Phân tích những ảnh hưởng kinh tế của các loại phân - Đạm, lân và phân chuồng đến năng suất lúa trên hai vùng: Vùng trung bình và vùng cao ở huyện Tiên Phước, tỉnh Quảng Nam

TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 13, 2002<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> PHÂN TÍCH NHỮNG ẢNH HƯỞNG KINH TẾ<br /> CỦA CÁC LOẠI PHÂN: ĐẠM, LÂN VÀ PHÂN CHUỒNG <br /> ĐẾN NĂNG SUẤT LÚA TRÊN HAI VÙNG: VÙNG TRUNG BÌNH <br /> VÀ VÙNG CAO Ở HUYỆN TIÊN PHƯỚC,  TỈNH QUẢNG NAM<br />       Trịnh Văn Sơn<br />                                                                                              Khoa Kinh t ế, Đại học Huế<br /> <br /> <br /> <br /> I. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Con đường chủ yếu để nâng cao sản lượng lương thực, có thể được thực hiện  <br /> trên hai phương cách: mở  rộng diện tích gieo trồng (khai hoang, tăng vụ) và đầu tư <br /> thâm canh tăng năng suất cây trồng. Tuy nhiên, trong tương lai việc mở  rộng diện  <br /> tích là một điều khó, do diện tích bị  giới hạn bởi không gian của nó.  Do đo,ï biện <br /> pháp chủ yếu phụ thuộc vào vấn đề đầu tư thâm canh tăng năng suất cây trồng. Một  <br /> trong những giải pháp chủ yếu, có tính chất then chốt để đầu tư thâm canh là vấn đề <br /> sử  dụng phân bón. Phân bón trở  thành vị  trí rất quan trọng và không thể  thiếu được <br /> trong sản xuất nông nghiệp.<br /> Tiên phước là một huyện của tỉnh Quảng nam, Huyện có một địa hình khá <br /> phức tạp về  điều kiện tự   nhiên, kinh tế  và trình độ  thâm canh khác nhau giữa các <br /> vùng sinh thái trong Huyện. Trong điều kiện hiện nay, thực hiện cơ chế khoán đến <br /> từng hộ gia đình, việc đầu tư thâm canh được tiến hành trên cơ sở mỗi hộ gia đình xã  <br /> viên trong Huyện. Do đo,ï để  nâng cao năng suất và hiệu quả  sản xuất, mỗi hộ gia  <br /> đình đều phải đầu tư cho sản xuất  nhất là phân bón theo điều kiện và khả năng của  <br /> mỗi hộ trên diện tích được giao khoán.<br /> Vì vậy, việc phân tích ảnh hưởng của phân bón theo hướng nghiên cứu: “  Đánh  <br /> giá những ảnh hưởng kinh tế của các loại phân: đạm, lân và phân chuồng đến năng  <br /> suất lúa trên hai vùng: vùng trung bình và vùng cao ở huyện Tiên phước,  tỉnh Quảng  <br /> nam“ là một vấn đề hết sức cần thiết.<br /> Mục đích và nội dung  nghiên cứu là đánh giá và phân tích ảnh hưởng của một  <br /> số loại phân bón đến năng suất lúa ở huyện Tiên Phước ­  Quảng nam, trên hai tiểu  <br /> vùng khác nhau của Huyện . Trên cơ sở đó để có giải pháp và đề nghị trong quản lý <br /> và chỉ đạo sản xuất.<br /> Để nghiên cứu theo mục đích và nội dung của đề tài, chúng tôi đã sử dụng một  <br /> số phương pháp sau: <br /> ­ Phương pháp điều tra chọn mẫu;  các phương pháp trong phân tích kinh tế. <br /> 75<br />  ­ Đặc biệt sử dụng phương pháp toán như: phương pháp tương quan hồi quy<br /> Vì thời gian và kinh phí hạn hẹp nên đề tài nghiên cứu chỉ giới hạn trong phạm <br /> vi số liệu điều tra về  sử dụng phân bón của 150 hộ sản xuất nông nghiệp trên toàn <br /> Huyện. Phương pháp chọn mẫu điều tra  ở  đây được thực hiện thông qua lựa chonü <br /> ngẫu nhiên của 80 hộ thuộc các xã vùng trung bình và 70 hộ vùng cao ­ dùng phương <br /> pháp phỏng vấn trực tiếp các hộ gia đình được lựa chọn.