Phát hiện tỉ lệ tương đối cao đột biến gen H-ras và gen p53 trong ung thư hốc miệng ở người Việt Nam

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> PHÁT HIỆN TỈ LỆ TƯƠNG ĐỐI CAO ĐỘT BIẾN GEN H-RAS<br /> VÀ GEN P53 TRONG UNG THƯ HỐC MIỆNG Ở NGƯỜI VIỆT NAM<br /> Nguyễn Thị Hồng*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mở đầu: Gen ras là một trong những oncogen thường bị đột biến nhất trong các ung thư ở người. Trong<br /> một nghiên cứu trước đây (năm 2002), chúng tôi đã tìm thấy 44,4% ung thư hốc miệng (UTHM) có đột biến<br /> gen p53. Điều này gợi ý khả năng có sự hoạt hóa oncogen ras gây ung thư, nhất là ở trường hợp không có đột<br /> biến gen đè nén bướu p53.<br /> Mục tiêu: Khảo sát tỉ lệ và kiểu đột biến của gen H-ras trong UTHM.<br /> Phương pháp: Giải trình tự chuỗi DNA của gen H-ras tại các exon 1 và 2 trong 18 ca ung thư tế bào gai ở<br /> hốc miệng. Thiết kế nghiên cứu: cắt ngang.<br /> Kết quả: Ngoài 8 ca có đột biến gen p53 đã tìm thấy, kết quả phát hiện thêm 3 ca có đột biến gen H-ras,<br /> chiếm tỉ lệ 16,7%. Trong 3 đột biến này, có 1 đột biến thêm 3 nucleotid (GGC) giữa codon 10 và codon 11 tạo ra<br /> thêm glycin (10Gly11) trong khung, 1 đột biến sai nghĩa tại codon 12 (GGC>AGC) và 1 đột biến sai nghĩa tại<br /> codon 13 (GGT>CGT) làm thay đổi axít amin. Tất cả đột biến này đều xảy ra ở bệnh nhân nữ có thói quen nhai<br /> trầu, ung thư ở giai đoạn trễ, độ ác tính mô học thấp, và không có đột biến gen p53. Ngoài ra, có 5 đột biến im<br /> lặng (27,8%) biểu hiện đa hình nucleotid đơn (SNP) C81T. Tổng cộng trong 18 ca UTHM, có 4 ca (22,2%) đột<br /> biến trên cả hai gen p53 và H-ras, tuy nhiên chỉ có đột biến gen p53 kiểu sai nghĩa hoặc ghép nối sai còn đột biến<br /> gen H-ras là đột biến im lặng.<br /> Kết luận: Đột biến gen H-ras có thể giữ vai trò quan trọng trong quá trình sinh ung thư hốc miệng ở người<br /> Việt Nam.<br /> Từ khóa: Đột biến gen H-ras, đột biến gen p53, oncogen, gen đè nén bướu, UTHM.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> DETECTION OF RELATIVELY HIGH INCIDENCE OF H-RAS MUTATIONS AND P53 MUTATIONS<br /> IN ORAL CANCER IN VIETNAMESE<br /> Nguyen Thi Hong* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 2 - 2011: 128 - 133<br /> Background: The ras gene is one of the most commonly detected mutated oncogenes in human cancers. Our<br /> previous study (2002) showed that 44.4% had mutation in p53 tumor suppressor gene. We thus hypothesized<br /> that the ras oncogene could be activated, especially in cases without p53 mutation.<br /> Objectives: To investigate the incidence and patterns of H-ras mutation in oral cancer.<br /> Methods: In this cross-sectional study, DNA samples obtained from the same 18 primary oral squamous<br /> cell carcinomas were screened for mutations of hot spots in exons 1 and 2 of the H-ras gene by DNA sequencing.