t¹i d¹ cá kh«ng ®ñ ®Ó phÇn nµy ®−îc tiªu ho¸ hoµn toµn trong d¹ cá. Mét phÇn cña phÇn kh«ng hoµ tan nh−ng cã thÓ tiªu ho¸ sau ®ã ®−îc th¶i ra qua ph©n vµ ®ã lµ nguyªn nh©n v× sao chóng ta cÇn biÕt c¸c ®Æc tÝnh thø ba cña thøc ¨n: tèc ®é tiªu ho¸ cña phÇn kh«ng hoµ tan. 23
Tèc ®é tiªu ho¸ cña phÇn kh«ng hoµ tan Tèc ®é tiªu ho¸ cña phÇn kh«ng hoµ tan cã thÓ x¸c ®Þnh trong phßng thÝ nghiÖm vµ ®iÒu nµy rÊt quan träng. VÝ dô c¸c c©y hä ®Ëu nh− lucerne vµ c©y cá ba l¸ ®−îc tiªu ho¸ nhanh h¬n c¸c lo¹i cá cã cïng tû lÖ tiªu ho¸, v× vËy gia sóc nhai l¹i cã thÓ ¨n c¸c lo¹i thøc ¨n nµy nhiÒu h¬n. §èi víi thøc ¨n th«, chóng ta muèn chóng cã phÇn kh«ng hoµ tan ®−îc tiªu ho¸ cµng nhanh cµng tèt, víi thøc ¨n tinh chóng ta l¹i muèn chóng ®−îc tiªu ho¸ cµng chËm cµng tèt ®Ó ®¶m b¶o r»ng tÊt c¶ thøc ¨n ®−îc tiªu ho¸ hoµn toµn. Qui t¾c chung lµ: tèc ®é tiªu ho¸ t¨ng lªn khi tû lÖ tiªu ho¸ t¨ng, chÊt l−îng thøc ¨n t¨ng, nh−ng còng cã nhiÒu ngo¹i lÖ. VÝ dô, cá ba l¸ cã cïng tû lÖ tiªu ho¸ nh− cá sÏ lªn men nhanh h¬n v× vËy gia sóc ¨n cá ba l¸ nhiÒu h¬n cá. BiÒu ®å 20 cho thÊy ba lo¹i thøc ¨n cã cïng tû lÖ tiªu ho¸ tiÒm n¨ng nh−ng cã tèc ®é tiªu ho¸ kh¸c nhau. Gia sóc sÏ ¨n ®−îc nhiÒu thøc ¨n 1 vµ ¨n ®−îc Ýt thøc ¨n 3. BiÓu ®å 20. Ba lo¹i thøc ¨n cã cïng tiÒm n¨ng vÒ tû lÖ tiªu ho¸ nh−ng cã tèc ®é tiªu ho¸ kh¸c nhau. Gia sóc sÏ ¨n nhiÒu thøc ¨n 1 vµ Ýt ¨n thøc ¨n 3 TÝnh ngon miÖng VÊn ®Ò cuèi cïng vÒ ®Æc tÝnh cña thøc ¨n lµ tÝnh ngon miÖng. Mét sè c©y gia sóc it thÝch ¨n h¬n mét sè lo¹i kh¸c, vµ ®«i khi cã lo¹i cá bß ¨n nh−ng cõu l¹i kh«ng ¨n. TÝnh ngon miÖng th−êng bÞ lÉn lén víi tèc ®é tiªu ho¸, tû lÖ tiªu ho¸ vµ viÖc gi¶m kÝch th−íc cña c¸c h¹t thøc ¨n dµi vµ dai. TiÒm n¨ng cña thøc ¨n C¸c yÕu tè cña thøc ¨n ®Ò cËp ë trªn phèi hîp víi nhau t¹o ra tiÒm n¨ng cña thøc ¨n, tiÒm n¨ng cña thøc ¨n, v× vËy, lµ so víi nhu cÇu duy tr×. HiÖn ®ang cã nhiÒu nghiªn cøu vÒ tiÒm n¨ng cña thøc ¨n vµ vÒ c¸c hÖ thèng ®¸nh gi¸ thøc ¨n th« míi ®−îc tiÕn hµnh. C¸c yÕu tè gia sóc Còng cã c¸c yÕu tè gia sóc ¶nh h−ëng ®Õn l−îng thøc ¨n ¨n vµo, trong ®ã quan träng nhÊt lµ tèc ®é ph©n gi¶i c¸c m¶nh thøc ¨n kh«ng hoµ tan cã kÝch th−íc lín thµnh c¸c m¶nh nhá h¬n. Gia sóc b»ng c¸ch nhai vµ nhai l¹i thøc ¨n, vi khuÈn trong d¹ cá b»ng c¸ch tiªu ho¸, ®· phèi hîp c¸c nç lùc ®Ó gi¶m kÝch th−íc c¸c m¶nh thøc ¨n. KÝch cì m¶nh thøc ¨n kh«ng liªn quan nhiÒu tíi cöa th«ng gi÷a d¹ cá vµ c¸c phÇn d¹ dµy phÝa d−íi nªn c¸c m¶nh thøc ¨n th¶i ra trong ph©n cõu vµ bß cã kÝch th−íc gièng nhau. C¸c m¶nh thøc ¨n nhá l¬ löng trong dÞch d¹ cá cho phÐp chóng tho¸t 24
khái d¹ cá dÔ dµng. Mét sè lo¹i thøc ¨n nh− r¬m, c¸c m¶nh r¬m dµi rÊt dai vµ cÇn ph¶i nhai rÊt nhiÒu. §èi víi c¸c thøc ¨n kh¸c, nh− cá kh« chÊt l−îng cao, gia sóc kh«ng ph¶i nhai nhiÒu. Chóng ta cã thÓ gióp gia sóc b»ng c¸ch nghiÒn thøc ¨n th« tr−íc khi cho ¨n, nh−ng viÖc nµy qu¸ tèn kÐm vµ gia sóc cã thÓ lµm viÖc nµy víi gi¸ rÎ nhÊt, ngoµi ra nh÷ng m¶nh thøc ¨n nhá (do nghiÒn) lÏ ra ®−îc tiªu ho¸ b©y giê tho¸t khái d¹ cá tr−íc khi bÞ lªn men. V× vËy tû lÖ tiªu ho¸ cña thøc ¨n th« nghiÒn cã thÓ thÊp h¬n trong khi l−îng thøc ¨n thu nhËn cao h¬n. Trõ phi chi phÝ nghiÒn thøc ¨n rÎ, nh×n chung nghiÒn thøc ¨n th« kh«ng ph¶i lµ c¸ch mµ nh÷ng ng−êi ch¨n nu«i sö dông. ChÆt nhá kh«ng ¶nh h−ëng lín ®Õn tèc ®é vµ tû lÖ tiªu ho¸ thøc ¨n. ChÆt nhá thøc ¨n thµnh c¸c ®o¹n 1-10 cm chñ yÕu lµ ®Ó thuËn lîi h¬n trong viÖc cho ¨n, trén thøc ¨n, chÆt Ýt cã ¶nh h−ëng vÒ dinh d−ìng vµ l−îng thøc ¨n ¨n vµo. Søc chøa cña ruét ë gia sóc Dung tÝch tiÒm n¨ng cña d¹ cá qui ®Þnh l−îng thøc ¨n gia sóc cã thÓ lªn men trong mét thêi ®iÓm. Nh− ®· th¶o luËn ë Ch−¬ng 1, d¹ cá ch−a ®¹t ®−îc kÝch th−íc nh− lóc tr−ëng thµnh tr−íc 10-12 tuÇn tuæi. V× vËy kh¶ n¨ng ¨n c¸c lo¹i thøc ¨n x¬ th« thÊp lóc gia sóc nhai l¹i cßn non. Tèt h¬n lµ nªn cho gia sóc non ¨n thøc ¨n th« tèt nhÊt. Søc chøa cña ruét ë gia sóc tr−ëng thµnh còng kh¸c nhau, chóng ta cã thÓ quan s¸t trong thùc tÕ th«ng qua bÒ ngoµi cña gia sóc cã dung tÝch ruét lín vµ tõ l−îng thøc ¨n ¨n vµo rÊt lín ë mét sè