<br /> <br /> II. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Toàn huyện Tiên phước bao gồm 15 xã, được chia làm 2 vùng: Vùng trung bình  <br /> (vùng 1) và vùng cao (vùng 2). Vùng 1 với diện tích chiếm 89,95 %,   có địa hình <br /> tương đối bằng phẳng, đất đai có độ  phì nhiêu khá tốt, ít bị  nhiễm phèn và có hệ <br /> thống thuỷ lợi tương đối hoàn chỉnh.<br />  Vùng 2 (vùng cao) với diện tích chiếm 10,05 %,  có địa hình khá phức tạp, đất  <br /> bị  nhiễm chua phèn, đất có độ  phì nhiêu thấp. Tiểu vùng này phần lớn gồm các xã  <br /> vùng gò đồi, không chủ động trong việc tưới tiêu.<br /> 1. Tình hình sản xuất lúa của huyện Tiên Phước.<br /> Kết qủa sản xuất về diện tích gieo trồng, năng suất thu hoạch và sản lượng lúa  <br /> của Huyện qua 3 năm được phản ánh qua bảng 1.<br /> Bảng 1: Tình hình sản xuất lúa của huyên Tiên Phước<br /> Vụ sản  Diện tích gieo trồng (ha) Năng suất (tạ/ ha) Sản lượng thu hoạch (tạ)<br /> xuất 1998 1999 2000 1998 1999 2000 1998 1999 2000<br /> Đông  3.427 3.473 3.502 31,73 31,98 32,34 10.873 11.106 11.325<br /> xuân<br /> Hè thu 3.044 3.116,5 3.112,2 32,05 32,35 32,78 9.756 10.080 10.262<br /> Tổng 6.471 6.589,5 6.624,2 31,87 32,15 32,58 20.629 21.186 21.587<br /> Từ  số  liệu bảng, đã chỉ  ra rằng diện tích, năng suất và sản lượng lúa   của  <br /> Huyện đã tăng lên qua các năm. Kết quả đó cũng đã phần nào cho thấy  Huyện đã có <br /> nhiều cố gắng trong chỉ đạo sản xuất, khai hoang, đầu tư thâm canh  để nâng cao kết  <br /> quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh.<br /> 2. Ảnh hưởng kinh tế của việc đầu tư phân bón đến năng suất lúa <br />  2.1 Ảnh hưởng kinh tế của 3 loại  phân bón  đến năng suất lúa<br /> Trên cơ sở số liệu điều tra và qua kết quả tính toán cho chúng ta thấy tổng hợp  <br /> mức ảnh hưởng của 3 loại phân bón đến năng suất lúa của Huyện như sau:<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 76<br />  Bảng 2:  Mức đầu tư các loại phân bón và  năng suất lúa  (tính cho 1 ha)<br /> Số hộ điều  Mức phân bón bình quân Năng suất <br /> Vùng tra (hộ) Phân chuồng Phân đạm Phân lân lúa BQ<br /> (tấn) (kg) (kg )  (tạ)<br /> 1. Vùng trung bình 80 8,08 82,66 66,21 34,03<br /> 2. Vùng cao 70 5,60 70,28 66,43 30,88<br /> <br /> <br /> Mức đầu tư  các loại phân bón càng tăng thì cho thấy năng suất lúa cũng tăng <br /> lên. Kết quả  trên đã khẳng định mức đầu tư  phân bón đã  ảnh hưởng lớn đến năng  <br /> suất lúa trên địa bàn của Huyện. Tuy nhiên, năng suất lúa ngoài ảnh hưởng từ đầu tư, <br /> thâm canh còn chịu nhiều ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên và kinh tế.<br /> Phân bón ngoài ảnh hưởng tích cực, nếu bón phân quá nhiều sẽ ảnh hưởng tiêu  <br /> cực và có thể làm cho năng suất lúa giảm. Kết quả trên chưa cho chúng ta thấy thấy  <br /> điều đó. Điều đó có nghĩa là lượng phân bón đầu tư từ số liệu điều tra của các hộ gia <br /> đình vẫn còn ở mức thấp, chưa vượt quá định mức.<br /> 2.2 Ảnh hưởng của phân chuồng đến năng suất lúa theo nhóm hộ điều tra.