<br /> Results: Besides p53 mutations found in 8 cases, the H-ras mutations were detected in 3 cases (16.7%). In<br /> these three H-ras mutations, one was an insertion of three nucleotide (GGC) between codons 10 and 11 resulting<br /> in in-frame insertion of glycine (10Gly11), one was a missense mutation in codon 12 (GGC>AGC) and one was a<br /> missense mutation in codon 13 (GGT>CGT) resulting in amino acid changes. These H-ras mutations were only<br /> *: Khoa RHM – Đại học Y Dược Tp. Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: TS. Nguyễn Thị Hồng, ĐT: 0903810003; Email: nguyopat@hcm.vnn.vn<br /> <br /> 128<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> found in female patients with betel chewing habit, advanced stage of the tumor, and low grade of malignancy, but<br /> without p53 mutation. We also found silent mutations of H-ras gene, with C81T single nucleotide polymorphism<br /> (SNP), in 5 of 18 tumors (27.8%). Altogether, 4 cases (22.2%) had simultaneously H-ras mutation (silent<br /> mutation) and p53 mutation (missense or abberant splicing mutation).<br /> Conclusion: H-ras gene mutation could play an important role in the tumorigenesis of oral carcinoma in<br /> Vietnamese patients.<br /> Key words: H-RAS mutation, p53 mutation, oncogene, tumor suppressor gene, oral cancer.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Ung thư hốc miệng (UTHM) là một trong<br /> mười loại ung thư thường gặp nhất(9). Mặc dù<br /> cùng có thói quen hút thuốc, uống rượu, nhai<br /> trầu – yếu tố nguy cơ UTHM, nhưng chỉ có một<br /> số người có thói quen này bị ung thư. Điều này<br /> cho thấy các yếu tố di truyền có thể góp phần<br /> thúc đẩy sự sinh ung thư. Việc tìm ra những<br /> biến đổi di truyền là cần thiết để tạo ra các chất<br /> ức chế trong liệu pháp đích điều trị đặc hiệu<br /> ung thư.<br /> <br /> Mẫu nghiên cứu<br /> <br /> Trong các ung thư ở người, gen đè nén bướu<br /> p53 thường bị đột biến nhất. Trong một nghiên<br /> cứu trên 18 ca ung thư ở hốc miệng (năm 2002),<br /> chúng tôi đã phát hiện 8 ca có đột biến gen p53,<br /> chiếm tỉ lệ 44,4%(6). Nhiều trường hợp không có<br /> đột biến ở gen đè nén bướu p53 gợi ý khả năng<br /> đột biến ở oncogen.<br /> Trong các oncogen, gen ras thường bị đ ột<br /> biến nhất(9,10). Họ gen ras, gồm có 3 gen là H-ras,<br /> K-ras và N-ras, mã hóa protein p21 (p21ras).<br /> Protein này định vị ở màng tế bào, giữ vai trò<br /> trung tâm điều hòa các đường dẫn truyền tín<br /> hiệu tế bào. Đường dẫn truyền tín hiệu Ras-RafMEK-ERK hiện đang là điểm đích hấp dẫn cho<br /> điều trị ung thư(9).<br /> Để đánh giá đột biến gen H-ras trong<br /> UTHM, nghiên cứu này nhằm các mục tiêu sau:<br /> - Xác định tỉ lệ đột biến gen H-ras trong UTHM.<br /> - Khảo sát đồng đột biến gen H-ras và đột<br /> biến gen p53 trong UTHM.<br /> - Khảo sát đột biến H-ras với một số đặc<br /> điểm lâm sàng-giải phẫu bệnh của UTHM.<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Gồm 18 ca ung thư tế bào gai ở hốc miệng<br /> chưa điều trị đặc hiệu, được điều trị tại Bệnh<br /> viện Ung Bướu Tp.HCM tháng 7 và 8/2000.