gia sóc, nhÊt lµ bß s÷a cã khèi l−îng lín. Tuy nhiªn, mét bé ruét lín kh«ng ph¶i lu«n lu«n lµ mét thuËn lîi, ®Æc biÖt ®èi víi bß thÞt, bëi v× bß thÞt víi bé ruét lín th−êng cã tû lÖ thÞt xÎ thÊp. §©y cã thÓ lµ nguyªn nh©n, Ýt nhÊt lµ ë Anh quèc, ng−êi ta chän läc nh÷ng bß ¨n Ýt thøc ¨n th« v× ®¬n gi¶n lµ tû lÖ thÞt xÎ lµ yÕu tè d−¬ng trong chän läc hay nãi mét c¸ch kh¸c tû lÖ thÞt xÎ cao ë nh÷ng gia sóc ¨n Ýt thøc ¨n th«. VÉn cßn cã c¸c yÕu tè vÒ søc chøa cña ruét ch−a ®−îc hiÓu mét c¸ch cÆn kÏ. Bß c¹n s÷a sÏ kh«ng ¨n nhiÒu thøc ¨n th« nh− bß v¾t s÷a, ph¶i ch¨ng l−îng thøc ¨n ¨n vµo cña c¶ hai lo¹i bß trªn ®Òu bÞ chi phèi bëi cïng mét c¬ chÕ vËt lý. Nh÷ng gia sóc cÇn ¨n, cã kh¶ n¨ng chuyÓn ho¸ dinh d−ìng cao h¬n sÏ ¨n nhiÒu h¬n. Bß ë B¾c ©u ch¾c ch¾n lµ kh«ng cã kh¶ n¨ng ¨n nhiÒu thøc ¨n th« nh− bß ë §«ng nam ¸, n¬i r¬m lóa lµ thøc ¨n chñ yÕu vµ lµ khÈu phÇn duy nhÊt trong nhiÒu thÕ kû. §iÒu rÊt quan träng lµ cÇn nghiªn cøu kü khi nhËp c¸c gièng bß míi vµo c¸c vïng mµ nguån tµi nguyªn t¹i ®ã rÊt kh¸c biÖt so víi vïng sinh sèng tù nhiªn cña c¸c gièng ®ã. Kh«ng nghiªn cøu kü vÊn ®Ò trªn cã thÓ lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n thÊt b¹i cho nhiÒu ch−¬ng tr×nh lai t¹o gièng gi÷a bß ®Þa ph−¬ng vµ bß nhËp néi ë c¸c n−íc kÐm ph¸t triÓn. VÉn cßn ch−a râ lµ khÈu phÇn nu«i bª cã ¶nh h−ëng tíi kh¶ n¨ng tiªu thô thøc ¨n th« khi chóng tr−ëng thµnh hay kh«ng. Tuy nhiªn, chóng ta ®· biÕt râ r»ng khi biÕt r»ng qu¸ bÐo, ®Æc biÖt trong giai ®o¹n cuèi cña thêi kú mang thai cã thÓ gi¶m dung tÝch æ bông vµ ruét. Trong khi chóng ta ®ang gÇn nh− ®· dù ®o¸n ®−îc l−îng thøc ¨n th« gia sóc ¨n vµo, chóng ta vÉn cßn nhiÒu thø ph¶i häc. NhiÒu sè liÖu vÒ tèc ®é tiªu ho¸ vµ tû lÖ tiªu ho¸ tiÒm n¨ng cña thøc ¨n ®· ®−îc tÝch luü vµ cã thÓ sö dông ®−îc. Chóng ta vÉn cßn cÇn biÕt nhiÒu h¬n n÷a vÒ kh¶ n¨ng tiªu thô thøc ¨n th« cña tõng c¸ thÓ, sù kh¸c 25
nhau gi÷a c¸c gièng vµ trong gièng vµ vÒ møc ®é ¶nh h−ëng cña qu¸ bÐo, mang thai ®Õn dung tÝch ruét vµ l−îng thøc ¨n ¨n vµo. 26