<br /> Phân chuồng là loại phân được các hộ gia đình tự sản xuất, vì vậy phần lớn các  <br /> hộ  đã đầu tư  khá cao và nó đã  ảnh hưởng tốt đến năng suất lúa của mỗi hộ. Qua  <br /> điều tra 150 hộ thuộc 2 vùng trong huyện Tiên phước, cho chúng ta kết quả sau:<br /> Bảng 3: Mức đầu tư phân chuồng và năng suất lúa của các nhóm hộ cho 1 ha <br /> Phân tổ theo lượng  Vùng trung bình Vùng  cao<br /> phân chuồng đầu  Số hộ  Mức phân  Năng suất  Số hộ  Mức phân  Năng suất <br /> tư (tấn/ha) đ. tra bón BQ lúa BQ đ. tra bón BQ lúa BQ<br /> (hộ) (tấn) (tạ) (hộ) (tấn) (tạ)<br /> Trên 10 tấn 8 12,15 40,22 2 11,45 38,80<br /> Từ 9 đến 10 tấn 14 9,78 38,37 5 9,24 36,91<br /> Từ   7     đến     dưới   9  25 8,88 35,37 10 8,24 34,75<br /> tấn<br /> Từ   5     đến     dưới   7  20 6,79 32,19 18 6,12 31,34<br /> tấn<br /> Từ 3 đến dưới 5 tấn 11 4,48 27,50 27 4,20 28,93<br /> Dưới 3 tấn 2 2,56 27,35 8 2,11 25,84<br /> <br /> Kết quả trên cho thấy rằng lượng phân chuồng bón tăng kéo theo năng suất lúa  <br /> bình quân cũng tăng theo. Lượng phân bón của 2 vùng cũng có sự khác nhau. Những  <br /> hộ  thuộc vùng cao khả  năng đầu tư  phân chuồng thường  thấp hơn so với hộ  vùng <br /> trung bình, do vậy năng suất lúa của vùng này thấp hơn.<br />  2.3 Quan hệ giữa mức đầu tư phân đạm và lân với năng suất lúa<br /> Phân đạm, lân nói riêng và các loại phân nói chung có ý nghĩa quan trọng trong  <br /> sự phát triển của cây trồng. Lượng phân đạm, lân được  các hộ  gia đình sử dụng chủ <br /> yếu mua từ  các đại lý hoặc do Hợp tác xã cung  ứng. Mức bón cao hay thấp đều có <br /> ảnh hưởng đến năng suất lúa. Số  liệu điều tra từ  các hộ  xã viên về  mức phân đạm  <br /> và lân đã đầu tư với năng suất lúa được phản ánh trên bảng 4 và5. <br /> 77<br />  Bảng 4: Ảnh hưởng của mức đầu tư đạm đến năng suất lúa<br /> Phân tổ theo mức  Vùng trung bình Vùng cao<br /> đầu tư phân đạm  Số hộ điều   Năng suất lúa BQ   Số hộ điều   Năng suất lúa  <br /> trên 1ha (kg) tra (hộ) (tạ/ha) tra (hộ) BQ (tạ /ha)<br />    100  4 40,25 2 40,57<br />   80 ­  100 19 37,10 5 37,60<br />   70 ­  80 38 35,03 12 34,62<br />   60 ­  70 14 32,07 24 31,39<br />  50 ­  60 3 28,46 15 27,30<br />  50 2 28,20 12 26,52<br /> Bảng 5: Ảnh hưởng của mức đầu tư phân lân đến năng suất lúa<br /> Phân tổ theo mức  Vùng trung bình Vùng cao<br /> đầu tư phân lân trên  Số hộ điều   Năng suất lúa BQ   Số hộ điều   Năng suất lúa  <br /> 1ha (kg) tra (hộ) (tạ/ha) tra (hộ) BQ (tạ /ha)<br />    100  7 39,32 3 36,13<br />   80 ­  100 14 36,27 13 33,03<br />   70 ­  80 22 35,65 20 31.94<br />   60 ­  70 19 32,57 20 29,08<br />   50 ­  60 12 30,07 12 28,70<br />  50 6 28,13 2 26,20<br /> Lượng phân bón tăng thì năng suất lúa tăng, nhưng nếu bón đạm  hoặc lân quá  <br /> mức yêu cầu sẽ  có tác động xấu. Tuy nhiên  theo số  liệu điều tra và tổng hợp trên  <br /> vẫn cho thấy lượng phân mà các hộ  gia đình đầu tư  còn thấp so với định mức được <br /> qui định. Vì vậy, lượng phân bón tăng đều tác động tốt tới năng suất lúa.