<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Cắt ngang mô tả.<br /> <br /> Các phương pháp thực hiện<br /> Ly trích DNA<br /> Ly trích DNA từ mẫu mô sinh thiết ở bướu<br /> nguyên phát bằng bộ ly trích QIAmp DNA Mini<br /> Kit (QIAGEN) theo chỉ dẫn của nhà sản xuất.<br /> Phản ứng chuỗi polymerase (PCR) khuếch đại<br /> các exon của gen p53 và gen H-ras<br /> Nghiên cứu chỉ khảo sát đột biến từ exon 5<br /> đến exon 8 của gen p53 do đa số (87%) đột biến<br /> gen p53 xảy ra trong những exon này(2). Dùng 4<br /> cặp mồi để khuếch đại các exon 5, 6, 7 và 8 của<br /> gen p53. Trình tự các nucleotid của các đoạn mồi<br /> và phản ứng PCR đã được mô tả trong y văn<br /> (Sakai 1992)(7).<br /> Đối với DNA của gen H-ras, trình tự các<br /> đoạn mồi và phản ứng PCR khuếch đại exon 1<br /> và exon 2 thực hiện như đã nêu trong y văn<br /> (Munirajan 1998, Murugan 2008)(4,5).<br /> Mỗi đợt thí nghiệm luôn có chứng dương đã<br /> biết cho kết quả PCR (+) và một chứng âm thay<br /> thế mẫu DNA bằng nước cất. Kết quả PCR được<br /> đánh giá bằng cách điện di trên gel.<br /> <br /> Giải trình tự chuỗi DNA<br /> Tinh sạch sản phẩm PCR. Thực hiện PCR<br /> qua 25 chu kỳ nhiệt để khuếch đại đoạn gen cần<br /> giải trình tự. Sau đó, sản phẩm PCR tinh sạch<br /> được giải trình tự chuỗi DNA bằng Big Dye<br /> <br /> 129<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Terminator v 1.1 cycle sequencing kit ở máy giải<br /> trình tự ABI-Prism 3100 Genetic Analyzer<br /> (Applied Biosystem). Tất cả các mẫu đều được<br /> thực hiện PCR hai lần, gồm 1 lần PCR với đoạn<br /> mồi cùng chiều và 1 lần PCR với đoạn mồi<br /> ngược chiều.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Đột biến gen p53<br /> 8 ca có đột biến gen p53, chiếm tỉ 44,4%. Về<br /> exon đột biến, 2 ca đột biến ở exon 5; 2 ca ở exon<br /> 7; 3 ca ở exon 8 và 1 ca ở hai exon 7 và 8. Không<br /> đột biến ở exon 6 (Bảng 1). Tổng cộng phát hiện<br /> được 9 đột biến trong 8 ca, trong đó có 7 đột<br /> biến điểm sai nghĩa (77,8%) và 2 đột biến ghép<br /> nối sai (22,2%).<br /> Tỉ lệ đột biến gen p53 trong nhóm bệnh nhân<br /> có thói quen nhai trầu (57,1%), hút thuốc (42,9%)<br /> cao hơn ở nhóm không có những thói quen trên<br /> (25%). Tỉ lệ đột biến gen p53 ở nhóm bệnh nhân<br /> dưới 60 tuổi, ung thư giai đoạn trễ, độ ác tính<br /> mô học trung bình, tăng cao hơn ở nhóm bệnh<br /> nhân trên 60 tuổi, giai đoạn sớm, độ mô học<br /> thấp (Bảng 2).<br /> <br /> Đột biến gen H-ras<br /> Đột biến gen H-ras xảy ra trong 7 ca (38,9%),<br /> trên exon 1, bao gồm (Bảng 1):<br /> <br /> - 1 ca đột biến thêm 3 nucleotid (GGC) vào<br /> giữa codon 10 và codon 11 nên tạo ra thêm 1 axít<br /> amin là glycin (10Gly11) trong khung.<br /> - 1 ca đột biến điểm sai nghĩa tại codon 12<br /> (GGC>AGC) và đột biến im lặng tại codon 27.<br /> - 1 ca đột biến điểm sai nghĩa tại codon 13<br /> (GGT>CGT).<br /> - 4 ca đột biến im lặng C81T tại codon 27<br /> biểu hiện đa hình nucleotid đơn (SNP).<br /> Không kể đột biến im lặng, tỉ lệ đột biến gen<br /> H-ras trong mẫu nghiên cứu này là 16,7%. Tổng<br /> cộng có 8 đột biến trong 7 ca. Trong đó, có 5 đột<br /> biến im lặng không làm thay đổi protein (62,5%)<br /> và 3 đột biến làm thay đổi protein (37,5%).<br /> Trong 3 ca đột biến này, có 2 ca đột biến<br /> điểm (66,7%). Tất cả 3 ca này đều xảy ra ở bệnh<br /> nhân nữ, trên 60 tuổi, có thói quen nhai trầu,<br /> ung thư ở giai đoạn trễ, bướu có độ ác tính mô<br /> học thấp và không có đột biến gen p53 (Bảng 3).<br /> <br /> Đồng đột biến p53 và H-ras<br /> Có 4 ca (22,2%) đột biến xảy ra trên cả hai<br /> gen p53 và H-ras. Tuy nhiên, chỉ có đột biến gen<br /> p53 kiểu sai nghĩa hoặc ghép nối sai trong khi<br /> đột biến gen H-ras là đột biến im lặng.<br /> <br /> Bảng 1: Đột biến gen H-ras và đột biến gen p53 trong 18 ca UTHM<br /> ST<br /> T<br /> <br /> Tuổi<br /> <br /> 1<br /> <br /> 75<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> Nhai trầu<br /> <br /> 2<br /> <br /> 75<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> 6<br /> 7<br /> 8<br /> 9<br /> 10<br /> 11<br /> <br /> 80<br /> 53<br /> 69<br /> 70<br /> 51<br /> 52<br /> 40<br /> 82<br /> 73<br /> <br /> Nữ<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Nam<br /> Nữ<br /> Nữ<br /> Nữ<br /> Nam<br /> Nữ<br /> <br /> Giới<br /> <br /> Thói quen<br /> <br /> Vị trí<br /> <br /> Độ<br /> mô<br /> học<br /> <br /> Giai<br /> đoạn<br /> <br /> Má<br /> <br /> 1<br /> <br /> III<br /> <br /> Nhai trầu*<br /> <br /> Nướu<br /> <br /> 1<br /> <br /> IV<br /> <br /> Nhai trầu<br /> Hút thuốc<br /> Nhai trầu*<br /> Hút thuốc<br /> Nhai trầu*<br /> Nhai trầu*<br /> Không<br /> Hút thuốc<br /> Nhai trầu<br /> <br /> Má<br /> Lưỡi<br /> Má<br /> Sàn m.<br /> Má<br /> Môi<br /> Má<br /> Lưỡi<br /> Má<br /> <br /> 1<br /> 2<br /> 2<br /> 2<br /> 1<br /> 1<br /> 2<br /> 1<br /> 1<br /> <br /> IV<br /> III<br /> III<br /> III<br /> IV<br /> IV<br /> IV<br /> III<br /> II<br /> <br /> Nucleotid<br /> 30_3<br /> 1<br /> 34<br /> 81<br /> 37<br /> 81<br /> 81<br /> 81<br /> 81<br /> <br /> Đột biến H-ras (exon 1-2)<br /> Codon<br /> Axit<br /> Kiểu đột<br /> Amin<br /> biến<br /> insGGC<br /> 10Gly11<br /> Thêm<br /> GGC-AGC<br /> CAT-CAC<br /> GGT-CGT<br /> CAT-CAC<br /> CAT-CAC<br /> CAT-CAC<br /> CAT-CAC<br /> <br /> G12S<br /> H27H<br /> G13R<br /> H27H<br /> H27H<br /> H27H<br /> H27H<br /> <br /> Sai nghĩa<br /> Im lặng<br /> Sai nghĩa<br /> Im lặng<br /> Im lặng<br /> Im lặng<br /> Im lặng<br /> (-)<br /> (-)<br /> (-)<br /> (-)<br /> <br /> Đột biến<br /> p53<br /> (exon5-8)<br /> (-)<br /> (-)<br /> (-)<br /> Exon 5<br /> Exon 8<br /> Exon 7, 8<br /> Exon 8<br /> Exon 5<br /> Exon 7<br /> Exon 7<br /> Exon 8<br /> <br /> *: Nhai trầu kèm xỉa thuốc lá<br /> <br /> 130<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> Bảng 2: Đột biến gen p53 và lâm sàng-giải phẫu<br /> bệnh UTHM<br /> Đặc điểm<br /> Tuổi<br /> Giới<br /> tính<br /> Thói<br /> quen<br /> <br /> Tổng<br /> 18 ca<br /> ≤60<br /> 7<br /> >60<br /> 11<br /> Nam<br /> 7<br /> Nữ<br /> 11<br /> Nhai<br /> 7<br /> trầu<br /> Hút<br /> 7<br /> thuốc<br /> Không<br /> 4<br /> <br /> Vị trí Lưỡi<br /> Má<br /> Sàn<br /> miệng<br /> Môi<br /> Nướu<br /> Giai I và II<br /> đoạn III và<br /> IV<br /> Độ mô Độ 1<br /> học Độ 2<br /> <br /> Đột biến p53<br /> 8 ca (44,4%)<br /> 4 (57,1)<br /> 4 (36,4)<br /> 3 (42,9)<br /> 5 (45,5)<br /> 4 (57,1)<br /> <br /> Không đột biến<br /> p53 10 ca (55,6%)<br /> <br /> 3 (42,9)<br /> <br /> 4 (57,1)<br /> <br /> 1 (25,0)<br /> <br /> 3 (75,0)<br /> <br /> 7<br /> 6<br /> 2<br /> <br /> 2 (28,6)<br /> 4 (66,7)<br /> 1 (50,0)<br /> <br /> 5 (71,4)<br /> 2 (33,3)<br /> 1(50,0)<br /> <br /> 2<br /> 1<br /> 3<br /> 15<br /> <br /> 1 (50,0)<br /> 0 (0)<br /> 1 (33,3)<br /> 7 (46,6)<br /> <br /> 1 (50,0)<br /> 1 (100)<br /> 2 (66,7)<br /> 8 (53,3)<br /> <br /> 11<br /> 7<br /> <br /> 4 (36,4)<br /> 4 (57,1)<br /> <br /> 7 (63,6)<br /> 3 (42,9)<br /> <br /> 3 (42,9)<br /> 7 (63,6)<br /> 4 (57,1)<br /> 6 (54,4)<br /> 3 (42,9)<br /> <br /> Bảng 3: Đột biến gen H-ras và lâm sàng-giải phẫu<br /> bệnh UTHM<br /> Đặc điểm Tổng Đột biến H-ras<br /> Không đột biến<br /> 18 ca 3 ca (16,7%) Hras 12 ca (83,3%)<br /> Tuổi<br /> ≤60<br /> 7<br /> 0 (0)<br /> 7 (100)<br /> >60<br /> 11<br /> 3 (27,3)<br /> 8 (72,7)<br /> Giới tính<br /> Nam<br /> 7<br /> 0 (0)<br /> 7 (100)<br /> Nữ<br /> 11<br /> 3 (27,3)<br /> 8 (72,7)<br /> Thói quen<br /> Nhai trầu<br /> 7<br /> 3 (42,9)<br /> 4 (57,1)<br /> Hút thuốc<br /> 7<br /> 0 (0)<br /> 7 (100)<br /> Không<br /> 4<br /> 0 (0)<br /> 4 (100)<br /> Vị trí<br /> Lưỡi<br /> 7<br /> 0 (0)<br /> 7 (100,0)<br /> Má<br /> 6<br /> 2 (33,3)<br /> 4 (66,7)<br /> Sàn miệng 2<br /> 0 (0)<br /> 2 (100)<br /> Môi<br /> 2<br /> 0 (0)<br /> 2 (100)<br /> Nướu<br /> 1<br /> 1 (100)<br /> 0 (0)<br /> Giai đoạn<br /> I và II<br /> 3<br /> 0 (0)<br /> 3 (100)<br /> III và IV<br /> 15<br /> 3 (20,0)<br /> 12 (80,0)<br /> Độ mô học<br /> Độ 1<br /> 11<br /> 3 (27,3)<br /> 8 (72,7)<br /> Độ 2<br /> 7<br /> 0 (0)<br /> 7 (100)<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Khảo sát đột biến gen p53 và gen H-ras<br /> Hơn 30% ung thư ở người có đột biến trên<br /> 1 trong 3 gen ras: K-, N- và H-ras. Để phân tích<br /> đột biến gen ras, nghiên cứu này chọn khảo sát<br /> gen H-ras, vì đa số đột biến trong UTHM chỉ<br /> tìm thấy ở gen H-ras mà rất ít khi ở gen K-ras<br /> và N-ras(9).<br /> Gen H-ras nằm trên nhiễm sắc thể 11, chứa 4<br /> exon mã hóa protein p21 (p21ras)(10). Nghiên cứu<br /> này chỉ phân tích exon 1 và exon 2 của gen H-ras,<br /> vì đây là những exon dễ bị đột biến nhất, có<br /> nhiều điểm nóng đột biến như codon 12 và 13<br /> trên exon 1 (vùng gắn GTP), codon 61 (vùng<br /> GTPase) trên exon 2(8,9,10). Đột biến tại những vị<br /> trí này khiến cho protein luôn ở trạng thái được<br /> hoạt hóa (đột biến tăng chức năng). Kết quả<br /> nghiên cứu cũng tìm thấy đột biến H-ras tại<br /> codon 12 và 13. Trong nghiên cứu của Sathyan<br /> (2007)(9), đa số đột biến H-ras tại codon 12 (63%),<br /> tiếp theo là codon 13 (32%), codon 61 (5%).