<br /> Từ số liệu trên và qua thực tế điều tra cho thấy rằng: đa số  hộ  gia đình nghèo  <br /> thường đầu tư rất thấp và do đó năng suất lúa thu hoạch rất thấp. Đồng thời giữa các <br /> vùng sinh thái khác nhau thì lượng đầu tư  phân bón  ảnh hưởng đến năng suất  cũng <br /> khác nhau. <br /> Trong khuôn khổ nghiên cứu, chúng tôi chỉ mới phân tích  mức ảnh hưởng của  <br /> phân bón trên phương diện nhỏ, chưa nghiên cứu mức đầu tư  hợp lý,    ảnh hưởng <br /> tổng hợp và mối quan hệ giữa các loại phân bón (phối kết hợp các loại phân như thế <br /> nào) để mang lại năng suất cây trông cao nhất. Đồng thời, việc nghiên cứu chưa thể <br /> xác định mức đầu tư  bao nhiêu thì sẽ   ảnh hưởng tiêu cực đến năng suất lúa. Đó là  <br /> hạn chế và sẽ được nghiên cứu trong thời gian tới.<br /> 3. Aính hưởng của phân bón  đến  năng suất theo mô hình  tương quan  <br /> tuyến tính<br /> Để  xem xét mối quan hệ  giữa phân bón và năng suất lúa theo nội dung và  <br /> phương pháp  phân tích, chúng ta có thể  sử dụng phương pháp phân tích tương quan  <br /> hồi qui dưới dạng:                <br />                     Y= a0 + a1 X1 +  a2 X2 + a3 X3‚ <br /> 78<br />  Trong đó:  Y:     Năng suất lúa<br /> a0:     Năng suất lúa khi chưa đầu tư  các loại phân bón<br /> a1,2,3: Tham số cho biết năng suất lúa tăng  khi tăng 1 đơn vị đầu tư phân đạm <br /> (1)  và lân (2) và phân chuồng (3)<br /> X1,2,3: Lượng phân đạm, lân và phân chuồng đầu tư trên 1 ha <br /> Kết quả  tính toán cho thấy   lượng phân bón đầu tư  tăng lên trên 2 vùng của  <br /> Huyện đều có ảnh hưởng tích cực đến tăng năng suất lúa. Khi tăng đầu tư phân đạm,  <br /> lân hoặc phân chuồng  thì năng suất lúa tăng lên và sản lượng thóc thu được do1 kg <br /> đạm, lân hoặc 1 tấn phân chuồng  trên Tiểu vùng 1 tương  ứng  là:10.88 ;  9,30 và  <br /> 38,47 kg thóc và Tiểu vùng 2 tương ứng là: 12,54; 5,92 và 23,65 kg. Như vậy, ở Tiểu <br /> vùng 1 lượng phân chuồng đầu tư  mang lại hiệu quả  hơn so với đầu tư  phân đạm,  <br /> nhưng trái lại Tiểu vùng 2 thì phân đạm đầu tư mang lại kết quả hơn so với vùng1.<br /> III. KẾT LUẬN<br /> Trong  phương hướng sản xuất,  huyện Tiên phước đã tập trung hướng phát  <br /> triển   mạnh   về   sản   xuất   nông   nghiệp,   trên   cơ   sở   đó   đâíy   mạnh   phát   triển   công <br /> nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, ngành nghề và dịch vụ.  Chuyển đổi cơ cấu cây trồng <br /> và vật nuôi, không ngừng tăng nhanh sản lượng lương thực và thực phẩm, nâng cao  <br /> mức sống người dân, thực hiện xoá đói giảm nghèo trên địa bàn Huyện. <br /> Đối với sản xuất ngành trồng trọt mà đặc biệt là cây lúa, Huyện đã chỉ đạo trực  <br /> tiếp với phương châm tăng diện tích gieo trồng, diện tích lúa qua 3 năm tăng từ 6.471  <br /> ha năm 1999 lên 6.624 ha năm 2000. Huyện cũng rất quan tâm đến đầu tư thâm canh  <br /> tăng năng suất, trong đó đầu tư theo chiều sâu là hướng trọng yếu; vì vậy, năng suất <br /> lúa bình quân toàn huyện  tăng  qua 3 năm (năm 1999: 31,87 tạ/ha, năm 1999: 32,15 và  <br /> năm 2000 32,58 tạ /ha)<br />  Kết quả phân tích đã cho thấy sự tác ảnh hưởng tích cực  của phân chuồng, lân  <br /> và phân đạm đến năng suất lúa trên cả 2 vùng của Huyện. Ởí vùng I nếu lượng phân  <br /> chuồng trên 10 tấn/ ha thì năng suất lúa đạt cao nhất 40,22 tạ/ha, nếu đầu tư dưới 3  <br /> tấn thì năng suất chỉ đạt khoảng 25 tạ và cũng tương tư cho các loại phân còn lại.<br /> Qua phân tích hồi qui tương quan, cho thấy sản lượng thóc thu được do tăng 1 <br /> đơn vị đầu tư phân đạm, lân và phân chuồng tương ứng là 10,88;   9,30 và 38,47 kg.  <br /> Điều đó phản ánh nhu cầu cần thiết trong đầu tư  thâm canh nâng cao năng suất và <br /> hiệu quả.<br /> Trong điều kiện sinh thái của huyện Tiên Phước, cho thấy mức đầu tư phân bón <br /> thực tại vẫn còn thấp. Mức đầu tư  phân bón trên mỗi vùng của Huyện không giống <br /> nhau, phần lớn vùng cao năng suất lúa thấp hơn so với vùng trung bình, nguyên nhân <br /> là do khả  năng đầu tư  thấp  và cũng có thể do điều kiện đất đai, khả  năng canh tác <br /> của các nông hộ. <br /> Huyện cần tập trung chỉ đạo theo hướng đầu tư  sâu và tạo điều kiện cho các  <br /> HTX và các hộ  gia đình có những giải pháp  tốt trong việc sử  dụng phân bón, đặc  <br /> biệt là sử dụng phân chuồng vì đây là nguồn lực mà các hộ  gia đình có thể  sản xuất  <br /> ra.<br /> 79<br />  TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. Giáo trình kinh tế nông nghiệp, Trường ĐH Nông nghiệp, Hà nội, 1998<br /> 2. Giáo trình phân tích hoạt động kinh doanh, Trường ĐH Tài chính Kế  toán và ĐH <br /> kinh tế quốc dân  Hà nội, 1998 và 2000.<br /> 3. PGS.TS Phan Chí Thanh,.Hệ thống nông nghiệp, Hà nội 1998<br /> 4. Nguyễn Đình Nam, Kinh tế phát triển nông thôn, Ha nội, 1995<br /> 5. Phân tích chính sách nông nghiệp nông thôn, NXB Thống kê,Hà nội, 1996<br /> 6. Lê Đình Danh,  Tác đông của xã hội, của cải cách kinh tế  đối với sự  phát triển  <br /> vùng, Hà nội, 1998<br /> 7. PGS.TS Nguyễn Cúc. Tác động của Nhà nước nhằm chuyển dịch cơ cấu kinh tế  <br /> theo hướng công nghiệp  hoá, ï hiện đại hoá ở Nước ta hiện nay<br /> 8. Food and agriculture in a market economy;  TRACY,M  ­  Praha,1993<br /> 9. Indebtedness of developing coutries. Agriculture tropica and subtropica­ JENICEK, <br /> V.  Praha, 1997.<br /> SUMMARY<br /> The intensive farming fertilizer  plays  the  most  important   role in increasing the rice  <br /> productivity.<br /> The   analysis   investition   shows   that   organic   ­   phosphate   and   nitrogenuos   fertilizer  <br /> influence significantly to rice productivity in two regions of Tien phuoc district.<br /> The investition of fertilizer here is still low. When the quantity of  three types of fertilizer  <br /> to soil are increased, the rice productivity will be high. The level of fertilizer investition in each  <br /> region is different, the productivity in the highland is lower than that in the middle land. The  <br /> reasons are low investition, soil property and cultivated technique of the farmer.<br /> The   analysis   of     results   of   investigation   and   the   reality   confirm   that   investition   of  <br /> fertilizer and intensive farming increase the crops productivity in the Tien Phuoc district.<br /> Therefore,  the investition must be implemented in production. The farmers have to know:  <br /> how good to use the fertilizer, expecially organic fertilizer produced by themselves<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 80<br />