<br /> Gen p53 nằm trên nhiễm sắc thể 17. Việc<br /> giải trình tự gen p53 để tìm đột biến phức tạp<br /> hơn, mất nhiều thời gian hơn gen H-ras, vì gen<br /> p53 dài hơn (11 exon), thường phải khảo sát 4<br /> exon từ exon 5 đến 8 là nơi tập trung đa số<br /> (87%) đột biến(2).<br /> <br /> Tỉ lệ đột biến gen p53 và H-ras<br /> Đột biến gen p53 ít xảy ra trong UTHM liên<br /> quan thói quen nhai trầu, do thường có tỉ lệ<br /> tương đối thấp ở nhiều nước châu Á phổ biến<br /> thói quen nhai trầu như Ấn Độ (17-21%),<br /> Myanmar (17,5%), Papua New Guinea (10%),<br /> Đài Loan (5,4%)(2,3,6). Tuy nhiên, chúng tôi đã<br /> phát hiện đột biến gen p53 trong UTHM với tỉ lệ<br /> tương đối cao 44,4% mặc dù trong mẫu nghiên<br /> cứu này cũng có 38,9% bệnh nhân có thói quen<br /> nhai trầu. Tỉ lệ này gần tương tự tỉ lệ đột biến<br /> gen p53 khá cao ở Nhật Bản (63%), Mỹ (53%),<br /> Pháp (67%) - nơi mà hút thuốc và uống rượu<br /> được xem là những yếu tố nguy cơ chính(1,2,7).<br /> Ngược lại, đột biến gen H-ras thường gặp<br /> trong UTHM ở người nhai trầu. Đột biến gen H-<br /> <br /> 131<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 2 * 2011<br /> <br /> ras chiếm tỉ lệ 12,5-35% ở Ấn Độ, và liên quan<br /> với thói quen nhai trầu(4,8,9), nhưng lại có tỉ lệ<br /> thấp 0-5% ở Anh, Nhật, Mỹ(7,9). Nghiên cứu này<br /> phát hiện tỉ lệ đột biến gen H-ras trong UTHM là<br /> 16,7%, và tất cả các ca đột biến đều có thói quen<br /> nhai trầu.<br /> Sự thay đổi nhiều về tỉ lệ đột biến gen p53<br /> và ras trong UTHM giữa các nước chủ yếu do<br /> sự khác biệt về thói quen nguy cơ(1,10). Ngoài<br /> ra, có thể do sự khác nhau về kỹ thuật phát<br /> hiện, vị trí ung thư, chế độ dinh dưỡng, tình<br /> trạng răng miệng.<br /> Tỉ lệ tương đối cao 38,9% không có đột biến<br /> gen p53 và gen H-ras gợi ý UTHM còn do sự<br /> biến đổi của những gen và protein khác trong tế<br /> bào (như MDM2) hay do virus sinh ung thư<br /> (như virus gây bướu nhú ở người HPV).<br /> Trong UTHM, tỉ lệ đột biến gen p53 (44,4%)<br /> cao hơn tỉ lệ đột biến gen H-ras (16,7%). Nhìn<br /> chung, đột biến gen đè nén bướu p53 và<br /> oncogen H-ras tương đối phổ biến trong UTHM<br /> ở người Việt Nam.<br /> <br /> Kiểu đột biến gen p53 và H-ras<br /> Đa số đột biến trên gen p53 và trên gen H-ras<br /> là đột biến điểm.<br /> Đột biến trên gen p53 thường gặp đột biến<br /> sai nghĩa (87,5%) sản xuất protein p53 bị mất<br /> chức năng. Trong khi trên gen H-ras, thường gặp<br /> đột biến im lặng (62,5%) hơn đột biến sai nghĩa<br /> (25%) và đột biến thêm vào (12,5%). Tuy nhiên,<br /> nếu xét riêng đột biến làm thay đổi protein, đa<br /> số đột biến H-ras vẫn là đột biến sai nghĩa<br /> (66,7%).<br /> Theo y văn(2), nitrosamin trong thuốc lá nhai<br /> có thể alkylat hóa DNA ở vị trí nucleotid guanin<br /> (G) và thymin (T) dẫn tới chuyển vị G:C>A:T.<br /> Benzopyren trong khói thuốc lá có thể gây đột<br /> biến chuyển dạng G:C>T:A. Trong nghiên cứu<br /> này, đột biến chuyển vị (G:C>A:T) và đột biến<br /> chuyển dạng (như G:C>C:G) đều gặp trong đột<br /> biến gen p53 cũng như gen H-ras. Trong 2 ca đột<br /> biến sai nghĩa trên gen H-ras, một ca nhai trầu<br /> kèm xỉa thuốc có đột biến dạng chuyển vị<br /> <br /> 132<br /> <br /> G:C>A:T. Tất cả 5 đột biến im lặng hay đa hình<br /> nucleotid đơn (SNP) C81T giống nhau trên gen<br /> H-ras đều ở những bệnh nhân thường sử dụng<br /> thuốc lá (gồm 4 ca nhai trầu-xỉa thuốc và 1 ca<br /> hút thuốc), và cũng đều có đột biến chuyển vị<br /> (C:G>T:A). Kết quả phù hợp với y văn, cho thấy<br /> khả năng N-nitrosamin trong thuốc lá nhai hay<br /> xỉa gây đột biến gen H-ras.<br /> <br /> Đột biến gen H-ras và lâm sàng UTHM<br /> Đa số các nghiên cứu cho rằng đột biến gen<br /> p53 không liên quan với tuổi, giới tính, giai đoạn<br /> TNM, thói quen hút thuốc, nhai trầu; tuy nhiên<br /> cũng có nghiên cứu tìm thấy đột biến gen p53<br /> liên quan với tiên lượng xấu(2,3,6).<br /> Các ca đột biến gen H-ras đều xảy ra ở nữ, có<br /> thói quen nhai trầu, vị trí ung thư ở niêm mạc<br /> má và nướu răng, ung thư ở giai đoạn trễ, bướu<br /> có độ ác tính mô học thấp. Trong nghiên cứu của<br /> Sathyan trên 152 ca UTHM ở Ấn Độ (2007)(9), đột<br /> biến H-ras liên quan có ý nghĩa với giới tính nữ<br /> nhiều hơn nam, diễn tiến không tái phát, tiên<br /> lượng tốt; nhưng không liên quan với di căn<br /> hạch, kích thước bướu, độ ác tính mô học, giai<br /> đoạn bệnh.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Nghiên cứu đã phát hiện tỉ lệ tương đối cao<br /> đột biến gen p53 (44,4%) và H-ras (16,7%). Như<br /> vậy, đột biến gen p53 và H-ras thường hiện diện<br /> trong UTHM ở người Việt Nam. Không chỉ đột<br /> biến bất hoạt gen đè nén bướu p53, đột biến hoạt<br /> hóa oncogen H-ras đều có thể góp phần trong<br /> quá trình sinh ung thư ở hốc miệng.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> Chitra G., Chandramouli A., Chanchal C. (2010). “P53<br /> mutations in head and neck squamous cell carcinoma”. Int J<br /> Pharm Biomed Res. 1(3). pp. 117-121.<br /> Greenblatt M.S., Bennett W.P., Hollstein M., Harris C.C.<br /> (1994). “Mutations in the p53 tumor suppressor gene: Clue to<br /> cancer etiology and molecular pathogenesis”. Cancer<br /> Research. 54. pp. 4855-4878.<br /> Hsieh L.L., Wang P.F., Chen I.H., Liao C.T., Chen C.M.,<br /> Chang C.J.T. (2001). “Characteristics of mutations in the p53<br /> gene in oral squamous cell carcinoma associated with betael<br /> quid chewing and cigarette smoking in Taiwaneses”.<br /> Carcinogenesis. 22(9). pp. 1497-1503.<br /> Munirajan A.K., Mohanprasad B.K.C., Shanmugam G.,<br /> Tsuchida N. (1998). “Detection of a rare point mutation at<br /> <br /> Chuyên Đề Răng Hàm Mặt<br /> <br />